ONTE DÍA DE FESTA, HOXE DÍA INTERNACIONAL DO PATRIMONIO MUNDIAL.

Hoxe 16 de novembro celébrase o Día Internacional do Patrimonio Mundial.
Aínda que o noso Patrimonio non está na lista da UNESCO, o noso Patrimonio ten tal riqueza patrimonial e inmaterial que para nós é a mellor do mundo.
Debemos de estar orgullosos diso, debemos de coidalo, de protexelo, de manter os nosos costumes, as nosas tradicións, as nosas artes, as nosas festas, en resumo todo aquilo que constitúe o noso acervo cultural.
Temos moito aínda por descubrir, debemos de seguir o noso traballo, debemos seguir achegando o noso gran de area, aínda que haxa quen no valore o que outros fan por manter as nosas manifestacións populares vivas, as nosas tradicións, a nosa linguaxe, etc.
Non debemos virnos abaixo, sempre houbo, hai e haberá xente que lle dará o mesmo isto que estou a dicir, sempre haberá xente que desprezará o noso monte, tirando lixo, esnaquizando os vellos muíños, desprezando os nosos ríos, deixando que as nosas pontes váianse deteriorando, nunha palabra, danando o de todos.
Aínda a pesar dos inconvenientes que nos veñen cando un menos llo espera, debemos seguir arrimando o ombreiro, debemos sempre sumar, ás veces non hai máis remedio que se teñen que adaptar certos costumes aos tempos que nos tocou vivir, como sucedeu ao longo de tantos anos que ten a parroquia, pero iso si, sempre mantendo as tradicións.
É inevitable que haxa certas cousas que non poden seguir sempre igual, as circunstancias ás veces fan que xurdan variacións, debemos entendelo e entre todos seguir o camiño, un camiño de máis de mil anos de historia.
Son innumerables os exemplos que podo poñerme a escribir aquí, sen rematar a miña investigación pódovos dicir que nos últimos trescentos cincuenta anos, sempre houbo xente na parroquia que se unía para facer diversas actividades, desde relixiosas, obreiras, de escolas, de agricultura, recreativas, gandeiras etc. , en época da República, da Dictadura, da Democracia, déixovos esta lista que teño aínda sen finalizar :

FUNDACIÓNS

1675-Fundación de La Concepción

1710- Fundación de San José

1736- Fundación de San Antonio Abad

1926- Fundación Escuela Fernández y Gonzalez de Prada.

COFRADÍAS

1632- Cofradía de San Roque

1650- Cofradía de San Antonio Abad

1688- Cofradía del Santísimo

SOCIEDADES DE CERPONZONES

1897-Sociedad de Agricultores de Lerez, Campañó, Alba y Cerponzones.

1902- Sociedad de Agricultores de Cerponzones

1908- Sociedad Agrícola de Cerponzones

1915- Sociedad Obrera de Cerponzones

1926- Sociedad Recreativa y Artistica de Cerponzones

1928- Union Agrícola de Cerponzones

1930- Sociedad de Agricultores y Oficios varios de Cerponzones

1933- Sociedad Union Agraria de Cerponzones

1933- Federación Comarcal Agraria de Cerponzones

1933- Sociedad de Agricultores de Cerponzones

1933- Sociedad de Agricultores y Obreros de Cerponzones

1936- Sociedad de Obreros y Campesinos de Cerponzones

1938- Junta Parroquial de Cerponzones

1953- Sociedad Ganadera de Cerponzones

1967- Asociación de Cabezas de Familia de Alba, Cerponzones y Campañó

1970- Asociación de Ganado de Cerponzones.

1972- Comunidad de Aguas de Tilve, Liborei y A Bouza

Varios anos: Comunidades de Aguas de A Ermida, Cunchido, Meán, Pidre…

1984- Comunidade de Montes.

E coma non, as que actualmente están no candelero:

Comisións de Festas

Asociación de Veciños O Chedeiro

Asociación Cultural Deportiva Chan do Monte

Cerponzons C.F.

Moi pronto terei o pracer de achegar un novo elemento ao Patrimonio de Cerponzóns, o libro que vos comentei hai uns meses está a piques de saír á luz, pero a miña intención é seguir publicando, a nosa parroquia ten moitas máis cousas que debemos de dar a coñecer.

Debemos de seguir investigando, por exemplo, debemos darlle mais importancia a bens naturais que forman parte da nosa contorna, por exemplo de formacións xeolóxicas que conforman lugares que polas súas características son dunha beleza e quizais dunha historia que temos aí escondida e necesitamos poñela en valor.

ONTE FOI DIA DE FESTA PARA A ASC. DE VECIÑOS
Para finalizar, comentarvos que onte recibimos dúas gratas noticias, que esperamos cheguen a bo porto, as dúas teñen relación coa nosa contorna natural.

Unha delas, a veciñanza desexa desde fai tempo que se faga, outra imos a comenzala na vindeira semana.
Démoslle tempo ao tempo e sigamos traballando, sigamos sumando, sigamos facendo piña, sigamos facendo Parroquia, sen présa pero sen pausa.
Orgullosos da nosa identidade.

42- A LEITE EN PO.

Anos 60.

Recordo que aqueles anos de colexio, que seguro que muitos os lembrades coma min, era unha época en que tiñas antes de nada, o entrar o mestre na clase, poñerte en pé, cantar un himno e despois tamén rezar.

Recordades os xogos, recordades os castigos? Quen non chegaba a casa cos xeonllos pelados ? Podía ser de xogar no campo de terra ou ben de estar castigado todo o día fronte á parede, pero dun xeito ou doutro chegabas a casa con eles pelados jajaja.

Eran anos onde o que dispoñíamos na maioria das casas era dunha radio, porque televisión non tiñamos practicamente ninguén, escoitabamos o parte, as series radiofónicas e os discos dedicados, era o entretemento que tiña a familia, escoitar a Matilde, Perico e Periquín ou La Saga de los Porreta, era o que máis gustaba a maioría.

Unhas das cousas que non esquecemos os que pasamos polo colexio entre eses anos 50/60 e lembramos moi ben, era cando nos daban no recreo o leite en po.

Naqueles tempos, debido á falta de todo na época da posguerra, desde EEUU comenzaron a chegar unha serie de axudas, a cambio de nada segundo dixeron daquela, pero a realidade parece ser que foi outra.

É chegou o leite en po, a manteiga e o queixo, que foron enviados desde o país americano, de principio comentábase que era unha axuda para paliar a miseria en que quedaramos despois da Guerra Civil, pero en realidade seica foi a cambio de asinar uns tratados alá polo ano 1953 e mentres os americanos enviábannos alimentos, España cedíalles terreos para ter as súas bases militares.

Un estribillo moi usado por todo o país, por mor da entrega dos alimentos, era aquel que modificando a letra do himno dos Marines, dicía:

“Con la ayuda americana, ya no hay nada que temer,

tomaremos leche en polvo, en vez de tomar café.

Tamén hai quen dí que o leite en po, a manteiga, os queixos…viñeron a España grazas a UNICEF, habrá que investigar noutro momento como foi a chegada dos alimentos.

Grupo de nenos no Colexio de Pidre/Meán

Ben, o meu recordo do leite en po non é moi bo, cando chegaba a hora do recreo, o mestre normalmente mandaba aos maiores quentar nun caldeiro a auga, cando estaba amornada comezábaa a servir nuns vasos, creo que eran de aluminio, moitas veces cuns grumos do tamaño dunha bóla daquelas de cristal, buf! eu non era capaz de tragar aquel leite así!

Tanto o mestre como a mestra, preocupábanse que cada un dos seus alumnos bebesen aquela leite, para min era o peor momento do día, moito máis que os castigos a que nos sometían, eu sempre que podía daballe a leite a un compañeiro que tiña muitas máis necesidades ca min, pero con muito coidado, as escondidas, xa que sí me pillaba o mestre, vareazo que Dios te criou, é en vez de un vaso o mellor tomabas dous.

Tamén lembro que estando a facer fila para que nos servisen a leite, había quen nun papel de estraza levaba azucre para poder bebela mellor, máis tarde algún chegou a levar colacao.

Dun xeito ou doutro, había que evitar que non che visen co azucre ou co colacao, agora co paso dos anos, falando disto, comentoume unha amiga que cada vez que bebía o leite saíanlle grans na cara, a súa nai ía falar coa mestra e pedíalle por favor que non lle dese a beber a leite aquela, pero a mestra non daba o brazo a torcer, anos máis tarde esa nena soubo que tiña intolerancia á lactosa.

Durante eses anos que comentei anteriormente, en España chegáronse a consumir uns tres mil millóns de litros dun po de cor amarelo mesturada con auga, sabe Dios o que podía traer ese po mezclado quizáis con vai ti a saber o qué…hoxe en día hai que non quere vacunarse do covid, por temor a que poden estar facendo experimentos connosco, pois mira que si é así, entre a leite en po, as vacunas de pequenos, as vacunas na mili e os kilos de medicamentos que levamos tomado…fixeron experimentos dabondo connosco e seguimos vivos jajaja.

Grupo de nenas no Colexio de Pidre/Meán

5 JULIO 1962. EL PUEBLO GALLEGO.

O XORNAL DO ANO 1962, PUBLICABA O SEGUINTE:

DEL MAGISTERIO.

