Creei este blogue coa finalidade de dar a coñecer todo o que vou buscando e recollendo por diversos medios relacionados con Cerponzons.
Para todos aqueles veciños de hoxe en día, aos que nun momento determinado naceron e viviron, pero por determinadas circunstancias agora viven noutro lugar; a todos aqueles que son familiares de persoas que proceden desta parroquia e que viven noutros lugares deste planeta.
Gústame dar a coñecer todo o relacionado coa miña parroquia de San Viçenço de Serpensons (nome como se coñecía antigamente á parroquia), feitos acontecidos ao longo de más de mil anos de existencia deste lugar, o noso patrimonio, a emigración, os nosos homes e mulleres do mundo do deporte, da música, das letras etc.
Direivos que non podo saír de casa sen unha cámara de fotos, en calquera momento necesito plasmar un horreo, un cruceiro, unha vista dalgúns dos fermosos lugares que temos ao longo desta fermosa parroquia, os seus rios, os muiños, as pontes...
E para todo isto que quero ir dando a coñecer necesito da vosa colaboración, os vosos comentarios etc. As vosas achegas son moi valiosas para que este blogue teña o que desde o meu primeiro momento foi a miña intención: O noso amor pola parroquia de Cerponzóns.
Desde fai uns anos formo parte da Asociación de Veciños O Chedeiro de Cerponzóns, desempeñando o cargo de Secretario, coa intención de poñer o meu gran de area en beneficio da parroquia.
A finais do mes de xullo do ano 1939 chegaba á nosa parroquia o párroco D. Jesús García Gómez, por certo, foi precisamente devandito párroco o que me bautizou e ao mesmo tempo fíxolle a comuñón á miña irmá no ano 1960. D. Jesús, co tempo, realizou un inventario pormenorizado de todo os bens que pertencían á Igrexa (Altares, capela, crucifixo, mobiliario, bautisterio, púlpito, coro, sancristía, libros, roupa, obxectos de prata e metal etc). Tamén da casa reitoral, da súa horta, das leiras (Taral e Gándara), o bosque e piñeiral é os mananciais. Por suposto, tamén do cemiterio e do atrio, con respecto o cemiterio fai referencia de ter que ser él quen se encargaría de manter a limpeza, xa que non chegou a un acordo co sepultureiro, tomando a decisión de cobrar 5 pesetas a cada familia que tivese panteón, para manter o decoro en dito lugar.
O ATRIO
Con respecto ao atrio, aquí é onde quero facer fincapé en D. Emilio Quiroga Losada. No blog da nosa veciña Ana, atopamos un apartado onde fala de todo isto que estou a escribir, con referencia ao atrio, di o seguinte:
“En el atrio de la iglesia se han realizado obras importantes, pero antes de referirlas haremos constancia de una obra de suma transcendencia que es “la construcción de la carretera que de la general conduce a la casa rectoral, iglesia y cementerio”, para realizar esta obra, fué menester hacer un gran destierro para hacer el relleno, levantándola sobre las fincas y preparando así la subida al atrio por medio de una gran escalinata.
Todo ello se hizo por prestación personal de los vecinos y con dos subenciones que ha concedido el Ayuntamiento de Pontevedra, siendo el alcalde el Ilustrísimo Señor Remigio Hevia Mariñas, las obras de la mencionada carretera las rea(…) encargado del personal el feligrés de Verducido D.Juan Fernandez Leixós, bajo las órdenes de D. Emilio Quiroga, arquitecto del expre(…) Ayuntamiento de Pontevedra.
Hay, por lo tanto en la (…) poniente de dicho Atrio una hermosa escalinata y la naciente (…), otra parecida, ambas dan una gran prestancia al referido(…) feligresía.
En dicho atrio se ha realizado una buena reforma ampliándolo y adecentándolo en lo posible(…), entre otras cosas, se le embelleción con las plantas(…)”.
Dicir tamén que había entre froiteiros e árbores, un total de 391 árbores plantadas en toda a contorna de la Iglesia.
