OFICIOS DOS VECIÑOS (V) TRATANTE/RIFANTE

TRATANTE/RIFANTE : Persoa que trata ou comercia con algunha mercadoría, en particular a que trata con gando. Normalmente iban ataviados co seu mandilón de cor negra, para diferenciarse dos demáis.

Este oficio debido a economia pechada dos nosos campesiños non era mui necesario nas aldeas, en cambio, nas vilas e cidades si que habia muitos.

O paisano somentes gastaba a carne de vacuno ou de cabrio en momentos mui puntuais, por exemplo, nas festas da parroquia, polo que os tratantes ou rifantes tiñan pouco que facer a hora de vender polas aldeas.

O traballo que máis realiza o tratante ou rifante é o de mercar as vacas e os becerros, ben indo polas portas, ou nas feiras, logo mátaos él ou o matachin. Morto o animal, párteo, despedaza e logo vaino vendendo no posto que ten na praza. É nas vilas ou cidades donde o negocio está reglamentado, donde interveñen as autoridades sanitarias, non e así no campo, durante anos seguiron matando e despedazando, salando etc. a súa maneira, sin ningún control.

Muitos dos tratantes iban visitando as casas a pé ou a cabalo, e normalmente remataban o traballo nas tabernas. Solían ir con muitos cartos encima, xa que os paisanos daquela tiñan preferencia por cobrar o contado, e decir, no momento de pechar o trato, si se coñocian o trato remataba sin cartos por medio, o día que levaba a res era cando pagaba ou na seguinte feira.

Aunque había muita competencia entre os tratantes, había momentos que cando chegaban a feira poñianse dacordo para puxar polo gando, e decir poñían un tope e non daban máis do acordado entre eles.

Feira de gando, en Pontevedra

Na nosa parroquia lembro a varios veciños, O Fanchiquita,O Alvite, O Toval, Moncho o de Flora que tiñan de oficio o de tratante de gando , para ser tratantes había que ter unhas características moi especiais como capacidade de persuasión, labia que se diría agora, apreciar a calidade do gando sen mostrar interese, amorne para non quentarse, etc.. Fun testigo directo da maneira de traballar de un deles, refirome ao señor Daniel, cando quedaba co meu pai ou con outra persoa para facer un trato era máis ou menos así :

O trato comezaba despois de que Juan e Daniel situábanse ante a vaca obxecto de negociación no interior da cuadra, onde normalmente atopábase atada ao pesebre. Ao chegar á cuadra e si se atopaba tombada se lle facía poñer de pé. Juan , antes de nada adoitaba ponderar a nosa vaca facéndolle referencia ao brillo do pelo, ao mansa que era , á finura ou clase e ao gorda que estaba. Daniel , pola contra, buscáballe sempre algunha tacha ou falta, restándolle en calquera caso os méritos que apuntaba o meu pai e aceptando, como moito, que non estaba mal , pero que non era gran cousa.

Antes de que Juan “pedise ” a cantidade que desexaba (que sempre era superior á que en realidade estaba disposto a vender), Daniel adoitaba advertirlle: “Pero para estar pouco tempo, que a min non me gusta gitanear”. Á cantidade que lle dicía Juan , adoitaba responder Daniel con ironía, tratando de facerlle ver que era esaxerada e ofrecendo á súa vez unha cantidade moi por baixo do que estaría disposto a vender.

Daniel facíalle un examen completo o animal, palpándolle certas partes, observándolle a dentadura, etc., e de seguido volvía a axustar o prezo, eso si, coa discusión por medio, discuten, xesticulan e xuran, aparentaban estar enfadados entre eles, como si quixeran chegar as mans….

Con frases como: “Para que vexas que cha quero dar vou quitar tantas pesetas”, referíndose ao prezo primeiro, ofertaba novamente o meu pai . A esta oferta respondida Daniel en parecidos termos, é dicir, subindo sobre a primeira oferta realizada. E así continuaban , e se aos dous asistíalle o ánimo, ata que concertaban a cantidade definitiva que era , desde logo, intermedia entre as dúas ofertas primeiras.