SERVICIO ESCOLAR DE ALIMENTACION.

Interrumpido el complemento alimenticio, así como los comedores escolares en las escuelas de la provincia el último día de junio, para reanudarlo el primer hábil de octubre próximo, procede que por los maestros que tengan en su poder remanentes de leche en polvo, se conserven éstos con las mejores garantías de seguridad e higiene, procurando que los envases queden cuidadosamente cerrados en lugares secos y limpios, alejados de sustancias que despidan olores fuertes y de otros peligros.

Aquellos directores o maestros que, por ausencia u otros motivos, no puedan custodiar los remanentes, los confiarán a la autoridad local o personas de solvencia afín a la escuela. Para ello, se extenderá, por triplicado, un justificante de la entrega, visado por la alcaldía, en el que consten los siguientes extremos: Número de kilogramos.

Nombre del director o maestro que entrega.

Nombre de la persona que se hace cargo de la custodia.

Lugar donde queda depositado.

El original del justificante que dará en poder del director o maestro; el duplicado se entrega al depositario, y el triplicado se enviará a la Delegación provincial del SEAN.

Falando coa veciñanza que colabora nos meus relatos, hai quen recorda cando tomou o leite no colexio:

1- Claro que recordo, é teño mui malos recordos por certo.

Teño un mal recordo de unha mestra que tiven, eu non tiña paraxe na aula, dado que todo o que a mestra estaba enseñando, eu xa o sabía. A mestra non me podía ver, e cando chegaba a hora de tomar a leite eu vomitaba, non era capaz de beber e de tragar aqueles grolos, que mal me poñía. O que si me gustaba era aquel queixo de cor amarelo, pero a mestra nunca me dou nunca un anaquiño, o que si me daba eran tiróns de pelo, chegando a arrancarme casi unha coleta das trenzas que eu levaba.

2- Si, claro que recordo, é queixo tamén.

3- Si recordo e recordo que facíao eu, a profesora dabanos un vaso de leite en polvos e un sobre cada un, eso non sei certo como era pero polvos e leite era, vaía coa frase, e tamen unhas lonchas de queixo cada unha, e metiamolas no medio do libro cando tocaba o recreo para tomar esa leite, que facia unha espuma ao revolver, que botaba por fora do vaso, e tocaba comer todo, comer todo con fame e ilusión, pero algunhas das rapazas non encontraban o queixo no libro por que Dina xa llo papara , que rico !, pero pobres todas a chorar… eu que era o demo, comíannos os ratos que os vin eu, e a verdade que había mil ratos e ratas, que algún matei coa regla da profesora. Eu por facer revolución por riba dos bancos miraba as ratas e os ratos por todas partes, e a profesora, Dª Lola, A Cotorra, tiñalle medo os ratos e desde fora da escola decía, los cojiste ? Eu respondíalle non profesora, hai muitos, e con ese motivo. M. H. Esta.

Que tempos, pásamolo en grande. 😃😃😃

4- Algún recordo teño, traíano a escola de Meán, pero a min pouco me gustaba o leite, é ese menos, nunca o probei.

5- Si, nos daban leche para el recreo, cada una tenía que llevar su taza y pan si quería. Para hacer la leche, iba una alumna o dos media hora antes a la cocina de la escuela, y en una olla roja, poníamos agua del grifo o de la fuente, y en proporción echábamos la leche en polvo, pero a nosotros siempre nos salía leche aguada, porque era la cantidad que nos mandaba la maestra, así ella la aprovechaba para otros fines, pues tenía dos criadas y animales. Luego, cada quien tenía que dejar lavada su taza, que para colmo, al otro día siempre faltaba una y había que buscarla, pues le habían puesto de comer en ella al gato ó al perro.

6- Si que recordo de tomar leite e mantega.

7- En mi cole tomábamos leche todos los días, me acuerdo que tenía un tanque de porcelana con una asa y me acuerdo que cada día las más mayores cogíamos el agua en una fuente que había al lado del colegio y la profesora ponía a calentarla, aveces llevaba un trozo de chocolate para echarle, a mi me gustaba.

NOTA:

Dedico este relato a miña irmán, Maricarmen, e tamén aos nenos e nenas que pasaron moitas necesidades na súa infancia e mocidade, de moita fame, de falta de roupa, de xoguetes…aqueles nenos e nenas que se tiveron que encargarse do coidado dos seus irmáns menores, aqueles nenos e nenas que despois de saír do colexio, ao chegar a casa, tiñan que coller a vaca e irse con ela a pastar, ou tamén que tiñan que axudar nas faenas do campo, aqueles nenos e nenas que cando chegaban á súa casa e levaban unha alegría de cando en vez cando os seus avós, os seus padriños ou os seus pais traíanlles chocolate, tetilla, galletas ou churros e celebrábano ao grande.

Sodes vos, si, aqueles nenos e nenas que nos colexios de Pidre, de Meán, de Tilve ou de outras parroquias, déronvos o leite en po, a manteiga e o queso.

Un leite que tiñades que facelo vos mesmos, buscando a auga á fonte, quentándoa na cociña de ferro ou cos hornillos que tiñan os mestres ou ben nas lareiras que habían feito nos novos colexios nacionais os inicios dos anos sesenta.

Practicamente sen infancia e sen mocidade saístes adiante, agora a vosa maior ilusión é gozar da vida e ter saúde, cada un coas súas preferencias e os seus gustos, gozando dos seus netos, viaxando , participando nas actividades que se fan na parroquia etc., en definitiva, disfrutar da vida, porque o merecedes, que xa traballastes arreo.

Maricarmen Esperón, a miña irmán que me criou.

34- RITUAIS DE MAXIA NEGRA.

O sal é un elemento usado para absorber as malas enerxías, pero empregado de maneira malévola, pode provocar dano.
Está relacionado co mal de ollo e considérase un ritual negro porque se usa para ocasionar que unha persoa non teña éxito ou mesmo, cousas peores como accidentes.

Pois si, isto que acabo de escribir ven relacionado co que algunha xente que visita o noso cemiterio parroquial dedícase a realizar no Camposanto, e non é a primeira vez.

Nada máis e nada menos que rituais de “maxia negra”, e lévao facendo nun recuncho do Camposanto desde fai un tempo, debido a como se encontraba.
Fai uns días, cando fun ao cemiterio para dar unha volta e colocar uns avisos para advertir do consumo da auga, atopeime coa desagradable sorpresa de que nun dos panteóns estaba a realizarse “maxia negra”.
Cal era o propósito que a persoa que puxo iso naquel lugar ? Pois vai ti a saber…
Estes tipos de feitizos teñen moitas finalidades, por exemplo, utilízanse para atraer desgrazas á persoa que representa o boneco, como o que atopei estendido encima dunha capa de sal.
Polo que se conta nos mundos dos rituais, o boneco atopado utilízase para controlar a outra persoa coa que se tivo algún tipo de problema e dicen que pode provocar moito dano, inestabilidade psicolóxica, entre outras doenzas corporais.
Habitualmente, o tipo de persoas que recorren a este medio é para causar dano na distancia para que a persoa á que se lle desexa o mal, non saiba nada do porqué do que lle sucede.

Conforme puden, dei o oportuno aviso e inmediatamente foron a retirar o boneco.

41- UNHA TRADICIÓN DESVANECIDA, AS LAMPARILLAS NO CEMITERIO.

Estés días estiven en varios cemiterios e veume á memoria algo que dun tempo para acó xa non se ve practicamente en ningún camposanto, as “mariposas”.

A colocación das tradicións “mariposas” pérdese co tempo, nos meus recordos desde que era un neno o primeiro que me vén á mente no día de visitar os cemiterios era entrar e ver todos os nichos alumados con lamparillas, seguro que son o recordo de moitas noites de defuntos para moitos dos que estades a ler isto, tamén lembro que a miña avoa tiña costume de poñer algunha na casa cando tiña algunha preocupación, inclusive téñense usado naqueles días, moitos, en que quedabamos sen luz, cantos invernos pasamos días e días vindo e marchándose a luz!, aí estaban as velas e as lamparillas para poder ter algunha claridade pola casa.

Naqueles anos o máis habitual era que na maioría das casas, polo menos nestas datas, celebrábase o rito de ter “mariposas” acendidas encima da cómoda, rodeadas de fotografías dos seres queridos falecidos.

Cando chegaban as datas da celebración do Día de Defuntos, na nosa taberna tiñamos xa preparadas as caixiñas de “mariposas” ou “lamparillas de aceite”, feitas de recortes de cartas da baralla española ou tamén podia ser de cartón, e cunha fina capa de corcho (as que si eran boas, as de mellor calidade, eran aquelas que levaban unha arandela de hoxalata, acordádesvos?).

Ao chegar cada un ao seu panteón poñíase á facer a limpeza do lugar e despois de todo limpo, colocadas as flores e nalgúns nichos a foto do defunto, finalmente, nun vaso de cristal ou similar colocábanse as “mariposas”, con auga e aceite de cociña. A cantidade de “mariposas” que colocabas no recipiente era tantas como almas que querías pedir por elas, era unha maneira respectuosa de vivir un tradicional día, era o motivo de ofrecer ás ánimas un feixe de luz para cruzar as sombras dese camiño que as levaba do Purgatorio á Gloria.