RELACIÓN DE CERPONZÓNS CON EMILIO QUIROGA LOSADA
Emilio Quiroga, foto Archivo Quiroga Losada
Emilio Quiroga Losada (9/01/1894) (19/10/1974)
Fillo de José Quiroga Hermida e da nosa veciña de Leborei, Pilar Losada Vázquez Emilio tivo catro irmáns: Carlos Celso, José, Pilar e o famoso violinista Manuel. Os avós por parte de nai chamábanse Manuel Losada Escudeiro (farmacéutico de Rivadavia) e de Josefa Vázquez Fariña. Emilio realizou os seus estudos de arquitectura na Escuela de Arquitectura de Madrid, finalizándoos no ano 1931 e regresando a Pontevedra onde logra mediante concurso, unha praza no Concello de Pontevedra coma arquitecto municipal. No ano 1932 casou en Santa María con Maruja Ínsua Iglesias. A vida de Emilio como a da súa irmá Pilar, transcorreu sempre en Pontevedra. Das súas obras destaca a reforma do evacuatório público subterráneo que había ata hai pouco nun lateral do antigo Concello. Tamén o Reformatorio, o edificio orixinal da Caja de Ahorros Provincial de Pontevedra, a reforma do Mercado Municipal, a casa de Valentín Muiños etc. Una das súas paixóns foi a música, chegando a tocar o violoncelo coa Orquesta de Cámara de Pontevedra.
Agora xa sabemos que foi Emilio Quiroga Losada o que realizou os estudos da realización da carretera e do atrio da igrexa de Cerponzóns. Estou seguro que Emilio tería un agarimo especial á parroquia de onde era a súa nai, e que cando o párroco D. Jesús foi a pedirlle colaboración non o dubidou un momento.
Hoxe comezo un novo apartado dedicado aos meus amigos, aqueles que desde hai moitos anos, aínda que non nos vexamos asiduamente están aí. Ter amigos é parte fundamental da nosa vida social, tampouco é necesario ter moitos, mellor poucos pero bos. Para min, un amigo é aquel que sempre che apoia, dáche ánimos, non che dana, compartes con el o que sabes e o que tes, divírtesche, levántache a autoestima, escóitache, reserva tempo para ti, respéctache e diche a verdade. E comezo con Ubaldo, un amigo desde moi novo, que é capaz de escoitar e darlle importancia ao que lle comparto e confio, sempre leal, que me deu a súa confianza, gardando os nosos segredos, non comparte o que non se debe é evita falar mal de min con outros. Con Ubaldo, cando nos vemos, faime sentir ben, comparto momentos moi agradables con él e valoro a súa calidade humana e o seu bo corazón.
Así que, para celebrar a amizade, comparto esto:
Hoxe fai 26 anos que Ubaldo recibiu a prensa no seu traballo, así foi a crónica:
Panadería Santiña, “El auténtico Pan de Leña”
Hoy en día existe una gran diversidad de modernos y sofisticados hornos con los que cocer el pan, de ahí, que exista también una gran diversidad de formatos y especialidades bautizadas con toda clase de nombres algunos incluso “extranjerizados”. Los consumidores actuales es decir aquellos que nos ha tocado vivir la era del modernismo y del progreso casi nos olvidamos de como se cocía antiguamente el pan, y llega a llamarnos la atención aquel que nos recuerda al pan ancestral, aquel que se cocía en hornos a base de leña, algo que añoramos y que intentamos recuperar solicitando en el establecimiento de costumbre-panadería o confitería- “pan de leña”.
¿Pero es este un pan cocido en un horno auténtica y exclusivamente alimentado con leña?. En Pontevedra existe una panadería, la única según sus propietarios, que todavía nos brinda la ocasión de poder consumir pan cocido en un horno con piso de piedra y que funciona exclusivamente con leña de roble mezclada con eucalipto como hacía nuestros ancestros panaderos. Un pan cuyo sabor difiere enormemente del que es cocido en hornos a gasoil, butano, aceite quemado e incluso mixtos, leña-combustible.
Este horno al que nos estamos refiriendo se encuentra en la Panadería Santiña, (antiguamente más conocida como “La Flor“) ubicada en uno de los lugares más antiguos de Pontevedra perteneciente al tradicional, popular e histórico barrio de O Burgo, al otro lado del río Lérez, nada más cruzar el puente de mismo nombre, y regida en la actualidad por sus actuales propietarios, el joven matrimonio formado por Ubaldo Pampín y Monserrat Diez.
“Es un horno, dice Ubaldo, que data de 1922, al menos esa es la fecha que figura en su puerta construída como podrá observar por TalleresPazó, y es el único en Pontevedra cuyo piso es de piedra. Se conserva tal cual fue construído y sigue funcionando única y exclusivamente con leña”
– ¿Por qué con leña y no con otros combustibles más modernos?
– Por que yo sigo queriendo mucho a este sistema de horno. Cocer pan con leña es algo distinto es algo que me recuerda mis comienzos como panadero a los quince años cuando mis padres José Pampín y Dolores Pose, ya tenían este horno. Yo naci a la profesión pegado a él y llevo 25 años cociendo pan con leña y no lo voy a abandonar ahora. Otra de las razones es que la calidad del pan que se cuece con de leña es superior a cualquier otro.
