7- A FILLA DA XORNALEIRA TOLEOU.

Juan, teño unha historia que che vai gustar ! Esta historia ten a súa miga, conta o sucedido a unha moza, veciña do lugar de Casaldarado, pero tal como cho conto, así foi.

Son as cinco da tarde e achégome á parroquia, quedamos de vernos na casa matriz, cando nos atopamos decidimos ir cara ao galpón, sentámosnos no mesmo lugar que lle contou o seu avó esta historia que tiña gardada e que agora quere compartir con todos nós.

ANO DE 1920
Os pais do meu avó tiñan de man unha xornaleira que levaba moitos anos traballándolle as terras, esta señora era natural do Castelo, despois foi vivir para o lugar de Casaldarado, chamábase Regina.
Regina era unha muller moi traballadora, unha muller loitadora, que ía traballar alá onde a chamasen, tiña que sacar a súa casa adiante, ademais tiña unha filla.
Unha filla que co paso dos anos foi axudando á súa nai en todos aqueles labores nos que podía, ía con ela a todos os lados. Un día estaban en Cerponzóns, mui cedo viñeran de novo a traballar a casa dos meus bisavós, era sobre as tres da tarde cando volvían a casa para comer, terminaran nunha leira que tiñamos no lugar de Santarandán, cando estaban pasando por unha encrucillada de camiños algo lle pasou á filla da xornaleira, xa estaban chegando a casa, o meu avó dicíame que el escoitara de lonxe uns gritos, pero non lle fixo moito caso, seguiu retirando o abono da cuadra das vacas que levarían á tarde para a leira onde estaba precisamente a xornaleira traballando.
Mentres tanto, polo camiño, a filla estaba fóra de si, desde o lugar onde comezou a comportarse dunha forma estraña ata a casa dos meus bisavós, a moza estaba fóra de si, comezando cada vez mais a ser agresiva con todos os que se cruzaba polo camiño, ata chegando a lanzarlle pedras, mesmo a nai tiña que ir con moitísimo ollo porque ainda así chegou a recibir algunha pedrada.
Ao chegar á nosa casa os gritos eran algo fóra do normal, a miña bisavoa saíu pola fiestra a preguntar que pasara, non recibía contestación, a Regina non lle daba explicacións ao sucedido, por moito que ela preguntoulle á xornaleira só recibía como resposta isto : Toleou señora ! Toleou ! Miña filla toleou !
Ao cabo dun tempo, entre as dúas puideron acougar á moza, déronlle a beber unha infusión, levárona á cama e comezaron a rezar, as súas convulsions eran aínda considerables, pero aos poucos foi quedándose durmida ou sin sentido, vai ti a saber.
Esa noite quedáronse na casa, tratando de que a moza non tivese que saír e que puidese recibir algún “aire” ou un “mal de ollo” que a volvese a poñer fóra de si outra vez. Ao día seguinte parecía que estaba máis tranquila, así que volveron de novo á leira, pero de novo comezou a tolear, ademais por cada encrucillada por onde pasaban máis tola volvíase.
Isto que che estou contando sucedeu no ano 1920, o meu avó tiña a mesma idade que a pobre rapaza, quedoulle moi gravado este suceso, nunca vira unha moza así, endemoniada. Recordo que a nai, a señora Regina morreu cando naceu o meu sobriño e a súa filla non fai moito que faleceu.
Na casa comezaron a falar do que pasaba cuns veciños, que si a moza parecía que tiña o demo dentro de si, que si tiña síntomas de histerismo, que si se queixaba de fortes dores de cabeza…
– Tendes que levala a un Pastequeiro, levala a uns dos Bruxos de Tomeza.
Quen dicía iso era un veciño que escoitara unha vez no galpón da súa casa, estando en época de facer a aguardiente, como o contaba unha veciña que tiña quenda de potada ese día, aqueles síntomas os había tido unha parienta que vivía en Campañó.
Os síntomas da moza daba a entender de que alguén lle botara o Mal de Bruxería, viña sendo o Mal de Ollo, pois para que che boten ese mal sempre é a través dunha segunda persoa, este caso tratábase, como veremos máis adiante, de que alguén lle causou unha enfermidade producida por algún alimento que lle deron e que estaba embruxado.

HAI QUE IR A SAN CIBRÁN.
Para sanarte deste mal, a xente acudía principalmente a dous lugares, un era Santa Comba e o outro San Cibrán, cos anos houbo máis lugares e máis pastequeiros que tamén curaban, pero os primeiros foron estes dous.
En Tomeza había daquela dous pastequeiros, un era coñecido polo alcume de O Manso, o outro era O Macolos.
Seguramente a familia da moza levouna ao Manso de Tomeza, un home que levaba moitos anos no mundo da práctica do Pasteco ( do latín Pax tecum, que significa a paz sexa contigo). Segundo quen o coñecían estaba borracho seguido, parece ser que para executar os seus exorcismos o viño tiña un papel importante, cobraba boas cantidades de diñeiro e tiña fama de duro e violento.
O traballo realizábao no atrio da capela de San Cibrán, dado que non lle deixaban a chave para facelo dentro.
O seu exorcismo consistía en poñer ao enfermo de xeonllos e colgáballe unha estola ao pescozo, xunto cunha cruz de Caravaca, na súa man tiña outra cruz idéntica que usaba para facerlle cruces na cabeza, pronunciaba ao mesmo tempo o seguinte:
Abernuncio us “Pasteco” con espírito tuas e de laboratorios sabates cues justo Nazareno, Hijo de la Virgen María, quita ou teu pauto do corpo da hechiceria.
Estás palabras repetíaas nove veces.
Ao terminar as oracións era habitual, con calquera dos pastequeiros, beber viño e comer, comían todos os presentes menos a enferma.
O Manso collía un anaco de pan e mollábao en viño, seguidamente facíalle tres cruces na fronte á enferma, dicindo :
Con este pan, con este vino, corto la plaga de muerto y la plaga de vivo, repetiendo por tres veces o mesmo, despois tiraba ao chan a sopa de pan.
O outro pastequeiro, O Macolos de Tomeza, era outro que tal bailaba, un tipo de gran estatura, pero curto dea entendederas. Todo o que sabía era de habelo copiado do Manso, así que prácticamente repetía o mesmo á hora de exercer o exorcismo, pero este variaba en algo, logo de terminar as mesmas palabras que dicía o Manso, o único que se lle entendía era a palabra Abernuncio ao principio e ao final, o demais que dicía non se entendía nada, sempre que falaba facíao con palabras entrecortadas, difíciles de entender.
Ao terminar de dicir Abernuncio, daba tres voltas coa enferma ao redor da capela e como non, o seguinte que facían era merendar, cando remataban sempre comentaba que el non cobraba nada, pero ollo ! Coidado do que non lle dese unha boa propina, porque se exaltaba de tal forma que daba medo.
O caso foi que a enferma, fose o Manso, fose o Macolos, parece ser que curou.

A moza, axudada dos seus parentes dispuxéronse a ir para a súa casa, alá foron monte abaixo, precisamente polo camiño que todos algunha vez fixemos para ir e volver de San Cibrán. Pero resulta que a medio camiño a moza comezou a convulsionar, comezou a ter uns movementos incontrolados, tanto nas pernas como nos brazos, daba a sensación de ter medo, de súpeto parecía que perdía o coñecemento, ata que comezou a vomitar ! Comenzou a botar por aquela boca un líquido de cor verdoso, en gran cantidade e ao final, xunto co líquido un manoxo de plumas.

O mal saíra do seu interior.
Desde aquela acudiu sempre a San Cibrán.

NOTA : Relato realizado coa aportación de un veciño e do recollido no libro La Medicina Popular en Galicia.

OFICIOS DOS VECIÑOS (XXVII) ESCAIOLISTA

ESCAIOLISTA : Persoa que traballa ou fai obras con escaiola (RAG).

A escaiola é un produto industrial, un xeso dunha moi alta calidade e gran moi fino, un material en forma de po branco, que se tira do xeso é que endurece ao mesturalo con auga.

Hoxe en día o oficio de escaiolista vaise perdendo porque xa non hai a demanda que había fai anos, houbo un tempo que non soamente pensabas en chamar a un escaiolista para que instalase un teito de escaiola, chamábalo para que fixese unha peza orixinal ou varias na túa casa, eran artesanos, profesionais que eran capaces de crear unha peza exclusiva mediante a cocción e todo iso o facían procesándoo manualmente.

Todo vai cambiando nesta vida, chámanlle evolución, pero hai cousas que desgraciadamente xa non volven, o oficio de escaiolista xa non volverá ser como antes, os grandes mestres van desaparecendo, dando paso a profesionais instaladores de pladur.

Teño a sorte de coñecer a varios veciños que durante moitos anos desempeñaron o oficio de escaiolista, podo dicir con total seguridade que a parroquia de Cerponzóns foi a que máis veciños tivo desempeñando este oficio, mais adiante sabremos o motivo.

Cando comecei a preparar este relato desgraciadamente o meu cuñado Gonzalo falecera uns meses antes e non me deu tempo a falar con el, moito tiña que contarme, desde os seus inicios ata cando se foi para Barcelona a desempeñar alí o seu oficio.

Fai uns días estiven conversando cun dos meus amigos de infancia, Juan A. Losada, máis coñecido como Biri Biri, un home que traballou moi novo de escaiolista, cando comenzou a traballar tiña trece anos recentemente cumpridos.

Comezamos a falar e percibo en Biri algo de melancolía, emocionándose en certos momentos ao recordar os seus inicios e como aos poucos foi facéndose paso como un dos mellores profesionais do sector.

Cando lle pregunto polos seus inicios, sorrí e comeza a recordar…

— Eu terminara os estudos básicos, a partir dese momento era ou seguir estudando ou traballar, así que como dous dos meus amigos (Angel O Caseiro é Lito O da Rons) comezaran a traballar nese oficio, eu quixen tamén ir, díxenlle ao meu pai que quería aprender o oficio de escaiolista e así foi, gustábame e aínda me gusta.

Os meus comezos foron con Juan e Valentín, dous dos mellores profesionais en colocación de teitos de escaiola, molduras, cornisas, zócalos, cenefas, plafons, columnas, capiteis, rosetons, pilastras e tabiques, dabanlle a todo ! O meu pai foi a falar con eles, daquela época había moita demanda e dixéronlle que ao seguinte día fose xa a traballar.

Biri Biri recorda os primeiros escaiolistas na parroquia, Joaquin , Rafael, Tino…eles foron os que se iniciaron nese mundo, logo deles fomos moitos veciños que escollemos esa profesión.

