1- AS BEBIDAS ESPIRITUAIS.

Final dos anos sesenta do pasado século, o neno non tería máis que seis anos, levaba un tempo en que de luns a venres acudía coa súa nai ao ultramarinos dos meus pais, situado no lugar da Rons (Cerponzóns). Ao principio o neno viña de mala gana ata a taberna , non era do seu gusto andar tanto desde a súa casa ata a Rons (a unha distancia aproximada de quilómetro e medio), todolos días saía chorando da casa, así que a súa nai tiña que cargar con él no colo en moitos momentos do traxecto…pero un día todo cambiou, tanto que ata os sábados, domingos e festivos o pequeno “obrigaba” a nai ir a Rons é non lle quedaba máis remedio que ir, porque si non o levaba o cristo que lle montaba era de pai e señor meu, todo debido a que o neno estaba “enganchado” para uns ou “drojado” para outros…

Todo comezou cando un día estando a miña nai despachando á nai do pequeno dous kilos de tercerilla é unha ducia de arenques, comezaron falar do pouco apetito que tiña o neno dun tempo a esa parte, estaba débil, enclenque, sen ganas de nada, un neno que era un sinparar desde que había nacido. Nesto que comenzaron a falar do viño que salía nos anuncios da televisión, seica era man de santo.

Daquela a televisión de branco e negro non tiña máis que dúas cadeas, na primeira, a máis vista, estaba saíndo desde facía un tempo unha publicidade dun viño que tiña tres características principais e nas cales apoiábase a publicidade : era dixestivo, tónico é estimulante, ata tiña propiedades curativas, según o señor Barceló.

A publicidade era do Viño Sansón, un viño quinado cun sabor doce e acaramelado.

O promocionaban como un viño ideal para tomar como aperitivo, na sobremesa, para a dixestión, para abrir o apetito, foi tal o seu éxito que chegou a ser a medicina apropiada para innumerables remedios caseiros.

Así que comezaron a probalo, chegou un momento que non había casa en Cerponzóns que non tivese unha botella de Sansón na súa alacena, ademáis había quen o recetaba é recomendaba para as mulleres que quixesen quedar preñadas.

Tónico infantil.

E claro, naqueles tempos, afeitos a que desde moi pequenos bebiamos viño a comida, o Sansón, como tónico infantil foise asumindo en grao sumo normal.

Cando vías que un fillo teu atopábase decaído, con pinta de anémico ou non comía…preparado de un ponche á vista ! A min tamén mo deron, Juanito toma, bebeo seguido, non lle collas o sabor, traja meu fillo…

Un vaso, unha xema de ovo, Sansón e asucaaarrr !

Xa me vías a min a fume de carozo pola Ponte Malvar en dirección a Alba, a coller o trole, por certo que tal como iba chegaba eu antes que o trole si me puxera a correr jajaja.

Hoxe seguro que moitos dos que estades lendo isto parécevos incrible, pero daquela era habitual, para nada tíñase en conta que o Sansón tiña uns 16 grados de alcohol, o importante era ver como o neno ao pouco tempo de tomarse o tónico convertíase en un “súperneno” jajaja.

E un deles foi o pequeno que viña pola tenda, desde aquel día que comezaron a comentar do viño Sansón que era bo, que non lle facía dano, así, sen pensalo dúas veces, puxéronlle un chato ao pequeno…”por un pouquiño que probe non lle vai pasar nada”.

Ao principio a nai do raparigo era reacia a que bebésese aquel viño quinado, pero na tenda había máis nais que estaban esperando a súa quenda, decíanlle: dálle un pouco, deixa que probe ! por un pouquiño non vai pasar nada, entre elas comentaban como llo daban aos seus fillos :

Na miña casa doulle Kinito, móllollo en pan e ao pouco tempo éntranlle unhas ganas de comer que me come a min polos pes !

Tamén estaba naquel momento na taberna o señor Pepe, un veciño de Tilve que era asiduo todolos días do señor a tomarse o seu sol e sombra. Mentres facía o seu pitillo co tabaco de liar “Ideales” sorría ao ver ao pequeno chimparse o chupito do Sansón, e dicíalle: así me gusta rapas, un home é un home é un bicho é un bicho, jajaja

A publicidade daqueles anos con relación aos viños quinados era moi atraente :

O viño Sansón anunciábase cun neno apoiado na botella, e medicina, e golosina, dicía o lema da Quina Santa Catalina.

Quen se levaba a palma en publicidade para incitar á xente era Kina San Clemente, dicía que era un excelente viño quinado é moi bo para nenos e maiores, nun dos seus spots suxería que uns vasos de viño eran o acompañamiento máis natural para os bocadillos dunha merenda infantil.

Quen non recorda o personaxe de KINITO ? Aquel personaxe que todos queriamos ter na casa en forma de muñeco, por certo un personaxe que ía vestido de tuno, toreiro , colexial…e que gritaba ben alto : Dan unas ganas de comerrrr…

Bo, o tal Kinito chegou un momento que estaba totalmente alcoholizado é o Ministerio de Gobernación decidiu aplicar ao personaxe a Ley de Peligrosidad Social, así foi como desapareceron os seus spots da televisión.

Era visto que a presenza de alcohol nestas bebidas facían que aos nenos abríselles o apetito, logo de tomarse un lingotazo deses víalos correr e saltar de tal xeito que parecían un velosolex polo monte arriba, ao chegar a casa comían ata o unto do caldo. Un exemplo de que o alcohol abre o apetito podémolo ver hoxe en día cando a gran maioría da mocidade que sae de botellón ou ao saír da discoteca, termina chimpando un bocadillo feito cunha barra enteira de pan ou unha pizza tamaño “large family”.

Por certo, non recordo onde lin que estas bebidas quinadas son viagrosas, sábese que a quinina é vasodilatador e reactiva a un cando a toma, seica e moi habitual observar que en moitas residencias de maiores inclúenas no menú. Seguramente algún de vós estará pensando ¿ Quen bebe hoxe en día este viño doce ? dou fe de que moitos veciños que coñezo seguen tomando o seu chupito con bastante frecuencia.

Pensando ben, xa que volver a funcionar, había que ir ata Sala de Fiestas La Luna, a ver si alí danlle ao Sansón…

OS RECORDOS DOS VECIÑOS

Hai outras formas tradicionais de consumilo: unha é beber unha copa en xaxúas, tamén acompañado con leite, con malta ou cun ovo crudo, tamén quente cun pouco de anís estrelado e canela, ou diluído con auga morna.
Pregunteille a uns cantos veciños e veciñas si eles probaron os viños quinados, estás foron as súas respostas :

1–Hola, mi abuelo nos hacía muchas veces vino blanco, azúcar y huevo. Decía que tenía mucho alimento, él le llamaba ponche. Echaba todos estos ingredientes en un vaso de tubo, le colocaba encima una servilleta de papel y luego un paño, seguidamente batía todo muy fuerte, estaba riquísimo ! Que recuerdos tengo más bonitos de mi abuelo ! No hay personas tan importantes como los abuelos !

2- Si que probé el Sansón, y está bueno, pero tiene muy mala fama y sólo se puede probar un poco…

3- Siiii, recordóo!! Non me gustaba nadiña !!! Pero era efectivo, vaía si o era !!!

4- La Kina San Clemente no la conozco, el vino Sansón estaba mejor sólo, con la yema de huevo no había quién lo tragara.

5- Lo tomé con galletas, habitualmente cuando celebramos algún cumpleaños o alguna fiestecita, no fue una cosa que me gustase mucho, a partir de los quince años si que me empezó a gustar !

6- Después de dar a luz mi suegra me trajo de regalo una gallina de casa para que hiciera un caldo, manteca para hacerme unas tostadas, que según ella eran buenas para la matriz y de beber una botella de Sansón, me puse como una moto !

7- Si. Recuerdo llevar Sansón a casa de mi abuela por mi cumpleaños. Los invitaba a Sansón y galletas. Luego mi madre me daba un chupito para abrir el apetito. Yo recuerdo que no me gustaba nada.

8- Hai siii, para as paridas, jajaja, era a mellor medicina.

9- Sansón con galletas do surtido Cuetara, que rico !

10- Tanto o Sansón coma a Kina probeinos, miña avoa tiña sempre, decía que era alimento. Con ovo ? Oh, non por Deus, arggg.

O que facía meu pai era meter o ovo nun cucharon é metelo dentro do depósito de auga quente da cociña de ferro para escaldalo e tomalo cunha cucharilla. Pa min era un tantiño asqueroso tamén…

11- Dábaselle ás persoas que habían pasado unha enfermidade, para que collesen folgos. Daqueles tempos era un luxo ter unha botella de Sansón na casa, dábaselle Sansón con ovo e azucre.

12- Era o no va más, en verdade, a min nunca me gustou, quizáis tomar un chupito, pero bah, pouquiño, pero con ovo nin falar, a min os ovos gústanme crus, fritos, revoltos…de calquera xeito menos mezclado co viño Sansón.

13- A miña sogra, fai anos foi a unha voda de tiros longos, ao chegar ao convite todos fomos a barra do restaurante, pedimos cada un unha bebida, que si un bitter, outro un vermut, un albariño, miña sogra dille ao camareiro : por favor yo quiero una copita de Sansón.

O camareiro comenza a servir é cando chega a xunto dela, vai e dille que non ten viño Sansón…

-¿Como que no tienen vino Sansón ?

-No, no tenemos, lo siento.

-Pues entonces tráigame un Malaga Virgen !

-Pues lo siento de nuevo, pero tampoco tenemos esa bebida.

Miña sogra xa comenzaba a ferver…

Pues entonces me trae una tacita de caldo, eso supongo que tendrán…

-No señora, tampoco tenemos.

-Y Quina Santa Catalina ?

-No, no tenemos.

Mira Juan, miña sogra comezou a dar palmadas na barra, co seu acento navarro comenzou en voz alta : queee coño es este restaurante de cinco estrellas que no tiene ni Sansón, ni Malaga Virgen, ni Quina Santa Catalina!

Montoulle un polo que non vexas ! Jajajaja, e todo porqué ela estaba cunha adición á quina, todolos días tomábase un vaso antes de comer de viño Sansón, nunca se emborrachou, pero estaba enganchadisima.

14- Na miña casa tomábase soamente cando estabas mala.

15- Na miña casa facían unha receta co Sansón que nunca se me esqueceu, poñíanse os ovos rotos, con casca incluída a macerar, botabanlle zume de limón, e deixábase catro días así no vaso, despois completábase co viño Sansón, logo batíase todo e despois dábannolo a beber, dicían que era bo para a memoria ! puag, eu non o tragaba !

16- Cando tiñas un fillo levábanche de agasallo unha botella de Sansón e unha tableta de chocolate groso, da marca Chaparro ou La Perfección, iso traíancho de todalas casas, eu cheguei a xuntarme con 77 botellas de Sansón, por certo, aos poucos foron desaparecendo todas, entre o meu marido, o meu irmán, a miña nai é a miña sogra jajaja, foron chimpandoas todas jajaja, eu non recordo tomar nin un chupito, en cambio o chocolate si, ou chocolatiño gústame moito.

17- Teño unha amiga, que cando deu a luz, todo o mundo levoulle roupa, o habitual hoxe en día, pero a maior alegría que levou foi cando viu entrar a unha muller cunha canastilla chea de cousas de beber é de comer. A canastilla estaba composta de dúas botellas de Sansón, dúas botellas de Málaga Virgen, tabletas de chocolate por todos os lados (Chaparro, Valor e Nestlé) e para rematar froita a tutiplén.

Díxome que foi o que máis ilusión lle fixo, e claro que bebeu o Sansón é o Málaga Virgen, tiña que repoñer forzas jajaja.

18- A min nunca mo deron, pero recordo sendo pequena que a un amigo meu que a súa avóa cando o vía que non tiña apetito e que adelgazara moito, dáballe a beber Sansón, ela comentaba que ao darlle esa bebida levantáballe a paletilla.

5- AS COMIDAS TRADICIONAIS

Corría o ano 1978 e nunha revista que se editaba en Galicia en aqueles tempos, onde se publicaban os aconteceres do noso pobo, tanto políticos como económicos, deportivos, humor, pasatempos etc. había tamén un apartado onde se publicaban receitas de cociña.

O apartado dedicado denominábase O RECUNCHO DO LAMBON.

E algunhas das receitas que chamaronme a atención, recorteinas e gardeinas nunha vella carpeta, que máis tarde no canto de tirala ao lixo,coma tantas cousas que vas desfacendote delas co paso do tempo, foise para o trasteiro pero co paso dos anos esquecinme da carpeta, nin a volvin a abrir, nin a tiréi, alí quedou, debaixo dun feixe de libros e fichas da escola de Buela e do Instituto Sánchez Cantón, que os gardo coma ouro en pano.

Hai uns días que estiven a buscar unha cousa e de súpeto pareime na vella carpeta, xa non recordaba o que habría dentro dela, collina e abrina, pensando que sempre pode haber calquera anotación ou recortes nela, menos cartos, claro.

Efectivamente, había tales recortes da revista con aquelas recetas que habíanme chamado a atención, agora comparto con todos vos a receita tal cal está escrita.

Ah! E si alguén se decide facer algunha receita, pode convidarme a probalas…

LOMBO DE PORCO.

Ponse lombo do porco da zona da rilada (1kg) no fondo dunha fonte, pícolle catro dentes de allo, un belisco de ourega, pimentón (sen pasarse) e unha foIla de loureiro, engado un pouco de viño branco, bo, para cobrilo a ras. Mariñado toda a noite, á mañá seguinte escorrese o lombo. Sálase e untado con manteiga de porco, ponse nunha fonte de forno, con aceite a lume vivo, cando doure ben, retírase do lume, engádese o adobo e un pouco máis de viño se fose mester, uns graus de pimenta negra esmagados e, ao fonro (quente a lume médio) onde se terá mais ou menos 1 hora e tres cuartos, non esquezer de botarlle un pouco da sua salsa algunha vez.