Isto era o trato ideal, pero non todos os tratos eran así; adoitaba ocorrer que o algún veciño ” pedía ” unha cantidade moi alta ou que Daniel consideraba desproporcionada e nese caso negábase a ofertar. Ás veces ocorría tamén que o veciño quedaba curto e pedía unha cantidade baixa e Daniel tomáballe a palabra á primeira, aínda que isto de cando en cando adoitaba ocorrer xa que Daniel , por ética, sentía obrigado a ofrecer menos do que o veciño lle pedía e en todo caso ir cedendo despois na negociación, pero sacando sempre algo sobre a cantidade orixinal.

Unha vez que o trato quedaba feito, Juan e Daniel danse a man en sinal de peche, e íanse á taberna para tomar unha chiquita e así pechar o trato . Despois xa só quedaban pequenos detalles como o día e a hora en que levaría a vaca, –

Unha cousa curiosa era cando levaba a vaca o tratante, o paisano entrégalle a res, pero non a corda, porque hai crenza de que con ela vai a sorte da casa.

Ao ser coñecidos non había que entregar sinal ningunha, a palabra valía máis que calquera outra cousa.

Daniel na boda de Maricarmen, é o que está a dereita do novio.

8- O PASO DO BARÓN LEÓN DE ROSMITHAL POR CERPONZÓNS.

O BARÓN LEÓN DE ROSMITHAL ENFRONTADO COS VECIÑOS DE LEBOREI

León de Rosmithal de Blatna foi un nobre de orixe checo, naceu sobre o ano 1425 e a súa morte produciuse en 1486. A súa fama debeuse a que realizou unha viaxe por toda Europa co obxectivo de estudar as disciplinas militares dos paises por onde pasaba e ademáis analizar as costumes relioxas que había en cada un dos lugares por onde foi pasando, visitando templos e interesándose por aqueles santos máis milagreiros, o inicio desta viaxe comézao saíndo desde Praga alá polo ano 1465 e chegando a España en 1466, na súa viaxe viñan con él unhas corenta persoas e cincuenta e dous cabalos.

Era unha época na que era pouco frecuente realizar este tipo de excursións, debido a que ofrecían moitísimas dificultades e perigos, unha destas situacións sucedeulle o Barón León de Rosmithal  na nosa parroquia de Cerponzóns, concretamente polo lugar de Leborei.

Un dos seus desexos nesta longa viaxe era ir a Santiago, naquela época era un das viaxes máis importantes que se podían facer, xunto á peregrinación a Xerusalén. Ao chegar a España visita varias cidades e despois encamíñase cara a Portugal, onde chega en balsa a través do Río Douro, o primeiro pobo que visita é Freixo dá Spada, atópase co Rei de Portugal Alfonso V, para o cal lle tiña unhas cartas da irmá Leonor, casada co o emperador alemán Federico III.

O Rei recibiuno con todas as honras e ofreceulle de todo, cousa que o Barón declinou, pois a saída da súa terra era sen ánimo de lucro, a súa idea era a de gañar honra e ademáis instruírse.

O único que lle pediu ao Rei foron dous negros e un gimio, o cal lles fixo entrega.

O Barón Rosmithal prosegue co seu séquito a viaxe, penétrase de novo no reino de Castela, está vez por Galicia, camiño de Santiago.

De novo comezarán os traballos e perigos para todos eles, aos poucos días perden ao cociñeiro, ven obrigados a desollar calquera animal e cociñalos eles mesmos, teñen que segar para dar para comer aos cabalos… van pasando por Tui, Redondela, Pontevedra.