Biri comezou a recordar os nomes : Joaquin, Rafael, Tino O Mineiro, Juan, Valentín, Casalderrey, Gonzalo, Evaristo, Ricucho, Ángel , Lito, Tino, o fillo de Tino O Mineiro…

—O oficio de escaiolista comezaba aprendendo a facer moldes, o aprendiz pasábase todo o día metido no almacén e alí estaría durante anos (Biri dime que pasouse cinco anos, cun soldo de 250 pesetas ao mes ) repetindo moldura tras moldura, cenefas tras cenefas, daquela cada mestre escaiolista tiña as súas molduras, cenefas, plafons etc. distintas as da competencia, cando vías unha obra recentemente acabada, dependendo a moldura que tivese xa sabías quen realizara a colocación da escaiola.

Despois da aprendizaxe na realización de molduras e de estar fundindo todo tipo de pezas, comezas a ir polas obras, daquela o soldo xa pasaban a gañar unhas 750 pesetas, pero si eras bo profesional, rápidamente ías ascendendo e a gañar máis.

—Os mestres escaiolistas eran artesanos puros, todo facíase manualmente, hoxe en día si nalgunha casa ou algún edificio emblemático, que teña traballo de escaiola e necesiten de reparación teñen que chamar ao profesional que saiba realizar ese traballo, hoxe en día en Pontevedra como moito quedarán dous ou tres oficiais de primeira que sexan de garantía. Aínda hai moitos escaiolistas, pero de taller moi poucos, sóbranche dedos dunha man, agora trabállase máis co pladur, que se pode encaixar como un traballo de bricolaxe, en cambio a escaiola é moito máis profesional.

Cando lle pregunto a Biri quen foi de todos o mellor profesional da escaiola, sen pensalo dúas veces contéstame que Juan O da Bouza, para el foi o mestre.

Era súper intelixente, pódoche asegurar que en Pontevedra non houbo outro igual.

Traballos que fixo no Liceo Casino, aquel paraguas que tiña na entrada fíxoo el, nos Bancos, nos Pazos, nos comercios máis importantes daquela, en todo tipo de negocios, en discotecas…había tamén moita restauración, onde un obreiro podíase pasar tres ou catro meses restaurando un local, hoxe en día iso non se fai, canto antes termines mellor, por iso vas todo o máis sinxelo.

A maioría das empresas eran como quen di familiares, compostas como moito por sete ou oito empregados, algunha chegou a ter máis de vinte, pero eran poucas.

Hoxe en día todos os que traballan de escaiolistas, que sexan maiores de cincuenta anos, foron aprendices dalgún dos mestres que houbo en Cerponzóns, de todas as parroquias de Pontevedra, foi onde máis estendido estaba este oficio.

Pregúntolle a Biri polas Salas de Festas, respóndeme que da que máis recorda con agarimo, por estar situada na nosa parroquia, foi a Sala de Festas Brais, hoxe en día coñecida por Sala de Festas La Luna.

Dime Biri, que a sala foi construída por Jose Malvar e os traballos de escaiola fixémolo nós, a empresa de Juan e Valentín e recordo que o teu cuñado Gonzalo, por exemplo, realizou os traballos de escaiola nas Salas de Festas Chanteclair e Saturday, por certo que despois estivo traballando os fins de semana no aparcadoiro de Saturday.

Tamén houbo unha época que traballaron moito para Almacéns Nartallo, de Vilagarcia, fundíanlle moitas figuras, a maioría eran para a realización do Portal de Belén, eran caixas e caixas de figuras que cada tempada preparábanlles.

Eu cando me fixen autónomo estiven en varias ocasións na Escola Naval de Marin, aínda é o día que cando necesitan algunha reparación séguenme chamando, o lugar é unha marabilla, precioso.

Biri segue comentándome que para el o mellor foi Juan, e que aínda que xa fai tempo que está xubilado na súa casa aínda garda os moldes daquelas obras de arte que foi deixando en muitisimos chalets, en casas, en oficinas, pazos…para Biri, Juan foi unha persoa que se esmeraba en calquera tipo de traballo, tiña que quedar perfecto, ademais era un bo mestre, non che ocultaba nada, sempre che ensinaba como el facía os seus traballos e guiábache de tal xeito que o traballo realizado tiña que ser o mellor de todos.

Nesta vida, por sorte ou por desgraza, todo cambia, as persoas, as empresas, todo vai evolucionando.
Tanto Biri, como todos aqueles veciños que profesaron o oficio de escaiolistas, pódovos asegurar que foron puros artesanos, artistas que eran capaces de crear unha peza única, orixinal, a partir da cocción, procesando manualmente todas as materias que se utilizaban para iso.

Biri ten esperanza que o seu oficio rexurda de novo : Hoxe en día é necesaria xente que sexa profesional do ramo, seguro que teñen moito traballo por diante.

Por certo, non só foi Biri quen me falou tan ben de Juan, así que decidín achegarme un día a súa casa e falar con él sobre o seu oficio.

Pronto iréi a ter unha conversa con él, seguro que ten muito que contar…

1- AS BEBIDAS ESPIRITUAIS.

Final dos anos sesenta do pasado século, o neno non tería máis que seis anos, levaba un tempo en que de luns a venres acudía coa súa nai ao ultramarinos dos meus pais, situado no lugar da Rons (Cerponzóns). Ao principio o neno viña de mala gana ata a taberna , non era do seu gusto andar tanto desde a súa casa ata a Rons (a unha distancia aproximada de quilómetro e medio), todolos días saía chorando da casa, así que a súa nai tiña que cargar con él no colo en moitos momentos do traxecto…pero un día todo cambiou, tanto que ata os sábados, domingos e festivos o pequeno “obrigaba” a nai ir a Rons é non lle quedaba máis remedio que ir, porque si non o levaba o cristo que lle montaba era de pai e señor meu, todo debido a que o neno estaba “enganchado” para uns ou “drojado” para outros…

Todo comezou cando un día estando a miña nai despachando á nai do pequeno dous kilos de tercerilla é unha ducia de arenques, comezaron falar do pouco apetito que tiña o neno dun tempo a esa parte, estaba débil, enclenque, sen ganas de nada, un neno que era un sinparar desde que había nacido. Nesto que comenzaron a falar do viño que salía nos anuncios da televisión, seica era man de santo.

Daquela a televisión de branco e negro non tiña máis que dúas cadeas, na primeira, a máis vista, estaba saíndo desde facía un tempo unha publicidade dun viño que tiña tres características principais e nas cales apoiábase a publicidade : era dixestivo, tónico é estimulante, ata tiña propiedades curativas, según o señor Barceló.

A publicidade era do Viño Sansón, un viño quinado cun sabor doce e acaramelado.

O promocionaban como un viño ideal para tomar como aperitivo, na sobremesa, para a dixestión, para abrir o apetito, foi tal o seu éxito que chegou a ser a medicina apropiada para innumerables remedios caseiros.

Así que comezaron a probalo, chegou un momento que non había casa en Cerponzóns que non tivese unha botella de Sansón na súa alacena, ademáis había quen o recetaba é recomendaba para as mulleres que quixesen quedar preñadas.

Tónico infantil.

E claro, naqueles tempos, afeitos a que desde moi pequenos bebiamos viño a comida, o Sansón, como tónico infantil foise asumindo en grao sumo normal.

Cando vías que un fillo teu atopábase decaído, con pinta de anémico ou non comía…preparado de un ponche á vista ! A min tamén mo deron, Juanito toma, bebeo seguido, non lle collas o sabor, traja meu fillo…

Un vaso, unha xema de ovo, Sansón e asucaaarrr !

Xa me vías a min a fume de carozo pola Ponte Malvar en dirección a Alba, a coller o trole, por certo que tal como iba chegaba eu antes que o trole si me puxera a correr jajaja.

Hoxe seguro que moitos dos que estades lendo isto parécevos incrible, pero daquela era habitual, para nada tíñase en conta que o Sansón tiña uns 16 grados de alcohol, o importante era ver como o neno ao pouco tempo de tomarse o tónico convertíase en un “súperneno” jajaja.

E un deles foi o pequeno que viña pola tenda, desde aquel día que comezaron a comentar do viño Sansón que era bo, que non lle facía dano, así, sen pensalo dúas veces, puxéronlle un chato ao pequeno…”por un pouquiño que probe non lle vai pasar nada”.

Ao principio a nai do raparigo era reacia a que bebésese aquel viño quinado, pero na tenda había máis nais que estaban esperando a súa quenda, decíanlle: dálle un pouco, deixa que probe ! por un pouquiño non vai pasar nada, entre elas comentaban como llo daban aos seus fillos :

Na miña casa doulle Kinito, móllollo en pan e ao pouco tempo éntranlle unhas ganas de comer que me come a min polos pes !

Tamén estaba naquel momento na taberna o señor Pepe, un veciño de Tilve que era asiduo todolos días do señor a tomarse o seu sol e sombra. Mentres facía o seu pitillo co tabaco de liar “Ideales” sorría ao ver ao pequeno chimparse o chupito do Sansón, e dicíalle: así me gusta rapas, un home é un home é un bicho é un bicho, jajaja

A publicidade daqueles anos con relación aos viños quinados era moi atraente :

O viño Sansón anunciábase cun neno apoiado na botella, e medicina, e golosina, dicía o lema da Quina Santa Catalina.

Quen se levaba a palma en publicidade para incitar á xente era Kina San Clemente, dicía que era un excelente viño quinado é moi bo para nenos e maiores, nun dos seus spots suxería que uns vasos de viño eran o acompañamiento máis natural para os bocadillos dunha merenda infantil.

Quen non recorda o personaxe de KINITO ? Aquel personaxe que todos queriamos ter na casa en forma de muñeco, por certo un personaxe que ía vestido de tuno, toreiro , colexial…e que gritaba ben alto : Dan unas ganas de comerrrr…

Bo, o tal Kinito chegou un momento que estaba totalmente alcoholizado é o Ministerio de Gobernación decidiu aplicar ao personaxe a Ley de Peligrosidad Social, así foi como desapareceron os seus spots da televisión.

Era visto que a presenza de alcohol nestas bebidas facían que aos nenos abríselles o apetito, logo de tomarse un lingotazo deses víalos correr e saltar de tal xeito que parecían un velosolex polo monte arriba, ao chegar a casa comían ata o unto do caldo. Un exemplo de que o alcohol abre o apetito podémolo ver hoxe en día cando a gran maioría da mocidade que sae de botellón ou ao saír da discoteca, termina chimpando un bocadillo feito cunha barra enteira de pan ou unha pizza tamaño “large family”.

Por certo, non recordo onde lin que estas bebidas quinadas son viagrosas, sábese que a quinina é vasodilatador e reactiva a un cando a toma, seica e moi habitual observar que en moitas residencias de maiores inclúenas no menú. Seguramente algún de vós estará pensando ¿ Quen bebe hoxe en día este viño doce ? dou fe de que moitos veciños que coñezo seguen tomando o seu chupito con bastante frecuencia.