Ao tempo que se fai o lombo cózanse unhas castañas 1kg, despelexadas nunha pota e cando esteñan moi amoladas, quitarlles a pel que lles queda, misturadas con leite quente menos de 1/4 litro con noz moscada e sal ao gosto e pasar o resultado polo pasapures. Sirvanse o lombo e o pure separados e que cada quen no seu plato faga as misturas que queira.

Xa me diredes.

BERZAS BRANCAS CON CASTAÑAS.

Pasado a San Martiño, e cando xa as castañas millores deixaron de «pingar», as colleitas co angazo, é o tempo millor de facer un dos pratos no que coinciden dous productos do campo, as berzas con castañas, e digo neste tempo porque despois de Xaneiro, a berza branca, que é a millor e máis agradecida como di o refrán: «despóis de Xaneiro, a berza sabe a carneiro», referíndose ó encorreadas que estarán pró próusimo ano novo.

Collerase unha berza enxebre e fremosa, e as follas cócense nunha tixola de barro con auga e sal durante vinte minutos mais ou menos, ó cabo dos cales escurrirase ben e cortaranse, con moito amor, en anaquiños pequenos, que se poñerán na mesma tarteira xunto coas castañas, tamén enxebres e fermosas, ben limpas e cortadas pola mitade.

Aparte, farase un rustido con viño branco galego, cunha pinga de vinagre, allo, e manteiga de porco ou aceite asegún se prefira.

Botáselle este rustido por enriba das castañas coa berza, e tápase herméticamente cun papel de estraza e co testo.

Ponse á beiriña do lume e déixase estofar pouco e pouco; nos estofados o tempo é imprescindible, polo que é unha cociña de outros tempos; convén voltar de novo a ela de vez en cando, ó menos para recuperar o sentido do paladar despois de semás de comer tanta sopa en cubitos» e «perritos calientes» ou cheirentas «hamburguesas» de carnes de desfeita.

As castañas, en Galicia, cuberta de carballeiras e soutos, eran antes producto no campo moi abondante, e tamén de sona internacional, téñase en conta que os fran- ceses facían o sonado turrón “glacé con castañas galegas e polo tanto os métodos de preparalas eran moitos: secábanse sobor da garmalleira nun enreixado de listóns de madeira, cocíanse con fabas novas ou con chourizo, facendo un dos platos máis gostosos da nosa gastronomía, mondadas e secas botábanselle ós rapaces que vi- ñan cantar o maio, asábanse nos magostos de amigos por este tempo, …e dábaselle ós porcos, -dahí lle vén a fama ós xamóns de Villalba-, porque disque lle criaban máis freba que grasa.

Coa chegada da pataca, a castaña viuse desplazada na importancia alimenticia, pois antes viña sendo a fonte de hidratos de carbono na nosa gastronomía, pero aínda moitos recordarán o pote de ferro ou de barro á beira do lume, onde quedaban as castañas cocidas cunha ramiña de néveda, para comelas como o «pan da deshora» cando se chegaba a casa: logo veu a tinta; logo ICONA, logo o lume… hoxendía a castaña, non só xa non é abondante, senón que cada día máis rara e cara. (ANO DE 1978).

COMIDAS PARA SIBARITAS D’ALDEA.

Como ben sabedes, unha das preguntas que fixemos na enquisa realizada fai un tempo foi a que se refería á comida, a que menú invitariámoslle aos nosos convidados.

A raíz das contestacions que tivemos propúxenme realizar un apartado que teña relación coas comidas que máis arraigo teñen entre nós ao longo de tantos anos.

Para entrar en faena, comezarei indicando que as comidas que habitualmente tiñan os nosos antepasados eran tres : almorzo, xantar e cea, pero cando era época de moito traballo, engadíase dúas máis: a parva e a merenda.

PARVA : Comida lixeira que se fai antes do almorzo e que consiste, polo xeral, nunha copa de augardente e un anaco de pan (RAG).

Fai anos os nosos antepasados en épocas de traballo adoitaban madrugar e nada máis levantarse tomaban a parva (composta por unha copa de augardente é un anaco de pan) esto adoitábano tomar os homes, as mulleres, xunto cos nenos eran de tomar un anaco de pan e un vaso de leite.
A parva adoitábase tomar si ían a saír de casa para realizar un traballo, pero si non fose así, adoitábase tomar o almorzo, consistente nunha cunca de leite con migas de pan, tamén podía ser no canto de leite unha cunca de caldo, onde se acompañaba co pan sobrante do día anterior, a min por exemplo, gustábame que a culler quedase de pé.

En cambio si se iba a realizar algún traballo fóra de casa levábano consigo. De almorzo levaban un pouco de carne é un anaco de pan, para beber, viño.

Pero imos a comenzar a falar das comidas, comenzamos :

PAPAS DE MILLO.

De novo póñome con outra receita, mui sinxela, receita de anos moi duros, de anos de fame e moita miseria e que foi moi socorrida á hora da alimentación para poder levar algo á boca, refírome ás papas de millo.

En toda Galicia foi durante moitos anos un prato de comida tradicional, era habitual na maioría das casas, sobretodo nas máis humildes. Familias que pasaron moitos anos de escaseza e que tiña que alimentar o seu estómago con esta receita tan simple como necesaria, os nosos antepasados en xeral íanse a durmir ou almorzaban coas papas e ben que llo agradecían as súas barrigas…

Porque daquela non había onde escoller, simplemente eran as papas, o caldo e para de contar, que o cola cao non chegou aos nosos fogares ata os anos cincuenta e non a todos no mismo ano, que había quen aínda non puido compralo ata pasado un tempo da súa chegada aos ultramarinos.

A día de hoxe apenas ninguén prepara papas de millo, xa nin se mencionan, aínda así é bo recordar está receita e non esquecernos de onde vimos.

Seguro que si lle preguntamos aos máis maiores da parroquia polas papas de millo, contestarannos coa frase “Canta fame quitaron !”

Os ingredientes para a receita son moi sinxelos : Fariña de maíz, leite ou auga, azucre e unha pizca de sal.

Para realizar a receita collemos unha ola e poñémola ao lume, engadíndolle o leite ou a auga e o sal, deixamos que se vaia quentando…Cando vexamos que comeza a poñerse templada, engadimos a fariña e comezamos a revolver seguido, desa forma evitaremos que se formen grumos e que non cheguen a pegarse no fondo da ola. Iremos deixando que se vaia cocendo ata que a textura colla unha forma cremosa, sempre controlando que non espesen, si fóra así, botámoslle un pouquiño máis de leite e si é ao contrario incorporámoslle máis fariña.

Ao estar suficientemente quentes, retirámolas do lume e por encima botámoslle o azucre…listo para encher a barriga.

Recordar que para facer as papas recoméndase que a fariña sexa amarela ou branca, iso si, que sexa de maíz ( descartemos a Maizena). Hai quen as papas facíaas con auga debido a que o leite que sacaban das vacas había que vendela para poder ter uns patacos cos cales comprar algunha cousa que non se daba no campo.

COMENTARIOS DOS VECIÑOS :

1–Falando con varios veciños e veciñas da parroquia sobre si recordaban comer as papas algúns non recordan nada, outros recordan tomar maizena e poucos foron os que me dixeron que si, que eles foron criados con papas de millo.

2–Unha veciña contábame fai pouco que se acorda coma se fose hoxe cando acompañaba á súa avóa, sendo ela moi pequena: Íanse as dúas ao muiño que quedaba moi preto da súa casa, a súa avóa mandáballe recoller a fariña máis fina, que é a que cae pegada á pedra, era a de mellor calidade para preparar as papas, toda-las noites facíallas a ela e á súa irmá.

3–Claro que comin papas de millo, jajaja, que tempos aqueles, non había outra cousa, as papas, os xurelitos, os bolos do pote ( que eran bolas de fariña cocidas na auga do cocido) e o caldo, había días que as tres comidas eran sempre a misma, a mañán, a mediodía é a noite papas ! Outro día tocaba caldo é a veces comías solo xurelos ! Así durante muitos anos…

4–As papas eran un alimento boisimo, na nosa casa facíanse con auga, que a leite que daba a vaca había que vendela, como tamén os ovos.

5–Miña avoa facía as papas coa auga do caldo, dabanlle mellor sabor, co óleo que era o mellor da fariña. Para facer as papas, miña avoa collía a auga do caldo e pasaba por un colador, despois de feitas un pouquiño de azúcar ( si o había) , para nos era un manxar, outra cousa non había Juan.

6–Si que teño comido papas de millo, pero teño que decirche que eran feitas con leite de cabra. Resulta que a leite de vaca sentabame mal, non podían darme a beber a leite, poñíame maliña, así que cando chegou meu pai de Bos Aires, o primeiro que fixo foi mercar unha bicicleta Orbea é o segundo mercar unha cabra, para que eu podera tomar leite sin que me sentase mal, partir de ese momento puden tomar as papas de millo.

TORTILLA DE PIARDAS

Esta receta recordoa facer a miña avoa Ramona na Rons, tamén teñoa probado na casa da señora Sara a da Rons.

As piardas, tamén coñocidas por pión ou bogón (según me contaron por Arxentina son coñocidas como Cornalitos, en Asturias como mirlotos ou corcones), e un peixe de cor verdosa con pintas negras no dorso, o ventre e abrancazado, era un dos principiáis alimentos do pobo durante a veda, a piarda é un peixe miúdo que muitas veces cando iban a pescar xoubas aparecía entre elas. Antigamente na ría de Pontevedra pescabase con un aparello de nome Boliche da piarda, entre os meses de febreiro a Xuño.

RECETA :

Un  puñado de bogóns escamados, pois teñen máis escama que as xoubas, 2 ovos batidos a punto de tortilla, un dente de allo, sal, aceite

Pollemos un pouco de aceite na sartén e douramos o allo que retiramos sen queimar. Nese aceite fritimos os bogóns salgados moi levemente. Botamos o ovo batido e salgado e deixamos callar. Dámoslle a volta e servimos.

COMENTARIOS DOS VECIÑOS :

Ante a pregunta que fixen a vecindade, estás foron as respostas:

1–A min encantanme, eu facías fritas con ovo, as piardas teñen no papo unha cousiña de cor negra, parecía un bichiño, sabíame riquísimo. Cando encontro piardas a venda, mercoas para facelas.

2–A miña nai facías bastantes veces, será por eso que me gustan.

3–Eu nunca probéi as piardas en tortilla, pero fritas teñoas comido muitas veces.

4–A min no me gustaban, para que as pudera comer miña avoa botaballe ovo por encima é facía coma unha tortilla, pero aínda así seguía sin gustarme, comías un pouco mellor pero non eran do meu agrado, hoxe en día como me gustan máis son feitas a plancha.

5–Eche unha receta de toda a vida, mui antiga, encántame a piarda frita, tal cuál, sin ser en tortilla.

O CALDO.

Según a RAG o CALDO e unha comida constituída fundamentalmente de verduras, fabas e unto, cocidos en auga só ou con outros ingredientes, como patacas, carne, chourizo, touciño etc.

O caldo foi sempre un dos elementos principiáis nas nosas casas, para moitos de nós durante anos foi o noso almorzo ou cea, a veces mesturado con pan de millo ou de trigo.

Imos ver en xeral como se fai o caldo na maioría das casas, despois máis adiante poñerei algúns exemplos de cómo se fai o caldo na nosa parroquia…
Antiguamente as nosas avóas usaban un pote de ferro, onde se lle botaba auga e seguidamente unhas fabas, de seguido poñíase ao lume durante unha hora e media, cando comezase a ferver botábaselle un anaco de unto de porco, despois íase engadindo nabizas, grelos, nabos e tamén xudias, despois unhas patacas cortadas en anacos miúdos, e para rematar o sal necesario.

Tamén había momentos, que adoitaban ser os días de festa, que engadían xamón, chourizos, galiña…todo isto logo de darlle un sabor especial ao caldo, despois de cocidos son apartados para outro pote, onde se converte noutro prato, o cocido.

Con respecto ao caldo, dicir que dependendo a verdura que se lle botase, o sabor era mui diferente, normalmente era a base de grelos ou de verzas.

Cando se facía o caldo adoitaba facerse nun pote grande, xa que separadamente de saber mellor, facíase con vistas a que se tivese para varios días, é sabido que moitos dos que tomabamos o caldo gustábanos máis o que estivese requentado que o recentemente feito, vai tí a saber si eran manías, porque cada un tiña as súas, mismo sei de quen botaballe azucre…

Consultando uns exemplares donde se fala das comidas, en un deles D. Ramón Otero Pedrayo comenta que en algúns momentos de apuro dónde non daba tempo a facer o caldo, as mulleres tiñan a ben facer unha “sopa de forza”, que se facía axiña.

A receta era así:

Ponse ao lume unha tarteira con auga, grasa de porco é o sal preciso; cando rompe a ferver engádaselle pan de millo migado, revólvese e botánselle dous dentes de allo esmagados e misturados con pemento picante; férvese un cuarto de hora e queda listo para comer.

Pero o extremo oposto a esta “sopa de forza” é a “sopa de crego”.

O poeta Salvador Golpe, recolleuna desta maneira nun pobo da Cruña :

Cóllese un molete, fanse unhas tostadas e con gran coidado dóuranse nas brasas.

Cóllense chourizos, córtanse en rodaxas que medio centímetro teñan de delgadas

Traise unha tarteira e con muita calma vanse nela pondo o pan e as talladas.

Primeiro, das tostas déitase unha capa, e enriba dela outra daquelas rodaxas.

E vanse alternando chourizo e tostadas hastra que a tarteira se vexa mediada.

Vértese alí un caldo de moita sustancia, que teña, a lo menos, dous dedos de grasa.

E logró á tarteira pónselle a tapa, e fervo non fervo, tense xunto ás brasas.

¿ Xa chegóu a hora de xantar ?…¡ Pois, ala…!

Enriba de todo uns ovos se escalfan. E así, na tarteira, no medio da táboa

se pón esa sopa sin máis circunstancias.

Así ma serviron a min, na montaña, fará corenta anos…

¡ Qué tempos, caraina !

Pero non queda ahí, porque a esta sopa tamén chamada “sopa de abades” pódese engadir anacos de xamón, garabanzos etc.