En Pontevedra onde observan un pobo grande e rico que ten unha ponte longa que cercan o pobo por unha banda, ao pouco de pasar pola ponte do Burgo, deciden ir uns doce homes a pé, tamén de cando en vez fai o mesmo o Barón, así van un pouco dacabalo e outro pouco a pé, desta maneira chegan a Alba, exactamente á Granxa de Alba, o trazado do camiño lévaos a San Caetano e despois a Leborei, a estas alturas atópanse un bosque de castiñeiros, nese momento, un raparigo, paxe do Barón, ía cunha vara golpeando pedras, o vira facer aos habitantes do lugar que tiraban desa forma as pedras moi alto e moi lonxe, e quixo imitalos, ninguén da expedición reparou en que o paxe puidese facer dano a ninguén, pero unha das pedras que lanzou feriu imprudentemente a un dos aldeáns, a pedrada foi de consideración e fíxoo sangrar abundantemente, o home todo fora de si , insultounos con ira.

Na expedición iba un home, un tal Herold, que coñecía o idioma galego e contestoulle ao paisano : Non te indignes tanto por este suceso, bo home, o mozo non che viu e fíxoo sen intención.

O paisano contestoulle e ameazándoos a todos dirixiuse a Herold dicíndolle que habían de pagar eles a culpa, marchou pa casa, a curarse das feridas, mentras que a expedición seguía o seu camiño, pero xunto ao lugar dos feitos había unha pousada, onde era habitual que se detivesen os camiñantes para comer e beber, porque despois en cinco millas non había nin pousada nin castelo, e quedaron a comer. Despois de comer seguiron o camiño ata chegar a Santiago, alí tamén pasaron as súas adversidades que non veñen eiqui o conto.

Seguramente o noso paisano mentres se ía para a súa casa todo ensanguentado ía pensando en vingarse de toda aquela tropa de xente que lle fixeran aquela ferida. É de supoñer que alguén estaría á espera controlando desde algún punto estratéxico para dar aviso de que chegaban (quizáis fose con axuda do repenique das campás) para que no momento que pasasen por Leborei estivesen todos os veciños no lugar previsto con tempo para facerlle a espera.

Así uns días despois, cando volvían de Santiago, camiñando da misma maneira, uns a pé e outros dacabalo, ao chegar á pousada onde estiveran á ida, atopáronse con preto de cen homes, que congregará o paisano que fora ferido polo paxe, estaban armados de espadas, picas e ballestas, a intención era matalos….

Herold púxose á fronte da expedición e falándolle outra vez en en galego, díxolles :

 -Por vingar unha ferida tan leve queredes matarnos a todos ?

-Ignorades que este señor é de alta e nobilísima alcurnia e que vai peregrinando para ver as córtes dos Reis como á tal varon cumpre ? Por tanto, sabede que se nos matades tan sen causa, non quedaredes impunes.

Oído isto, separáronse a metade dos veciños para consultar entre eles que medidas ían tomar, mentres tanto os outros cincuenta mantiñan rodeados aos homes do Barón, incluido él.

Nisto que o Barón lles dicía aos seus homes : Queridos amigos, estade atentos a si estes homes determinan a nosa destruccion, e se así fose, será mester que lles resistamos e defendámonos con bizarría, porque as súplicas non serán de proveito; así que si é preciso o caso acometereilles, e vós imitarme e seguídeme en todo; e se perecemos no trance, o noso nome quedará perenne e glorioso polo valor que mostremos no noso fin.

Pero despois de que falaron entre si os veciños, quizais fose o impoñente discurso de Herold, ou ben pola disposición mostrada polo Barón, a cuestión é que chegou a calma, así que tras parlamentar durante un tempo achegáronse a Herold e dille un deles : Dille a ese ilustre Señor que non queremos facerlle forza nin a él nin aos seus compañeiros; que esquecemos o acontecido e que se o desexa estamos ao seu servizo para acompañarlle ata o lugar onde vaia a descansar.

Desta forma tranquilizáronse todos e sen outro contratempo fóronse marchando do lugar.

Datos recollidos no Museo de Pontevedra (La gran obra de los Caminos de Santiago, de Francisco Rodriguez Iglesias).