E así ano tras ano, as lamparillas despois de acendidas, iríanse consumindo aos poucos e apagábanse cando chegaba á auga, por certo, canto máis aceite botabas, máis duraban acendidas.

Cada día vaise desvanecendo aquela cultura popular que os nosos antepasados respectaron através dos séculos.

Como me gustaría ver de novo os panteóns do cemiterio repleto de lamparillas.

E é que a modernidade é o que ten, sempre que pode, fai desaparecer as tradicións.

FALA A VECIÑANZA.

Yo también las recuerdo. Mi abuela también las usaba en el cemeterio, en casa con los santitos, era muy chulo verlas arder. Hoy en día aún las venden, yo creo que tengo alguna cajita.

La verdad es que se van perdiendo las costumbres antiguas.

====

Después de leer el artículo, ya no queda mucho que decir, recuerdo todo eso que dices, las lamparillas o mariposas con un vaso con agua y aceite, que a veces se te caían y hacías allí un cristo o cuando se te daba la vuelta la mariposa y tenías que poner otra, había veces que no se te encendían, es un recuerdo bonito, cuando llegabas al cementerio, de aquella no había luz, y lo veías todo iluminado con aquellas mariposas, era un ambiente reconfortante para recordar a los difuntos, se hacía un ambiente más entrañable, así sin luces, sólo con las mariposas, pero ahora con la modernidad, todo cambia.

Dentro de nada le pondremos las luces de los móviles, ni pondremos velas, pero,bueno, es lo que hay.

===

En mi casa también poníamos las mariposas en el cementerio y en casa todo el mes de Santos. Y me acuerdo que si quedábamos sin mariposas, mi abuela se ponía a hacerlas, cogía un trozo de trapo de algodón y hacía una torcida y lo colocaba en el sitio de las mariposas, recuerdo que alumbraba igual.

===

Yo no recuerdo haberlo vivido en primera persona, pues no fui a los cementerios hasta ya adulta y entonces los recuerdos son diferentes.

Sí recuerdo que en todas las casas había un montón de velas para cuando se iba la luz, que era a menudo.

De hecho,yo,tuve velas en mi casa hasta hace poco.

Ahora las tenemos para generar ambiente acogedor, hacer o intentar hacer desaparecer el,olor a tabaco etc…hasta hay quien las coloca alrededor de la bañera cuando se da un baño de espuma.

Yo soy muy práctica y no tengo tiempo para baños de espuma, pero me parece un efecto relajante el del fuego alrededor de la bañera.

Los cementerios me gustan más de día que de noche.

===

Eu recordo que meus pais botaban nun vaso viño tinto e aceite e a mariposa.

===

Eu tamen as recordó, no cementerio e na casa cando traían a santa rita ou San Antonio, eran os santos que ivan de porta en porta un par de días, debo decir que ainda hoxe aquí onde eu vivo anda a sta rita, co diñeiro que recauda tiñanlle unha misa ou unha novena, hoxe …o que fan cos diñeiros non cho sei.

O que si me chama a atención e que no relato dime que se clamaban mariposas ou lamparillas de aceite, aquí eran as mariposas pa encender as lamparillas.

Fai dous anos ainda as vin a venda, e se mal non recordo creo que foi nunca tenda en pontevedra donde venden santos e demais, nunha rúa indo pa plaza da verdura.

Outra cousa diferente e que non puñan varias no mesmo vaso de cristal por varios difuntos, senon unha en cada vaso, por difunto.

====

Eu tamén teño recordos das mariposas e das velas, tamén na miña casa solían acendelas cando había treboada.

===

Eu mariposas no cemitero non macordo de velas, pero na casa sí, cando traían os santiños, San Antonio é mais a Virxen, unhas veces era un, outras veces era outra e poñíase as lamparillas esas, pero no cemiterio non recordo, no me cadrou velas nunca.

Os Santos rulaban polas casas, nunhas capilliñas de madeira, iban por toda a parroquia, de casa en casa, alí pasaban uns días, na capilla donde viñan tiña un caixonciño, nel había as mariposas e de paso depositabas a limosna correspondiente. Así que os días que tiñas na casa o santo ou a virxe, tiñan que estar coa lamparilla acendida, noite e día.

===

Como non, íbamos cargadiñas de flores e coa caixa das mariposas no bolsillo pro cementerio, e non quedaba nadie sin a sua mariposa aunque levara alí cen anos, ese dia fora moito fora pouco recordabanse a todos, nos temos alí na terra, no xardin, a un familiar, e miña nai sempre poñia 4 flores e o seu vasiño alí no chan recordando, que bonito era ir de panteón en panteón e ver todo alumbrado por elas, gracias por ese recordo.

=========

A miña abuela tamen poñía as mariposas,acórdome na casa de mean o lado do lavadoiro cando as poñía pola entrada e a cociña nuns vasos de cristal oscuros mitade de auga é mitade de aceite e estaban encendidas todo o mes de novembre.

========

Si, nos tamén puxemos muitos anos as mariposas, miña avoa bótaballe auga, viño catalán roxo e aceite.

==========

Con este relato, a mi mente llegó también los recuerdos de estar en el cementerio toda la tarde noche con un frío y lluvia. Los panteones preciosos . Venía la familia por allí y se charlaba sobre todo si hacía poco que hubiera un difunto en la familia. Los chiquillos corríamos por allí y veíamos el montón de gente que había. Venía el cura a dar los responsos a dónde lo llamasen y le pagaban. Recuerdo eso sobre todo en el lugar del cementerio donde están los abuelos, que mi padre me llamaba y tenía que estar allí quieta porque iba venir el cura que estaba en el panteón de al lado. Cosa que a mí no me hacía mucha gracia yo prefería estar con mi prima dando vueltas por el cementerio.

========

Eu recordo que desde ben pequena poñíase un vaso con viño e aceite, encima as mariposas e así durante os nove días seguidos que duraba a novena. Agora todo eso xa se perdeu, agora a religión fainos ver o que eles queren, pero sempre po seu bolsillo. Recordo tamén que íbamos o cemitério, con oito ou nove anos no primeiro de Santos e don Jesús botaba toda a noite decindo responsos por todolos panteóns, él cando comenzaba, levaba os bolsillos cheos de castañas é as repartía a todolos rapaces, así o facía ano tras ano.

========

As únicas lamparillas que hai neste momento no cemitério.

11- HISTORIA DA MIÑA AVOA JOSEFINA.

A HISTORIA DA MIÑA AVOA DE CERPONZÓNS.

A miña avoa chamábase Josefina Roque Castro, era filla dun dos muiñeiro máis importantes da parroquia de Cerponzones, nacera dun matrimonio en segundas nupcias.

Josefina, nada máis nacer, perdeu á súa nai e fué criada polo seu avó, xa que o seu pai tiña moito traballo e non podía atendela.

As desgrazas non lle viñeron soas xa que tendo poucos anos faleceu o seu avó e quedou baixo o coidado da súa media irmá.

A súa vida desde aquel momento foi un calvário, a súa medio irmán era mestra e non quixo que estudase, non permitiu que Josefina tivese unha mínima educacion, non a levou en ningún momento á escola, sendo Josefina toda a súa vida unha analfabeta.

A miña avoa foi crecendo no medio de malos tratos, todos os días, un tras outro sufría insultos e golpes por parte da súa media irmán, chegando a ter que durmir na cuadra onde estaba o boi, alí ceaba un anaco de pan duro, que para poder comelo tiña que ir mollalo na auga do río que pasaba preto da súa casa.

Moitas veces a miña avoa Josefina tenme dito esta frase, lembrando a súa nenez en Cerponzons: Filla, eu comín o pan que o demo amasou.

Durante anos, a súa vida no campo foi moi escrava, traballaba como un home realizando os labores máis duros, nunha ocasión, chegou a ser corneada polo boi, aquela cornada quedoulle marcada en forma de cicatriz para toda a súa vida.

Cando unha tía de Josefina, que vivía en Buenos Aires, decatouse da vida que levaba a rapaza, apiadouse dela e en canto puido envioulle a pasaxe para que emigrase á Arxentina, corría o ano 1912.

Ao pouco de chegar a Buenos Aires, foi durante dous meses a unha escola, pois a súa tía ao ver que non sabía ler nin escribir decidiu que o primeiro que tiña que saber Josefina era ler, escribir e realizar as catro operacións matemáticas básicas para poder defenderse.

Uns anos despois da súa chegada, o seu cuñado foi a Buenos Aires, coa finalidade que ela renunciase á herdanza de Cerponzons, e así o fíxoo.

O seu primeiro traballo foi na casa da súa familia, realizando as tarefas domésticas, co paso do tempo abriu un taller de repasado de camisas, tendo como clientes, a importantes empresas da época como Gath & Chavez e as Grandes Tendas La Piedad.

AS EMPRESAS ONDE TRABALLOU JOSEFINA :

A empresa Gath y Chaves (nome pronunciado comunmente polos arxentinos como “gatichaves”) foi unha tenda departamental que funcionou no microcentro da cidade de Buenos Aires. Fundada en 1833 por Lorenzo Chaves (1854-1928) e Alfredo Gath (1852-1936).