O CALDO DOS VECIÑOS :

Preguntamos a varios veciños polo xeito de facer o caldo na súa casa :

1–Eu fago o caldo poñendo primeiro o auga o lume… Despois bótolle un cacho de costela meiniña de tenreira, un chourizo, un cacho de unto é fabas. Cando isto estea case cocido añadolle verzas de col, repolo, cenoria é puerro, todo eso ben picadiño e cocido a lume lento. O caldo na miña casa e todo un clásico que xa ven dos meus antepasados…e a gozar.

2–Eu fago con uns garbanzos, uns chourizos, un trozo de cacheira, algo de galiña, carne de tenreira, orella de porco, costela de porco é unhas patacas, xunto cos grelos.

3–O Caldo da Mata
Pos auga a ferver coas patacas e as fabas, despois bótolle un pouquiño de figado picado é un pouquiño das carnes mortas que normalmente son das que se usan para facer os chourizos, todas elas ben picadiñas. Facer un rustido con cebola picadiña, ponse na sartén con aceite e non a deixar queimar, despois botarlle un allo, un pouquiño de perixel, cando todo estea rustidiño deixamos enfriar un pouco é botamos pimentón dulce. Cando estea listo o rustido botamos dentro da pota do caldo. Servise en un plato fondo ou nunha cunca con culler. Ollo ! Este caldo non leva verdura ningunha.

4–Eu para facer un bo caldo teño que ter a base fundamental, que son un anaco de unto e outro de touciño. Despois as fabas, un anaco de xamón, costela,tenreira, chourizos (feitos por min), verdura e uns ósos. Tamén utilizo as patas da galiña (si é da miña casa a galiña),  pois cando as pos a cocer, soltan como unha gelatina que lle dá un toque especial ao caldo.

5–Na miña casa facemos un caldo cos ingredientes que sobraron do cocido.
É dicir, collemos as carnes sobrantes (chourizo, xamón, galiña etc.) xunto coas patacas, fabas e a verdura ( poden ser grelos, navicol etc.) e todo iso o desmenuzamos, despois nunha ola botámolo xunto a auga do cocido ( onde ten os restos da graxa da galiña) e engadímoslle medio sobre de sopa.

6–O caldo que facemos na casa é a base de auga, un anaco de panceta, xamón, chourizo, grelos, patacas é algo de galiña, aínda que o que máis leva son partes do porco.

7–Ingredintes: Fabas blancas ( a remollo 12 horas antes), 1 anaco de lacon. Algo de costela de porco salgada ou panceta, un anaco de vitela, millor con oso, chourizos en función da cantidade de auga e restantes condimentos, patacas boas é grelos.

Poño a ferver as fabas durante unha media hora desde que empeza o fervor; a continuación engado as carnes, e ao cabo dunha hora bótolle as patacas escachadas mui miudiñas e logo os grelos moi picadiños xunto cos chourizos. Antes de botarlle as patacas o que fago e que lle engado ao caldo que está a ferver as pencas dos grelos ben trituradas na túrmix ou na Thermomix, ata que queda como una pasta; esto fai que espese o caldo e que colla máis sabor.

Despois deixar cocer todo, a min góstame que as patacas queden moi cocidas que así tamén espesa o caldo. Mirar como anda de sal, … e bon proveito!

8–Primeiro poño unha pota grande ao lume coa auga e o unto,cando ferve,boto costela,rabo, lacon, cacheira,osos lombelo, touciño entrefebrado,costela de tenreira, despois dunha hora+- lume lento, se esta cocida a saco e boto fabas brancas,a verdura(follas de col) chourizos de cebola e de carne,deixo que coza ben e por último as patacas, deixo repousar un pouco antes de fincar o dente.

9–Pos a auga o lume é metes un cachiño de unto atado nun cordel, o que coza un pouco sácalo e resérvalo para outro día, despois picalle verdura moi miudiña, unhas alubias e unhas pataquiñas picadiñas, un pouco de sal é un cachiño de touciño, todo ben cocidiño, porque e un caldiño pobre, ah ! o unto que quitache queda pa o seguinte caldo.

10–Si teño que facer un caldo uso a auga do cocido, pero si non fixen cocido entón preparo para cocer un cachiño de touciño e uns ósos para que teña algo máis de sabor. Os ingredientes que uso para o caldo son os seguintes :

Un cachiño de unto, fabas brancas, pataca moi picadiña e nabizas. Si a nabiza está aceda, entón antes de nada lle dou un fervor, por certo que este ano as nabizas saíronme moi doces.

OS VECIÑOS SIGUEN ENVIÁNDOME MAIS RECETAS E MAIS RECORDOS :

O COCIDO

Eu fago o caldo da seguinte maneira: Medio unha ola con auga, póñoa ao lume( si o podo facer en cociña de leña mellor), bótolle as carnes de porco ( panceta, xamón, cacheira, costela, oso lombelo, etc) de galiña e de vaca, esta última é opcional, as que non faltan nunca son as de porco e galiña. Tamen lle boto uns fabóns. Deixase cocer todo esto un tempo…1 ou 1.5 horas aproximadamente. Cando pasa ese tempo mírase como está a carne de cocida, si está casi cocida retírase e bótase nesa auga de cocción, un anaco de unto, patacas, repolo e uns chourizos. Cando todo esto está a piques de estar cocido, bótolle outra vez a carne que estaba apartada para que coza todo xunto. Cando está todo cocido, retíranse todos os ingredentes para servir en duas fontes, nunha van as carnes e os chourizos e noutra van as patacas, verdura e fabóns. O líquido da cocción aproveitase para facer unha boa sopa, que podes servir ese mesmo día co cocido si che queda oco no estómago para tomala ou podes deixalo para facer a sopa outro dia. Este é o meu cocido….pero aínda lembro o sabor exquisito do cocido feito na lareira dos meus avós paternos na Portela( ese tiña petoutes ) Tamén está boísimo o que fai miña nai, mais ou menos como o fago eu ( eu aprendin dela) pero ela faino na cociña de ferro. Aínda que todo é lume, non teñen nada que ver as comidas feitas en cociña de butano, vitrocerámica ou inducción coas feitas en cociña de leña…teñen o sabor da nos nenez🤷‍♂️.

EMPANADA DE OLLO MOL

Unha das comidas que sempre me encantaba nas datas de Nadal, era a empanada que facía miña avoa, o seu prebe estaba mui bo, coas ceboliñas da casa, aqueles ollos moles ou escachos xixantes

MAZÁS

Unhas mazás de campana, tipo conferencia, eran mui longas e mui grandes, algunha chega a a pesar un kilo, metidas nunha tarteira de barro e despois no forno donde facíamos o pan, un forno de pedra que tiñamos na casa, tamén as peras de inverno.

TERNEIRA A MIÑA MANEIRA

Redondo de terneira.

Cebola

Allo e perexil

Viño branco

Caldo de carne (osos, zenoira, “puerro”) os osos mellor tostalos un pouco.

Sello nun pouco de aceite de oliva con allo o trozo de carne, engado a cebola e deixo pochar un pouco, engado o viño branco e deixo evaporar. Engado o caldo, sal, pementa, unha folla de loureiro e un ramo de perexiil. Deixase ferver. Retirase a carne e o enfriar filetéase. O resto do xa mermado triturase.

Misturase a carne co caldo.

Coma guarnición poño unhas patacas pequenas, primeiro cocidas e logo fritidas, zenohiras baby e guisantes cocidos.

Pode sustituirse a terneira por un redondo de porco ou por lomo. Por aqui gusta.

3- E PASCUA, XA VEÑEN OS PADRIÑOS (II Parte)

Os meus padriños foron a miña avóa Josefina, que en Pascuas sempre me regalaba diñeiro e o tradicional ovo de chocolate,( a miña nai facía á rosca).

O sábado de resurreccion, meu padriño, que era o meu primo Horacio, tiña uns 15 anos máis ca min, rara era a vez que me traía un agasallo que non fose comprado pola súa nai. Pero cando eu tiña uns 11 anos, él debía ter cumplidos os 26, veu cun agasallo comprado por él, eu non o podia crer, era unha camisa texana amarela e negra ! Sorprendida agradecinlla pero pensaba dentro de min : que vou facer con isto, si poño esto vanse rir de min !  Cando se foi díxenlle á miña nai : Mamá, que fago con isto? Ela contestoume que a puxera algunha vez, por exemplo cando foxe á súa casa, e así o fixen, por sorte tiñamos coche, asi que non foi tan dificil de que sin que naide me mirara con aquela camisa de cor amarelo, puidese complacer o meu padriño jajaja. Ao ano seguinte a miña nai colleu a camisa e adornouna con lentexuelas, mercou un chapeu e un arma de xoguete, así foi coma aquela camisa amarela convirtiuse nun disfraz de carnaval. Por sorte a miña nai era enxeñosa !

A camisa preparada para carnaval

Os meus padriños foron os irmáns da miña nai, vivían en Curro e sempre me traían a Pascua, un bolo de pan con ovos. En Curro era o que se regalaba naqueles anos. Deixaron de darma cando me casei, despois era eu quen lla levaba aos meus padriños jajaja. Eu levaba os ovos, a manteca…todo o necesario para que mas fixesen na panadería que hai pola estrada de Villagarcia, logo de pasar A Cañota, e de feitas xa ía levalas,tambien á Devesa, donde teño un afillado. A miña nai por exemplo, sempre lle regalou a súa rosca aos afillados, todolos anos, aínda que estivesen casados, ela os chamaba e decíalles que viñeran a nosa casa a buscar a rosca.

Eu vivía en Lérez, era o maior de cinco irmáns, os meus máis tempranos recordos son de cando tiña uns seis anos, os meus padriños chamábanse Esperanza e Manolo.

Manolo traballaba nunha empresa de transporte, el era natural de Casaldorado, a miña madrina tiña unha tenda ultramarinos en Lérez, era coñocida pola A Tenda da Tobia, estaba situada pola estrada xeral, de neno, á idade de doce anos eu ía andando á Escola do Traballo, que despois se pasou a chamar Escola de Maestría, e sempre pasaba por diante da tenda da miña madrina, xa que daquela non había cartos para baixar no trole, sempre que pasaba estaba a madriña atenta para darme algunha chuchería, e iso que eu evitaba que me vise, non quería que estivese todolos días dándome cousas, pero ela estaba sempre controlando cando pasaba jajaja, chamaba por min y dabame algo, sempre. Para min foron os mellores padriños, aínda que os gocei pouco, primeiro morreu meu padriño, aínda así a madriña seguiu traéndome a rosca con ovos, pero cando eu tiña dezaoito anos morreuse ela tamén, quedei mui triste. Recordo que tamén teño pasado días na súa casa, durmía alí con eles, quizáis porque me querían protexer e darme agarimo, o meu pai estaba daquela en Montevideo, eles arroupábanme canto podían. Aínda que teño moitos anos, cando chegan estas datas o recordo dos meus padriños volven a min, e son dos que nunca se esquecen.

Os meus padriños sempre me traían un bizcoito,  e tamén me daban diñeiro. Teño un recordo que che conto, como á miña irmá os seus padriños dábanlle soamente unha rosca, dixéronlle unha das veces : Si nos chamas padriños, nos tamén che daremos tamén diñeiro, e así foi. Estiveron dándonos a Pascua ata os vinte e seis anos en ques casámosnos, desde ese momento acabáronse o bizcoito, a rosca e o diñeiro jajaja.

A última Pascua que recibín da miña avóa.

O meu primo Horacio e máis eu eramos os netos preferidos da miña avóa Josefina, por varias razóns, unha delas por respetar as súas normas e ensinos, ademáis eu en particular, por vivir con ela. Cando a miña nai tivo un ACV con secuelas, a miña avóa comezou a deprimirse e a deteriorarse a súa saúde. Aínda que non era a súa filla, elevouna a case esa categoría chamandoa “a súa moza”, comezou a entristecerse, non quería comer e decíame que estaba cansada de vivir. Ernesto é eu estabamos de noivos, con plans de casarnos, polo cal cada mes cando cobraba a súa pensión ela insistía en querer darma para axudarnos, ao cal eu respondíalle convencendoa que lla dese ao meu pai para os gastos da casa, xa que a situación económica tornouse complicada con dous enfermos na casa. Pero o último mes, e ante a súa insistencia, para conformala aceptei unha parte minima do diñeiro. Poucos días antes do Nadal falece e malia a tristeza que nos invadiu, continuamos cos plans de voda por consello do meu pai. En abril, dúas semanas antes da festa a miña tía, que tamén era a miña modista, dime: Lucy xa temos que definir o longo do vestido,necesitamos os zapatos que vas usar. Ernesto é máis eu investiramos todos os nosos aforros na casa que estabamos construíndo, os gastos da festa, a lúa de mel, estabamos a full.

É ahi que vén á miña mente o diñeiro gardado meses antes…Nese entón os zapatos para unha voda custaban o triplo que un zapato común, asi que tomei os cartos e fun en busca de zapaterias, conseguín uns fermosos zapatos brancos de tacos altos e plataforma ! Moitos pensaran porque non comprei o tocado ou o ramo, pero era o que me faltaba e ademáis durante todos os meses de marzo da miña edade escolar de primaria e secundaria a miña avoa cobraba a súa pensión e me levaba á zapateria a comprar os Gomicuer (zapatos do uniforme escolar) e tamén os zapatos de paseo e ese ano non foi diferente. Tiven o meu agasallo de PASCUAS como sempre (o diñeiro) e os meus zapatos no meu último ano de solteira e ata estivo dalgunha forma tambien presente na miña voda. 

Por esta e moitas razóns sempre estará presente no meu recordo.

A noiva

Os meus padriños non eran parentes meus como sucede nunha gran maioría, eran amigos da familia , vivían en Reiriz. Sempre lles tiven un agarimo especial, sempre que me cruzaba con eles chamáballe padriños. Os sentimentos de agarimo que tiña con eles sígoos mantendo hoxe en día co seu fillo, para min é coma se fose o meu irmán. Sempre me deron unha rosca que viña repleta de ovos por encima, e aínda que económicamente andaban moi xustos, dábanme tamén algo de cartos, que xente máis boa. É que sitio onde me vían, sempre me daban algo, tanto de pequeno como de maior, en moitas ocasións por exemplo, estaba no bar tomando algo e si aparecía o padriño  xa tiña a consumición paga por él. A miña madriña aínda fai pouco que morreu, cando podía ía visitala ao hospital, sentín un enorme baleiro ao faltarme os meus padriños. Hoxe en día teño tres afillados e ao velos recórdome deles, vénme á memoria o agarimo que sempre lle tiven e seguireille tendo alá onde estean.