Pensando ben, xa que volver a funcionar, había que ir ata Sala de Fiestas La Luna, a ver si alí danlle ao Sansón…

OS RECORDOS DOS VECIÑOS

Hai outras formas tradicionais de consumilo: unha é beber unha copa en xaxúas, tamén acompañado con leite, con malta ou cun ovo crudo, tamén quente cun pouco de anís estrelado e canela, ou diluído con auga morna.
Pregunteille a uns cantos veciños e veciñas si eles probaron os viños quinados, estás foron as súas respostas :

1–Hola, mi abuelo nos hacía muchas veces vino blanco, azúcar y huevo. Decía que tenía mucho alimento, él le llamaba ponche. Echaba todos estos ingredientes en un vaso de tubo, le colocaba encima una servilleta de papel y luego un paño, seguidamente batía todo muy fuerte, estaba riquísimo ! Que recuerdos tengo más bonitos de mi abuelo ! No hay personas tan importantes como los abuelos !

2- Si que probé el Sansón, y está bueno, pero tiene muy mala fama y sólo se puede probar un poco…

3- Siiii, recordóo!! Non me gustaba nadiña !!! Pero era efectivo, vaía si o era !!!

4- La Kina San Clemente no la conozco, el vino Sansón estaba mejor sólo, con la yema de huevo no había quién lo tragara.

5- Lo tomé con galletas, habitualmente cuando celebramos algún cumpleaños o alguna fiestecita, no fue una cosa que me gustase mucho, a partir de los quince años si que me empezó a gustar !

6- Después de dar a luz mi suegra me trajo de regalo una gallina de casa para que hiciera un caldo, manteca para hacerme unas tostadas, que según ella eran buenas para la matriz y de beber una botella de Sansón, me puse como una moto !

7- Si. Recuerdo llevar Sansón a casa de mi abuela por mi cumpleaños. Los invitaba a Sansón y galletas. Luego mi madre me daba un chupito para abrir el apetito. Yo recuerdo que no me gustaba nada.

8- Hai siii, para as paridas, jajaja, era a mellor medicina.

9- Sansón con galletas do surtido Cuetara, que rico !

10- Tanto o Sansón coma a Kina probeinos, miña avoa tiña sempre, decía que era alimento. Con ovo ? Oh, non por Deus, arggg.

O que facía meu pai era meter o ovo nun cucharon é metelo dentro do depósito de auga quente da cociña de ferro para escaldalo e tomalo cunha cucharilla. Pa min era un tantiño asqueroso tamén…

11- Dábaselle ás persoas que habían pasado unha enfermidade, para que collesen folgos. Daqueles tempos era un luxo ter unha botella de Sansón na casa, dábaselle Sansón con ovo e azucre.

12- Era o no va más, en verdade, a min nunca me gustou, quizáis tomar un chupito, pero bah, pouquiño, pero con ovo nin falar, a min os ovos gústanme crus, fritos, revoltos…de calquera xeito menos mezclado co viño Sansón.

13- A miña sogra, fai anos foi a unha voda de tiros longos, ao chegar ao convite todos fomos a barra do restaurante, pedimos cada un unha bebida, que si un bitter, outro un vermut, un albariño, miña sogra dille ao camareiro : por favor yo quiero una copita de Sansón.

O camareiro comenza a servir é cando chega a xunto dela, vai e dille que non ten viño Sansón…

-¿Como que no tienen vino Sansón ?

-No, no tenemos, lo siento.

-Pues entonces tráigame un Malaga Virgen !

-Pues lo siento de nuevo, pero tampoco tenemos esa bebida.

Miña sogra xa comenzaba a ferver…

Pues entonces me trae una tacita de caldo, eso supongo que tendrán…

-No señora, tampoco tenemos.

-Y Quina Santa Catalina ?

-No, no tenemos.

Mira Juan, miña sogra comezou a dar palmadas na barra, co seu acento navarro comenzou en voz alta : queee coño es este restaurante de cinco estrellas que no tiene ni Sansón, ni Malaga Virgen, ni Quina Santa Catalina!

Montoulle un polo que non vexas ! Jajajaja, e todo porqué ela estaba cunha adición á quina, todolos días tomábase un vaso antes de comer de viño Sansón, nunca se emborrachou, pero estaba enganchadisima.

14- Na miña casa tomábase soamente cando estabas mala.

15- Na miña casa facían unha receta co Sansón que nunca se me esqueceu, poñíanse os ovos rotos, con casca incluída a macerar, botabanlle zume de limón, e deixábase catro días así no vaso, despois completábase co viño Sansón, logo batíase todo e despois dábannolo a beber, dicían que era bo para a memoria ! puag, eu non o tragaba !

16- Cando tiñas un fillo levábanche de agasallo unha botella de Sansón e unha tableta de chocolate groso, da marca Chaparro ou La Perfección, iso traíancho de todalas casas, eu cheguei a xuntarme con 77 botellas de Sansón, por certo, aos poucos foron desaparecendo todas, entre o meu marido, o meu irmán, a miña nai é a miña sogra jajaja, foron chimpandoas todas jajaja, eu non recordo tomar nin un chupito, en cambio o chocolate si, ou chocolatiño gústame moito.

17- Teño unha amiga, que cando deu a luz, todo o mundo levoulle roupa, o habitual hoxe en día, pero a maior alegría que levou foi cando viu entrar a unha muller cunha canastilla chea de cousas de beber é de comer. A canastilla estaba composta de dúas botellas de Sansón, dúas botellas de Málaga Virgen, tabletas de chocolate por todos os lados (Chaparro, Valor e Nestlé) e para rematar froita a tutiplén.

Díxome que foi o que máis ilusión lle fixo, e claro que bebeu o Sansón é o Málaga Virgen, tiña que repoñer forzas jajaja.

18- A min nunca mo deron, pero recordo sendo pequena que a un amigo meu que a súa avóa cando o vía que non tiña apetito e que adelgazara moito, dáballe a beber Sansón, ela comentaba que ao darlle esa bebida levantáballe a paletilla.

22- IN MEMORIAM, FRANCISCO GARCÍA BLANCO

Tristemente fóisenos outro veciño, Francisco García, mais coñocido por Paco O Calderillas, un veciño que durante anos foi parte activa na vida comunitaria da parroquia, un home que desde sempre estivo arrimando o lombo en todo aquelo que podía, e de resaltar o seu paso pola comunidade de montes, na comunidade de augas de Tilve, Liborei e A Bouza é tamén na primeira directiva da asociación de veciños O Chedeiro.

Tanto na parroquia, como na cidade, tiven muitas ocasións para falar con Paco. Sempre que mantiñamos unha conversación estaba relacionada con algunha actividade da parroquia, explicábame, aconsellábame, dábame o seu punto de vista…

En canto comecei na directiva da asociación de veciños dediqueime varios domingos pola mañá a falar con uns cuantos veciños que formaron en certo momento parte da directiva, Paco foi dos primeiros que falei con él, necesitaba saber as súas experiencias é o seu paso pola asociación de veciños O Chedeiro, pero xa de muito antes tivemos conversas do mais interesantes, tanto na taberna da Rons, como tomando un viño na taberna do Nenas, cando me vía adoitaba chamarme Juanciño.

Recordo un día en Pontevedra cando falamos de un tema de muito interés que estaba sucedendo naquel instante en Cerponzóns, cada un tiñamos o noso punto de vista, foi un debate longo, o final chegamos a misma conclusión, tiñamos razón os dous. Por certo dixenlle que lle iba a facer unha foto, sentouse no banco que hai enfrente donde estaba a Drogueria Esteban e retrateino, ese foi o último día que falamos en Pontevedra, despois xa foi na do Nenas cando tivemos a sorte de vernos ali.

A última vez que vin a Paco foi o Día do noso Patrón, a Asociación de Veciños O Chedeiro acordará visitar co grupo de gaitas ese día as casas onde había veciños que por problemas de saúde non podían participar da festividade como seguramente eles quererían, foi emocionante ver a alegría que levou Paco ao ter en fronte súa aos gaiteiros tocando para él, para a súa dona e demáis familia presente.

Paco estaba encantado, cheo de ledicia, chamou polo seu xenro, o noso compañeiro de directiva Jose Manuel García Barral e díxolle que nos puxese un viño, foi o xeito de demostrar o seu agradecemento cara a nós. Barral truxo a xarra e serviunos unhas tazas de viño tinto e brindamos, brindamos por volver a vernos e poder de novo para o próximo ano brindar para estar de novo con él, pero desgraciadamente non vai poder ser.

Pero Paco, como Tino fai uns días, aínda que nos deixaron físicamente, non se van do todo, non, eles siguen connosco, forman parte da nosa historia e estarán sempre presentes nas nosas memorias.

Paco foi un home de parroquia, comentábame hoxe un veciño, un home deses que pertencen ao grupo de veciños que se implican en todo aquilo que sexa para o ben común, son ese tipo de homes que aínda que pasen os anos sempre estarán presentes nos recordos e nas anécdotas que ao longo do tempo foron sucedendo por onde Paco pasou.

Como decía o outro día: Eles seguirán aí, entre os seus, preto do que sempre quixeron, dos seus familiares e veciños, das suas veigas, das súas fontes e ríos, das xuntanzas, das festas…seguirán aí, á beira nosa, nas nosas celebracións futuras, nas nosas discusións, nas alegrias e nas penas.

Remato cunha frase que dixo o cura no funeral : Morremos para vivir.

D.E.P.

21- IN MEMORIAM, CONSTANTINO FERNÁNDEZ

Hoxe despedimos ao noso querido veciño, o señor Tino Fernández.

Cando ocorre un falecemento dun veciño prácticamente ao momento todos estamos decatados do sucedido, por unha banda os sinais milenarias da nosa campá, polo outro os avances da tecnoloxía, neste caso o grupo de wasap.

Formamos na nosa parroquia unha gran familia, por suposto que con algunha que outra desavenencia, pero cando chega este momento todos sentimos tristeza e quedamos apenados pola morte de un veciño. O señor Tino era unha boa persoa, un cabaleiro.

Un cabaleiro que tanto polo seu aspecto coma pola forma de comportarse destacou ser posuidor dun código de conduta amable, xentil e respetuoso con todo o mundo.

Esta mañá falando no adro con algún veciño todos me comentaban o mesmo do señor Tino.

Era un bo home, unha magnífica persoa.

Sabes Juan ? Sempre que había un defunto víalo a él no enterro, daba igual quen fose, ata o máis pobre da parroquia, para él todos merecían os mismos respetos.