Gath y Chaves (Wikipedia)

A tenda simbolizou unha época de prosperidade do país e foi o lugar de reunión da paquetería porteña. Era o momento en que Arxentina comezaba a perfilarse como “o celeiro do mundo”. Nese entón a burguesía elegante miraba cara a Paris e Londres co obxectivo de imitar o seu estilo de vida.

En 1922 a empresa Gath y Chaves, fusionáronse coa importante empresa inglesa Harrods.

En canto a tenda La Piedad, foi líder da industria téxtil porteña durante gran parte do século XX.

Era propiedade da familia Córdoba e empregaba ao redor de 250 persoas. Tiña unha planta baixa e dous pisos superiores, con entradas por Cerrito e Bartolomeu Mitre.

Os Córdoba traían a lan desde San Nicolás onde tiñan unha fábrica, La Emilia. Os antigos comerciantes da zona lembran as tres cadras de cola que se formaban durante as épocas de liquidación.

La Piedad, un día de Rebaixas (Wikipedia)

Un bo día, a miña avoa Josefina, acudiu a unha daquelas reunións que celebraban os paisanos nas Casas Galegas, a sorte fixo que nesa reunión coñecese ao que ía ser o home da súa vida.

O meu avó, Vicente Otero, natural de Cambados, era un mozo mariñeiro mercantil, moi educado e con dominio do idioma inglés, chegou a Buenos Aires, pouco antes do comezo da primeiro gran guerra, feito que o obrigou a quedar neste país, realizando múltiples actividades ata ingresar na Compañía Arxentina de Electricidade (CADE).

Tras un curto noivado, casaron e tiveron dúas fillas e un fillo (o meu pai Vicente). Permaneceron xuntos ata que unha cruél enfermidade arrebatoulle a vida, deixando á miña avoa cos seus tres pequenos fillos. Ela nunca volveu casar e gardou loito toda a súa vida.

Josefina co seu Fillo Vicente é a súa dona María Angélica.

Esta é a historia da miña avoa, co paso dos anos a miña ilusión era chegar a coñecer o terruño onde había nado, pero non daba conseguido localizar a localización da parroquia. Pero as novas comunicacións e a tecnoloxía fixo posible que un día puidese contactar cunha veciña de Cerponzons, atopei un blogue relacionado coa parroquia, administrado por Ana María Sedano, comezando así unha relación de amizade e desde ese momento cuns enormes desexos de visitar por fin a terra onde nacera a miña avoa Josefina.

Conforme puidemos, fun co meu marido de viaxe a Cerponzóns, alí atopámonos aos membros da Asociacion de Veciños (Liliana Casas Falcón, Juan José Esperón Recarey e Sra. e Merchi Cochón Vieitez), quen generósamente ofrecéronse a buscarme a min e o meu esposo Ernesto, ao Porto de Vigo, onde desembarcamos o 2 Abril do 2019. Chegado o día, Juan José Esperón recibiunos no porto e levounos ao pobo, onde para sorpresa nosa, agardábannos os membros da Asociacion e xornalistas da Voz de Galicia, na Parroquia de San Vicente de Cerponzons, xusto no ano do milenio do pobo.

Enchéronnos de agarimo e fixéronnos coñecer as ruínas do muíño do meu tatarabuelo, a súa posible casa, o río Rons , a escola e a súa biblioteca, parte do Camiño de Santiago que atravesa o pobo, a Cidade de Pontevedra e o seu Mercado de Mar.

Angélica Lucía Otero.

CITAS LITERARIAS (27) 200 FIRMAS

125 anos fai que se escribiu isto que a continuación comparto con todos vós.
125 anos en que os nosos tataravós, bisavós ou avós, segundo a idade que teñades, loitaron polas súas terras.
Moito temos que aprender deles, cos poucos medios que tiveron e como foron capaces de saír adiante.

EL DIARIO DE PONTEVEDRA

PERIÓDICO LIBERAL

Viernes 8 de Octubre de 1897

DE INTERÉS REGIONAL

LOS MONTES

Las Sociedades de Agricultores

Excmo. Sr. Ministro de Hacienda.

Excmo. Señor :

Los que suscriben, indivíduos de la Sociedad de agricultores constituída con aprobación de la autoridad gubernativa domiciliada en la parroquia de Lerez, con representación de las de Campañó, Alba y Cerponzones, del distrito de la capital de Pontevedra, con cédulas personales corrientes, á V. E. atentamente exponen.

Que la orden recientemente publicada por la que se anuncian como enajenables ó sugetos á la venta varios montes públicos comprendidos en la demarcación de sus referidas parroquias, afecta de modo tan importante y trascendental á sus interese agrícolas que la sola pasibilidad de su realización produce en su espíritu sensible y desagradable alarma, por lo cual los recurrentes, uniendo esta súplica á las muchas que por igual motivo habrá de dirigir á ese Ministerio esta región gallega, á quien tanto lastimaría la venta de sus montes de común aprovechamiento, piden á V. con el mayor encarecimiento y decrete de todos modos la no inclusión en ella de los que se pretende enagenar pertenecientes á las expresadas parroquias, por las justísimas razones siguientes :

LO QUE SON NUESTROS MONTES

Difícil es Sr. Ministro, comprender con justicia y equidad bajo la disposición general de la venta de los montes públicos, á los montes de Galicia, y muy especialmente á los de la provincia de Pontevedra.

Podrá haber razón por parte del Estado para vender aquellos montes y propiedades suyas que no solamente significa un gasto en su administración, sinó que el solo utiliza y disfruta; tal sucede con los montes poblados de importante y á veces fructífero arbolado de otras regiones de España; porque en ello puede existir un refuerzo para el Tesoro en estas críticas circunstancias, y no hay en cambio el menor perjuicio para aquellos pueblos, que ni vienen en costumbre de aprovecharse de los montes del Estado, ni apenas en su mayor parte había forma de efectuarlo en común, excepción hecha de algún caso de pastoreo.

Más en esta nuestra tierra son los montes públicos tan esenciales á la agricultura y tan inseparables á la tierra de labor y al mismo lugar de la pequeña población agrupada, que sin duda alguna á su abrigo y amparo se ha ido formando, que no dudamos en afirmarlo, sin temor de pecar de exagerados ante los que conozcan y ahonden estas cuestiones, que sin el disfrute gratuito y comunal en la forma que hoy se le permite, no se concibe ni podría existir el labrador, el pequeño propietario, (aquí casi lo son todos) de las cuatro quintas partes de Galicia.

Son estos montes completamente despoblados de arbolado utilizable y en su mayoría escarpados, pero ricos, no obstante, en tojo, malezas y otras naturales y espontáneas producciones que se utilizan constantemente por nuestros labradores para combustibles, y muy principal é indispensable para fabricar el único abono de sus tierras de labor y para el pastoreo de sus ganados, que suelen hacer en común.

Pueblos hay, y no pocos ciertamente, que sin tierras apenas cultivables por lo estéril e ingrato del monte que dominan y disfrutan, viven exclusivamente de los productos de sus ganados.

El Estado, en cambio, no utiliza ni puede utilizar en forma alguna esos montes; y ya demostraremos más adelante que tampoco serían utilizables pasados que fueran á manos de particulares.

Por eso decíamos antes, Excelentísimo Sr., que no caben equitativa y justamente dentro del mismo molde legal, los montes de Galicia y de los de otra provincias españolas. La Naturaleza ha señalado en esto, como en otras tantas cosas de la vida, diferencias esencialísimas que exigen diferente atención, si ha de haber igualdad y justicia.

LO QUE SIGNIFICA LA VENTA DE LOS MONTES

La venta de los montes aparte los perjuicios irreparables para los pueblos que vienen disfrutándolos, no puede significar para el Tesoro nacional ventaja proporcionada al sacrificio que se impone al territorio gallego, y será motivo probable de nuevas cargas reales sobre la propiedad rústica, ó de sensibles conflictos de orden público.

Lo inculto y desarbolado de nuestros montes, las desigualdades y accidentes que afectan la dificultad en las comunicaciones y lo costosísimo, sino imposible, que habría de ser el cerramiento y conservación de las grandes extensiones enagenadas, lo cual se impondría á los interese de los particulares adquirientes, aparte otras consideraciones y peligrosas contingencias, serán razones más que suficientes para alejar la demanda y despreciar considerablemente propiedad y derechos de tan dudosa eficacia y de tan difícil ventaja y aprovechamiento.

Por otra parte, si optase el nuevo propietario por ceder á los pueblos interesados el dominio pleno, el dominio útil ó el simple disfrute en arrendamiento de esos montes, vendría inevitablemente sobre nuestra arruinada propiedad agrícola, por la carencia general de dinero entre la gente del campo, el rédito hipotecario, el foro, el censo ó la conversión del propietario en colono; sombras funestas que han esterilizado siempre el cultivo de la tierra.