Ola Juan, cóntoche.

Por unha banda o meu padriño era un amigo do meu pai, traballaban xuntos na Cross, a él coñecíano por “Chiquitín ” era natural de Lérez. Sempre me traía a rosca con ovos, e sempre me daba algo de cartos, e iso que tiña cinco fillos e daqueles anos gañábase pouco. Pero aínda cando se foi a traballar a Alemania sempre lle recordaba á súa muller que me trouxese a rosca, e así sempre o fixo, ainda máis, eu xa estaba casada e aínda me traían a rosca. E sempre que me vía tiña un detalle comigo, cando nos atopabamos nalgunha taberna, porque tanto él como o meu pai eran moi taberneiros, a min sempre me invitaba a un chato de xerez jajaja, daquela adoitaba tomarse moito e a min encantábame jajaja, recordo tamén que estando eu casada, estando un día na do Laparuzas veu a xunto miña e deume mil pesetas, eu estaba avergoñada, pero padriño, non fai falla que me deas isto, que xa estou casada e con fillos, pero non había forma, él seguía insistindo e tiven que coller as mil pesetas.

Tamén recordo que cando a muller de Chiquitín traíame a rosca era sempre o domingo seguinte a Pascua, e teño que dicir que nunca probei unha rosca tan rica como as que ela me traía, era chapó ! Pero doutra banda, a miña madriña era a irmá do meu pai, vivía en Bora e aínda que non tiñan coche para poder achegarse á miña casa, nunca faltaba un ano en que collía o autobús ou un taxi para traerme a rosca. Gardo un grato recordo dos meus padriños .

Os meus padriños chamábanse Charo e Agustin, eran irmáns e vivían en Pontevedra, Charo traballaba nunha tenda que había nos Soportais da Ferrería, de nome Casa Vidal, e Antonio nunha tenda que facía esquina na rúa Michelena coa baixada á Ferrería, chamábase casa de Telas Casalderrey. Charo e Agustin eran primos da miña nai, por certo, eran irmáns da muller dun profesor que creo que tiveches ti, que se chama Ignacio. Ben, teño un grato recordo dos dous, téñolle muitísimo agarimo, sempre me trouxeron a Pascua ata os quince anos aproximadamente, despois xa non viñan por Pascua a casa, seguiámonos vendo e cando me vían dábanme algún detalle. Os meus padriños non eran de traerme rosca, pasoulle igual ao meu irmán, os seus tampouco lle teñen levado a súa rosca, por iso que a miña nai era a que se encargaba de facer nunha panadería de Lérez unha rosca para os dous.

A min todos os anos traíanme un detalle, recordo perfectamente de varios agasallos que me fixeron por estas datas, un ano foi un camisón, outro un corte de tea para facerme un vestido, outra vez foi unha sortija, despois unha escrava, tamén recordo dunhas medias de ganchillo, ou aquel ano que me trouxeron un costurero que estaba forrado de tea de seda, era de cor azul.

Tiven muitísima relación cos meus padriños, cando tiña sobre doce anos víñanme a buscar os domingos e levábanme para Pontevedra, á súa casa estaba situada na rúa Joaquin Costa, querían que estivese en contacto co vivir da cidade, coas súas xentes, levábanme a misa, despois íbamos ata o Branco e Negro, recordo que ao saír da cafetería sempre me gustaba parar na tenda de fotografías , creo que era Foto Yáñez, tiñan un escaparate moi longo, con moitas fotografías e quedábame observando un bo intre con eles aquelas parellas de noivos, ou as fotos dos nenos e nenas de comuñón…tamén me paraba outro momento en Tobaris, vendo as novidades de xoguetes que acababan de expoñer no escaparate, unha daquelas bonecas que andaban soas sería un dos agasallos que máis ilusión me fixo.

Outro recordo que teño é o da voda da miña madriña, ela casouse xa cuns cantos anos, non como eu que me casei aos dezaoito, e fun precisamente á súa voda, fun a protagonista da voda, máis ca eles jajaja, estiven sentada na mesa dos noivos, á beira da miña querida madriña. Sempre estiven en contacto con eles, despois ao marcharme a vivir a outro lugar xa non puidemos vernos como antes, pero sempre lles tiven moito agarimo.

Ola Juan.

Pouco teño que contarche sobre a Pascua que me tocou a min. Direiche que os meus padriños foron os meus irmáns, quizáis por ser da casa, ou ben porque naqueles anos pasáronse moitas dificultades económicas, a min nunca me deron Pascua, ademáis aínda por encima, era máis triste cando vía que aos demáis irmáns os seus padriños traíanlle a súa rosca a cada un, e claro, eu non entendía porqué a min non me daban rosca. Recordo que co paso dos anos a miña madriña, é dicir a miña irmá comentábame que si lle chegase a tocar a lotería faríalle un agasallo a cada afillado dela, entón díxenlle eu que a min tamén me tocaba entón, porque era afillada súa. Quedou mirándome fixamente e contestoume: ti que dis ! Que eu son a túa madriña ? Jajajaja, pero como dis iso ? Eu non son a túa madriña ! Tiven que chamar á nosa nai para que lle dixese que efectivamente ela era a miña madriña, xa ves nin se acordaba. Esta é a miña historia, triste, pero real.

Os meus padriños eran irmáns, chamábanse Finola e Moncho. Recordo a súa rosca con ovos coma se fose hoxe, era especial, eu creo que era feita na casa, polo sabor característico a manteca, tamén a súa forma…comparada ás roscas tradicionais, a miña era moi baixiña. Os meus padriños eran de Pontevedra, ela tiña un pequeno negocio na Rúa Real, onde collía os puntos das medias.  Cando se casou xa era bastante maior, pois tanto ela como o seu noivo tiñan os pais moi maiores, e ata que morreron os pais non se casaron. Volvendo á rosca, recordo que había unha panadería en Pontevedra, a dona chamábase Sofia, era a que facía as roscas que lle traían aos meus irmáns. Pero eles esperaban con ansías a miña rosca, encantáballes o seu sabor. Aquela rosca con ovos, por certo moi tostada, era a que todos en casa querían comer cando chegaba pola porta. Entón eu estaba sempre á expectativa para cando chegasen os meus padriños coa rosca, ao chegar eu collíaa e rápidamente levába para a miña habitación, collía unha banqueta e subía a ela coa rosca, escondíaa encima do meu armario, alí encima non se vía, grazas ao oco que tiña o armario e que ademais a rosca como dixen antes, era baixiña.

Jajajaja, como rabiaban preguntando pola rosca, eu non lles dicía onde a tiña, despois máis tarde, ao final todos gozabamos da rosca dos meus queridos padriños .

Os meus padriños chámanse Elvira e Fermín, sempre me deron a rosca ata un ano logo de casada, era unha rosca que traía ovos encima, facíana nunha panadería, e estaba riquísima.  Eu de pequena pasaba tempadas en casa dos meus padriños, e a miña madriña cando se achegaban estas datas sempre se poñía a dicir que ese ano non ía ter rosca, porque as galiñas non daban posto ovos, era por facerme rabiar, jajajaja. Comigo portáronse sempre ben, ademáis cando me traían a rosca sempre me daban un diñeiro.

Os meus padriños eran o irmán da miña nai e a irmá do meu pai. Sobre os meus recordos da Pascua teño que dicirche que tiven sorte co meu actual madriña…Dígoche actual porque resulta que a miña madriña de bautizo nunca quixo saber nada de min, ademáis como vivía lonxe, nunca se preocupou do seu afillado. Por unha banda meu padriño sempre me truxo un bizcoito de chocolate, pero miña madriña nada de nada. Pero resulta que unha veciña que vive fronte por fronte, ao ver a miña situación de que non tiña madriña que me truxera rosca, apareceu un ano na miña casa cunha enorme rosca con ovos, e así ano tras ano, e aínda hoxe é o día que segue facendo a función de madriña, para min ela é a miña verdadeira madriña, quéroa con toda a miña alma.

O dos meus padriños foi curioso, cóntoche.

Os meus padriños chamábanse Sara e Manolo, eran matrimonio, vivían en Pontevedra. Resulta que a miña madriña era irmá do meu pai e fora a madriña de bautizo e de boda del, é dicir que comezou dándolle a rosca ao meu pai ata despois de casado, e cando nacín eu deixou de darlla a él, para darma despois a min. E vaía rosca facía a miña madriña ! Recordo perfectamente cómo era, era redonda, pero con forma de trenza, con ovos encima é un sabor que nunca volvín probar unha rosca tan rica como a dos meus padriños. Cando eu tiña uns sete ou oito anos, teño un recordo da Pascua que xa máis esquecerei, era cando a miña nai poñíase facer as roscas na casa. Ademáis é que non era unha, nin duas, os meus pais deberon de ter a lo menos uns dez afillados, entón aqueles días axudaba a miña nai , íbamos a buscar os ovos, a fariña, a manteca, e tamén axudaba a amasar na vella artesa, despois metiámolas no coche para levar a unha panadería que había en Pontevedra, estaba situada si mal non recordo preto de Sta. María, unhas horas máis tarde, recién feitas metíamolas no coche, que cheiro naquel coche ! E ao reparto con elas !

Os meus padriños vivían en Casaldorado, eran primos da miña avóa, bueno, máis que curmáns eran como irmáns, diversas circunstancias persoais fixeron que estivesen coidando uns doutros como irmáns, hoxe é o día que eu con teño unha estreita relación cos que son terceiros curmáns. Ben, os meus padriños chamábanse Isabel e Lino, foron os padriños de voda dos meus pais e ao nacer eu foron pois claro, foron os meus padriños de bautizo. Cada ano traíanme algún detalle, ou ben roupa, ou ben cartos, e claro tamén unha rosca con ovos, ás veces sen ovos, tamén había anos que me traían un bizcoito…Cando ma traían sempre me dicían que soubese que cando cumprise dezaoito anos xa me deixarían de traer a rosca, e así foi, eles tiñan moitos afillados é a todos dicíanlles o mesmo.

Gardo un grato recordo deles.

Os meus padriños foron os meus avós, padriños de bautizo, tamén da miña boda e padriños de bautizo da miña filla.

Como vivíamos xuntos, pois a rosca era o que había…pero tiña unha tia, que sin ser madriña sempre me dou rosca ou roscón, e tamén roupa.

Non teño moito que contarche Juan.

Na miña casa eramos oito irmáns, máis os meus pais e a miña avóa, foron anos moi duros e non era como agora. O meu padriño era o meu tío Manolo, pero él, aínda que era un bo paisano nunca me chegou a dar unha rosca na vida. Quizáis debido a que estivo moito tempo embarcado ou quizáis porque sabía que a miña avóa era a que facía de miña madriña é encargábase sempre ela de avisar ao panadeiro para que me trouxese unha, o certo é que él nunca ma trouxo. Eu de pequeno pensaba que non tiña padriño, foi de bastante maior cando descubrín que era o meu tío Manuel, e o cojonudo era que despois cando nos viamos , por exemplo, recordo de velo na taberna da Rons, porque era moi de ir a pescar troitas ao Río Rons e despois levarllas á señora Carmen para que llas fritise e comelas alí mesmo, e cando eu entraba a por unhas chucherías e un Fís Fas, víame é dicía a todo o mundo que era o seu afillado, pero a rosca non ma ten dado, non.

Xa ves a miña historia, si non chega a ser pola miña avóa…quedaba sin rosca.

Ola Juan, cóntoche.

O meu padriño chamábase Pepe, era natural de Caldas e a miña madriña chámase Maruja, ela é de Arcos da Condesa. Resulta que o meu padriño sendo un neno foise a vivir a casa da miña madriña Maruja, criouse na casa dela coma se fose un irmán máis. Fai moitos anos a miña avóa ía polas feiras a vender, e un día fixo amizade con Lola, a nai de Maruja, unha amizade que desde aquel momento foi crecendo día tras día, amizades que aínda segue a día de hoxe coa familia, para min e para a miña familia querémolos coma se fosen da nosa sangue, ou máis! É unha xente marabillosa. A casa da miña madriña sempre tivo as portas abertas para todo o mundo, calquera persoa que pasase por diante da súa casa tiña un prato de comida, pero sen cobrarlle nada, de sempre foi unha familia caritativa, unha xente extraordinaria, que che acollía cos brazos abertos, pouca xente hai hoxe en día así como eles.

Cómo se che contaba, a miña avóa ía ás feiras e alí vendía os seus produtos e compraba outros, coñeceu a Lola, daquela época en que se coñeceron estaban solteiras. Fixéronse moi amigas, e compartiron dormitorio moitas veces. Logo casáronse, Lola tivo dúas fillas, Maruja e Purita, mentres que a miña avóa tivo á miña nai, de nome Marité.

Ben, a amizade como che dixen ía cada día acrecentándose e foi tal que separadamente de ter negocios entre eles, por exemplo o viño que tiñamos en casa era comprado na casa de Maruja, a parte dos seus negocios como che dicía, a amizade foi tal que os meus pais decidiron que fosen os meus padriños de bautizo, e así foi. Pero a cousa non queda aí, cando me casei os meus padriños de voda foron Maruja e Pepe, xa que o meu pai xa falecera e o meu irmán aínda era pequeno para tal menester, así que pensamos neles por ser unha xente extraordinaria e que tiñamos moito agarimo. Sempre me trouxeron a Pascua, unhas veces unha rosca, outras un bizcoito, non era sempre o mesmo, pero trouxéronme rosca ata o mesmo ano en que xa estaba casada. Máis ben tróuxome a rosca Maruja e tamén de paso traíame a de meu padriño Pepe, xa que él ao haberse casado e quizáis influenciado pola súa muller, foise afastando das súas obrigacións como padriño, pero bueno, eu seguinlle querendo igual, máis aínda, é que os meus padriños foron os padriños de bautizo da miña filla, con isto dígoche todo.