Outro veciño decíame: téñolle moito que agradecer ao señor Tino, que boa persoa que era, recordo que sendo eu un rapaz él xa era un importante empresario, cando me vía ir andando para a cidade, paraba o seu Simca 1000 e levábame para dónde eu lle dixera, era un home dado, non se daba máis que ninguén. Así podía estar falando do señor Tino si chego a preguntarlle a todos os veciños e veciñas que hoxe estaban dándolle a despedida.

Aínda que é un momento duro, de tristeza ao ter que despedirse del, teño por seguro que o señor Tino non nos deixa, non nos abandona.

Non o veremos físicamente, recordo velo moitas veces pola rúa Benito Corbal, sempre ben vestido, nunca se desprendía da súa gravata, nin as noites en que viña á taberna da Rons a xogar ás cartas cos seus amigos.

Últimamente o vía mais na súa casa de Pidre, cando eu iba camiño da Rons, dando o seu paseo por diante da casa, agora estará na sua outra casa, a de todos nos, xunto cos nosos seres queridos, establecendo unha conexión entre os que estamos vivos e os mortos.

Nós fóra, vivindo a vida, traballando, gozando, compartindo, eles dentro, repousando por todos os seus anos de traballos, de formar unha familia, de compartir momentos de felicidade, tamén de tristeza cando tiveron que despedirse dos seus.

Formamos parroquia, tanto no pasado como no presente e no futuro, chega un día que os nosos seres queridos desaparecen da nosa vista e de todos os demais, pero non, non nos deixan. Eles seguirán aí, entre os seus, preto do que sempre quixeron, dos seus familiares e veciños, das suas veigas, das súas fontes e ríos, das xuntanzas, das festas…seguirán aí, á beira nosa, nas nosas celebracións futuras, nas nosas discusións, nas alegrias e nas penas.

Como ben di o meu querido amigo, o profesor B. Aparicio :

As reunións e xuntanzas, as festas, os enredos lúdicos e amorosos, acontecen moi preto do lugar no que descansan os defuntos, nun desexo intencionado de que a lestes lles cheguen os ecos dás actividades dos vivos. A morte non é unha barreira infranqueable. A relación entre vivos e defuntos transcéndea, porque ambos están sumidos nun tempo que non se acaba, na eternidade. Neste verde recanto nunca se morre de todo”.

O señor Tino Fernández seguirá estando connosco, porque todos están connosco.

CITAS LITERARIAS (16) CEGOÑAS NO FONDO DA RÍA.

O escritor Manuel Lourenzo González escribiu un relato relacionado coa nosa parroquia, primeiramente publicado o 15 de Decembro do 2013 nun medio de comunicación, no ano 2015 dito relato xunto con outros, conformaron o libro CEGOÑAS NO FONDO DA RÍA.

Das terras furadas, pax. 127

Páxina nº 127…DAS TERRAS FURADAS

Que este ano que está a piques de rematar celebrásemos unha efeméride literaria de tanto significado para Galicia como é o cento cincuenta aniversario da publicación dos Cantares Gallegos de Rosalía de Castro non debe facernos esquecer que, noutros países cuxas letras cultas non atravesaron uns Séculos Escuros, a vida mantívose estábel e deu froitos admirábeis e duradeiros; como é o caso da obra do bretón Jules Verne, que precisamente nese mesmo ano 1863 comezaba, coa publicación de Cinco semanas en globo, a longa serie “Viaxes Extraordinarias” que marcaría un antes e un despois no eido da ciencia ficción como literatura de gran éxito de público.

Foi moi comentada a visita que Verne fixo á ría de Vigo en xuño de 1878 cando percorría os escenarios que no seu día imaxinara para as 20.000 leguas baixo dos mares. Os que o acompañaban din que, na plácida enseada de Rande, aínda foi capaz de albiscar os galeóns afundidos que forneceran ouro ao capitán Nemo para poder proseguir a súa tormentosa viaxe no submarino Nautilus.

Menos difundida, porén, é unha viaxe anterior que o trouxo a Pontevedra no outono de 1861; ao non ser daquela Julus Verne a celebridade mundial que sería máis tarde, a súa visita pasou desapercibida para o mundo da cultura e para a prensa. De feito, a noticia que referimos provén de dous dos seus biógrafos, que ofrecen datos precisos sobre o interese que o trouxo á nosa terra nunha época na que compilaba materiais e escenarios para as novelas aventureiras de xorne científico que logo daría á imprenta.

Sábese que un íntimo amigo seu durante a súa estancia en París, na etapa briosa dos vinte anos, era un veciño de Meán, parroquia de Cerponzóns, chamado Lucas Socastro, un aprendiz de filósofo que subsistía como caixista nunha imprenta, poeta áulico e xornalista eventual, que formaba parte xunto co escritor do exclusivo club misóxino “Os once sen mulleres”. O apelido Socastro, xunto con certa inclinación pola maiéutica, valéranlle ao pontevedrés o esixente apelativo de Socrate. E foi o tal Socrate quen lle falou a Verne da existencia na súa terra natal dun lugar coñecido como Porta dos Mouros, do que se dicía que comunicaba o mundo dos vivos co mesmísimo Inferno. En realidade, matizaba o mozo, non era máis ca unha gruta común que podía chegar aos cincuenta metros de longitude; mais a xente maior aseguraba que até non había moito tempo esa gruta daba entrada a unha serie de corredores que descendían ao longo de quilómetros cara ao interior escuro, e que un deles acababa por caer en vertical coma unha cheminea volcánica; ese pozo xamais puidera ser explorado, nin sequera medido, pois non existía en Galicia corda suficiente para enviar unha sonda ao seu fondo. Coma en tantos outros casos semellantes, forxárase a lenda de que o túnel fora construído polos antigos habitantes do país, os mouros, é que eles mesmos o destruíran, como adoitaban facer cando os humanos se establecían nas proximidades. Con todo, lonxe non debían ter marchado, porque por veces aínda se lles vía por alí facendoa súa vida de sempre.

No razoamento dedutivo do pontevedrés, trataríase dunha fenda natural que conducía a algún punto interior da codia do planeta, aínda que con seguridade non ao seu centro, no caso de ese centro existir, é que quedaría cegada por algún movemento de terras no pasado.

Verne, home instruído tras anos de exercer unha curiosidade sen límites nas máis diversas disciplinas científicas, sabía que lendas semellantes a esa se contaban en moitos lugares, mais en ningún coa viveza do relato do seu colega filósofo Socrate.

De ahí xurdiu a iniciativa de acompañalo nunha viaxe xornalística a Italia, onde se estaban a dar acontecementos políticos transcendentes, con entrevista incluída ao triunfante Garibaldi, para ao regreso, en barco até Valencia e desde alí en cabalarías até Galiza, visitaren a súa parroquia coa intención de coñoceren cidade o que quedaba da Porta dos Mouros.

Chegados a Pontevedra, os dous amigos subiron en mula as serpeantes costas do Camiño Portugués até Cerponzóns e, tras a visita de rigor aos familiares de Lucas, que os recibiron alborozados, achegáronse á fraga da Laxe, onde se achaba a Porta. Tal como este adiantara, só era unha gruta de tamaño medio dividida en catro galerías, todas elas cegadas abruptamente.

Mais o que máis interesaba a Verne de coñecer canto na aldea soubesen sobre o suxestivo recanto, o seu amigo reuniu na súa casa de Meán un grupo variado de veciños que, nun improvisado coloquio apoiado en biscoitos e augardentes do país, alicerzaron todo un corpo teórico que rebordou con moito as vellas lendas de mouros.

Destacou a intervención do xuíz de paz, familiarizado con arquivos e crónicas, quen asegurou que estaba documentado que, efectivamente,en tempos, a Porta estendíase ata límites insondábeis, e que o motivo do seu cegamento fora o terremoto de Lisboa, ocorrido uns cen anos antes; unha terríbel catástrofe que, ademais de destruír a capital portuguesa na súa totalidade, ocasionara movementos de terra de consideración en toda a costa atlántica, incluída Pontevedra, o que obrigara a reforzar arquitectonicamente certos edificios. O terremoto atoara a Porta dos Mouros de tal xeito que xa non era posíbel emprender a mínima investigación sobre o terreo.

Unha vez estabelecida a versión oficial, e animados polo espírito científico que aquel francés inspiraba, outros veciños e veciñas empezaron a discutir sobre a estrutura interna da Terra e dos astros en xeral, predominando os que sostiñan que todos estaban atravesados por mestas redes de túneles. Logo, especulando sobre a orixe deses túneles, unha cousa levou a outra, e acabouse opinando acerca da orixe do cosmos. Coincidíase en pensar que todos os corpos do firmamento estiveran no seu día perforados por un burato diametral de gran calibre que lles servía de eixo de xiro. Mais diferíase na natureza dese furado primordial: uns sostiñan que os astros eran como buxainas que algunha forza botara a xirar de maneira ordenada, e que o eixo, de materia orgánica, se sumira, quedando só o oco; outros aseguraban que eran como as doas dun colar que, tronzado o fío que as unía, caeran ao chou no medio da nada. Polo que se colixía, nun caso rexía a orde no universo e no outro prevalecían o azar e o caos. Andando os séculos e as eras, continuaban expoñendo, a materia de cada corpo fora reorganizándose de forma que o oco central cedera e dera lugar a milleiros de pequenos ocos radiais a xeito de esponxas ou xigantescos formigueiros.

Mais a tese que lle resultou máis engaiolante a Verne para explicar a teoría das terras furadas foi a dunha muller que, confesándose ignorante do que ocorría nos afastados astros nas remotas xéneses da súa existencia, non obstante tiña unha explicación para a serie de incontábeis condutos que conectados uns cos outros atravesaban o noso planeta nunha rede portentosa. A súa orixe estaba nas raiceiras das árbores absolutamente xigantescas que no tempo dos dinosauros inzaban por completo os continentes, unhas árbores cuxas copas tiñan centos de metros de diámetro e subían por riba das nubes e cuxas raíces se afundían a quilómetros de profundidade e se conectaban unhas coas outras. Ese manto vexetal desaparecera; o mesmo que matou os dinosauros, matara as árbores celestes para sempre, é só quedaron os furados das súas raices. Logo, transcorridos os milenios, a vida volveu, mais con animais e árbores moito máis pequenos.

Verne, que atendía avidamente á tradución do seu colega Socrate, pasmaba de ver como iletrados veciños de unha aldea perdida no cabo do mundo manexaban con sólida erudición popular a teoría das terras ocas, tan espuria para os científicos como vizosa para os artistas e os escritores. Mais non acabou aí o conto; os paisanos aínda souberon salientar o lado práctico deste planeta perforado de antano, que permitía unha fluída comunicación de persoas e mercancías entre os máis afastados puntos de cada continente. De feito, alí mesmo en Cerponzóns vivían persoas que se sabían descendentes de alemáns, fineses, turcos, iraquís, vietnamitas, brasileiros e mismos australianos chegados todos en tempos inmemoriais, cando aínda se podían salvar distancias e océanos viaxando comodamente polo interior da Terra.