– ¿Qué tipo de leña usa?
Principalmente roble con algo de eucalipto. El roble porque mantiene la “brasa” prolongadamente y el eucalipto por que la hace “tirar” apura el fuego, digamos.
– ¿Puede decirse entonces que el pan que usted ofrece a sus clientes es auténticamente artesanal?
– Claro que of. Mire usted, excepto la amasadora, todo los demás se hace de forma artesanal, Pues hasta el sacarlo del horno se hace con la clásica pala, algo que hoy ya ni se usa.
La Panadería Santiña, como decíamos, en manos hoy en día de Ubaldo y Monserrat no se limita exclusivamente a hacer pan, sino que aprovecha las extraordinarias cualidades de su auténtico horno de leña ofreciéndolo a su clientela para que se acerque por allt para cocer sus empanadas y toda clase de repostería, por eso recuerdan e invitan a la vecindad y a todos los pontevedreses a “que no abandonen la tradición de encargar sus roscas de Pascua”, una tradición unida a los hornos de leña, muy visitados en esas fechas.
Cruzar el Puente de O Burgo bien vale la pena si con ello conseguimos localizar un buen producto artesanal, cocido a base de leña y tratado con el cariño que todo profesional pone en lo que hace. Como debe ser.
Días mais tarde (24/05/1998), no mismo xornal, salía un reportaxe relacionado con Mª Josefa Fernández Andión (Codeseda-Á Estrada, 13 Xaneiro 1896)
“La abuela de Codeseda”
Cuando uno habla con una persona de tan avanzada y longeva edad como la de Doña María Josefa Fernández Andión, piensa para sí ¿llegaré yo a esos años?.
La verdad que si se llegase en las mismas condiciones físicas en las que se encuentra la citada señora a sus casi 103 años uno no tendría “inconveniente” en desear alcanzar dicha edad.
Josefa Fernández, nació en A Grela, un lugar perteneciente a la parroquia de Codeseda en el municipio de A Estrada, el 13 de enero de 1896. Hija única de un humilde matrimonio dedicado a la agricultura pasó su infancia y juventud dedicada a las faenas de la labranza, tareas que le inculcaron desde niña y que realizó toda su vida en aquel lugar, apartado entonces de toda civilización, y donde tan sólo existían unos treinta vecinos, reducidos hoy en día a siete. Se casó muy joven con Benigno Pampín Quintela, un trabajador llegado a aquellas tierras procedente de la provincia de A Coruña para realizar trabajos de acondicionamiento y carpintería en las viviendas de la zona, y de cuyo matrimonio nacieron cinco hijas cuatro de los cuales son mujeres y uno varón; Hermitas, Amparo, Carmen (emigrada a Brasil) Delfina y José, quedándose sola tras su casamiento pues su marido tenía que irse de casa por largas temporadas para buscar trabajo, emigró a Cuba y en su regreso hubo de marchar a la contienda civil del 36 falleciendo poco tiempo después. Viuda muy pronto y con pocos recursos, y con sólo la Divina Providencia y el fruto del esfuerzo del trabajo del campo hubo de sacar su vida y sus hijos adelante en medio de una serie de vicisitudes propias de aquellos años. Sus tareas diarias y de siempre, atender los animales y el campo, mientras sus hijos recibían la educación y enseñanza que les impartía en condiciones muy precarias un maestro llamado Sr. Canitrot en una pequeña escuela cercana a la capilla de la Virgen de ….. ubicada en la carballeira de…….fue lugar de gran devoción y romería el 7 de septiembre de cada año.
A su edad, 102 años camino de 103, Josefa se encuentra en perfecto estado de salud, tan sólo padece de sordera-¿y quién no a esa edad?- pero goza de buen apetito, come bien y de todo, no necesita del cuidado permanente de otras personas y se desenvuelve ella sola en los quehaceres de la casa donde nació, edificación hoy mejorada, por supuesto, en compañía de Delfina una de su hijas y a cuyo hogar acuden a visitarla el resto de sus hijos y sus 9 nietos, 11 bisnietos y untataranieto.
La vida sigue transcurriendo para Josefa como siempre, rodeada de recuerdos de los diarios aconteceres vividos en su aldea de A Grela, un recuncho allá en Codeseda donde vió la luz hace ahora 102 años largos, donde se se crió, se educó y sobrevivió junto a sus hijos a base de los duros trabajos de la labranza.