CONSIDERACIONES DE ORDEN JURÍDICO

No hay para que discutir que declarados antes de ahora enagenables ciertos montes del Estado, el Gobierno que acuerda su venta no infringe ningún precepto escrito. No existe, pues, Ley positiva alguna en fundar la oposición a la venta de los montes enagenables y el señor Ministro de Hacienda no verá interrumpida su obra por recursos contenciosos, ni siquiera por entredichos espirituales, pero hay otros anatemas y otras, excomuniones en el orden temporal, que precisamente por ser terrenas, pueden mover demasiado el yá movido cimiento de nuestra organización social y no es época, ni ocasión, ni circunstancias las presentes para arriesgadas empresas.

Tampoco tenían fundamento alguno legal las protestas de los antiguos foreros de Galicia cuando en el siglo pasado se opusieron en masa á las demandas de reversión y despojo que los dueños del directo dominio les hicieron, y a pesar de ser éstas apoyadas en un derecho indiscutible de propiedad, porque las veces ó plazos de aforamiento habían fenecido y a pesar de ser aquellos demandantes poderosas comunidades religiosas, aristócraticas grandezas de Galícia y altos dignatarios del Estado, la protesta de los pobres foreros fué tan unánime y se hizo tan temible que hubieron de ceder en sus pretensiones, duques, condes, marqueses, conventos y señoríos, obteniendo de las Cortes y del Rey Don Carlos III la célebre Real provisión de 1763 que amparó y amparará seguramente á los del dominio útil en la posesión de las tierras aforadas.

Algo ocurre aquí parecido, excelentísimo Sr., ahora con los montes, como entonces con los foros, hay cierta justicia y fondo de razón que no es prudente ni posible desantender. Los buenos gobiernos no precisan leyes escritas para hacer justicia; basta que la hagan atendiendo á la equidad siguiendo los dictados de la conciencia.

Es Ley de buen Gobierno, de equidad y de razón que las cargas deben guardar armonía y proporción con los beneficios. ¿ Qué se le da á los pobres labradores en cambio de las infinitas cargas públicas que sobre ellos pesan ? ¿ Qué se les ortoga de beneficio público especialmente á los que viven en las vertientes de las montañas de Galicia, teniendo muchos, como va dicho, por única propiedad el pedazo de monte comunal de antiquísimo demarcado para su lugar ó parroquia ?

Que pudieran apreciar como de práctica utilidad serían las vías de comunicación, las carreteras del Estado que les permitieran bajar al llano y negociar el producto de su trabajo y la Guardia Civil que guardara sus vidas y haciendas. Pero ni aun de esto desgraciadamente pueden disfrutar; por que sabido es que éste benemérito cuerpo es escaso para vigilar las montañas, y las carreteras van por donde las dirige la poderosa mano del caciquismo que habita los valles y poblados. En los montes solo viven los pobres, abrumados con todas las cargas y con la única compensación de los favores que le dispensa la Misericordia divina.

Concretándose ahora los exponentes á los montes de sus parroquias, deben hacer presente á V. E. que el Ayuntamiento de Pontevedra incoó el expediente de excepción de los montes de este distrito como de aprovechamiento comun en 1888, y se halla informado favorablemente por los centros facultativos respecto á los de las parroquias de Mourente, Bora, Marcón, Tomeza, Salcedo y Lourizán.

Sin duda por falta de tiempo ó de datos no ha hecho lo propio con los de las parroquias restantes; pero ellas se hallan en el mismo caso por todos conceptos y por tanto á tenor de lo dispuesto en el artículo 8º de la Ley de 30 de Agosto de 1896 y del 54 de la Instrucción de 2 de Noviembre del mismo año, deben ser estos montes exceptuados del catálogo de los sujetos á la venta, por ser, repiten, de comunal aprovechamiento, como lo son, realmente todos los de esta región.

Por las razones expuestas, por las que el digno Jefe de éste escrito forestal alegó en luminoso informe dirigido á la Dirección general del Ramo en favor de la conservación de los montes, con fecha de 16 de Enero del presente año. Y por último.

Sr. Ministro, porque la agricultura especialmente en Galicia, está como un limón exprimido del que se ha extraído todo el jugo aprovechable y no debe ni puede exprimirse más porque se llegaría al zumo de la cáscara y….la cáscara sería amarga exclusivamente para todos los exponentes.

Suplican á V. E. se digne suspender la resolución de la venta de los montes de común aprovechamiento y en todo caso exceptuar de ella por existir expediente de excepción incoado, previo informe del Jefe del distrito forestal, que se servirá V.E. reclamar, á los montes de Lerez, Alba, Campañó y Cerponzones, del término municipal de Pontevedra. Así lo prometen de V. E.

Pontevedra Octubre 1º de 1897.

-Siguen 200 firmas.

Con data 22 de Setembro do 1897, encontramos no xornal EL PENSAMIENTO GALLEGO, o seguinte :

RUINA PARA GALICIA

LOS MONTES (Los de Pontevedra, Tuy y Vigo)

Como la publicación de las relaciones de Montes públicos que pretende vender en Galicia el ministro de Hacienda ocuparía un espacio de que no podemos disponer, pues comprende esa relación 1.551 montes con una extensión total de 73. 937 hectáreas, vamos á señalar aquellos terrenos de los partidos de Pontevedra, Tuy y Vigo, en esta provincia, comprendidos en la lista de enagenables por el Estado.

Antes debemos advertir que los montes más importantes y cuyo aprovechamiento ocasiona actualmente mayores bienes á la clase labradora de la provincia de Pontevedra, se hallan enclavados en los partidos judiciales de Caldas, Cañiza y Puenteareas.

La Comisión clasificadora no ha incluido terreno alguno para la venta en Lalin y Estrada.

Vean ahora nuestros lectores la relación de Montes que se quiere vender en Pontevedra, Tuy y Vigo.

PONTEVEDRA.- …Costa, Da Candeira, Regó da Moura, Sermadas, Sobral y Coriñas (Geve), Ampros (Mourente), Balinas (Lourizán), Beleitar (Bora), Samin (Mourente), Castrove (Campañó), Catadoiro (Lourizán), Camino de San Martín ((Salcedo), Couto y Blanco (Bora), Freigeiro (Mourente), Montiño (Bora), PARADELLAS (Cerponzones), Pardecelas (Lourizán), PARADELLAS (Cerponzones), Pedreirada (Bora), Pedreirada (Mourente), PADREIRAS (Cerponzones)…

Leída la anterior relación de montes públicos que, según la Comisión clasificadora, ¡¡no revisten carácter de interés general!!, se comprenderá con cuanta ligereza se han clasificado de ese modo.

Porque numerosos montes de los comprendidos en esas relaciones son de muchísimo interés público para la ganadería, para la agricultura y para la población campesina en general, á quien se pretende privar de ese gran elemento de riqueza.

CITAS LITERARIAS (29) SAN BENITO, REPORTAXE POR TERRAS DE FE.

Nun xornal do ano 1912, atopo un artigo asinado por un tal MENANDRO, onde fixo unha visita á parroquia de Lerez, no día de San Benito.

O artigo paréceme moi bo e co paso dos anos muito mellor aínda, dado que nos explica como se vivía ese día fai máis de cen anos.

Seguro que as nosas avoas, ao chegar ao santuario de Lerez, realizaban as mesmas cousas que nos di no seu artigo, xunto cos cantos.

Estou por asegurar que éstos eran os que a miña avoa Ramona dixo naquel día que me levou a quitar as espullas, e que eu xa non me lembraba ata o día de hoxe que lin devandito artigo.

Comparto o artigo tal como está escrito, por certo cun protagonista que ten que ver coa nosa parroquia, o cura párroco señor Lareo.

12 JULIO 1912. EL PROGRESO.

NOTICIAS.

Con una concurrencia nunca vista, se celebró ayer en Lerez la fiesta de S. Benito.

En la misa solemne tuvo a su cargo el sermón el párroco de Cerponzones Sr. Lareo que estuvo elocuentísimo.

Hasta bien entrada la noche continuó la romería en la que era difícil el tránsito.

A pesar de esto no hubo que lamentar ningún incidente.

ANDANZAS REPORTERILES EN TIERRAS DE FE.

San Benito de Lerez.-Una Fiesta Tradicional.-Ritos curiosos.-Demostraciones de Fe.-Exvotos.-La Romería.

La del alba sería…

…Cuando después de dejar en máquina el numero de PROGRESO, abandonó la Redacción, apenas empieza a despertar el alba.

Voy a San Benito como un romero de ideal en busca de los milagros de una ingénua fé.

Es el camino que al santuario conduce, un torrente pleno de humanidad. Por él marcha una abigarrada muchedumbre en la que destacan su nota chillona, los pañuelos policromos de las mujeres aldeanas.

Como un lamentable cortejo dantesco, bordean el camino los mendigos harapientos, que muestran el horror de sus lacerías y mutilaciones, como un estímulo a la piadosa conmiseración de los rústicos peregrinos.

Las bárbaras heridas, las llagas purulentas y los raquíticos muñones, son el motivo de sus discursos implorantes, los cuales tienen todas las gamas de una elocuencia exaltada y declaratoria.

Al doblar un reborde del sendero, veo alzarse ante mis ojos, la silueta del vetusto monasterio de Lerez.

EN LA IGLESIA.

Por la derruída escalinata que da acceso al atrio de Lerez, asciende lentamente, caminando de rodillas, un cortejo de mujerucas implorantes. Muchas llevan farolillos encendidos, otras portan raros exvotos, fruto de su ingenua piedad creyente.