Foi esta visita a Pontevedra o punto de partida para que o imaxinativo escritor argallase unha das súas máis coñecidas novelas, Viaxe ao centro da Terra, que se publicaría en 1864. Hai que subliñar que Verne, sempre fiel ao seu espírito científico tan acorde cos enormes avances que se estaban dando naquel tempo de prodixios que foi o século XIX, preferiu manter, por riba de elucidacións máxicas, o ton académico e verosímil que caracterizaría toda a súa obra. Unha mostra dese talante é o feito de que situase o comezo da súa viaxe intraplanetaria nun volcán de Islandia e o rematase noutro de Italia; a todas luces, se pensamos en corredores que conduzcan ao interior da Terra, resultan máis críbeis as chemineas volcánicas existentes ca as covas cegas rodeadas de brétemas lendarias. Porén, como homenaxe e lembranza, a aquela experencia pontevedresa, outorgoulle ao narrador do periplo o nome de Axel, anagrama de Laxe, a fraga onde se atopa a Porta dos Mouros de Cerponzóns.

Como remate, cómpre dicir que o descoñecido inspirador da Viaxe ao centro da Terra, Lucas Socastro, acabou os seus días do xeito máis filosófico, cando, amargado polo fracaso da Comuna de París, decidiu suicidarse nunha praza pública na noite solsticial de decembro dese mesmo ano 1871. Arremedando ao seu case homónimo Sócrates, inxeriu unha dose mortal de cegude que disque lle foi subministrada por un novísimo e xa enfant terrible Arthur Rimbaud, capaz diso e de máis no seu “longo, inmenso e racional desarranxo de todos os sentidos” na busca da grande e única verdade da existencia. Dise que cando o de Cerponzóns falecía na parálise lenta do veleno, antes de dar o derradeiro alento, lle dixo ao poeta: “Arthur, debémoslle un galo a Asclepio. Así que, págallo e non o descoides.” Ao que Rimbaud, seguindo coa imitación do final atribuído a Sócrates, contestou: “Así se fará. Mira se queres algo máis.” Non quixo nada máis.

6- AS VACAS TOLEARON.

Hoxe estiven con outra veciña da parroquia, falamos dunha serie de feitos que viviu ela sendo unha nena, non se lle esqueceu nunca. Cada certo tempo irei dándoos a coñecer. Este é un de eles…

TOLEARON AS VACAS.

Tiña eu doce anos, na casa tiñamos dúas vacas, boísimas, moi traballadoras, levaban anos connosco cando sucedeu algo que eu nunca había visto…

Estabamos nunha leira que temos por Pidre, levaramos o arado para labrar, todo ía moi ben ata que chegou ela…mala chispa a coma !

Esa veciña ao chegar á nosa altura, parouse, saudámosnos e comezou a fixarse en min é nas vacas : Hai rapaza como traballas! Pareces un tractor !

Mira que vacas máis bonitas tedes! Que traballadoras vense ! Que ben traballan !

Seguiu o seu camiño e nós seguimos ao noso, só nos quedaban uns dez regos, e queres ver que non fomos capaces de acabar ? As vacas enchufaron as súas cabezas, unha contra a outra, de tal forma que non había xeito de poñelas ben, e ademáis non daban andado nin pa diante nin pa atrás, aquilo era unha cousa nunca vista ! Nunca nos pasou iso ! Tal forza fixeron as vacas que romperon a cangalla é ata unha roda do arado, que era de ferro, soltouse ! As vacas tolearan !

Naqueles tempos había unhas cantas veciñas que tiñan a vista mala, e tamén, agora que recordo, había un veciño que tiñan ese “poder”, xente mala Juan, había que escapar deles.

Alabado sexa Dios, nunca na miña vida vira.

Ao chegar a casa metemos as vacas na corte, estaban mui nerviosas, comezamos como tolos a dar berros por toda a casa adiante, na corte, na bodega, no sobrado, na eira, aquilo non era xusto, nós non podiamos facer nada, esas cousas veñen así, non había forma de fuxir desa xente.

Pero a cousa non quedou ahí, ao día seguinte a miña nai foi a menxer as vacas, unha delas estaba recentemente parida, daba moitísima leite : E non saía leite ! Saía sangue ! Dios mío querido !

Tivemos que chamar a unha veciña que tiña uns poderes para curar, fomos correndo xunto dela e dixémoslle o que pasara.

Eu sentada na pía donde bebían as vacas miraba coma a muller facía o conxuro: Colleu unhas herbas, uns allos, meteu todo nun trapo e achegouse ás vacas, comenzou cunha retórica de oracións é de seguido comenzou a pasarlle por todo o corpo aquel trapo, cada vez que pasaba o trapo ía facendo cruces con el. Así foi como en cuestión de dous días as vacas fóronse poñendo ben, aos dous días xa comezaron a dar leite como sempre.

Recordo outra muller desas, unha vez cruzámonos con ela nun camiño, viñamos co carro cheo de herba, pois foi pasar por xunto ela e a uns metros romperon duas leitoras do carro, soltaronse as rodas do seu sitio !

Me cajo na nai que as pariu a todas elas ! Pero mira que teñen mala vista ! Unha xa debía de estar morta fai muito tempo, pero ainda viviu anos de carallo ! que mala vista tiña meu fillo, que fodida era !

Juan, vouche decir unha cousa, agora xa non hai tantas mulleres con eses poderes, pero ollo ! Aínda hoxe en día algunha hai ! É homes tamén ! Ten muito coidado !

Esta historia contada non é a primeira vez que a oio, son varias veciñas que recordaron no documental “Cerponzóns a mil” uns feitos moi parecidos que lles sucedeu nas súas casas coas súas vacas.

O MARCO DE PERRE

LUNS 11 de OUTUBRO do 2021

INAUGURACIÓN DO MARCO DE PERRE

Para a inauguración contamos coa presenza da concejala Yoya Blanco e Marcos Rey (Psoe), Pilar Comesaña (Bng) e Martín Martínez (PP).
Pola Asc. de Veciños estiveron presentes Liliana Casás, Merchy Cochón e Juan Jose Esperón.
Pola Asc. Cultural Chan do Monte estivo María Nieves Filgueira.

Desde a directiva da asociación damos as grazas as veciñas e veciños que nos acompañaron neste día.

SOBRE OS LUGARES HABITADOS DA PARROQUIA

Corría o ano 1997 cando o cura da parroquia D. Manuel Miguez, q.e.p.d., comezaba a publicar na Voz do Rons a historia da parroquia de Cerponzóns.

Unha gran labor de investigación a que fixo durante anos e que nos quedou de herdanza, o mellor que puido habernos deixado.

Nun dos capítulos que foi publicando comentaba dos nomes dos lugares da parroquia, moitos deles prácticamente desaparecidos da nosa contorna.

Decía D. Manuel :

No pasado os Libros Parroquiales afacían nomear máis nomes que na actualidade . Hoxe téndese a englobar os pequenos lugares baixo denominacions máis amplas.

É posible que co tempo moitos destes nomes esquézanse e desaparezan da memoria do pobo . Pódese facer o experimento seguinte : que os lectores traten de recordar cantos destes nomes coñecen e a súa situación actual . Debo advertir que aínda que algúns destes lugares están hoxe despoblados, todos menciónanse nos Libros Parroquiales como habitados.

OS ESQUECIDOS :

A CACHADA VELLA—A CAÑOTA—A CHAN DO MONTE—A CRUCIÑA DE PONTE BEÁN—A PONTE BEÁN—A PONTE POMAR—BIGAIXO—CACHADIÑA—CAMPO—CASA NOVA DE LIBOREI—CASÁS DE MEÁN—CASTELO DE CERPONZÓNS—CERNADELO—IGREXA—LAXE DE BASCUAS—LIVIÁNS—MENDO—MOGOS—MOUCHOS DE MEÁN—O CIMBELO—O TARAL—PORRELO—POZO DE MEÁN—RÍO DA BARCA— SANTARANDÁN— SOUTELO DE MEÁN— SOUTELO DO BRAVO—

OS QUE SE USAN ACTUALMENTE :

O CASTRADO…LIBOREI…SAN CAETANO…BALEA…A FONTEIRIÑA…PIDRE…O VIGARIO…O BRAVO…A COSTA…MEÁN…A BOUZA…TILVE…A RONS…A ERMIDA…O CUNCHIDO…

Son en total 42.

ANOS DONDE SE COMENZA A POÑER NOME OS LUGARES

TILVE…1657—POZO DE MEÁN…1666—A ERMIDA…1670

LIBOREI…1682-—IGREXA…1711—O VIGARIO…1713

PIDRE…1713—A BOUZA…1714—PONTE BEÁN…1714

O BRAVO…1715—O TARAL…1715—MOGOS…1716

O CUNCHIDO…1717—BALEA…1719—A RONS…1719

CRUCIÑA DE PONTE BEÁN…1720—MOUCHOS DE MEÁN…1720

FONTEIRIÑA DE PIDRE…1722—CACHADIÑA…1723—

SOUTELO DO BRAVO…1726—SOUTELO DE MEÁN…1726—

CASTELO DE CERPONZÓNS…1728—A COSTA…1732—

O CASTRADO…1738—O CIMBELO…1742—PORRELO…1744—

MENDO…1744—CERNADELO…1749—SAN CAETANO…1764—

PONTE DE PUMAR (TILVE)…1769—CHAN DO MONTE…1774—

MEÁN…1783—CAMPO…1797—CASA NOVA DE LIBOREI…1820—

A CACHADA VELLA…1841—RÍO DA BARCA…1862—

LUGARES SIN DATAR O ANO…CASÁS DE MEÁN—A CAÑOTA

EN OUTROS DOCUMENTOS ( ANOS DE 1600 APX.)  ENCONTRAMOS MÁIS DENOMINACIONS DE LUGARES :

*LAXE DE BASCUAS…Encontrado en documentos que están no Pazo de Rubians : Foro ortogado por Alvaro Súarez Sarmiento a favor de Gonzalo Barreiro, do lugar de Laxe, na aldea de Bascuas.

*BIGAIXO…referencia no Museo de Pontevedra : Unidade Documental simple 104/25

PROTEXER A MEMORIA DOS LUGARES HABITADOS DA PARROQUIA

Co paso do tempo unha gran maioría dos nomes de lugares da Parroquia de Cerponzóns englobaronse en denominacións máis amplas, debido a iso moitos dos nomes dos lugares vanse esquecendo e co paso dos anos pérdense por sempre da memoria do pobo.