Lejos del mundanal ruído pasaban los años para Josefa, entre las nieves del invierno, la hermosura de la primavera, el caluroso sol del verano y los vientos y las lluvias del otoño, en un lugar que nunca abandonó a pesar de los pesares, disfrutando de un entorno puro y lleno de paz y sosiego, condiciones estas que sin lugar a dudas han sido las que propiciaron que al igual que otras de las “abuelas de Galicia” pudiese llegar a edad tan avanzada y en unas condiciones de salud que otros aún siendo más jóvenes quisiéran para sí.
O 19 de Novembro do 2023, o Diario dixital de Galicia, da man de Ángela Precedo publicou un artigo relacionado coa historia de Cerponzóns.
Dado que hoxe cumprimos 1005 anos de existencia como parroquia, comparto con todos vós o artigo:
Así foi e así é Cerponzóns, parroquia de Pontevedra con máis de mil anos, unha das máis antigas de Galicia
O nome de Cerponzóns aparece por primeira vez de forma temperá o 30 de marzo do ano 1019, nun inventario da diócese de Santiago no cal se lle chama ‘Serpetiones’. Mámoas, muíños e unha pedrafita moi particular, cun gravado de Serpe, elementos históricos e patrimoniais da zona que, por desgraza, sofren falta de coidados apropiados e algúns tampouco están catalogados profesionalmente. É conveniente que dende as administracións se cataloguen todos estes restos e se faga máis por conservalos.
Por Ángela Precedo | PONTEVEDRA | 19/11/2023 |
A parroquia de Cerponzóns está situada ao norte do concello de Pontevedra, ao cal pertence. Pola súa parte norte limita co concello de Barro, polo leste coa parroquia pontevedresa de Verducido, polo sur coa do Lérez e polo oeste coa de Alba, coas cales tivo compartido administración municipal propia nalgún momento da historia. Trátase dunha zona montañosa na súa maioría, cuxo punto máis alto está no monte Acibal, na zona coñecida como Outeiro da Porca, tendo 328 metros de altitude. O seu ecosistema xira en torno ao río Rons e aos toxos, eucaliptos e piñeiros que crecen en torno ao mesmo. Agora mesmo conta cun 750 veciños, pero estivo preto dos 900 no século pasado.
É imposible coñecer con exactitude cando naceu a verba que dá nome á parroquia de Cerponzóns, xa que a lóxica nos leva a pensar nunha orixe oral, mais podemos indagar no pasado escrito para dar unha idea aproximada. O significado é moito máis rastrexable, pero non está libre de diversas interpretacións que, a pesares de todo, estannos a indicar que o núcleo de poboación (con este nome) está rexistrado dende hai polo menos un milenio.
O nome de Cerponzóns aparece por primeira vez de forma temperá o 30 de marzo do ano 1019, nun inventario da diócese de Santiago no cal se lle chama ‘Serpetiones’, polo cal temos información de que nesta era foi xa un núcleo de poboación a ter en conta. Esta denominación, claramente latina, vai evolucionando ao longo dos tempos con pronuncia galego-portuguesa ata chegar á forma actual: St. Vicenço de Serpençoes, Serpensons, Cerpençons… Cerponzóns. Un exemplo témolo no ‘Liber Tenencie de Horro’, de Gonzalo Vázquez, o canónigo compostelán, que escribe en galego ‘St. Biçenço de Serpensoos’. O cambio da letra ‘e’ pola ‘o’ na segunda sílaba obedece a unha evolución dada ao redor do ano 1600 segundo os documentos, adquirindo finalmente o ‘o’ intermedio que temos hoxe en día.
O NOME PROVÉN DO RÍO RONS OU DO GRAVADO SERPENTIFORME DA PEDRAFITA?
En torno ao significado desta voz hai debate, pero a teoría máis plausible é a referencia ao río Rons (son habituais os nomes comezados en ‘serp-‘ referidos a ríos sinuosos), ademais da presenza dun importante gravado serpentiforme nunha pedrafita atopada nunha finca que podería ser mostra do culto hídrico. Non sería arriscado supor que a propia pedrafita, inspirada ou non no río Rons, fose quen lle dera nome á actual parroquia. Un monumento desa magnitude, cunha serpe gravada de máis de tres metros de altura, ben poida chamar a atención de quenes bautizaron o lugar.