OFICIOS DOS VECIÑOS (IV) TABLAJERO

*TABLAJERO : persoa que se dedica coa axuda de ferramentas propias do seu oficio, a cortar e limpar, pesar e vender ao público a carne de animais, como a tenreira, ovellas, porco… 

Nome que se lle daba os vendedores de diversos artigos de alimentación, porque o facían en tablas…

* Inf. Wikipedia

Na actualidade este oficio é coñecido como carniceiro, tradicionalmente denominábase tamén con este nome a todos aqueles vendedores dos mercados de artigos de alimentación, pois realizaban a venda en táboas ou nas prazas.

Atopamos nunha documentación do ano 1845 oficios de varios veciños, un de nome Francisco Fonte, que tiña como oficio o de Tablajero,tamén atopamos outro veciño de Tilbe que profesaba o mismo oficio , o seu nome Benito García, nese ano de 1845 contaba 50 anos, estaba casado con Bernarda (48 anos), e tiñan naquel momento unha filla de nome Juana (20 anos), tanto a muller como a filla eran labradoras. 

No ano 1939 aparece unha noticia no xornal EL COMPOSTELANO, dice que o gobernador civil de Pontevedra impuso varias multas, entre unha delas aparece a imposta a Ramiro López Cascallar, veciño de Cerponzóns.

A multa ascendía a dúas mil pesetas por vender carne con falta de peso.

E moitos anos máis tarde sería Daniel Cochón Cochón, veciño do lugar de Leborei (nado no ano 1926, falecido o 1/03/1982) o que tamén fora Industrial Tablajero. Daniel estaba casado con Isabel Piedras Paz, tiveron catro fillos, Joaquín, José, Avelino e Isabel. Dous dos seus fillos seguiron a tradición de Tablajeros, José e Avelino, actualmente son os xerentes de Frigoricos Bandeira, unha das máis importantes industrias carnicas de Galicia. 

Os fillos e neto de Daniel, José e Avelino e Daniel.

 

A profesión de tablajero é moi antiga, orixinouse en Atenas e despois pasou a  Roma, donde tivo máis continuidade, este oficio deixa profunda pegada na Idade Media, pois segundo documentos que encontramos, é cando se abriu o primeiro establecemento de venda de carne, concretamente en París.

Nos séculos XIV e XV o oficio de tablajero gañou moitos adeptos, sendo ademais, onde este traballo comeza a ser hereditario, hoxe en día esta tradición ainda se mantén en muitas familias. A actividade de éste oficio, como de outros,  estaba controlada polo Concello, e baixo un contrato de obrigación de abasto. Na nosa contorna a profesión de tablajero foise actualizando, hoxe en día non ten nada que ver con aqueles carniceiros de principios de século XX, hoxe son verdadeiros profesionais e a súa profesionalidade é tal que alcanzaron unha gran destreza nos cortes, dado que son coñecedores de corrida da anatomía do animal, coñecen os seus músculos e a súa estrutura. Ademáis a partir de que se fai obrigatorio o uso de cámaras frigoríficas para o almacenamento, o carniceiro especialízase tamén na conservación da carne.

Foi unha profesión que estivo sempre en continuo avance, a partir dos anos 40 os tablajeros víronse obrigados a ter un carné para poder exercer a súa profesión e poder vender carne, o que hoxe en día sería o ter o certificado de manipulador de alimentos. Supoño que tanto Francisco como Benito, eran homes cunhas características determinadas, debían de ter certas habilidades para levar diferentes cargas e tamaños, así como levantar pezas de certo peso, en definitiva, ter certa maña para exercer este oficio tan importante ao longo de tantos anos, seguro que muitos dos veciños de Cerponzóns ainda recordan as mañas de  Daniel Cochón, tanto de tablajero coma de tratante ou rifante, unha magoa que se nos fora de xunto nosa, tiña 56 anos cando falleceu.

 Daniel Cochón sempre buscaba as mellores reses, aquelas que se alimentaban a base de millo e centeo, aquela carne tiña un sabor exquisito, e a súa fama cada día ía crecendo, chegando a ter gran cantidade de clientes habituaís.