Desde a Asc. de Veciños O Chedeiro temos a intención é a obrigación de que o noso Patrimonio Cultural debemos defendelo e gardalo como un tesouro, en moitas ocasións témolo ao alcance da man é a súa existencia a descoñecemos totalmente.

A nosa iniciativa pola defensa do Patrimonio Cultural da Parroquia de Cerponzóns comezou fai uns anos, podemos destacar a instalación dos cruceiros de Mogos é da Chanciña, a creación da Biblioteca, a realización do Documental Cerponzóns a mil, a edición do libro sobre a historia da parroquia Cerponzóns, mil anos de historia, máis de vinte conferencias impartidas antes é durante a celebración do milenio da parroquia, a creación do Himno do Cerponzóns C.F., a colocación de unha replica do Miliario de Magencio, colaboración coa Asociación de Campaneiros de Albaida, a colocación de un Fito informativo ao carón do Miliario, a recollida dos Alcumes da Parroquia, unha homenaxe a Señorita Carmiña, tamén a homenaxe ao Tamborileiro Manuel Castro, a colaboración coa Concellería de Turismo no libro Pontevedra no corazón, a participación no proxecto de Pontevedra Capital Gastro “Avoa Fest”, tamén noutro relacionado co Camiño Portugués, denominado O Camiño Contado…), é seguimos…

Estamos seguros que para protexer un Patrimonio é necesario primeiro de nada coñecelo, así foi como coa gran aportación que nos deixou D. Manuel é tras varios anos de investigación, atopamos os datos que estabamos buscando, agora é o momento de dar a coñecer unha nova parte da nosa historia, para que dunha vez por todas non caia progresivamente no esquecemento, como moitos outros valores patrimoniales que foron desaparecendo.

Na nosa parroquia milenaria temos tanto patrimonio histórico, arqueolóxico, cultural, arquitectónico…que moitas veces as administracións non poden facerse cargo da súa recuperación por falta de recursos ou de interese.

Pero esta vez tivemos a colaboración da Concellería de Promoción Económica e Turismo, da man da Concellala Yoya Blanco, grazas ao seu interés pola nosa proposta, para que os nosos topónimos non caian no esquecemento e poidan recuperarse para que formen parte do noso Patrimonio Cultural.

Un apaixonante proxecto, que comenzou fai dous anos da man do canteiro Manuel Collazo Torres.

Queremos tamén dar as grazas ao Servizo de Normalización Lingüistica do Concello de Pontevedra, pola colaboración que tivemos na recuperación exacta dos antigos nomes dos lugares da parroquia.

A Asociación decidiu nomear ésta obra escultórica coma o MARCO DE PERRE.

Día da inauguración… 11 de Outubro 2021

Hora…………………………18:00

Lugar………………… …….Aparcamento da Igrexa de Cerponzóns.

Nota : Según a RAG :

FITO ou MARCO : Pedra cravada no chan para sinalar os lindes dun terreo, ou á beira dunha estrada para indicar lugares e distancias.

Os fitos dunha propiedade.

Momento ou feito de importancia.

18- O ENGANIDO

ENGANIDO
O enganido ou enginido, é unha enfermidade infantil, equiparable ao raquitismo.
Maniféstase por unha falta de vitamina D, producindo deformacións e alteracións no esqueleto.
Nas crenzas populares hai quen achacaba esta enfermidade ao Mal do Aire.

Os labregos, decía V. Lis, chaman Mal de Aire a unha serie de doenzas que cren debidas ao aire que emana de certos animais, de certas persoas e dos mortos. Os enfermos, case sempre nenos, mostran diversos sintomas, entre os que destacan o raquitismo e inapetencia.

Para estar seguros de que o neno padece o mal, ten que ser a curandeira quen lle faga unha proba, si dá positivo enton é cando se somete a un rituai de purificación.

O NENO ENGANIDO

Sentados en duas banquetas, das que utilizaban no alboio para preparar as canas e os bimbios, contábame Teresa que ás veces á súa nai e á súa tía escoitábaas pronunciar a palabra Enganido, habitualmente usábana cando miraban a unha persoa que comezaba a toser e a toser e non daba parado, pero case sempre se utilizou máis nos nenos pequenos.
Sempre que un neno estaba débil , sen ganas de comer ou ben que se atraganta cos seus mocos producindo como unhas bronquitis espástica, dicíase que o neno estaba Enganido, pero tamén había quen lle botaba a culpa de estar así debido a coller o aire dunha gata que recentemente parira, ou dalgún bicho, tamén puidese ser debido a que o neno sentásese nunha cadeira que estaba quente onde estivese sentada unha mala persoa, é decir, un mal cristián.
Fai moitos anos era moi habitual levar aos nenos que se atopaban con estes síntomas a casa dunha veciña ou veciño que tivese “poderes” para curalos. E si non lograban sanalo acudían a outras parroquias onde escoitaron que había persoas que se dedicaban ás sanacións do Enganido, cada parroquia tiña algunha persoa que facía curacións, a unhas dabaselle ben sanar o Mal do Aire, a outras o Mal de Ollo…a xente cando se xuntaba a falar das súas cousas no adro, ou ben nas prazas dos lugares, tamén nas feiras ou cando tiñan convidados o dia da festa do patrón, comentaban os sucedidos relacionados coa curación que tivera algún pariente ou coñocido.
Así foi como unha vez acudiron uns veciños, que habían escoitado na feira de Mosteiro decir a un paisano do bo que era un curandeiro que había na parroquia de Santa María de Bemil, no Concello de Caldas de Reis.

A igrexa de Bemil é da misma época ca da nosa parroquia de Cerponzóns, do S. XII, forma un conxunto arquitectónico asociado co cemiterio, un cruceiro, unha carballeira é a uns 50 metros ao oeste dá Igrexa, está a casa reitoral, protexida como patrimonio cultural, foi construída no último terzo do século XX reutilizando parte dá construción orixinal do XVIII.
Esta parroquia ten unha história moi curiosa, nela está enterrado Pablo Giménez Rosillo, “ o faraón ou o rei dos xitanos galegos”, tiña moi boa relación co párroco D. Guillermo Magán Ferro e cando sintiu que ía a morrer, decidiu enterrarse en devandita parroquia, corría o ano 1949.

Os xitanos tiñan épocas que se xuntaban na carballeira, contan que chegaron unha vez a estar reunidos máis de mil, viñeran de toda Galicia.
Os xitanos que habitaban a carballeira durante todo o ano, servíanse dunha mina de auga que está situada a uns poucos metros da “Carballeira dos Xitanos”, así se coñoce o lugar desde que eles quedáronse alí a vivir.

E nesa mina de auga ocorreron casos de sanación con nenos doentes, sanacións que se realizaban de noite, en segredo, sen que ninguén se decatase.

A FONTE DO ENGANIDO DE BEMIL.

Este neno cada vez está peor, non lle serviu de nada o que lle fixo a sanadora, faláronme na feira do Mosteiro que en Bemil hai unha persoa que trata o Enganido, será mellor levalo canto antes, alí, preto da igrexa hai unha mina de auga que seica é milagreira.
Ao día seguinte, antes de saír o sol, dirixíronse en busca da persoa que ía tratar ao seu pequeno, a tardiña, ao chegar xunto él comentáronlle o que lle sucedía ao seu fillo, o curandeiro contestoulles que tiñan que esperar á noite para acudir co neno a fonte, mentres tanto podían descansar na súa casa da viaxe.
Mentras tanto non chegaba a hora, indicoulles como habían de facer, tiñan que realizar todo o que él lles fose dicindo. Así que ao chegar a noite, en silencio, colleron ao neno e fóronse dirección á fonte. Ao chegar o lugar, coñocido por Outeiro, o primeiro que sentiron foi moito frío, non dixeron nada respecto diso, estaban avisados de que non podían falar durante o tempo que levase a sanación.
O primeiro que fixo o curandeiro foi sacarlle a roupa do corpo ao neno, despois achegouno a pía e bañouno, mentras decía unhas oracións, o neniño tremia coma unha vara verde, seguidamente cubrírono cun trapo, xa que a roupa que traía posta o neno quedaría estendida polas silvas que había no lugar, era a costume.
Despois fóronse camiño da igrexa, alí esperábaos o sacristán, que estaba avisado anteriormente para tal menester.
Ao chegar á súa altura, procedeu a abrir a porta da igrexa, entraron, persignaronse e dirixíronse á sancristía, todo isto sen que se decatase o cura.
Na sancristía abriron un caixón onde gardaba a roupa o cura, nel meteron ao neno, para cubrilo coa devandita roupa é de novo volvía o curandeiro coas oracións, a sanación estaba chegando ao seu fin.
Logo de abandonar a sancristía agardaron no adro, esperaron a que o sacristán pechase a porta da igrexa, deronlle unha propina é cada un marchou as súas casas.
Ninguén se tiña que decatar do sucedido nesa noite e si alguén se decataba non o comentaba, ninguén quería falar daquilo que sucedía na FONTE DO ENGANIDO.
Unha soa noite era necesaria para realizar a cura.

RECOLLENDO ACIOS…

ACIOS DE LECTURAS, RECOLLIDOS POLO MUNDO ADIANTE.

Este apartado irá dedicado a todas aqueles pensamentos que vou atopando por diversas canles e que son do meu agrado.

ACIOS Nº 12– O CORVO

O único paxaro que se atreve a picotear un aguia é o corvo.

Séntase sobre as súas costas e morde o seu pescozo. A aguia non responde, nin loita; non gasta tempo nin enerxía, simplemente abre as súas ás e comeza a elevarse máis alto no ceo.

Canto máis alto, máis difícil é para o corvo respirar e o corvo caerase por falta de osíxeno.

Deixa de perder o tempo con corvos, con xente daniña que só se achega a túa vida para intentar desestabilizarche para proxectar sobre tí, as súas propias tormentas.

Só lévaos ás túas alturas e desvaneceranse sos.

Autor descoñecido.

ACIOS Nº 11- “O PRATO”

Un home convidou a cear aos seus familiares, súa muller esmerouse preparando a mesa cun mantel novo, comezou a servir os pratos a cada un dos seus comensais, por último serviulle o seu a seu marido e sentou á mesa a desfrutar da cea.

O home dunha das súas irmás observou que o prato no que comía o seu cuñado tiña sinais de se romper e estaba cuberto de fendeduras que foran arranxadas polo que deduxo que o prato rompérase e volveron pegar tódolos seus anacos.

Entón preguntou por que ti sendo o dono da casa e tivéndonos servido a comida en pratos novos comes nun prato fendido?

Este prato que ves escarallado e arranxado é o mesmo no que comía meu pai, cando caeu e rompeu nunha ducia de anacos el arranxouno unindo cada unha das súas partes e seguiu comendo no seu prato, é o herdo que me deixou.