Falando da rosca, recordo que ao principio a rosca facíana en casa de Maruja, tiñan un forno onde alí facían o pan, as roscas, empanadas… Xa viña de tradición da avóa e da nai de Maruja de facer naquel enorme forno as roscas de Pascua, despois, anos máis tarde xa as encargou o panadeiro. 

Maruja é un ser marabilloso, fai un tempo estivo moi maliña, un tumor na cabeza fíxonos pensar no peor, pero grazas a Deus recuperouse, pola miña banda estiven con ela todos os días que puiden e quedábame con ela pola noite, a miña madriña merecíallo, iso e máis que poida facer por ela. Hoxe en día está xenial e aínda gozamos xuntos os días das festas patronais, e algunha que outra máis, cada vez que podemos ímola a visitar.

2- E PASCUA, XA VEÑEN OS PADRIÑOS (I Parte)

A PASCUA.

A Pascua, tamén chamada Pascua de Resurrección,é a festa central do cristianismo,na que se conmemora, de acordo cos evanxelios canónicos, a resurrección de Jesucristo ao terceiro día logo de ser crucificado.

Cando se comezou a regalar a rosca de Pascua parece ser que non tiña nada que ver coa relixión, senón que xa viña dos festexos paganos da antigüidade.

Para unha gran maioría de historiadores a rosca ten a súa orixe en Italia, exactamente na cidade de Bolonia, onde uns pasteleros decidiron crear un postre que servise como complemento ao ovo de Pascua, outros sosteñen que alá polo ano 476 o nacemento da rosca foi na cidade tamén italiana de Pavia.

Nesta época de Pascua o papel dos padriños  é fundamental, de aí a miña intención de facer este escrito. Todos sabemos que os padriños  de bautismo non teñen dereitos legais civís sobre os seus afillados, pero si teñen dereitos morais ante os pais que os elixiron e sobre o seu afillado.

Pero non vou entrar nisto, o que quero reflectir hoxe aquí é as respostas que me deron os veciños e veciñas da parroquia cando lles preguntei polos seus recordos de niñez e de mocidade relacionados coa rosca, sobre os seus padriños  etc. nestas datas tan sinaladas.

Había quen tiña os padriños doutras parroquias , por exemplo de Sta. María de Xeve, recorda que sempre o seu agasallo era unha rosca con ovos encima, pero o último ano que lle trouxeron a rosca tivo un desenlace que non esperaba a nosa veciña, a súa madriña, ao chegar á casa da afillada foise directamente ao curral, onde estaban as galiñas, sen que ninguén da casa da afillada decatásese, sacou un trapo e colleu todos os ovos que puxeran as galiñas…ao acabar, subiu para casa e chamou á porta.

A súa afillada ao abrir a porta esperaba como sempre a súa rosca cos ovos encima,  ademáis era a última porque se ía a casar, e resulta que atópase de fronte á súa madriña con un trapo anudado na man, nel levaba os ovos recentemente collidos no curral…Ola madriña ! Qué ledicia verte !

Mira filliña, este ano non hai rosca, tráioche ovos. Meteulle o molete cos ovos na man e quedouse tan pancha. Máis tarde, cando a nai da rapaza foi a darlle de comer as galiñas decatouse de que os ovos que lle habían dado a súa filla eran das súas galiñas…quedaron mui sorprendidas, dado que todolos anos se portara de maravilla.

Outra veciña cóntame que ten uns recordos dos seus padriños moi bos, eles eran do lugar da Bouza, os seus recordos lévana a aqueles xoves de todolos anos na época de Pascua, contame que desde moi cedo estaba acendido o forno dos seus padriños, aquel cheiro a rosca invadía todo o lugar da Bouza,  cheiraba de medo…sobre as dez de mañá o seu padriño achegábase á súa casa, coa rosca e duascentas pesetas, que en aqueles anos eran moitos cartos, aquel día era unha festa ! Eran épocas de moitas necesidades e sempre lles estará agradecida alá onde estean, sempre, sempre se portaron de marabilla con ela.

Séguenme contando os seus recordos, esta vez é un home, que me conta que os seus padriños eran José Luís e Clara, cada ano ía á casa deles a buscar a rosca cos seus ovos, cando era máis maior dábanlle vinte pesos cada pascua.

Outra veciña cóntame que os seus padriños eran de Postemirón, parroquia de Vilaboa, eran parentes do seu pai, recorda que a súa madriña Carmen, era a leiteira do lugar e dedicábase a levar o leite ata Marín, Cantodarea e Pontevedra. De feito, o coñecido mestre Moldes, que ía tocar o violín nos actos litúrxicos da parroquia, criouse co leite das vacas da súa avóa e da súa madriña.

Recorda que sendo a máis maior de cinco irmáns, a rosca dela era a que sempre chegaba de ultima á súa casa. Aos seus irmáns sempre lles chegaban entre o domingo de Ramos e o sábado de Pascua, xuntábanse na súa casa tres bizcochos enormes de grandes e dúas roscas que parecían rodas de carro, do grandes que era. A última rosca en chegar era a da nosa confidente, sempre chegaba o mesmo día, á mesma hora, o domingo de Pascua pola tarde, todo era debido a que os seus padriños tiñan moitos afillados e á rosca dela era a última do reparto. Levábanlle unha rosca xunto cunha bola de pan enorme, todo iso envolto nun mantel, moi ben atado por certo Tamén recorda ao seu padriño que tamén lle daba unha propina aos seus irmáns, os cales quedaban sempre agradecidos con aqueles pesos que lles daba. Cando se casou aínda lle levaron a rosca e ao ano seguinte tamén, o seu recordo cara aos seus padriños será sempre de agarimo, termina comentándome que o seu madriña faleceu fai un ano.

Siguen comentándome os seus recordos, hai quen me chama por teléfono, e os seus recordos sobre a Pascua concordan coa maioría, de ter bo recordo deles, no seu caso coméntame que os seus padriños deixaron de darlle a rosca conforme se foi ao servizo militar.

Hai quen me di que na súa casa, que eran familia numerosa, aqueles días que viñan os padriños era días dunha enorme ilusión, quen mo conta coméntame que o seu padriño chamabase Eduardo, era o marido dunha irmá do seu pai e a madriña era a filla, de nome Marisa. Tíñalles moito agarimo e tamén me conta que garda un grato recordo dos padriños dos seus irmáns, en especial de Rita e o seu marido Angel, padriños da súa querida irmá Marisiña.

Logo de desexarme os seus mellores desexos de que esteamos todos ben, está veciña comézame a dicir que os seus padriños son Gonzalo e Maricarmen. Aqueles días en que se achegaba a Pascua pasábaos con moitísimo nerviosismo, esperaba ansiosamente a que chegase o xoves santo, día en que lle levaban a rosca. Algúns anos non viñan os seus padriños coa rosca, leváballa o panadeiro, porque como traballaba a súa madriña na taberna e tiña moito traballo comentáballo ao panadeiro para que lle fixese o favor, remata decindome que aquela rosca sabía a gloría, e mollada en leite era o mellor do mellor.

Ola Juan, teño moi poucos recordos dos meus padriños,ela chamábase Carmen, era a tía da miña nai. Vivían preto da fábrica da Cross, o que si non teño ningún recordo é do meu padriño, xa que Carmen había enviudado sendo eu un bebé, sempre me regalaba unha rosca e con ovos cocidos encima, pero a mala sorte fixo que se levase á miña madrina, faleceu cando eu contaba con doce anos.

Que tal Juan, cóntoche.

Mira, pero teño que dicirche unha cousa, eu, tiven padriños por partida doble, tamén tiven os da miña irmá, porque eu como era a máis pequena e cando era a época das roscas ía con ela a casa dos seus padriños, eu sempre lle chamaba padriños jajaja. Recordo que aquelas roscas eran feitas do momento, daquela eran feitas na casa, e non se lle botaba ningún condimento artificial, un ano recordo que o pouco tempo de traerme a rosca púxose dura coma unha pedra, mira que ainda recordo dicir a miña nai que raios lle botou a túa madriña a rosca, de sabor estaba riquísima , pero había que cómela axiña, unha magoa de rosca, porque un pouco que sobrou o outro día tivemos que darlle de comer as galiñas, como peiteraban nela ! As roscas da outra madriña, traías ela, viña con dúas roscas enormes, cheas de ovos encima espichados. Traías na súa cabeza, nun cesto de mimbre grandísimo, tapadas cun pano. As dúas madriñas portáronse sempre comigo de marabilla, déronme rosca ata os vinte anos, que foi cando me casei.

Tamén había casos curiosos, non moi habituais, pero que de cando en vez se dan.

Isto é o que me conta unha das nosas veciñas :

No meu caso eu non recordo aos meus padriños, como estaban fóra nunca chegaron a darme a Pascua, entón era a miña avóa a que foi durante anos a miña madriña. E aínda logo de estar casada seguiu dándoma !

Acórdome coma se fose hoxe que a rosca compráballa á señora Lola, a que vendía o pan xunto á praza, recordo que tiña un coche, un catro latas, de cor blanco. Aquela rosca era enorme, era de dous quilos e medio, polo menos ! E o seu sabor a manteca aínda o teño no paladar. Despois a miña avóa pasou a darlle as roscas ás miñas fillas, o domingo de ramos era cando adoitaba chamalas e dáballes a súa rosca a cada unha delas. Sempre lles daba, ata que faleceu, agora cando é domingo de Ramos achégome á súa tumba e póñolle flores. Como tradición eu ese domingo é cando lle dou as roscas os meus afillados. A miña avóa era unha muller excepcional, pois tamén lle daba a roscas a outras nenas que tamén se quedaron sen padriños. Este ano estou moi triste, pois como non se pode saír de casa, non lle puiden levar as flores.

A min dábanme a rosca todos os anos o domingo de Pascua, xunto á rosca mentres fun pequena traíanme un agasallo, co paso dos anos este agasallo converteuse en diñeiro. Recordo que o meu avó materno encargaba unha chea de roscas, despois encargábase de ir repartíndoas el personalmente polas casa dos seus fillos. Para min é un dos recordos que máis gardo con agarimo ata o día de hoxe, para min fai que a Semana Santa sexa especial.

Ola ! Boas tardes !

Os meus padriños son irmáns do meu pai, polo tanto, sempre tiven dobre Pascua, sempre se portaron de marabilla comigo. Cando me traían a rosca, sempre viña acompañada doutra cousa, sendo pequena aparecían con roupa e despois, xa máis maior dábanme cartos. Logo de casada aínda a miña madriña tróuxome a rosca durante sete anos máis ! Tiven que ser eu a que lle dixese que xa ía sendo hora de que parase. Para min estas datas son moi recordadas, eran datas que esperaba con moita ilusión.

Pois…cóntoche.

Os meus padriños son de Verducido, os máis guapos de Verducido. Sempre me trouxeron rosca e aínda é hoxe o día que ma seguen traendo. Os primeiros anos dábanme tamén diñeiro, pero despois díxenlles que só me trouxesen a rosca, eu só quería a rosca. O que si me gustaba de pequena era cando me viñan coa rosca e unha figuriña de cholocate ! Encantábanme !

Hai quen me conta que poucos recordos teñen sobre a Pascua, quizáis lle pasou algo parecido a min, xa chegará a miña quenda…Coméntame que a él lle levaban os seus padriños unha rosca, en cambio a outros nenos do lugar os seus padriños levábanlle un bolo con ovos no interior…

Un veciño que casou na nosa parroquia coméntame..

No meu caso, que non son nado en Cerponzons, senon que en Moraña, o bizcoito non era nen é algo típico, ala o típico era a rosca , o bolo ou a bica, o bolo está feito de pan de manteiga con ovos o forno, éste tiña un mínimo de media ducia e podía chegar a ducia e media, máis ou menos, o normal era 24 ovos ( duas ducias), a bica, o mesmo tipo de masa pero con 2 ou 3 hovos, mandoche algunha foto, ata dónde eu sei por aquí non era típico, pero a 20 km era moi típico incluso máis que a rosca, sobretodo a bica, que soiase dar unha a cada casa da aldea e a os fillos dos amigos da familia.

Meus padriños, que son unha irmán de meu pai é o seu marido, sempre me deron un bolo que contiña catro ducias de ovos, cando casei e vin a vivir a parroquia con 29 anos xa deixaron de darmo.

Nestas fechas esperaba con ilusión a chegada da rosca ou biscoito que me había de regalar meus padriños, eses que casi nunca viñan a visitarme e que cando me encontraban en Pontevedra dabanme cinco pesetas, cando os da miña irmán non baixaban de cincuenta, por non falar da rosca con ovos maravillosa que lle traían. Ao final da xornada meu pai facía o parbo e traia un biscoito da pastelería Solla dicíndome que era dos padriños, mentras eu soñaba coa rosca de ovos, esa que nunca me chegou.

A día de hoxe emplazo as persoas deste grupo a axudarme a recupera-la inocencia e a ilusión da miña niñez e traerme unha rosca con ovos.

Juan, jajaja, cóntoche.

O meu non é moi habitual, pois nunca me gustaron os doces, bizcochos, roscas e similares, jajajaja. Así que que convencín aos meus padrinos para que non me regalasen a rosca, e a cambio désenme diñeiro.

E así foi.

Ola Juan ! Sen problema!

Os meus padriños son Juan e Carmen, sempre me traían un bizcoito, antes preguntábanme que era o que quería. Ademáis dábanme un sobre que contiña cartos para que me comprase o que eu quixese. Teño moitos recordos de cando era nena, o Domingo de Ramos é un deles, o primeiro que faciamos era ir á Igrexa Parroquial, levabamos a palma e os meus pais a súa rama de olivo, que a collían á entrada da igrexa. Despois ao finalizar a misa e a bendición das palmas, os meus pais levábanme a Pontevedra para ver a burra e darlle coa palma.

Outra das cousas que recordo era unha época en que a miña nai ía á panadería facer as roscas, pasábanse horas e horas…ou iso era o que me parecía a min.