Yo había contemplado este cuadro artístico en un soberbio lienzo, del pincel de Carlos Sobrino, y yo puedo afirmar de modo concluyente, que la feliz creación del pintor pontevedres, es una de las mas humanas y artísticas que brotaron de su paleta.

La Iglesia abre de par en par sus puertas a los fieles que la invaden por completo, desbordándose por la nave central y capilla del Santo glorioso.

En esta capilla, que es el punto obligado de la mística peregrinación, se levanta el altar de S. Benito, completamente cubierto de piadosas ofrendas y ex-votos de cera.

Y aquí se desarrollan estas escenas raras de exaltación de una fé primitiva y pintoresca en extremo.

A la entrada de la capilla y en su lado izquierdo, pende del techo una lámpara de bronce, donde luce permanentemente una luz débil y osciladora. Las devotas lavan sus llagas y heridas en el óleo bendito, mientras otras guardan religiosamente en diferentes vasijas el aceite milagroso, curador de sus lacerías.

Poco más adelante, depositan sus ofrendas al Santo, los fieles. Son estas ofrendas completamente heterogéneas; gallinas, corderos, pollos, huevos, aceite, frutos de la tierra, lienzos y cera. Al lado del arcón de las ofrendas, un hombre viejo y socarrón expende trozos de cerillo, que se quema ante la efigie del Santo; y es de un efecto extraño, contemplar, la varia medida de los trozos cuyo precio oscila según su longitud.

Hay moza que mide el círculo de su garganta, la longitud de sus brazos o la grosura del cuerpo, Madres que ofrecen al Santo, la estatura de sus criaturas, traducida en los cirios místicos que chisporrotean languidamente.

Un rosario inacabable de mujeres y niños, desfilan andando de rodillas por debajo del ara del altar, y durante la humilde peregrinación, rezan una extraña salmódia.

Yo interrogo a una vieja sonriente que ha terminado su devoción.

-Quiere usted decirme la oración de S. Benito ?

-Bah. Seica ven de paba.

-No, mujer, no; dígamela, hágame ese favor.

-Está oración non e de señoritos; e nosa solo.

Y la buena mujeruca me recita su plegaria.

¡Oh! grorioso S. Benito que soupeche gañar o ceo, a ti rezamos pra que gañar o ceo, a ti rezamos para que por nos pidas e nos reserves un curruncho anque sea dos piores como pecadores que somos.

Líbranos de pest’o gando, de mal do’llo, e de feitizos de malas almas.

¡ Oh! grorioso S. Benito, que soupeche gañar o ceo, lévanos contigo. Amen.

-Y diga usted; no hay otra oración para los rapaces?

-Si señor, a que rezan as nais; pro teñen que dar tres voltas debaixo do altar, levando os pequenos diante.

– Y como es?

-Vai-se a rir de’ela…

-No, mujer, dígamela.

Y la buena mujer, me dicta esta otra extraña plegaria, rústica e infantil:

San Benito de Lerez

D’iste pequeno

facédeme un homiño

Que sea compreto

Para seu pai

Para si propeo

Para-sua nai.

Facédemo cumprido

Traballador

Garrido e garoleiro

Pero muy bo

Para seu pai

Para si propeo

Para sua nai.

A buen seguro, que está letrilla tiene para ellos, todo el valor, de la más brillante joya de la literatura mística.

Salgo de la capilla dirigiéndome al prebistero, ante cuya verja se alza otra imagen del Santo de Lerez.

Allí también se halla postrada la muchedumbre, dejando a los pies de la imágen, las pobres monedas de sus faltriqueiras.

LA ROMERÍA.

Por la explanada que circunda el monasterio, se extienden los mil puestecillos característicos de nuestras fiestas regionales.

Llaman mi atención unas fenomenales ristras de ajos que expenden, sentadas en el suelo, varias aldeanas; entonces yó las interrogo y ellas se manifiestan que dichos ajos están benditos y sirven para frotaciones y remedios.

Todo es jarana y bulla, y animación. Corre pródigo el vino por las gargantas de los mozos y chasquean las rosquillas entre los dientes de las mozas.

La gaita lanza a los aires su tonada bullanguera y dulce, mientras en los aires vuelan asustadas las aves por los estampidos de las bombas.

Y allá en el fondo del paisaje, culebrea el río Lerez entre la pompa joyante de los bosques rumorosos y las vegas de esmeralda.

MENANDRO.

39- UN PARTIDO DE FÚTBOL NA CHAN DO MONTE.

⚽️UN PARTIDO DE FÚTBOL NO CHAN DO MONTE.

Cando xogabamos entre nós, os da mesma parroquia, sempre formaban o equipo os mellores que xogaban ao fútbol, a idea era que non podían estar xuntos os máis bos, había que repartirse, pero a veces non ocurría…

Cada un deles ía escollendo primeiro aos que consideraba mellores, ao final sempre quedaban os torcebotas, os que non daban unha ao futbol e os que ninguén quería ter no seu equipo, pero ao final, todos xogabamos, iso si, a maioría das veces os máis malos tiñan que xogar de porteiros e en moitas ocasións deixábanse meter goles para que os substituísen jajaja.

Non tiñamos uniforme, coñeciámosnos e sabiamos quen era os nosos, a primeira vez que tivemos unha equipaxe foi cando iamos xogar contra os de Lérez, cada un comprou a súa, naqueles tempos non había quen nos axudase, daquela as empresas que podía haber na parroquia non estaban polo labor.

A equipaxe que gustou á maioría era a do Atlético de Madrid, así que os que eramos seareiros do Madrid ou do Barça non tivemos máis remedio que achantar.

Con ese equipaxe ganamos os de Lérez un trofeo, recordo que ese día, antes de comezar o partido preguntámoslles se tiñan o trofeo que decidiramos xogárnolo, un deles achegouse a un bolso e sacou un trofeo enorme, precioso. Ese partido gañámolo aos penaltis, lémbroo coma se fose hoxe, eu era o porteiro e realicei unhas cantas paradas, eu estaba orgulloso do que había logrado.

O campo de fútbol estaba situado onde hoxe en día está a gran rotonda de Médico Ballina, nun campo de herba que había alí, eran os anos setenta, as porterías feitas con catro paus e pouco máis.

Desde aquel día xoguei sempre de porteiro e co paso do tempo cheguei a xogar nese posto na liga de fútbol sala que se creou en Pontevedra.

Resulta que gañamos claro, e todos estabamos tolos por levarnos aquel trofeo para a parroquia, ese día, na Taberna do Nenas, íamos estrear a estantería que se había preparado para ir colocando os trofeos que fose gañando o equipo de fútbol, pero a nosa alegría durou pouco, no canto daquel trofeo tan fermoso, déronnos un anano, máis pequeno non se fabricaba, tíñano todo preparado pensando que ían gañar eles, o trofeo mais chulo para eles e o pequerrecho para o equipo perdedor.

O cristo que se montou foi descomunal, algúns dos meus compañeiros de equipo (os máis maíores) non chegaron ás mans cos do Lérez porque nos puxemos por medio e dixémoslle que non valía a pena.

Aínda así, fómonos todos orgullosos para Cerponzons co noso “gran trofeo” e co peito cheo por gañar ao equipazo que tiñan os de Lérez

Bueno, sigo recordando os partidos entre nos no Chan do Monte…

Un dos que máis vantaxes tiña era o dono do balón, xogaba sempre cos mellores e él decidía cando se acababa o partido, que podía durar o tempo regulamentario ou rematalo se comezaba a chover, se había algún pique, ou si lle eran horas…

Antes de comenzar a xogar, poñíanse unhas regras, porque non había árbitro, así que cada un pitaba o que cría que sucedera e pasaba o que pasaba.

Advertía algún de nos :

NON VALE FURAR !

NON VALE EMBARCAR A PELOTA !

Mentres nas bancadas (é un dicir) catro ou cinco espectadores, algún paisano que pasaba por alí e quedaba un momento e unhas cantas mozas que viñan máis ben a ver algún mozo que lle gustaba.

O balón era de coiro, pero daquel coiro que como che desen un balonazo deixábache toda a semana tocado e non digamos se se poñía a chover, dar un cabezazo a aquela pelota era arriscarse a ter unha dor cranial de consideración.

Nada mais comenzar o partido un xa empezaba a gritar: Pasa o balón, pasa o balón ! Non chupes ! Que che dixen ! Eres un chupón ! Non sei como che escolleron para o noso equipo ! Sempre estás a chupar joder !

Eh ! Iso foi falta ! FOI FALTAAAA ! Décheslle na canilla ! Joder ! Mira como sangra !

Esas botas con tacos non debías traelas!

Había quen traía unhas botas de primeira división, daquelas botas con tacos de aluminio ! Cuidadito ! Poñíase un acojonado!, a maioría xogabamos con tenis, e outros os que os seus pais non podían comprarlles uns, facíano con zapatos de rúa, é dicir cos únicos zapatos que tiñan, os que usaban todos os días.

Ten coidado ! Non lle metas un fungueirazo ao porteiro ! Que é un rapas ! Vaía pexegazo lle meteches!