Por tanto o seu valor e a súa beleza non están no que ti ves nel, o cal é o motivo da túa pregunta, senón no que eu vexo e no valor que lle dou.

Ti ves as fendeduras e pensas que o prato está roto e que xa é tempo de botalo ao contenedor do lixo e remplazalo por un novo, eu vexo o traballo das mans que o arranxaron, por tanto o seu valor é moi prezado para min.

Velaquí que ti xulgas o que os teus ollos están vendo neste momento, mais eu xulgo o que veño vendo cada día da miña vida polo cal cada cousa ten a súa razón para ser o que é.

Este prato vén acompañándome dende que nacín porque xa estaba na mesa da miña casa antes que eu estivese no ventre da miña nai, estivo nas mans do meu pai e logo nas miñas, por tanto cada fendedura ten unha historia detrás, coñezo este prato como as liñas da palma da miña man e sei con certeza que é meu porque o identifico entre tódolos demais pratos do aparador.

Nel aliméntome cada día, por iso está gastado, fendido polos golpes e quebrado polas caídas, mais é o meu prato o cal mo deixou meu pai.

Os outros pratos entre os cales está o que ti tes fronte a ti merqueinos no mercado e só os quito do andel onde están gardados cando teño xente a comer na casa.

Traballei sudando a miña camisa para ter os cartos para os mercar polo cal coñezo o prezo que paguei por eles, porque pensei nos meus convidados e quixen agasallalos co mellor na miña mesa.

En cambio non coñezo o prezo do meu prato porque non podo avaliar o valor do traballo das mans de meu pai durante toda a súa vida para mo legar, polo cal non ten prezo, o seu valor non está dado polos cartos que podería pagar por el senón polo que este significa para min.

E no meu xuizo o seu valor é incalculable, non lle podo poñer un prezo, mais por sobre todas as cousas é meu, é único e irrepetible.

Meu fillo, velaquí que o prato fendido é o meu corpo, o cal me foi dado por meu pai que está nos ceos.

Acompáñame dende que nacín, detrás de cada caída, de cada golpe, de cada ferida hai unha historia, a miña propia historia.

Moita xente xulga a cor da miña pel, as engurras das miñas mans ou como visto ante os demais, eu xúlgome sabendo o que son baixo cada poro ou dentro de cada engurra porque cada unha delas é unha páxina escrita no libro da miña vida.

O teu corpo non ten prezo, é único e irrepetible aínda que teus fillos se che parezan non serán iguais a ti coma ti parecéndote a min non es igual a min.

O teu valor non está dado pola roupa que levas posta sobre a túa pel senón nos valores que colliches para ti e fixécheos teus.

Tódo aquilo que é alleo a ti pódeo mercar, máis tarde ou máis cedo poderás acceder a iso, mais o que queiras ser como persoa non o poderás mercar porque o que ti es en esencia non veu de fóra senón que o levas dentro dende antes de estar no ventre da túa nai.

Por tanto, sendo propio de ti es o dono do teu valor, outros poderán poñerche prezo segundo xulguen o que vexan en ti, ti sabes que a perla que hai na túa alma non ten prezo, é incalculable se a ollas cos teus propios ollos e non te deixas influenciar polo que os demais avalían que podes chegar a valer.

Agasalla a todos aqueles aos que queiras co mellor de ti, mais lembra tódolos días da túa vida que moitas veces quebrácheste e foron as verbas de teu pai as que volveron a pegar os anacos rotos da túa alma.

Estas mesmas verbas que hoxe che escribo para que che queden de herdanza, se as sabes aproveitar non terán prezo, serán dun valor incalculable para ti e entón xa non serán as miñas verbas senón que ti as herdarás e serás o dono das mesmas.

ACIOS Nº 10– ” A LENDA DOS ESCARVADENTES “

Un home moi sabido aceptou o agasallo dun mago que lle prometeu que faría realidade dous dos seus desexos. O primeiro deles foi visitar o inferno e, nada máis chegar alí, viu a unha multitude esfameada sentada a unha mesa repleta de todo tipo de apetitosos manxares. A pesar da boa aparencia e abundancia de pratos, os comensais tiñan cara de famentos e os seus rostros estaban demacrados.

Para comer tiñan que servirse duns larguísimos escarvadentes e, por máis que estiraban o brazo, xamais conseguían levar nin unha migalla á boca.

Perplexo, pero satisfeito de poder coñecer mellor como era o inferno, o sabio dispúxose a cumprir o seu segundo desexo. A outra cara da moeda era subir ao ceo para comprobar cos seus propios ollos todas as bondades que lera e oído sobre el.

Moi asombrado, viu que alí tamén había mesas preparadas con deliciosas comidas, pero que, ao contrario dos tristes habitantes do inferno, todos os seres celestiais sorrían satisfeitos e excedían de saúde. E é que, aínda que tamén dispoñían de larguísimos escarvadentes para alimentarse, alí cada un preocupábase de alimentar ao que tiña enfrente.

Cada un que saque a súa conclusion.

ACIOS Nº 9– SER POBRE

Un pai rico, querendo que o seu fillo saiba o que significa ser pobre, fíxolle pasar un día cunha familia de unha aldea.

O neno pasou 3 días e 3 noites no campo.

De volta á cidade aínda en coche, o seu pai preguntoulle:
Que hai da túa experiencia?
Mui boa, exemplar! – respondeu o neno.
Aprendiches algo?
Si, moito…
1- Nós temos un can e eles teñen catro.
2-Que temos unha piscina con auga tratada que non é máis grande que dous dormitorios. Eles teñen un río, con auga cristalina, peixes e outras cousas boas.
3-Que temos luz eléctrica no noso xardín pero eles teñen estrelas e lúa para iluminalas.
4-Que o noso xardín chega á parede. O seu, ata o horizonte.
5-Que compramos a nosa comida; eles cultívana, a cosechan e cocíñana.
6-Que escoitamos CDs… eles escoitan unha sinfonía continua de gorrions, grilos e outros animais…todo isto, ás veces acompañado do canto dun veciño que traballa a terra.
7-Usamos o microondas. Eles o que cociñan sabe a lume lento.
8-Que nós, para protexernos, vivimos rodeados de valas con alarma… Eles viven coas portas abertas, protexidas pola amizade dos seus veciños.
9-Que vivimos conectados ao teléfono, ao ordenador e á televisión. Eles están relacionados coa vida, o ceo, o sol, a auga, os campos, os animais, as súas sombras e as súas familias.

O pai quedou moi impresionado cos sentimentos do seu fillo.
Finalmente, o fillo conclúe:
Grazas por ensinarme o pobres que somos!
Cada día volvémonos máis pobres porque xa non vemos a riqueza da natureza!

ACIOS Nº 8 – O ARCHIMILLONARIO

“Propóñome demandar ao portal de información económica e empresarial “Economía Digital de Galícia”, pois me fixo vítima dunha omisión inexplicable.
Resulta que hai pouco publicou unha lista onde aparecían os homes e mulleres máis ricos de Galícia e resulta que non aparezo eu !

Resulta que aparecen o señor Amancio Ortega, a súa filla Sandra, os Freire Arteta, os Jove Santos, Isabel Castelo, Luís Fernández Somoza, José María Fernández de Sousa etc.

Con todo, por moito que lin a lista, de arriba abaixo e de abaixo arriba, a min non me mencionan en devandito portal e pódovos asegurar que son un home rico, inmensamente rico.

E si non, vexan vostedes si o que digo é mentira :

Teño vida, que recibín ou sei porqué e ademais saúde, que conservo non sei como.
Teño unha familia, unha esposa adorable que ao entregarme a súa vida deume o mellor da miña, dous fillos marabillosos que non fan máis que enviarme felicidade.
Teño unha irmá, que non hai outra como ela e teño amigos, moitos deles son como irmáns.
Teño amizades que me aman con sinceridade malia os meus defectos, e á que eu os amo coa mesma sinceridade.
Teño algunhas amizades que seguen os meus relatos e anímanme a seguir escribindo, cada día doulles as grazas porque len ben o que escribo mal.
Teño unha casa e nela moitos libros ( a miña familia dirá que teño moitos libros, e entre eles unha casa).
Poseo un cachiño de terreo que gozo cando podo e de cando en vez dou vida a unha semente.
Teño unha cadela, que cando chego a casa recíbeme coma se eu fose o dono do mundo.
Teño ollos que ven e oídos que oen; pés que camiñan e mans que acariñan; cerebro que pensa cousas que a outros se lles ocorreu xa, pero que a min non se me ocorreu nunca.
Son dono da común herdanza dos homes : alegrias para gozalas e penas para hermanarme aos que sofren.
Poden existir maiores riquezas que as miñas ?
Por que, entón, non me puxeron na información de Economía Digital de Galicia na lista dos homes máis ricos de Galicia ?

E a ti, como che consideran ? Rico ou pobre ?
Hai xente pobre, pero tan pobre, que o único que ten é : diñeiro…

Apeteceume compartir esta nota, nunha gran parte copiada dun texto de Armando Fontes Aguirre, que usa o Pseudónimo “Caton”, un xornalista mexicano brillante.

ACIOS Nº 7- O TEMPO VIVIDO

Esta é a historia dun home ao que eu definiría como un buscador. Un buscador é alguén que busca, non necesariamente alguén que atopa. Tampouco é alguén que, necesariamente, sabe que é o que está buscando, é simplemente alguén para quen a súa vida é unha procura.

Un día, o buscador sentiu que debía ir cara á cidade de Kammir. O aprendera a facer caso rigoroso a estas sensacións que viñan dun lugar descoñecido de si mesmo, así deixou todo e partiu.

Logo de dous días de marcha polos polvorentos camiños divisou, de lonxe, Kammir. Un pouco antes de chegar ao pobo, un outeiro á dereita do carreiro chamoulle moito a atención. Estaba tapizado dun verde marabilloso e había unha chea de árbores, paxaros e flores encantadoras; rodeábaa por completo unha especie de vala pequena de madeira lustrada.

*Unha portezuela de bronce invitaba a entrar.

De súpeto, sentiu que esquecía o pobo e sucumbiu ante a tentación de descansar por un momento nese lugar. O buscador traspasou o portal e empezou a camiñar lentamente entre as pedras brancas que estaban distribuídas como ao azar, entre as árbores. Deixou que os seus ollos pousásense como bolboretas en cada detalle deste paraíso multicolor. Os seus ollos eran os dun buscador, e quizáis por iso descubriu, sobre unha das pedras, aquela inscripción:

—Abdul Tareg, viviu 8 anos, 6 meses, 2 semanas e 3 días.

Sobrecolleuse un pouco ao darse conta de que esa pedra non era simplemente unha pedra, era unha lápida. Sentiu pena ao pensar que un neno de tan curta idade estaba enterrado nese lugar.