Tamén un gran profesional nesta materia é o meu compañeiro de colexio, amigo e veciño, Antonio Orois. Polos anos setenta o seu pai era cliente habitual do meu, compráballe os porcos que nós criabamos na granxa que tiñamos na Rons, daquela tiña un posto na parte superior da praza de abastos e a súa mestría no manexo do corte era digno de ver, mestría que o meu amigo Antonio tamén aprendeu de seu pai, orixinario do Concello de Arzúa.

Santiago 1924, levando os porcos a feira

Un tablajero con experiencia ten un traballo enorme á hora de preparar o animal despois do seu sacrificio para poñer a carne á venda. O proceso de sacrificio non é igual para todo o gando, canto máis grande sexa o animal, máis complexo é o proceso para a realización do despezamento. Só hai unha cousa en común, o sacrificio de todos os animais destinados a carne sacrifícanse mediante a degollación.

Coñecín a uns cuantos tablajeros/carniceiros que eran uns verdadeiros mestres á hora da transformación do animal vivo en carne, unha das faenas máis delicadas era a de retirar a pel limpamente para que o coiro poida ser utilizado polos curtidores.

9/2/1930

 

O DÍA QUE VIN A LIMPEZA DO CARNEIRO…

Cando era pequeno unha das cousas que máis me sorprenderon foi no caso dos ovinos, para poder obter a pel facilmente e o máis limpa posible vía como o matachín que viña por casa (despois o meu pai foi o que se dedicou a realizar o mesmo) e lle insuflaba aire entre a pel e a carne do animal para así separalas, ademais con este proceso facilitaba o desollado. A min sorprendíame moito, pero o meu pai comentábame que era moi sinxelo, mira, hai que collerlle unha pata e facerlle un pequeno corte na parte inferior do carneiro, e mentres mo explicaba estábao xa facendo, despois metía un pequeno canoto de cana e sopraba, nese momento o carneiro comeza a inflar e así podía separar a pel da carne do animal. Esta práctica comezou a ser prohibida en moitos lugares, pero noutros seguiu facéndose durante anos, inclusive nalgúns matadoiros había escondidos uns foles que utilizaban os carniceiros para inflar, con estes foles evitaban que o aire dos pulmóns do carniceiro puidese contaminar a carne.

Despois deste primeiro paso era o momento do desollado, hai que eviscerar, extraer o sebo ( antigamente utilizábase como graxa alimentaria e como graxa destinada á iluminación). Seguidamente realízase o primeiro despezamento, onde dependendo do animal é diferente, normalmente divídese en duas partes, primeiramente o despezamento, sirve  para manexar as carcasas nos matadoiros e poder ser máis manexables para transportar, o segundo despezamento é para obter as pezas de carne destinadas á venda. É onde se utilizan as táboas de carnicería e trocear a carcasa, utilizando para iso un conxunto de coitelos destinados cada un deles para facer filetes e liscos, outros para despezamento e outros para trocear.

OFICIOS DOS VECIÑOS (I) ALBÉITAR

ALBÉITAR : Persoa que cura as enfermidades do gando sen ter o título de veterinario.

Desempeñaba este oficio o veciño do lugar da Ermida, Rosendo Viqueira.

A casa donde vivía era coñecida como a do Cristo, estaba nunha zona despoblada e nela vivía Rosendo, a súa dona e un fillo.

O oficio de Albéitar era o que hoxe en día coñecemos como o de veterinario. A albeitería foi a ciencia médica árabe dedicada á curación das enfermidades dos cabalos así como á cría, melloramento e reprodución da especie equina durante a Idade Media, alcanzando o seu esplendor e máximo desenvolvemento na España islámica e na España cristiá nos séculos XV, XVI e XVII. 

Os pobos árabes foron quen introduciron o concepto, de feito a palabra albéitar provén do árabe a o-béitar.

Durante moitos anos os que se dedicaban a este oficio tiveron os seus máis e os seus menos cos veterinarios, un caso moi parecido aos médicos cos curandeiros.