Nada, nin caso, a resposta era sempre a mesma : que non se puxera de porteiro.

O partido era a moreas, todos queriamos gañar, patada vai, patada vén, de cando en vez caíaste entre os toxos que había nos laterais, era raro que non foses rascado para casa ou con algunha parte do corpo mazado.

Orsai ! Iso foi Orsai ! Nin caso, o gol subía ao marcador e comezaban os piques…

Cando a un petáballe, comezaba a mosquearse, largaba o balón dun punteirazo en dirección ao río…

Xa está fulano embarcando o balón, eu non vou a buscalo, que vaia él, dicían os máis pequenos, era habitual que fosen eles os que tiñan que andar entre os toxos monte abaixo buscando o balón, se non o facían expoñíanse a que non os deixaban xogar. Mentras tanto, o xogo continuaba…

MANOOO, MANOOO, PENALTI !

Había que gritar con forza para que che fixesen caso e de paso dicías que o tirabas ti, que che fixeran a tí o penalti e que tirábalo tí.

Ao chegar ao descanso, dabámonos unhas masaxes co linemento do doutor Sloan, curaba todo, iso si, o cheiro que levabamos para casa era insoportable durante uns días jajaja. Tamén, no descanso do partido, había servizo de bar, nunha carretilla eu subía desde a Taberna da Rons dúas caixas de Estrella de Galícia, o negocio estaba feito, despachaba todas as cervexas entre os compoñentes dos dous equipos jajaja.

O máis normal era que algún de nós fose para casa con algo tocado, xeonllos sangrando, nocellos rascados, a naris, dedos inchados…pero ao chegar a casa pasaba todo, non había nin unha queixa, sinon ,o próximo domingo non che deixaban ir.

Ás veces era tal a diferenza de goles que levaba o equipo contrario que non eras capaz de chegar a gañarlle ese día, pero había unha triquiñuela, cando alguén dicía de rematar o partido, os que perdían dicían : O QUE META GOL GAÑA…e así era.

Ao terminar o partido a maioría marchabamos para casa andando, algúns viñan en bicicleta ou tamén había quen tiña unha Derbi 50cc, como Adonis, pero a maioría íbamos andando e de paso falando do sucedido durante o partido.

Había días, practicamente todos, que ao finalizar o partido e de volta a casa, íanse comentando as incidencias e sempre había algún pique.
¡O próximo partido espéroche, xa verás, xa…!

Cando íbamos a xogar algún amistoso fora (Campañó, Lérez, Verducido…) xogaban os mellores e dependendo do resultado despois íbamos entrando os máis pequenos ou os torcebotas, todos éramos un equipo !

Que contentos viñamos si ganábamos e si perdíamos sólo pensábamos en xogar a revancha.

Uns dos mellores recordos que teño era cando ao rematar o partido e era época de vran, todos estabamos a desexar que acabase o partido, esperábanos un mergullo no río, que ben o pasabamos!

En uns días vou poñer a lista dos veciños que formamos o gran equipo naqueles anos, si ti queres axudarme vaime pasando nomes.

Nota : Dedicado ao meu amigo J.M. Garcia Barral, pola súa despedida do fútbol “profesional”.

.

A LISTA DE XOGADORES :

Quinco, Daniel Cochón, Andres Neira, Joselito, Joaquin O Porrelo, Charlin, Fidel, Moncho O Jaxe, Marcelino O Chuvié, Adonis O Chuvié, , Juan José Cochón, Javier Martínez, Lito Iglesias, Moncho Iglesias, José Losada, Santiago Losada, Biri Biri, Javier Losada, Miguel Barragáns, Rogelio Barragáns, Charlin, Lis.

Moncho Fernández O Caseiro, Tucho Fernández O Caseiro, Ángel Fernández O Caseiro, Tino O Panasco, García de Meán, Luis O da Boca, Secundino, Juan M. Fernández, Paducho O Chanton, Lucho Martínez, Javier O Calderillas, Nelo, Claudio e Moncho, Magdalena, Antonio e Ángel Os Ananos, Lito O das Piñas, Recarey, Fidel.

Nucho Barragáns, Pepe Barragáns, Manolo Barragáns, Nené Barragáns, Javier Barragáns, Carlos Barragáns, Camilo Ucha, José Ucha, Manolo Campos, Fernando Campos, Ramiro O Fariña, Manolito Rufino, Pepe Campos, Pascual, Pepe O Chelo, Manolo O Chelo, Juan Barragáns, Lito da Rons, JJ Esperón, Manolo da Rons, Fernando Fariña, J.M.García Barral, Ruy Fontán …

11- UN GRUPO DE GAITAS DO PAÍS…

Levo un tempo encabuxado, pero moi encabuxado.

Cada vez que vexo un cartel de festas anunciando as festas patronais, as de Corpus etc., vexo que nunha gran maioría deses carteis non aparece o nome dos grupos de gaitas, o mesmo ocorre coas bandas de música e tamén coas charangas.

Señores e señoras que forman parte das Comisións de Festas, a que vén publicar no cartel : Grupo de gaitas do país ou poñer Pasarrúas, así sin mais ?

É que seica os grupos non teñen nome ?

É que vos dá vergoña os grupos da nosa terra ?

Como é posible que nun país como o noso, con tantas Bandas de Música, non vos dignedes a poñer o seu nome ?

Estou cabreado, si, cada vez que vexo un cartel de festas, configurado nun 70% de publicidade de marcas de casas comerciais e o resto co nome das orquestras que no canto de facer bailar, montan un show para que estean a mirar para eles.

Hai que tempos aqueles de estar a bailar toda a noite ao compás daquelas grandes orquestras e os seus cantantes, para iso eran aquelas festas, para ir bailar, é agora ? Para que se vai ? Para estar coa boca aberta ?

Señores e señoras das Comisións de Festas, que pretendedes ao ocultar o nome dos nosos grupos de gaitas ? Queredes extinguir a nosa cultura musical ?

Facede un cartel onde se resalte o Patrimonio Cultural da vosa Parroquia e retirade toda esa cantidade de carteliños publicitarios que enchen o cartaz, se se recada menos cartos non pasa nada, ocupar eses espazos onde aparezan con letras de ouro os nomes dos grupos de gaitas, das bandas de música, das charangas…orgullo ! Tede orgullo do noso !

Enchede as corredoiras desde a primeira hora da mañá destes grupos ! Levádeos por todos os recunchos das vosas aldeas ! Que non falte nunca a música tradicional en directo polos nosos lugares !

RESPECTO POLO NOSO ! POÑEDELLE NOME !

Nota:

Para os compoñentes das Comisións de Festas, xa que non os poñedes, por si non lembrades os nomes, envíovos uns cuantos da nosa provincia:

• BANDA DE GAITAS GAITEIR@S DE MOAÑA

• ” OS CATRO VENTOS “

• ASOCIACION CULTURAL GAITAS DO MAR DE AROUSA

• ASOCIACIÓN CULTURAL ESCOLA DE MÚSICA TRADICIONAL DE BARBUDE

• ATRANCALEVADAS

• ASOCIACIÓN CULTURAL FOULA

• ASOCIACIÓN CULTURAL POLAVILA

• BANDA DE GAITAS “ARUME DE MALVAS”

• BANDA DE GAITAS “OS CHANEIROS”

• BANDA DE GAITAS “SONS DA RAIA”

• BANDA DE GAITAS A.C. NÓS DE SOBRADELO

• BANDA DE GAITAS AIRIÑOS DE SAN XULIAN

• BANDA DE GAITAS ASOCIACIÓN CULTURAL PONTENOVA

• BANDA DE GAITAS ATLANTIDA DE MATAMA

• BANDA DE GAITAS BALCON DO VAL MIÑOR

• BANDA DE GAITAS CHARAMUSCAS

• BANDA DE GAITAS CORIBANTES

• BANDA DE GAITAS DE FORCAREI

• BANDA DE GAITAS E BAILE AIRES DE COBRES

• BANDA DE GAITAS E DANZA O SON DA PEDRA

• BANDA DE GAITAS MANXADOIRA

• BANDA DE GAITAS MARIA SOLIÑA

• BANDA DE GAITAS OS AUTENTICOS

• BANDA DE GAITAS RAIGAMES

• BANDA DE GAITAS AIRIÑOS DO CASTELO

• BANDA DE GAITAS LEMBRANZAS DA TERRA GUILLAREI

• BANDA DE GAITAS SAN PAIO DE ALXÉN

• BANDA DE GAITAS TROMENTELO

• BANDA DE GAITAS XARABAL

• BANDA DE GAITAS DA A.C. TRASPÉS

• BANDA DE GAITAS DO CASCO VELLO

• BANDA DE GAITAS DO CONCELLO DE FORNELOS DE MONTES

• BANDA DE GAITAS FOULA

• BANDA DE GAITAS E PERCUSIÓN FOULA

• COMANDO FOUCELLAS

• ESCOLA DE MÚSICA TRADICIONAL DE POIO

• GRUPO DE GAITAS DO CRAC DE CORUXO

• GRUPO DE GAITAS E PERCURSIÓN ” OS PENEDIÑOS “

• GRUPO DE GAITAS VEIRA DO RÍO

• OS GAITEIROS O CARBALLO DE SARDOMA

• OS ZOQUEIROS

• TREBOADA DE GUILLÁN

• A SENEIRA

• A.C. OS MECOS DE OGROBE

• ARDELLE O EIXO

• ASOC. FOLCLORICA SANTA BAIA DE DONAS

• ASOC.CULTUR.BRISAS DO RIO ULLA DE CATOIRA

• AIRIÑOS DO CASELAS

• AMIGOS DA MÚSICA

• ASOCIACIÓN CULTURAL RETROUSO DE CELA

• BANDA DE GAITAS A FIADA

• CONTOMELERIOS

• CHINGUILIPÉ

• CUARTETO DE GAITAS BOUDEBOU

• DECOTÍO GAITEIR@S

• ESCOS DE MARINETEA

• FEIXOADA

• GAITAS AIRIÑOS DE SAN SIMON

• GAITAS TIRAPUXA

• GAITEIR@S BARCA DE LOIMIL

• GAITEIROS DA PEREIRIÑA

• GAITEIROS OS ERDEIROS DOS MORENOS DE LAVADORES

• GRUPO DE GAITA E PERCUSIÓN “OS TABÁNS”