Mirando ao seu ao redor o home deuse conta de que a pedra de á beira tamén tiña unha inscripción. Achegouse a lela, dicía:

—Yamir Kalib, viviu 5 anos, 8 meses e 3 semanas.

O buscador sentiuse terriblemente conmocionado. Ese fermoso lugar era un cemiterio e cada pedra, unha tumba. Unha por unha, empezou a ler as lápidas. Todas tiñan inscripciones similares, un nome e o tempo de vida exacto do morto. Pero o que o conectou co espanto, foi comprobar que o que máis tempo vivira excedía apenas os 11 anos ! Embargado por unha dor terrible sentouse e púxose a chorar. O cuidador do cemiterio, pasaba por alí e achegouse. Mirouno chorar por un intre en silencio e logo preguntoulle si choraba por algún familiar.

– Non, ningún familiar, dixo o buscador, que pasa con este pobo ?, que cousa tan terrible hai nesta cidade ?…por que tantos nenos mortos enterrados neste lugar ?, cal é a horrible maldición que pesa sobre esta xente, que os obrigou a construír un cemiterio de mozos ?.

O ancián sorriuse e dixo:

– Pode Ud. serenarse. Non hai tal maldición. O que pasa é que aquí temos un vello costume. Contareillo… Cando un mozo cumpre 15 anos os seus pais regálanlle unha libreta, como esta que teño aquí, colgado ao pescozo. E é tradición entre nós que a partir de alí,, cada vez que un goza intensamente de algo, abra a libreta e anota nela:

á esquerda, que foi o gozado.

á dereita, canto tempo durou o gozo.

Coñeceu á súa noiva, e namorouse dela. Canto tempo durou esa paixón enorme e o pracer de coñecela?, unha semana?, dúas ?, tres semanas e media?

E despois ? a emoción do primeiro bico, o pracer marabilloso do primeiro bico, canto durou ?, o minuto e medio do bico?, dous días?, unha semana?

¿ E o embarazo ou o nacemento do seu primeiro fillo ?

¿E o casamento dos amigos ?

¿E a viaxe máis desexada ?

¿E o encontro co irmán que volve dun país afastado ?

¿Canto tempo durou o gozar destas situacións?..horas?, días?

Así imos anotando na libreta cada momento que gozamos, cada momento.

Cando alguén morre, é o noso costume, abrir a sua libreta e sumar o tempo do gozado, para escribilo sobre a súa tumba, porque ESE é, para nós, o único e verdadeiro tempo VIVIDO .

ACIOS Nº 6- RAZOAR

Durante a Segunda Guerra Mundial, os aliados mapearon os buracos de bala en avións que foron alcanzados por fogo nazi.

Buscaban fortalecer aos avións, reforzar áreas fuertemente golpeadas pola artillería inimiga, para poder resistir aínda máis eses embates.

O seu pensamento inmediato foi reconstruír e reforzar as áreas do avión que tiñan mais puntos vermellos (que recibían mais balas). En teoría, era unha dedución lóxica. Logo de todo, estas foron as áreas máis afectadas.

Pero Abraham Wald, un matemático, chegou a unha conclusión diferente: os puntos vermellos só representaban o dano nos avións que chegaron a casa.

As áreas que realmente deberían reforzar, eran os lugares onde non había puntos, porque eses son os lugares onde o avión non sobreviviría ao ser golpeado.
Este fenómeno chámase sesgo de supervivencia. É cando miramos as cousas que sobreviviron cando deberiamos centrarnos nas que non.

Aprendizaxe: antes de crer que comprendemos un problema, temos que darnos conta que a nosa forma de razoar básica xeneralmente non é suficiente. Por iso é que primeiro temos que desconfiar da forma en que pensamos, porque a mente déixase enganar moi fácil, e engánase a si mesma con ideas e preconcepcións simples sen sequera axudas ou manipulacións externas. A solución está en aprender da ciencia, de razonamento centífico e estudar (porque se ten que estudar) o que é pensamento crítico (unha pista: non é criticar co pensamento).

ACIOS Nº 5- PENEIRAR

“CANDO VEÑAN CON CHISMES, POÑAMOS EN PRÁCTICA A PROBA DE SÓCRATES.

Na antiga Grecia Sócrates tiña unha gran reputación de sabedoría. Un día alguén veu ao encontro do gran filósofo e díxolle:

– Sabes o que acabo de escoitar sobre o teu amigo?

“Agarda un momento”, respondeu Sócrates, “antes de que mo digas, gustaríame facerche unha proba coas tres peneiras”.

– As tres peneiras?

-Si -continuou Sócrates- antes de contar nada dos demais, é bo tomarse o tempo para filtrar o que se quere dicir.

Chámolle a proba das tres peneiras. A primeira peneira é a verdade. Comprobaches se o que me vas dicir é certo?

– Non, acabo de escoitalo.

– Moi ben. Así que non sabes se é verdade. Seguimos coa segunda peneira, a da bondade. O que queres dicirme do meu amigo, é algo bo?

– Ai non! Ao revés.

-Entón -preguntou Sócrates- queres dicirme cousas malas sobre el e nin sequera estás seguro de que sexan certas.

Quizais aínda poidas pasar a terceira proba de peneira, a de utilidade. É útil que eu saiba o que me vas dicir deste amigo?

– Non.

-Entón -concluíu Sócrates- o que me ías dicir non é certo, nin bo, nin útil; Por que mo querías dicir?

“Melloremos a nosa vida individual para mellor e a sociedade tamén cambiará”.

ACIO Nº 4- DECEPCIÓN

Un pai díxolle á súa filla “A tua graduación foi con honras, por tanto regáloche este coche que comprei fai moitos anos. É vello, pero antes de darcho quero que vaias a un lugar de vendas de autos usados e digas que llo queres vender a ver canto che ofrecen. A filla así o fixo e regresou ao seu pai e díxolle ofrecéronme $1000 euros porque esta desgastado. O seu pai dixo, ” Ok agora lévao a unha casa de empeño.”

A filla foi a unha casa de empeño e regresou ao seu pai e díxolle, “A casa de empeño ofreceume $100 euros porque é moi vello. O seu pai pidiulle que o levase a un club de autos, e cando ela regresou díxolle, “Algunhas persoas no Club ofreceron $100,000 euros, xa que é un Nissan Skyline GT- R35, un coche icónico e buscado por moitos.

O seu pai díxolle, “O lugar correcto valórache da maneira correcta.”

Se a ti non che valoran non te sintas mal, só significa que non estas en o lugar correcto. Os que che coñecen son os que che valoran.

Nunca te quedes nun lugar onde ninguén ve o teu valor. E nunca te adaptes ao que non che fai feliz.

ACIO Nº 3- O PARVO

“ROQUE, O PARVO DO POBO”

Cóntase, que nun pobo, un grupo de persoas divertíase co parvo do pobo, un pobre infeliz, de pouca intelixencia, que vivía facendo pequenos recados a cambio dunha simple moeda.

Diariamente algúns homes chamaban ao parvo a taberna onde se reunían e ofrecíanlle escoller entre dúas moedas: unha de tamaño grande de 400 reais e outra de menor tamaño, pero de 2000 reais.

El sempre escollía a máis grande e menos valiosa, o que era motivo de risa para todos.

Un día, alguén que observaba ao grupo divertirse co inocente home, chamoulle separadamente e preguntoulle a Roque si aínda non percibira que a moeda de maior tamaño valía menos, e éste respondeulle: seino, non son tan parvo, a moeda grande, vale cinco veces menos, pero o día que escolla a outra, o xogo termina e non vou conseguir máis moedas.

Esta historia podería concluír aquí, pero non.

O primeiro: Quen parece parvo, non sempre o é.

O segundo: Unha ambición desmedida pode acabar cortando a túa fonte de ingresos.

Pero o máis interesante é que:

Podemos estar ben, aínda cando os outros non teñan unha boa opinión sobre nós mesmos.

Polo tanto, o que importa non é o que pensan de nós, senón o que un pensa de si mesmo.

O verdadeiro home intelixente, é o que aparenta ser parvo diante dun bobo que aparenta ser intelixente.

ACIO Nº 2- AXUDAR

Boa reflexión.

Un home viu morrer a unha serpe queimada e decidiu sacala do lume. Cando o fixo, a serpe mordeuno e causoulle unha dor insoportable. O home deixou caer a serpe, e o réptil caeu de volta ao lume.

Entón, o home mirou ao seu ao redor e atopou un poste de metal e usouno para sacar á serpe do lume e salvarlle a vida.

Alguén que estaba a mirar achegouse ao home e díxolle: “Esa serpe mordeuche. Por que segues tentando salvala?

O home respondeu: “A natureza da serpe é morder, pero iso non vai cambiar a miña natureza, que é axudar”.

Non cambies a túa natureza simplemente porque alguén che perxudica. Non perdas o teu bo corazón, pero aprende a tomar precaucións.

ACIO Nº 1–A LECTURA.

Lin moitos libros, pero esquecinme da maioría. Pero entón, cal é o propósito da lectura…? Preguntou un alumno ao seu Mestre.

O Mestre non respondeu nese momento. Con todo, despois duns días, mentres el é o novo alumno estaban sentados preto dun río, dixo que tiña sede e pediulle ao neno que lle trouxese un pouco de auga cun colador vello e sucio que había no chan.

O alumno sobresaltouse, porque sabía que era un pedido sen lóxica. Con todo, non puido contradicir ao seu Mestre e, tomando o cedazo (ou colador), comezou a realizar esta absurda tarefa. Cada vez que mergullaba o colador no río para traer un pouco de auga para levar ao seu Mestre, nin sequera podía dar un paso cara a el, xa que non quedaba nin unha pinga no colador. Tentouno e tentouno decenas de veces pero, por moito que tratou de correr máis rápido desde a beira ata o seu Mestre, a auga seguiu pasando por todos os buracos do tamiz e perdeuse no camiño. Esgotado, sentou xunto ao Mestre e dixo: “Non podo conseguir auga con ese colador. Perdóame Mestre, é imposible e fallei na miña tarefa ”.

“Non – respondeu o ancián sorrindo – non fallaches. Mira o colador, agora brilla, está limpo, está como novo. A auga, que se filtra polos seus buracos, limpouna “.

“Cando les libros – proseguiu o vello Mestre – es como un colador e eles son como auga de río. Non importa se non podes gardar na túa memoria toda a auga que deixan fluír en ti, porque os libros, con todo, coas súas ideas, emocións, sentimentos, coñecementos, a verdade que atoparás entre as páxinas, limparán a túa mente e espírito, e converteranche nunha persoa mellor e renovada. Este é o propósito da lectura.

(Autor descoñecido)