Por outra banda, moi cerca do emprazamento da pedrafita atópase o xacemento dun castro, e a pouca distancia, un posterior xacemento romano, a escasos 300 metros do castelo medieval de Cedofeita na veciña parroquia do Lérez. E conta con dous manantiais aínda hoxe activos. Todo o anterior, sumado á elevada altitude do lugar, que ofrece a habitual posición defensiva, sinala que foi un enclave estratéxico durante séculos. Pode conxecturarse que alí estiveron as orixes do que hoxe é esta parroquia, e que os romanos chegados alí recoñeceran aos poboadores como unha tribo adoradora dunha gran serpe gravada na pedrafita.
A favor da teoría do río como fundamento do topónimo subliñaremos que esta interese polas formas dos ríos ten tamén que ver coas serpes, animal moi venerado polos antigos galaicos e por moitos outros pobos da antigüidade, debido ao seu parecido xeométrico. Isto facía que nun lugar onde non abundaban as serpes un río sinuoso formase parte desa mística sagrada, na que incluía a crenza de que estes reptís eran inmortais e tiñan perigos, así como beneficios, para todos os seres humanos, os cales debían prevelos e aproveitarse do bo que tiñan, como a súa carne.
Forman parte de moitas lendas galegas, tendo todo un entramado de características máxicas e espirituais que aludían ao máis alá. Tamén se especulou coa posible descendencia dun antepasado chamado Serpentius, nome común ata a era altomedieval, ou co pobo sefe, da Idade de Ferro, que tiña como ídolo a figura da serpe, mais non é segura a localización desta tribo céltica preto de Cerponzóns. Se facemos caso da primeira teoría, a que fai referencia ao río como elemento a adorar, podemos situar o nome nunha época na cal os habitantes da zona veneraban a esta forma da natureza, mais sabemos que este tipo de cultos estiveron presentes en Galicia ata despois da caída de Roma (o reino suevo), de aí a dificultade para fixar unha época concreta.
O único que parece claro é a orixe latina do nome, quizais referido a unha realidade relixiosa indíxena. Como resumo, damos case como feita a relación das serpes co nome de Cerponzóns, ben sendo unha referencia ao río Rons, ao culto prerromano ou directamente á pedrafita co gravado, que non debemos descartar debido á impresión que debía causar na época co seu tamaño orixinal. Polo tanto, a relixión ancestral está presente con seguridade, mais curiosamente a crenza de que había dito réptil na parroquia é infundada, sendo Serpentiones produto da abstracción. Estes datos amósannos que continuou habendo un núcleo de poboamento a pesares dos cambios de civilización que houbo, e é que como veremos, non coñecemos ningunha interrupción no uso do territorio de Cerponzóns como lugar onde se facía vida.
A DATA MÁIS TEMPERÁ DE HABITACIÓN É ENTRE O IV A.C. E FINAIS DO III
Cando falamos de prehistoria en Galicia pensamos case de inmediato na época castrexa, mais polo de agora non se atoparon mostras claras do predominio desta cultura na zona, o que non quere dicir que non existise. Os restos máis antigos da comunidade remóntanse ao Paleolítico, e os identificadores de Cerponzóns ao Neolítico. Precisamente encádranse nunha das tradicións máis salientables deste periodo, o megalitismo que foi desenvolvido por toda a xeografía galega, destacando as mámoas e a pedrafita mencionada.
Polo tanto, temos como data máis temperá para a habitación da parroquia entre o IV milenio antes de Cristo e finais do III, sendo un pobo no cal se enterraba en mámoas aos mortos e se facían monumentos de culto. Máis tarde desenvolveuse en Galicia o Calcolítico e a Idade de Bronce, xa cunha cultura galaica que realizaba petroglifos, manifestación artística por excelencia deste periodo galego. Dos petroglifos atopados en Cerponzóns sabemos pouco, dada a falta de estudo, e non podemos situalos de forma nesta idade ou na seguinte (a de Ferro), que foi de esplendor da cultura castrexa galaica, celta ou influenciada en todos casos por esta.
Os galaicos deben seguir incluídos na prehistoria, xa que non desenvolveron a escritura ata a chegada dos romanos, así que o que sabemos deles é polos restos arqueolóxicos e o escrito por autores gregos ou romanos. Entre outras cousas, foi determinante para o futuro desta cultura a súa alianza ocasional con inimigos de Roma como os lusitanos ou os púnicos. A zona entre o Ulla e o Lérez e, polo tanto, Cerponzóns, correspondía concretamente ao pobo galaico dos cilenos, dos que sabemos que era a variedade máis sureña do Conventus Lucense, unha especie de consello para as relacións entre romanos e galaicos, e que a súa capital podería ser Caldas de Reis. Trala conquista romana seguiu existindo o pobo galaico, mais xa progresivamente romanizado e entrado de pleno na historia.