Debido á necesidade de coidar dos animais de máis valor, xurdiu un grupo de individuos que se dedicaron con maior intensidade ao coidado deles. Inclusive estes homes, en ocasións, chegaron a atender os veciños, seguramente nos lugares onde a falta de médico era palpable e buscábase o remedio neles, á fin e ao cabo, era habitual recurrir ás veces aos boticarios, ou inclusive aos barbeiros para que exercesen de médicos, no fondo, temos que recoñecer, que en ocasións somos algo animais….penso eu.

Recibir o nomeamento de Albéitar, non soamente dábaselle a aqueles que herraban aos cabalos, era ademáis recoñecer a esa persoa como un sabio no concernente ao mundo equino, tiña gran coñecemento da súa anatomía, carácter, necesidades e debilidades. Non todos os ferreiros chegaban a ser albéitares….Soamente os máis preparados tiñan a condición de albéitar, en concreto os mestres ferreiros que eran elixidos nunha especie de concurso-oposición por outros albéitares ou mestres ferreiros de recoñecido prestixio. 

Foron os Reis Católicos, no ano 1500, quenes crearon unha especie de oposición. E non é de estrañar, xa que o cabalo non soamente era elemento indispensable no traballo agrícola, o era tamén na guerra.

Os albéitares, ademais de herrar convenientemente aos cabalos, ocupábanse de sanar as súas enfermidades, desparasitarlos, castrarlos e ata practicarlles pequenas intervencións quirúrxicas. Non eran veterinarios ao modo dos actuais, pero si constituían o selecto grupo profesional capaz de intervir na saúde dos preciados equinos.

Rosendo seguramente sería un destes albéitares que recoñecía ter poucos coñecementos teóricos que calquera veterinario titulado, pero seguro que estaba convencido de que a súa formación práctica era mellor que a deles.

É esta práctica era unha vantaxe, a cal capacitáballes para curar calquera animal e demostrar aos veterinarios titulados que cada un mostrase a súa valía no momento de curar un animal, e así que sé xulgásenlle polos feitos probados.

O noso veciño Rosendo acostumbraba a curar os animais máis habituais que había na parroquia : cabalos, vacas, cabras e ovellas.  Na nosa parroquia milenaria de Cerponzóns, aquela parroquia que fai anos a maioría dos seus veciños vivían do campo, tiñan unha necesidade básica, a de usar animais para as labores habituais, seguramente moitos destes animais que habitaban nas súas casas recibían atención médica dentro do marco doméstico e polos mesmos donos que os tiñan ao seu cargo, iso era debido aos coñecementos que se transmitían de xeración en xeración de forma oral e outras veces escrita.

Outras veces botaban man dos curandeiros e outras, cando non había máis remedio, dos albéitares. Todo dependía do “valor” do animal que había que curar, naqueles animais de elevado prezo o coidado era onde se investía máis cartos, non lle pasaba o mesmo a un can, por exemplo, o seu valor era mínimo e si morría non tiña gran preocupación, non era así si se enfermaba a mula, da que tanto dependía a unidade familiar. Pero non sucedía o mesmo na cidade, alí os nobres e a xente da burguesía, con máis capacidade económica, sempre tiñan a man aos albéitares, seguramente Rosendo era un deles, que de vez en cando pasaba a cabalo pola Ponte Malvar en dirección a cidade de Pontevedra.

Potro de herrar

A creación da primeira escola veterinaria en España tivo lugar en 1793, comezaba a falarse do veterinario e finalizaba a Albeitería. Foi o ministro de Carlos IV, Godoy, o que comezaba a denunciar a falta do ensino público dos estudos de veterinaria. Godoy solicita ao Rei que de orde de crear unha Escola Normal de Veterinaria (1793), sinalando que a milicia, o arma de cabalería, a agricultura, a salubridade dos gandos, o comercio e a industria sufrirían moito debido a esta falta de escola. Así, aos poucos, fóronse incrementando e diversificando máis centros, a Albeitería tiña os días contados.