• GRUPO DE GAITAS “ARUME” DO CSCR DE BEADE

• GRUPO DE GAITAS “ATURUXO”

• GRUPO DE GAITAS “COTOGRANDE”

• GRUPO DE GAITAS “NOSA TERRA”

• GRUPO DE GAITAS “OS ROMANTELEIROS”

• GRUPO DE GAITAS “SANTA CRISTINA DE VALEIXE”

• GRUPO DE GAITAS A BOALLEIRA

• GRUPO DE GAITAS A NOSA SEÑORA XUNQUEIRA

• GRUPO DE GAITAS A.C. NÓS DE SOBRADELO

• GRUPO DE GAITAS ACD DORNA

• GRUPO DE GAITAS AIRES DE SANTES

• GRUPO DE GAITAS AIRIÑOS DO FOLÓN

• GRUPO DE GAITAS ANAQUIÑOS

• GRUPO DE GAITAS CANS DE PALLEIRO

• GRUPO DE GAITAS CANTODORXO

• GRUPO DE GAITAS CASTROMAO

• GRUPO DE GAITAS DA “A.C. A VELLA BARCA”

• GRUPO DE GAITAS DA ASOCIACIÓN CASA CULTURAL ARTISTICA Y DEPORTIVA DE AREAS

• GRUPO DE GAITAS DA ESCOLA DE MÚSICA DE SILLEDA

• GRUPO DE GAITAS DO CLUBE DE XUBILADOS E PENSIONISTAS DE A GUARDA

• GRUPO DE GAITAS E PERCUSIÓN TRADICIONAL “XANGAL”

• GRUPO DE GAITAS MALAS HERBAS

• GRUPO DE GAITAS MALAS HERBAS

• GRUPO DE GAITAS NAUTILIUS

• GRUPO DE GAITAS NOVOS AIRES DE COUSO

• GRUPO DE GAITAS O ARCO

• GRUPO DE GAITAS O RONCONSÓN

• GRUPO DE GAITAS ONDIÑAS DO MENDO

• GRUPO DE GAITAS OS DE ALGURES

• GRUPO DE GAITAS OS DE SEMPRE

• GRUPO DE GAITAS OS LIBOREIROS

• GRUPO DE GAITAS OS MUIÑOS DE OLIVEIRA

• GRUPO DE GAITAS PEDRA DA GARZA

• GRUPO DE GAITAS PENAGUDA

• GRUPO DE GAITAS RUADA DE TORROSO

• GRUPO DE GAITAS RUEIRO

• GRUPO DE GAITAS SAN XURXO DE MOSENDE

• GRUPO DE GAITAS TRALOVALO

• GRUPO DE GAITAS XINELA

• GRUPO DE GAITAS XUNCO

• GRUPO DE GAITAS XUNTANZA

• GRUPO GAITA CON DE XIDO

• GRUPO GAITAS OS BERETES DE CIDADELLE

• GRUPO GAITAS VIRXE DO ALIVIO

• GAITEIROS ALGAZARA

• GAITEIROS OS XUNCOS

• GRUPO DE GAITAS CHORIMA

• GRUPO DE GAITAS BROA DA A.F. CORISCO

• GRUPO DE GAITAS C.C.E S. CASTRO BARREIRO

• GRUPO DE GAITAS CORES DO SOBREIRO

• GRUPO DE GAITAS LEMBRANZAS DA RÍA

• GRUPO DE GAITAS OS TREBELLOS

• GRUPO DE GAITAS OS XUVENILES

• GRUPO DE GAITAS SANTA COLUMBA

• GRUPO DE GAITAS SON DO CASTRO

• GRUPO DE GAITAS TANGARAÑO

• GRUPO DE GAITAS DO CENTRO CULTURAL A MERCED DE CHAÍN

• GRUPO DE GAITAS “MEIGALLOS”

• GRUPO DE GAITAS “TARABELO”

• GRUPO DE GAITAS ARROASES DE O FIADEIRO

• GRUPO DE GAITAS OS ABRENTES DE CERDEDO

• GRUPO DE GAITAS TRA-LO MOSTEIRO DE OIA

• GRUPO DE GAITAS TRASPÉS

• GRUPO FOLCLÓRICO FOULA

• NEBOEIROS

• NO COLO DO VENTO

• O SON DA FORNA

• OS CHANEIROS

• OS DE MARÍN

• OS FERVELLOS DO PÍO

• OS ALEGRES

• OS ANTIGOS CRUCEIROS

• OS DEMOS DA PETACA

• OS FERRAIAS DA ETEA

• OS TRASNOS DE DOADE

• QUINTETO CHARAVISCAS

• SENFOL GAITEIROS

• TUROQVA

• VARACUNCAS

• XIADA GAITEIROS REFRESCANTES

• GAITAS ” O CARBALLO DAS CEN POLAS”

• RECORDOS DA NOSA TERRA

. GRUPO DE GAITAS VIDES NOVAS

17- SETE PESOS.

Esto que vos vou contar seica pasou fai uns anos, a principio dos anos setenta do pasado século, de todas formas teño que asegurarme, pero mentras tanto digamos que é un conto…

Resulta que iba un día o cura D. Benito subindo as escaleiras que van da casa do caseiro o atrio e nada máis chegar arriba, D. Benito chamou por Juan, o raparigo que estaba naquel momento facendo a función de sacristán.

Juan estaba xogando a pelota cos rapaces que se xuntaban os días de misa na finca da antiga escola de Carballo, hoxe en día coñocida pola Casa do Pobo.

Ven aquí, Juan, ven aquí, dicíalle o cura D. Benito ao sacristán.

Juan achegándose ía preguntandose que presa tería o cura, precisamente cando estaba xogando a pelota, que sería o que quería aquel home para chamar por él daquel xeito.

-Tí eres home de ben ? Preguntoulle D. Benito.

– Ai señor ! E pregúntamo? E digo eu, haberá home máis leal e mellor servidor ca mín? Si San Vicente falase, poderíalle dicir se son de lei ou non.

– Pero como San Vicente non fala, e penso que fai ben, fágoche eu a pregunta.

– Ave María, Don Benito ! As súas palabras danme moito que cavilar. Seica ten vostede algunha dúbida sobre a miña honradez ?

– Coméntoche Juan : hoxe estiven a recoller os cartos da boeta de ánimas, e notei que non había nin a metade do que tiña que haber. Quen colleu os cartos do peto ? (A cantidade de diñeiro que o cura recollía semanalmente era prácticamente sempre a mesma, cada fregués sempre daba a mesma esmola, polo cal, D. Benito estaba seguro de que faltaba unha certa cantidade de diñeiro considerable comparando coas anteriores semanas).

Juan, rascou a cabeza fortemente e despois de vacilar como quen vai a chapuzarse na auga fría en pleno mes de Xaneiro, dixo :

– Pois mire, señor cura : a verdade é a verdade e non hai outra, e por dicir mentira non me vai de abrir as portas o demo. Onte pola mañá quitei sete pesos da boeta.

– Gandulo ! Mal sacristán, herexe ! …Roubar dese xeito ás ánimas do purgatorio !

– Eu roubar ? Iso non é certo ! Faga o favor de escoitarme, pola nai que o pariu, e verá que como non foi un roubo.

– Resulta, que o sacristán de Campañó, debíame sete pesos desde fai catro anos. Como non tiña forma de enviarmos, decidín escribirlle dicíndolle que metese na boeta de ánimas da súa igrexa sete pesos, que eu os collería da boeta de aquí.

– Mala centella che parta !

– Pero señor cura… As ánimas perderon algo con iso ?

– Juan, as ánimas de Campañó nada teñen que ver coas ánimas de Cerponzons: son autónomas.

– Cando queiras virar ou cobrar un xiro, vas a casa do carteiro de Alba, porque se non, coas túas filosofías e descubrimentos comerciais eu son o que vai quedar como as ánimas do purgatorio.

NOTA : Teño que saber en realidade si foi verdade, no ano 1921 había un conto de M. Lugris Freire mui parecido, quedárei con Juan para tomar un viño e de paso preguntolle jajaja.