CONCEPCIÓN DE VECIÑANZA DENDE O MESMO NEOLÍTICO
A arqueoloxía de Cerponzóns presenta achados dende a prehistoria, con algúns deles moi curiosos e importantes para a historia da parroquia. Mámoas, comúns en Galicia, con túmulo; o miliario de Magnencio, datado arredor do 350 despois de Cristo, cunha inscrición adicada ao emperador do Imperio Romano de Occidente Magnencio, de colvulso goberno e en loita constante contra os seus competidores; a determinante pedrafita do monte Curuto, estudada por Carlos Solla, atopada a raíz dunhas obras de ampliación dunha finca, similar ao menhir que aparece nos cómics de Astérix e Obélix, e que nunha das súas caras presenta un serpentiforme de considerable tamaño (estímase que en orixe rondaba os tres metros en vertical), que a pesares de non estar datado permite ver a existencia dun culto ao río Rons e á natureza da zona; petroglifos, na zona de Meán, simples; muíños, uns 18 segundo os datos aportados no ano 1752 polo catastro do Marqués da Ensenada…
Moitos destes elementos, por desgraza, sofren falta de coidados apropiados e algúns tampouco están catalogados profesionalmente. Os restos arqueolóxicos de Cerponzóns están a contarnos unha historia de poboación ao longo dos milenios. Enterrábase aos veciños con honra dende o Neolítico, participábase dos cultos ancentrais anteriores á chegada dos romanos, había propaganda nas loitas do Imperio… E tamén había vida social e familiar, cousa que podemos ver na proliferación de muíños durante séculos atrás ata hai ben pouco tempo. Por iso é conveniente que dende as administracións se cataloguen todos estes restos e se faga máis por conservalos, así como sería bo que a xente de a pé se concienciase sobre o seu pasado. Non se trata de voltar a outros tempos, senón de manter as lembranzas do que un día foi Cerponzóns, antes da difusión masiva da tecnoloxía que acurtou distancias e puxo como centros de reunión lugares máis urbanos.
En relación ao artigo que fixen sobre a Festa das Cabazas, hoxe cúmprense 110 anos da publicación dun feito sucedido precisamente na celebración da devandita festa. A miña sorpresa foi maiúscula cando me decato de onde procedían as protagonistas, recoméndovos a lectura:
26 MARZO 1914. EL PROGRESO. En la Virgen del Camino. La fiesta de ayer.
El Meigallo de una joven…
Con un día nublado y amenazando fuertes chubascos, no obstante el caer de algunas gotas de agua, se celebró ayer la tradicional fiesta de la Virgen del Camino, la cual tuvo lugar en la capilla del mismo nombre.
Durante toda la mañana se ha visto la plazuela donde se celebraba la romería, completamente invadida de gente entre la cual se veían alegres mozos y mozas que siguiendo la antigua costumbre, se partían sobre sus cuerpos las calabazas que momentos antes habían comprado.
La plazuela ofrecía hermoso aspecto con muchos y variados aperos de labranza.
Al estarse celebrando la misa cantada, entró en la capilla una joven de rostro bien parecido, acompañada de su madre.
La primera, al llegar a la puerta, empezó a dar grandes gritos como si le hiciese daño la entrada en aquel templo.
El sacristán, que tranquilamente cumplía con la sagrada misión que le había sido encomendada, se acercó a la joven chillona y la conminó a que no penetrase en la capilla, pues en ésta había que estar con devoción, atención etc.
La madre de aquélla, dijo que padecía de una enfermedad, que le hacía tener cierta aversión a entrar en algunos sitios.
Preguntada, qué padecimiento era el que tenía su hija, contestó, que el meigallo.
Tranquilizada ya la monomaniática -según ellas- entró en el templo, permaneciendo muy callada hasta que al tocar la campanilla, empezó a dar voces, teniendo que volver el pobre del sacristán a decirle que abandonase el mencionado lugar sagrado; mas ella se resistió queriendo permanecer dentro.
Ya terminada la misa, se observó que la gente se aglomeraba hacia donde estaba la fingida enferma, de donde habían partido y de boca de la madre, las voces de xa o botou, xa o botou.
La curiosidad en las personas que habían asistido al acto religioso, iba en ascenso.
Pudieron aquellas ver, que la madre de la que poseía el meigallo, tenía envuelto en un trapo un sapo, según unos y un bulto cubierto de vello, según otros.
En el momento se han hecho grandes comentarios, extendiéndose éstos por toda la ciudad, siendo el tema de todas las conversaciones del día.