Séguenme chegando máis respostas á miña petición , outra moza, coméntame que ten uns recordos moi bonitos, xunto cos seus padriños, eles viven no Taral, a miña madriña e o meu padriño sempre me regalaron unha rosca de tres quilos.

Outro mozo da parroquia contéstame á miña pregunta :

Era o día que chegaban os meus padriños cunha enorme rosca e con diñeiro escondido na rosca ! Jajajajaja

Os meus padriños son o meu tío e a súa ex muller. Teño moi bos recordos de aquela, él sempre me regalaba una rosca e despois iamos os dous da man por Pontevedra a comprarme outro regalo, o que eu quixera. Para min era un día de festa. Coma os Reis Magos. A miña madriña variaba e un ano regalábame un detalle coma unha flor ou planta, un anel…e outra rosca. Hoxe en día co meu padriño segue a tradición pero se modernizou e regálame doces novedosos que atopa nas pastelerías, coma as tortas de nata da cadena galega “La Torta”. A miña madrina desde que me casei, cumpliu a rajatabla o de deixar de regalar, jeje. 

Ola Juan, os meus recordos son moitos, tiven como padriños a Benjamin e a Ángela, eles eran moi novos cando me bautizaron. Sempre me deron rosca con ovos encima e como eran irmáns, ao casarse sempre me deron os dous, eu estaba encantada con eles, hoxe en día sígolles querendo moito.

Boas tardes Juan.

Os meus padriños son de Lalin, por aquela vila non se ten costume regalar as roscas como aquí. Os meus mellores recordos son cando na casa de Paco, o pai de Mercedes, poñíase facer as roscas. Tiña un forno onde metía aquelas roscas, despois tapaba todos os buratos do forno utilizando a bosta das súas vacas. Oiches, as roscas por certo, estaban boisimas.

Ola ! Os meus padriños eran Pilar, tía do meu pai e Antonio, o meu avó por parte de nai. Eu tiven moita sorte, porque recibía rosca dos dous. Ademáis recordo que me facía moita ilusión cando me traían a rosca, xunto con chocolates, cando fun sendo máis maior xunto coa rosca dábanme diñeiro, que o usaba para mercar o vestido para Ramos. Por certo as roscas sabían a gloria !

Boas tardes! 

Pois teño moitos recordos, a verdade, pero nestes tempos que nos tocan vivir o qué mais recordo é sendo a pequena de cinco irmans nas tardes de pascua viñan os nosos padriños e a casa enchiase de roscas ( non coma as da ahora) longas, de biscoitos e tamén de bolos de pan con ovos que se facian no forno de leña.  Miña nai facia unha ola de chocolate e meus irmans e máis eu sentábamos a merendar. Era un momento doce, non so polo que comíamos, se non por estar todos xuntos, tamen con outros familiares que viñan de visita ou tamén de alguns veciños.  Será por ser éste un momento no que non podes estar cos qué mais queres,compartindo esas tardes, con risas, bicos e abrazos…. o qué mais che recorda!!!

Ola, que tal ! Os meus padriños eran de Pontevedra, chamábanse Luís e Marisa. Luís era vendedor de especias e Marisa arranxaba os puntos das medias, vivían nunha casa da Rúa Real, resulta que a miña avóa ía vender herbas e sementes á praza do Teucro, coñecida fai anos pola Praza da Herba. Pois resulta que a miña avóa fixo amizade con Marisa e gardaba na súa casa os sacos de herba e as sementes que lle sobraran, desa confianza foi como naceu unha gran amizade e así chegaron a ser os meus padriños. Eles regaláronme sempre rosca, facíana na casa, que rica estaba, recordo que estaba rechea de pastel e por encima botáballe almendra moída. Este tipo de rosca non era nada usual pola aldea. Tamén me acordo de que non era moi grande comparada ás que lles traían ás miñas amigas, pero o sabor era insuperable. Por certo o meu padriño era o que viña en bicicleta a traerma.

Tamén hai quen me recorda algunha anécdota, hai unha veciña que xa sendo nai os seus padriños seguíanlles levando a rosca, a ela xa lle daba vergoña, pero aínda que lles dicía que non lla levasen, eles insistían e dicíanlle que mentres vivisen levaríanlla todolos anos. A cousa foi que o xenro da madriña era moi bromista, e sempre estaba argallando algo. O día que lle estaban preparando a rosca esperou a que estivese feita e nun momento de descoido da súa sogra, cambioulle dous dos ovos cocidos por dous frescos. Cando chegou o momento para comer a rosca e o ovo correspondente, xa vos podedes imaxinar, ao querer quitar a cáscara rompíaselle todo por ela.

Ola ! Os meus padriños eran unha xente moi coñecida en Pontevedra, deses de nome…pero resulta que cando chegaban estas datas, aos meus irmáns traíanlle a rosca, en cambio a min nunca ma traían, dábame moita rabia. De toda a miña niñez e mocidade só recordo que me desen a rosca unha vez, tiña eu catorce anos. Desde aquel entón sempre lle dei moita importancia á rosca, os meus afillados aínda que non a queren dareillas ata o primeiro ano de casados.

Ola , polo que eu recordo , meus padriños sempre me deron a rosca ata que me casei , e ata o ano seguente dá voda . Meu padriño chamabase Angelito , era do Casaldorado , falleceu xa hai uns anos , e miña madriña, que aínda vive, chamase Fina de Casaldorado ( Finola ), irman de Carmen a de Pidre (Muller de Pepe o Cochón , o carpinteiro ). Os recordos que teño e polo que me contaron antes de ter uso de razón, era que de pequeniño mandabanme un rosco pequeno cun ovo dentro e a medida que pasaban os anos , cada ano a rosca viña con un ovo máis , Unha anécdota que recordo e que tendo eu 10/12 anos viñeron a traerme a rosca, estaba chea de ovos ao rededor, puxeronma de collar e a rosca partiu en dous , moito rímosnos muito jajaja , máis anedotas xa non recordo, bo ,si , recordo que non sei a que anos foi , despois de pasar as pesetas a euros, traianme a rosca e danbame 20 euros con ela, e así ata que me casei. Un saúdo

Un dos participantes quere compartir con todos esta foto.

 

A miña infancia sobre a Pascua está chea de recordos moi bonitos, pero un pouco curtos.

Os meus padriños son de Verducido, un amigo do meu pai que se levaba moi ben con él, traballaban xuntos, foron no ano 1971 os meus padriños. Que gratos recordos teño desde cando tiven conciencia do que era a Pascua, de cando estaba esperando impacientemente a chegada dos padriños, de cando estabas pendente de que a túa rosca fose a primeira dos catro irmáns, bo, neste caso a miña sempre era a última , traíanma o domingo de Pascua.

A miña madriña chámase Hortensia e o meu padriño Pepe, facían unhas roscas caseiras que eran unha delicia, riquísimas, iso si que eran roscas, non como estas de agora que non saben a nada, as que fan en confiterías e nas panaderías.

Recordo que o meu padriño polos anos 77/78 dábame tamén daquela mil pesetas ! Nai de Deus  ! Aquilo era el no va más ! por iso non é de estrañar que eu os esperaba para recibilos como se merecían. Pero no ano 84, era o mes de xaneiro exactamente, o meu padriño falece, contaba con só 34 anos, eu tiña naquel momento doce anos, é dicir no ano 83 foi o último ano en que viñeron os dous a traerme a rosca, a partir dese momento foi a miña madriña a que seguiu traéndome a rosca todos os anos, pero eu estaba triste, non tiña padriño. Pero tamén tiven a sorte que os padriños dun dos meus irmáns, unha xente que aprecio moito, aínda que hoxe en día xa non están connosco, tiveron a gran idea de “adoptarme” como afillada, e así a raíz de faltarme padriño, eles cando traían a rosca para o meu irmán, viñan con  outra para min, así que tiña uns padriños postizos ! Son uns recordos da infancia que che gustan recordar pero á vez son tamén un pouco tristes, xa que non puiden gozar moitos anos dos meus padriños, pero bueno, a vida é así , sabes unha cousa ? dá a sensación que as cousas na vida vólvense a repetir, quédasche sen padriños moi nova e de novo volve suceder o mesmo…

É unha historia curta por non poder gozar máis do meu padriño, pero a vida é así e hai que tomala como vén. Un saúdo.

Boas tardes Juan !

Na mińa infancia, teńo recordos de tempos de estreno, de brotes verdes, de aire puro, de sol morno, de risas e de roscas, de moitas roscas. Meus padrińos, Daniel Cochón e Isabel Piedras, que tińan a doble condición de tios e padrińos, regalabánme, a min e a vintetantos afillados mais, un biscoito, que vińa sempre o xoves santo.O venres chegaba a Pascua de meu irmán, día no que mińa nai ia ó forno facer as roscas para seus afillados e para nós. A mesa do comedor quedaba repleta deses doces con ovos espichados, tapados cun mantel, que me deixaron un arrecendo inesquecible na memoria.  No chan, por moito que barreras, estralaba o zucre, baixo as pisadas dos comensais furtivos. O venres santo, na ausencia de mińa nai, para levar a cabo a tan noble labor de amasar e decorar roscas, eu quedaba, de mal gosto, a cargo da comida, case sempre, por mor da coresma, bacallau con patatas e grelos. 

A recompensa chegaba pola noite, con aquela cantidade de bolos, cuxo ulido, ainda lembro hoxe. 

Bueno, cóntoche.

Resulta que os meus avós maternos son de Pontevedra e os paternos de Ourense, de pequena eu vivía en Ourense e alí non hai tradición de dar a rosca, nesta época de Pascua o que generalmente regalan os padriños é roupa. Pero claro, eu si que tiña rosca, porque os meus padriños son os meus avós de Pontevedra, así que a miña irmá só recibía roupa, en cambio a min traíanme aquela rosca que levaba facer a miña avóa ao forno que había polo Gorgullón. Sendo un pouco máis maior recordo ir coa miña avóa a dito forno, levaba nun cesto os ovos, que despois o panadeiro colocábaos por encima da rosca.

Como a familia estaba repartida entre Ourense e Pontevedra, co tempo decidimos pasar estas datas tan señaladas nos dous sitios. Así que en Pontevedra estabamos nas procesións de Semana Santa , despois iamos para estar o Domingo de Ramos en Ourense, e recordo que sempre que íbamos a Ourense levabamos a rosca da avóa. Por certo aínda estando xa casada os meus padriños seguíronme traendo a rosca, pero ao nacer o meu primeiro fillo, xa non volveron traerma, dábanlla ao meu fillo jajajaja.

Co paso do tempo convertinme en madriña, os meus afillados viven en Ourense e claro eu sempre lles levo a cada un a súa rosca, failles muitisima ilusión, pero este ano tíveno complicado ao non poder desprazarme, tiven que chamar a varias panaderías de Ourense para poder conseguir que a me fixesen unha rosca e levásenlla a casa dos afillados, ao final puiden conseguilo e así poder continuar a tradición.

Agora tócame a min contar os meus recordos.

Recordo o Domingo de Ramos coma se fose un día de festa, normalmente sempre estreaba roupa, aínda recordo que a miña nai logo de estreala dicíame que tiña que gardar a roupa para a próxima festa, voda ou data sinalada. Así era que algunha das veces que volvía poñer a roupa quedábame pequena, é dicir, que despois andaba as medras, jajajaja.

Cando chegaba á igrexa sempre me ría cunha veciña, a señora Severina,  bo, riámonos todos, era a señora que levaba unha enorme rama de olivo, pero non vos podedes imaxinar os máis novos o grande que era, é que había veces que tiñan que axudarlle para poder metela pola porta principal da nosa igrexa !!!

 Os meus padriños pois para non ser menos que a miña irmá, tamén eran de Pontevedra, parece ser que José, que era como se chamaba él, era amigo do meu avó Jesus.

Polo que me contaron, José debeu de traballar no Concello, cobrando os impostos ás xentes que ían vender os seus produtos do campo a Pontevedra, seguramente un día alguén non puido pagarlle e quedóuselle cunha cesta de ovos, desde aquel día coñecíano por ” Huevos no cesto”. A miña madriña chamábase Vitoria, era unha buenaza de muller, queríame moito, pero…

Cando chegaba o día en que me traían a Pascua, eu xa estaba na fiestra da miña habitación controlando a súa chegada. Víaos vir por onde está a casa de Calvo, onde comezaba o xardín, viñan no trole e seguramente antes haberían ir ata a taberna do Coques, para os que non saben onde era, dicirvos que é a casa que ata fai pouco era o bar coñecido polo Carro, en Alba.

Bo, pois cando os vía achegarse eu poñíame todo enfadado, baixaba xunto a miña nai á taberna chorando, ela o mirarme así preguntábame que era o que me pasaba. Veñen aí os meus padriños e vólvenme a traer un bizcoito ! Eu non quero bizcoito !Eu quero unha rosca con ovos cocidos ! A miña nai consolábame e dicíame que me portase ben con eles, que lle dera as grazas e un bico, e que xa me faría ela unha rosca con ovos.

E así, ano tras ano, desgusto tras desgusto non probaba bocado de bizcoito.

O meu mellor recordo da Pascua é cando recibíamos as roscas para os afillados e afilladas, chegaba o panadeiro co furgón cheo de roscas para a nosa casa. Os meus pais tiñan varios afillados na parroquia, tamén en Alba, e na Devesa, outro en Campaño, en Valiñas….eran muitisimos, a estos había que sumar os da miña irmá, que creo que tiña catro, e tamén eu con outros catro. Xuntábanse unhas vinte roscas aquel día ! Que cheiro había na taberna ! Jasusdiormio !

Co paso do tempo, cando dispuxen de coche era eu o encargado de repartir a maioría das roscas, facíame moita ilusión entregalas e charlar un pouco con todos eles.

Sempre que a miña nai encargaba as roscas para os afillados tamén encargaba un par delas para casa, estas comíanse nun dicir amén, por unha banda os de casa e por outro os clientes da taberna,que ao pedir a consumición a miña nai poñíalles un anaco de rosca. O habitual era que a mollasen con viño tinto, daquela era o que máis se consumía na taberna, por suposto que foi unha das cousas que de moi novo tamén probei, e tanto con viño tinto como con branco, está sublime jajajaja.