Quizáis Rosendo fose o último albéitar que tivo a parroquia, o cal fíxose famoso por ser na súa casa onde estivo refuxiado “El Artillero”, un ratero que era unha ameaza en moitas das parroquias de Pontevedra, e ademáis na mesma cidade. O seu historial delictivo poñía fin na casa de Rosendo, alí morreu de varios disparos.

7- OS INGLESES LEES, RELACIÓN CON CERPONZÓNS.

RELACIÓN DOS INGLESES LEES CON CERPONZÓNS.

Era finais do ano 1793 cando os irmáns Lees obteñen un real permiso para establecerse en Pontevedra, a súa idea era montar unha fábrica de emborrar, cardar, hilar e tecer la e algodón.

Desde a súa orixe, a humanidade estivo ligada á utilización dunha vestimenta. O uso de elementos textiles sobre o corpo debeuse, nun principio, á necesidade de protexerse fronte ás adversidades climáticas. Así que cada sociedade ou grupo, dependendo onde vivisen, as súas roupas confeccionábanse con tecidos artesanaís específicos da zona onde se habitaba. En referencias que temos sobre as primeiras culturas, por exemplo, na época castrexa e románica, as peles era a base da vestimenta, despois co paso do tempo o liño é a la foron os máis usados, máis adiante, o algodón e outras fibras.

Pontevedra, dada a súa situación foi un lugar en que o seu porto xeraba moito negocio, a comercialización de tecidos foi un dos puntos máis importantes da economía local que houbo no século XVIII.

OS IRMÁNS BENJAMÍN E JUAN LEES HOLDEN.

Benjamin e Juan Lees Holden dedicábanse inicialmente a practicar o comercio de importación, pero tiñan unha idea en mente, a de crear unha factoría de tecidos, arriban a Galicia, fixando a súa residencia en Pontevedra, procedían do Condado de Lancaster. Foi a principios da última década diechiochesca, era o 17 de Outubro de 1793 cando a coroa aproba o permiso para establecerse en Pontevedra, prométeselle aos irmáns Lees unha axuda de 100.000 reais.

As condicións son que teñen que ser eles os que atopen un edificio ben proporcionado para o que eles queren montar, ademáis a coroa ofrécelle un bo número de aprendices….

O edificio escolleito para tal menester era o antigo Colegio de Jesuitas, desocupado prácticamente a raíz de ser expulsada de España a Compañía de Jesús no ano 1767. Logo de varios litixios os irmáns Lees ocupan todo o edificio, era o ano 1798.

A fábrica funciona moi ben, contaba con 100 telares e chegou a ter 300 empregados (entre os anos 1804/1807). Os seus salarios eran bos para aquela época ( A maioría dos tecedores  adoitaban gañar un salario duns dez reais, as filandieras, entre cinco a sete, e os aprendices, percibían dous reais), todo iba ben, pero a invasion francesa fai que comece o declive da fábrica.

RELACIÓN CON CERPONZONS.

Corría o ano 1809 cando os fillos dun dos irmáns Lees tiña aos seus fillos Juan e Santiago axudando na fábrica, estaban en plena adolescencia, contaban 18 e 16 anos. Eles estaban incluídos no Municipio entre os mozos alistados durante a Guerra da Independencia, segundo consta nunha certificación que fora expededida pola Real Junta de Agravios de la Coruña, estes foran declarados libres e exentos do servizo de Milicias e do Exército.

Pero no sorteo de 1823 ” tocou a sorte do soldado” a Juan Lees, quen tivo que pasar á caixa de quintos de Vigo para ser filiado. Entón o pai de Juan entablou conversación con Tomás López (veciño de Cambados), chegaron a un trato….

Tomás tiña un fillo de nome Manuel López, residía na parroquia de Cerponzones e atopábase en disposición de servir voluntariamente, dado que se librou de sorteos anteriores, así que supliu no servizo militar a Juan Lees, previo pago de 3000 reais, así foi coma Juan Lees pudo seguir traballando na fábrica.

En 1826 a Junta Militar de Pontevedra excluíu a Juan Lees por alegar un defecto físico visible, en cambio, non foi así co seu irmán Santiago, que se marchou para Inglaterra.