Por lo que se pudo comprobar, ni hay tal meigallo en la referida joven, ni niño muerto, sino una serie de pantominas encaminadas a ejercer propaganda con ridículas como anticuadas supersticiones, hechas ya en otras ocasiones.
Las protagonistas de este sucedido son vecinas de San Vicente de Cerponzones.
¡Es el colmo, lectores, que haya personas que en la actualidad crean y se dejen engañar con tales hechicerías !.
Chegou de novo o Entroido 🤪👹🎭 é de novo veñen os recordos…
O entroido, antroido, entroiro, entruido ou entrudio é unha festa popular da nosa terra, con tinguiduras particulares e diferenciadas entre as diversas localidades. É cando falo coa veciñanza do entroido da nosa parroquia de Cerponzóns, polos anos sesenta e setenta, tamén tiñamos o noso propio entroido rural, un entroido espontáneo, divertido e barato.
De sempre non hai recuncho galego onde non se festexe o entroido dalgún xeito, ben en pequenas festas case familiares, como grandes eventos de sona.
Uns días antes do comezo do entroido, subíamos ao fallado e comezabamos a buscar roupa vella, eu sempre buscaba a dos meus avós, unhas veces da miña avoa Ramona, outras a do meu avó Jesús, que tiña muitos vellos uniformes e abrigos da súa profesión, condutor de tranvías.
Eu cando me disfrazaba, marchaba da casa, collía unha bolsa coa roupa e íame a esconder, unhas veces entre os canavales, outras na casa da señora Sara, así nin os meus pais nin os meus avós recoñeceríanme na maioría das veces, outras lembraban a súa roupa e xa se daban conta jajaja.
Os nenos coma min, facían o mesmo, normalmente buscaban roupa de muller e as nenas, ao contrario, roupa de home. Os disfraces eran practicamente iguais, non había disfraces de ricos nin de pobres, recordo que eu a careta facía con unha caixa de zapatos, pintaba, facía uns buracos para os ollos, naris é boca é remataba con unha goma é lista a careta!
Recordo que algúns nenos eran bastante tímidos na vida diaria, pero ao vestirse con outra roupa, cambiaban totalmente, crecíanse e comezaban a utilizar unha voz falsa para enganar aos maiores, cantas risas escoitando aos veciños e veciñas, preguntándose quen sería cada un de nós 🤣 jajaja.
E si alguén quería pasarse e levantarnos a careta, levabamos unha vara e sacudiamos no lombo a base de 😀 ben.
Como moitas outras cousas, co paso do tempo, foise perdendo a costume de disfrazarnos, cada vez eramos menos os que queríamos manter a tradición, é ao chegar a democracia volveu de novo a coller impulso, pero xa non foi o mesmo que aqueles anos sesenta e setenta.
Os veciños cando nos miraban solían decir:
AÍ VEÑEN AS MASCARITAS! AÍ VEÑEN!
QUEN SERÁ ESA MULLER ! MIRA QUE CÚ TEN !
MASCARITAS! FALAR UN POUCO !
E nos falabamos con eles 😝 jajaja, e dábanlle voltas e voltas e dicían un nome e outro, 🤣 jajaja e non acertaban e marchabámonos para outro lugar, dicindo: jajaja 😝 non nos recoñeceron 😜 jajaja, mentras que íamos recordando o que nos decían:
MIRA QUE ERES FEO COMA UN ENTROIDO!
MIRA AQUEL OUTRO! ECHE FEO COMA UN SAPO JAJAJAJA. 🐸
POIS O DE NEJRO É FEO COMA UN CORVO!
EN VERDADE, SONCHE FEOS COMA UN DEMO! 👹
Algunhas persoas, que parecían o xurado de un concurso, cando lles gustaba coma íbamos decían:
ÉSTE ANO VANCHE VESTIDOS COMA UN ENTROIDO, COMA TEN QUE SER!
Tamén cando algún de nos estaba gordo, decíanlle ESTÁ COMA UN ENTROIDO!
Gardo gratos recordos de moitas veciñas, había casas que xa tiñan preparado o premio que nos daban ao pasar, hai quen nos daba filloas, orellas…algúns tamén 💰 cartos!
E así pasabamos eses días, non tiñamos parada, con risas, disimulando a voz é con frases como :
-Ves comigo ?
-A onde?
-Ou entroido a Vigo.