4- ENTOLOMA SERPENTIONESANUM

O COGUMELO QUE LEVA O NOME DA NOSA PARROQUIA POLO MUNDO ADIANTE.

Fai dous anos que Jaime Blanco Dios, presidente da asociación Brincabois, descubriu no lugar da BOUZA unha minúscula seta que ata este momento só brotou na nosa parroquia.

A súa lonxitude é inferior a medio centímetro, e o seu descubremento foi inesperado.

Na prensa escrita deuse a coñecer uns días antes da conferencia que tivo lugar o 16/11/2019, na Casa do Pobo.

No xornal La Voz de Galicia esto é o que que se publicaba de mans de ANA BARCALA :

Jaime Blanco Dios.

SERPENTIONESANUM 

Ese es el nombre con el que ha sido bautizada una minúscula seta que brotó exclusivamente en Cerponzóns y que será oficialmente presentada hoy en la Casa do Pobo, en una conferencia con posterior degustación que dará comienzo a las 19 horas. De ello se encargará Jaime Blanco Dios, presidente de la asociación Brincabois y descubridor del hongo hallado en el lugar de A Bouza y que a partir de hoy quedará oficialmente vinculado a Cerponzóns, portando el antiguo nombre de esta parroquia y engrosando su singularidad en los actos de celebración de su milenario. Jaime Blanco hablará hoy de las setas que son comestibles y de las que son venenosas, pero sobre todo compartirá con los asistentes a la charla su entusiasmo por haber descubierto un ejemplar único, con una longitud inferior al medio centímetro. Es un minihongo con características microscópicas y que además se hace de rogar.

Jaime Blanco solo ha localizado dos ejemplares. El primero de ellos en junio del 2017 y el segundo el pasado mes de octubre. Entre ambas fechas miles de infructuosas visitas al lugar exacto de A Bouza en busca del pequeño hongo. «Encontreino por casualidade. Estaba fotografiando outro cogomelo e de repente apareceu este no foco. Tan gracil, tan pequeno e tan atractivo. É habitual que ás veces pasen moitos anos entre a aparición dun exemplar e o seguinte e neste caso, ainda que acumulei moitas xornadas baldías de búsqueda, so me fixo esperar dous anos», apunta.

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/pontevedra/pontevedra/2019/11/15/seta-nombre-milenario/0003_201911P15C109911.htm

No xornal DIARIO DE PONTEVEDRA tamén se publicaba o dia seguinte da conferencia o seguinte artigo :

*SERPENTIONESANUM*, la miniseta que se suma al milenio de Cerponzóns.

Menos de medio centímetro de longitud y de nombre *SERPENTIONESANUM*. Es un mini hongo microscópico que brotó exclusivamentenen la parroquia de Cerponzóns y que fue ayer presentada por su descubridor, Jaime Blanco Dios, presidente de la asociación micológica Brincabois, en un acto que tuvo lugar en la Casa Do Pobo.

El experto micólogo explicó ayer, durante un acto que tuvo lugar en la Casa do Pobo, que halló la minúscula seta en el lugar de A BOUZA y que, como aportación al milenio de Cerponzóns, la bautizó con el antiguo nombre de esta parroquia, *SERPENTIONES*.

Jaime Blanco indicó que encontró la nueva variedad de seta por casualidad, cando estaba fotografiando otro hongo. Solo ha localizado dos ejemplares : el primero de ellos en el mes de junio del 2017 y el segundo el pasado mes de octubre.

Diario de Pontevedra.

DESARROLLO DA XORNADA :

A conferencia de Jaime Blanco foi seguida con moitísimo interese por todos os veciños asistentes ao evento, unha disertación que arrincaba dando a coñecer as principais nocións básicas sobre os cogumelos que existen nos bosques, comentando con todos os pormenores os que se poden atopar na nosa parroquia.

Jaime insistiu por varias veces que era moi importante estar sempre moi atentos en saber distinguir as comestibles das tóxicas, e a súa recomendación era que cando se teñan dúbidas mellor é deixalas e recoller as que un xa sabe que son comestibles.

Tamén comentou Jaime, que apreciaba un certo atraso na aparición dalgunhas especies de cogumelos, puxo por exemplo as cantarelas, que desde finais de primaveira non se volveron a ver, o motivo era que a falta de auga por esa época do ano fixo que se atrasasen en saír.

Jaime quixo finalizar a conferencia para presentar á estrela da xornada, a nova especie ENTOLOMA SERPENTIONESANUM, dando unha serie de explicacions e advertindo que esta especie non e comestible.

O finalizar a conferencia, todos os asistentes disfrutaron de unha degustación de cogumelos, que se estiveron preparando o longo da xornada, no baixo destinado a cociña, unha boa pota de cogumelos fixo as delicias dos asistentes.

Agora cando en calquer parte do mundo se fale ou se lea sobre cogumelos, o nome do noso pobo estará tamén percorrendo o mundo grazas o nome que se lle puso con motivo do Milenario.

A organización de este evento foi a cargo da Asc. de Veciños O CHEDEIRO, colaborou o Exc. Concello de PONTEVEDRA  e a Asc. Micolóxica BRINCABOIS.

6- TEMPO DE CASTAÑAS.

POR SANTOS E SAN MARTIÑO…CASTAÑAS E VIÑO

Que recordos máis gratos tráenme estas datas, refírome ao día de Santos e San Martiño…….

Era moi pequeno, tería tres ou catro anos, viviamos na taberna de Maruja, nun daqueles fríos días de outono, onde a única calefacción que tiñamos na habitación era un ladrillo metido no fondo da cama, recentemente quentado na cociña de ferro, envolto nunha manta (así era a forma de ter quentes os pés), non había máis que o ladrillo, anos despois chegou a bolsa de auga quente. O colchón donde dormin os primeiros anos estaba feito de recheo de follas de mazorcas de millo, así que entre o colchón de mazorcas e o ladrillo funme quentando e criando…..

Os colchons de mazorcas eran dos que máis se utilizaban naquela época, xunto cos de lan de ovella, enchíanse con follas de mazorcas , que era precisamente por estas datas cando se adoitaban reencher ou renovar. No outono cando as hortas se desmantelaban, por final de tempada, recollíanse as mazorcas, estendíanse e secábanse ao sol, recordo moi vagamente que no eirado xuntábanse os maiores, aproveitaban para falar e de paso ían esfollando , deixando espidas as mazorcas, estas follas empregábanse para facer un novo colchón ou ben para mellorar ou renovar o que xa tiñamos, por certo, uns colchons que se facían bastante sonoros cando as follas estaban demasiado secas, dabas a volta na cama e despertabas a todos da casa jajaja.

Aquel día de Santos atopábame mal, miña nai tíñanme na cama da miña irmá, así ela coidábame de noite, tamén de día cando podía, estaba ao meu carón seguido, menos cando tiña que baixar a atender na taberna ou ir o Colexio de Carballo.

Maricarmen atendía pola mañán aos paisanos que paraban a tomar a súa copa de caña e o seu café de pota ou ben podía aparecer a señora Casilda, que moi cedo viña a polo seu cuarterón de aceite, o seu medio quilo de tercerilla e unha tableta de chocolate, que tiña que ser do de Chaparro, do gordo.

E tamén podía vir Adonis, entraba na taberna a fume de carozo pedíndolle uns cordóns negros para os seus zapatos……cando miña irmán tardaba en vir xunto miña, eu poñíame a chorar, quería ter alguén o meu carón.

A cousa era que ese día estaba eu moi dolorido e non paraba de chorar, a miña irmá subiu de novo á habitación, para tranquilizarme tróuxome uns xoguetes dela é un conto, recórdoo aínda coma se fose hoxe, Mariuca La Castañera…..

O CONTO DE MARIUCA

Que recordos ! Cantos centos de veces lin ese conto !

E quizáis debido ao conto, a cousa é que desde moi pequeno gustáronme as castañas, así é que cando estou comendo nelas, venme á mente “Mariuca La Castañera“.

Por elo, as castañas, a partir daquel primeiro día en que tiven o conto de Mariuca nas miñas mans, forman parte das miñas vivencias de xuventude.

A tradición cóntanos que o tempo propio para realizar o Magosto está entre o día un e once de Novembro, é dicir, entre o Día de Santos e o día de San Martiño.

Aínda lembro os días finais do mes de Outubro e os primeiros de Novembro, aqueles que adoitabamos subir ata a Igrexa para xogar no campo que estaba situado á beira da que hoxe coñecemos pola Casa do Pobo, naqueles anos máis coñecida polo Colexio de Carballo.

Adoitabamos xogar case sempre ás bólas e ao trompo, o escondite tamén, e cos aros…..e por suposto tamén non faltaban os nosos partidos de fútbol, pero dependendo da época aproveitabamos a pandilla para ir a por mazás, figos, uvas e por suposto as castañas, daquela éramos muitos, xa cos fillos e fillas dos Caseiros do cura é cos fillos de José é Obdulia da Balea tiñamos un equipo de fútbol jajaja.

Moi preto de onde adoitabamos estar a xogar están os castiñeiros do cura, aqueles días case non xogabamos, directamente iamos a por castañas, enormes de grandes !. Adoitabamos coller unhas poucas e comelas crúas no momento, aínda que ás veces levabamos algunhas para casa, pero case sempre as comiamos no atrio.

Sentados no muro que había detrás da Igrexa, o que dividía o atrio da leira da casa de Carballo, alí comiamos as castañas ata o anoitecer, mentres nos entretiñamos contándonos algúns chistes ou falando da serie Bonanza, a nosa serie favorita de televisión, adoitabamos ir os domingos pola tarde a vela a casa do cura, pois era dos poucos sitios da parroquia onde había ese aparello que a moitos veciños non era do seu agrado, decían que aquel aparato non ía traer boa cousa….recordo dunha señora que vivía sola en Pidre, os poucos días  posta a televisión na súa casa (agasallo dos seus fillos) púxose a vela, uns minutos máis tarde desfixoa , aquelas mulleres que estaban a saír na pantalla, case espidas, enfurencerona de tal forma que saíu a por unhas cantas pedras o seu eirado, subiu as escaleiras e nada máis chegar onde a televisión descargou contra a pantalla todas aquelas pedras que traía no regazo do mandil jajaja.
Á noitiña íame para casa, facíao polas escaleiras situadas á beira da casa dos caseiros do cura, baixaba por aquel fermoso camiño feito muitisimos anos antes de lousas de pedra, todas elas perfectamente alistadas unha a unha e que co paso dos anos a modernidade é a ignorancia daqueles tempos quixo poñer por encima delas un manto de alquitrán que asfixiou e deixou enterrados anos de historia.

Polo camiño adoitaba cruzarme con algúns dos veciños do lugar, o señor Faustino era habitual velo, raro que fora coa súa dona, a señora Eusebia, él pasaba ou ben en dirección á súa casa, situada na Bouza, ou ben en dirección á taberna dos meus pais, a tomar unhas chiquitas e xogar unha partida a virisca. 

Tamén me atopaba con Genoveva, ( Genoveva foi a nodriza de Pepe Señoráns, para quen non saiba que era a función de nodriza direivos que era a muller que aleitaba a un recién e que non era fillo seu, tamén recibían o nome de ama de cría ou ama de leite), acordo de vela na taberna a facer a compra, era mui faladora, tiña dous veciños que muito me rin con eles, con Tutú e Tata, dous veciños que as súas casas estaban unha fronte á outra e que casualidades da vida, están enterrados no noso Camposanto hoxe en día un fronte ao outro, que simpáticos eran !

Polo enlosado camiño que vos comento, só recordar alguns veciños  do lugar, xa empezan a virme máis imaxes dos veciños e veciñas que vivían por alí.

O primeiro que podía atoparme era ao señor Agustin, O Mandila, xunto á súa muller Herminia. Ás veces en fronte da súa casa adoitaba estar Maxuca, e á beira mesmo José O Toco, que vivía co seu cuñado José e a súa irmá Isolina.

Tamén recordo a Lorenzo, de alcume O Mandila e á sua dona Elisa, A Raposa.

Despois estaban o matrimonio formado por Constante, O Porrelo e Pepa, e os poucos metros de distancia vivía a señora Manuela, A Opeira, creo recordar que era así como se lle coñecía.

Á beira dela vivían o señor Faustino Solla e súa muller, a señora Rosa.

Muitas das veces que subía e baixaba polo camiño adoitaba ver pasar camiño do lugar de A Bouza, ao señor Joaquín Casas e á sua muller Claudina Guiadanes, gardo un grato recordo do señor Joaquín, era dos poucos veciños que me daba propina cando ía cobrarlle o recibo da Asociación do Gando.

Tamén polos camiños andaba Lola, A Chela,a maioría das veces sola, o seu marido Manolo madrugaba muito para ir traballar a Pontevedra, nunha empresa de construcción, un home traballador que podía contar moito sobre a vida que lle tocou vivir.

Tamén solía ver pasar a Rosa, A Lavaradas, recordoa vivir entre A Bouza e A Rons, andaba co seu carro de vacas dun lado para outro, que muller traballadora e loitadora !

Tamén estaban as irmans Pilar e Flora, andaban tamén entre os lugares de A Bouza e Tilve, como Rosa , eran coñecidas polas Cacharulas, despois, un pouco máis abaixo da casa de Señoráns vivía Antonio Alvite e a súa muller Lola, en fronte, o seu inseparable amigo Adonis coa súa señora Josefa, ( Antonio e Adonis, eran coñocidos como Tutú e Tata ).

E un pouco máis adiante recordo a Basilia, que vivía cos seus pais Jesus Canoza e a súa muller Pepa.

Ah ! Esquecíame de Agustin Guiadanes e tamén Pepa, a súa muller.

Ao final do camiño vivía Hermosinda, pegada á estrada, en fronte xa estaba a taberna de Maruja, onde este neno comeu as súas primeiras castañas e probou o viño tinto aos catro anos.

Chegando a Rons, a señora Sara esperaba os seus netos na porta da casa, solía decirnos cando lle daban as castañas :

“Santo que estás no canizo, bota castañas embaixo
que anque non teño mandil,  apáñochas no refaixo”

Pero non só iamos para casa cunhas cantas castañas, tiñamos que pillar algunha cabaza….había que coller algunha que vísemos polas leiras que tivesen plantadas, sempre buscando a mellor feita e que fose mui grande.

Moitas veces tocáballe ao señor José ! O Da Rons, o do muiño, coma a maioría das veces, ía quedarse sen unha das súas cabazas, sempre estabamos merodeando o muiño e as súas leiras aledañas, os seus frutales eran nosos preferidos.

Logo de coller a cabaza, tocaba preparala para a ocasión.

Cortabamos a cabaza pola parte superior do tallo, de tal xeito que o anaco que cortabamos servise logo de tapa, seguidamente raspábamos todo o interior, ata deixala completamente oca. Na grosa casca dun lateral faciamos dous buracos en forma de ollos e debaixo unha ampla boca de tal xeito que fose unha imaxe que metese medo.

No interior do cascarón metiamos unha vela, prendiámoslle lume e xa tiñamos o efecto de luz necesario para que de noite vísese o máis lonxe posible.

Finalizabamos a nosa obra colocando a cabaza nun lugar que fose o máis alto posible, faciámolo pensando en que fose ben visible e ademais buscabamos que ao estar tan alta era máis difícil que nola collesen ou tirasen.

Normalmente a cabaza estaba exposta nun muro próximo á Ponte Malvar (Ponte da Rons), alí mui preto tiñamos a nosa cabana, era o centro de operacións onde planeábamos as nosas andanzas diarias, ademáis aproveitabamos para escoitar música é tamén para ler os contos do Jabato e o Capitán Trueno, daquela eran os nosos heroes !

 Podo asegurarvos que máis dun veciño levou un bo susto, entre eles José O Toco, recórdoo saíndo da taberna en dirección á súa casa en Tilve, José vivía a escasos metros do palomar da Casa Reitoral.

José saía, como dicía, da taberna e aos poucos metros xa se atopaba coa cabaza, parábase, e quedaba todo pensativo e serio vendo para ela, engurraba o ceño e colocaba a boina para atrás, facía supoñer que algo ía dicir, mentres tanto nós estabamos escondidos a escasos metros, tumbados, en silencio, na leira dabeira, propiedade dun señor que lle chamaban o Comandante, e José contestaba á cabaza cunha serie de improperios dignos de gravar para ter de recordo, pena que naqueles anos non había os adiantos de hoxe en día.

JOSÉ, O TOCO.

Volvendo á castaña, tema central destes recordos da miña niñez, todos sabemos que foi un alimento tradicional en Galicia, acompañamiento de carnes e de leite. 

Fai moitos anos, Galicia pasou unha época de hambruna e a castaña tivo unha gran importancia na alimentación dos nosos antepasados, mentres a pataca non pasou a ser parte importante nos nosos fogares, alá polo século XIX, foi a castaña a axudou a espantar as penurias que se pasaba na maioría das casas.

Por estas datas as castañas sempre están presentes en todas as casas, non ía ser menos a taberna, todos os anos a miña nai preparaba uns cantos quilos de castañas, ben asadas ou ben cocidas, iso xa ía na preferencia que tivese ela no momento de ir preparalas.

Así como o do conto de Mariuca, tamén recordo a tradición que durante anos se viña facendo na taberna, primeiro na de Maruja e despois durante muitisimos anos, na taberna da Rons.

Á taberna, nos días de visitar o cemiterio, triplicába a clientela, moitas familias visitaban xuntas o camposanto, alí paraban de todos los lugares da Parroquia prácticamente, era unha tradición a de visitar o cemiterio que hoxe en día aínda segue viva, cantas anos viñeron os veciños do Bravo, os da Conexa, ou os da Balé…..

Logo de pasar a tarde no cemiterio o parar na taberna fíxerase costume en moitas daquelas familias, esperábanlle unhas cuncas de viño tinto novo e unhas castañas que sementaban aquel vello mostrador dibuxado de marcas das cuncas do tinto país na súa madeira , nin a lejía pura era capaz de limpalas, estaban alí como un elemento máis de decoración, coma si fosen petroglifos, nas mesas ocorría outro tanto, máis tazas e máis castañas, excepto algún Fis Fas de laranxa que adoitaban tomar os máis pequenos, aínda que había algúns que xa se lle daba a probar aquel tintorro recentemente saído da barrica e que deixaba ben marcada tanto a cunca como os dentes.

O viño era da nosa colleita e a preparación do mesmo era unha das tradicións que máis me gustaba, o que máis me atraía era o pisar as uvas e despois o prensarlas na lajareta, pasábame horas e horas rodeado daquel cheiro a viño que se desprendía conforme iba pisando nas uvas.

Recordo que as castañas, cando lle facía a compra todolos sábados á miña nai (empecéi sobre os dez años), comprábaas normalmente nas inmediacions da Praza de Abastos a miña nai indicábame onde tiña que ir, vaite a de Valentin Muiños, ou a Ultramarinos Calvete, que me dixeron que lle chegaron unhas mui boas , decíame como escollelas, e ver antes de nada os prezos nun sitio e noutro, eu escollía aquelas que me parecían as máis adecuadas pola súa textura firme e o seu sabor doce, antes collía unha e a probaba, así sabía o que levaba.

Un dos días que máis lembro das celebracións de Santos,  foi cando había caído unha tralla de tronos impresionantes, todo día así, recordo que salin un momento a fora da taberna, era xa noite pechada, a auga corría por todos lados, e de repente vexo vir na oscuridade unha fila de velas alumeando o carreiro que había o carón da carretera, eran aquelas mulleres veciñas de Meán, pasaban sempre de noite, normalmente os días que había rosario é o nos actos de Santos, quizáis eran todas viúvas, pensaba eu, porque sempre iban vestidas de negro e sempre eran as mismas.
Cada unha delas levaba na man o candil, dentro, unha pequena vela acendida alumeaballe o camiño, daquela apenas había alumeado publico, pasaron por diante miña sin que me viran, eu estaba agochado no alboio que estaba situado diante da taberna, ían en fila pasando a Ponte Malvar, o pouco mergullabanse na oscuridade, e xa non as miraba, tan só o vento facia abalar os candiles que levaban, corredoira arriba hacia Meán ali as perdía de vista, nunca probaban as castañas da Rons, seguramente na súa casa as tendrían feitas, ou tamén que daquela non estaba ben visto que unha muller viúva entrase na Taberna.

Comer castañas no día de difuntos ademáis de un placer, equivale a unha manifestación pública de fe na vida eterna.

Facendo unha lectura por algúns libros de antigas recetas culinarias, recollin varias relacionadas coas castañas :

–CASTAÑAS ASADAS, na cociña ou mesmo no souto. Ó estar é conveniente tapalas así quentes cunhas follas de berza ou de nabo durante varios minutos para que amolezan, seica saben muito mellor.

–CASTAÑAS COCIDAS

–CASTAÑAS CON LEITE. Antes cócense en auga e logo bótanse no leite.

–CALDO DE CASTAÑAS CON NABIZAS. Bótanse señor a tona nin a paraza a cocer cando as fabas. Levan unto ou touciño.

–CALDO DE CASTAÑAS CON BERZAS. O mesmo que o anterior

–CASTAÑAS DA SALMOIRA. Cócense coa tona e bótaselle moita salmoira, polo que quedan salgadas por fóra pero de bo gusto por dentro.Son propias da época da matanza dos porcos, despois de San Martiño.

Os 7 xeitos máis populares de facer castañas ( Copiado da web de Orgullo Galego)

1. Castañas asadas

As castañas asadas ou torradas son un dos xeitos máis populares de facer castañas. É unha das formas máis sinxelas e rápidas de comelas, xa que non precisas doutros ingredientes. Para facer castañas asadas, podes metelas no forno, no microondas, na tixola ou facelas á brasa. 

Non precisas máis que un puñado de castañas e un chisco de sal. 600 g acostúmanse usar para 4 racións.

Instrucións para asar castañas no forno:

1. Fai un pequeno corte en cada unha das castañas, para que non estoupen coa calor.
2. Méteas no forno a 200 ºC durante 25 minutos.

Instrucións para asar castañas no microondas:

1. Fai un corte pequeno en cada unha das catañas.
2. Méteas no microondas, a 800 W de potencia durante 2-3 minutos.

2. Castañas cocidas

As castañas fervidas tamén son unha opción sinxela e que podes gozar como guarnición ou soas. A miúdo esta receita vai acompañada de anís, que lles da un recendo moi especial. 

Ingredientes:

• Castañas
• Sal
• Auga
• Grans de anís (opcional)

1. Limpa as castañas e failles un pequeno corte a cada unha delas, para que non estoupen coa calor.
2. Engádeas a unha pota con auga, sal e anís.
3. Cóceas durante 40-50 minutos a lume medio.

3. Castañas fritas

Para fritir castañas, só tes que pelalas empregando o método de asalas previamente na tixola. 

1. Nunha tixola sen aceite, agrega as castañas a lume medio-alto.
2. Deixa arrefriar as castañas e pélaas.
3. Entón enche unha tixola con aceite e acende o lume. Cando estea quente, engade as castañas xa peladas ata que fiquen douradas.

Tamén podes cortar as castañas en anacos ou en láminas finas. Non esquezas que canto máis pequenos sexan os anacos, menos tempo che levará fritilos!

4. Castañas guisadas

Estes froitos son moi versátiles e podes engadilos a practicamente calquera prato. Pódelas empregar nos teus guisos, caldos ou estufados, do mesmo xeito no que engades as patacas ou outros vexetais. 

5. Marrons glacés ou castañas confeitadas

A versión máis sofisticada e doce das castañas é seguramente o marron glacé. Esta receita típica do sur de Francia e do norte de Italia consiste en confeitar castañas con azucre. As castañas confeitadas ou marron glacé son ideais para rematar unha cea de Nadal ou calquera outra xuntanza especial. 

Ingredientes (para 6 persoas):

• 40 g de castañas
• 200 g de azucre branco
• 200 ml de auga
• Canela (en po ou en rama)
• Casca de limón

Instrucións:

1. Facer un pequeno burato ou corte en cada unha das castañas.
2. Cocer 40 g de castañas en 200 ml de auga durante 10 minutos.
3. Pelar as castañas cocidas, aclaralas e reservalas.
4. Nunha pota pequena, facer ferver a mesma cantidade de auga que de azucre. Engadir a casca de limón e a canela e deixar reducir uns minutos ata que se faga o almibre.
5. Volver a cocer as castañas, desta vez durante 20 minutos a lume amodo, sen que fervan demasiado para que non se esnaquicen.
6. Engadir as castañas ao almibre e deixalas durante 10 minutos.
7. Apagar o lume e deixar arrefriar ata o día seguinte (unhas 24 horas).

Para facer un auténtico marron glacé, deberías repetir o proceso do baño no almibre durante os dous días seguintes. Tamén pódelas servir glaseadas, confeitadas ou en almibre cun só baño. Outra maneira de servir as castañas caramelizadas ou glaseadas é cubríndoas cun baño de chocolate.

6. Marmelada de castañas ou crema de castañas

Seguindo a liña doce do marron glacé, atopamos a marmelada de castañas, que podes facer na casa practicamente cos mesmos ingredientes. Para un resultado máis cremoso, podes facer a seguinte receita, utilizando leite ou nata en troques da auga. 

Ingredientes:

• 500 g de castañas peladas e xa cocidas
• 250 g de azucre branco
• 80 g de azucre moreno
• 1 vaso de auga
• Vainilla (opcional)

Instrucións: 

1. Cocer as castañas en auga e pelalas.
2. Nunha pota, engadir o vaso de auga e os dous tipos de azucre. Co lume a intensidade media, facer que ferva ata ter un almibre lixeiro. 
3. Engadir ao almibre as castañas, esmagándoas coas mans. Engadir a vainilla e mesturar ben.
4. Deixar que a mestura ferva e entón baixar o lume ao mínimo. Deixar cocer a mestura durante 30 minutos ou ata que teña unha consistencia semellante ao dunha marmelada.

7. Fariña de castañas: saúdable e sen glute!

Xa temos dito que as castañas son un alimento versátil, que serve para case calquera prato, tamén na repostería. A fariña de castañas pódela conseguir asando as castañas e moéndoas ata que fique un po fino. Pódela utilizar para facer pan, biscoitos, bicas, etc. utilizándoa no canto da fariña de trigo.

Para rematar deixo unha receita de coello con castañas e setas :

Ingredientes:

* 1 coello troceado

* Fariña para empanar os cortes

* 1/2 kg. de castañas peladas

* 1 corte de touciño magro

* 1 cebola

* 2 dentes de allo

* 40ml. de viño branco seco

* Caldo de verduras ou de polo

* Sal e aceite de oliva

* Para a picada: piñons e un dente de allo

* Mestura de setas fritas con 2 allos tenros, para acompañar

Elaboración:

Pélanse as castañas, póñense en auga fría e azucre (3 partes de auga por 1 de azucre), e férvense uns 8 minutos. Unha vez frías, escurrense, e hai que reservar o zume.

Nunha cazuela con aceite quente, póñense os cortes de coello enfariñados e o corte de touciño, salalo e douralo. Logo tapar a cazuela, baixar o lume e deixar cocer uns 10 minutos máis a lume lento.

Despois engádese a cebola e os dentes de allo ben troceados, e se sofríe ata que a cebola estea branda.

A continuación botar o viño branco e deixar reducir. Logo engadir un cucharón de caldo e un do zume de cocer as castañas, e deixar cocer a lume lento uns 15 minutos máis. Remover de cando en vez a cazuela.

Sacar os cortes da cazuela, retirar o touciño e pasar a salsa polo colador chinés. Vólvese a poñer o coello na cazuela, coas castañas e engádese a salsa cunha picada por encima (co allo e os piñons). Cocer 10 minutos.

Frítense as setas cos dous allos tenros troceados.

Sérvese nunha fonte o coello coas castañas e a salsa, e a parte as setas.