Eu remataba o día na taberna da Rons, nadie me coñocía, metíame cos meus pais é cos homes que xogaban a partida, daquela había xente que de cando en vez decía frases axeitadas a esta época, algunhas delas recordoas de un veciño que entre cunca e cunca de viño tinto, poñíase a decilas:
ENTROIDO LARAFUZÁN, COMICHES A CHICHA E DEIXACHES O 🥖 PAN.
MARTES DE ENTROIDO E DÍA DE PASCUA, CADA LARPEIRO NA SÚA 🏠CASA.
EN FEBREIRO, SETE MANTAS E UN 🎩 SOMBREIRO.
🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜🦜
Hoxe celebrouse un novo entroido na parroquia, grazas o traballo da Asociación Cultural Deportiva CHAN DO MONTE. A partir das 17:30, hubo concurso de Disfraces, Ourellas é Filloas.
Animou o Entroido, Carcaxadas animación. A miña admiración pola veciñanza de Cerponzóns, que seguen mantendo as tradicións.
Despois de catro anos de investigación relacionada coa miña parroquia de Cerponzóns, chegou o momento de presentar os dous primeiros volumes, que levará por título:
ALLER DE CERPONZÓNS
VOLUMEN Nº 1…anos 1852/1925
VOLUMEN Nº 2…anos 1926/1959
O meu traballo de muitas horas, baseouse en recoller todas aquelas noticias que ao longo de máis de 100 anos fóronse publicando na prensa escrita daqueles tempos, son preto de mil novecentas noticias.
Agora chegou o momento de compartilo con todos aqueles veciños e veciñas que queiran coñecer todos aqueles acontecementos que ben directamente ou indirectamente teñen como referencia Cerponzóns.
Tamén aparecen algunhas noticias relacionadas coas parroquias e lugares da nosa contorna: Alba (Reiriz), Verducido, Lérez, Campañó etc.
Os libros recollen infinidade de noticias, algunhas sorprenderán a máis de un, outras serán das que diredes: non sabía nada de que isto chegou a pasar na parroquia.
Outras noticias serán de gran axuda para aqueles nenos e nenas que se están en idade de colexio ou de instituto poderán realizar traballos que sorprenderán a máis dalgún profesor é tamén coñoceran de paso a vida dos seus antepasados.
Outro dato curioso é como e que se publicaba na prensa daquelas épocas de reinado, ou nas repúblicas e tamén na ditadura, donde seguro que chamará a atención a forma de explicar os sucesos e as diversas noticias publicadas en máis destes cen anos que se recollen nestes dous volumes.
Estou seguro que, para muitos veciños, habrá algunha noticia que ten que ver coa súa familia ou con veciños que viven o noso carón, xa veredes que cantidade de noticias relacionadas con sucesos, deportes, política, cultura, sociedade, rexistro civil etc.
En definitiva, un traballo, que teño a intención de seguir ampliando nos próximos anos con varios volumes máis, que irán desde o ano 1960 ao 1999.
Que eu sepa, non hai en toda Galicia un traballo tan longo donde se recolla as notícias de prensa en relación a unha parroquia.
Un traballo que me levou máis de 10000 horas.
O dia 13 de Abril será a presentación do ALLER DE CERPONZÓNS, estarán acompañándome, Javier Romero, editor de Editorial Elvira é Miguel A. Rodríguez, director do Diario de Pontevedra.
O lugar da presentación será o Centro Social de Cerponzóns, as 19:30 horas.
HOMENAXE AO VECINDARIO DA PARROQUIA DE CERPONZÓNS QUE TRABALLARON NAS TRAÍDAS DE AUGA.
Con motivo da celebración do Día Mundial da Auga (22/03/2024)
A nosa parroquia, como moitas outras da nosa contorna, a través dos anos sempre estivo representada por asociacións de diversa índole.
Houbo asociacións relacionadas coa igrexa, outras crearonse para levar a cabo os arranxos de camiños e pontes, de lavadoiros e fontes, de arranxos de escolas, tamén asociacións gandeiras, de agricultores e por suposto as de augas.
Desde a Asociación de Veciños O Chedeiro queremos homenaxear a toda a veciñanza que pertecen a algunha das comunidades de augas que dende fai mais de 50 anos en algunhas delas autoxestionan un ben común, a auga.
AS PRINCIPAIS COMUNIDADES DE AUGAS DE CERPONZÓNS.
1-COMUNIDADE DE AUGAS DE TILVE, LEBOREI E BOUZA.
2-COMUNIDADE DE AUGAS DE MEÁN E PIDRE DA COSTA DO CREGO E CAVA RAPOSA.
3-COMUNIDADE DE AUGAS DE FANTOSAS.
4-COMUNIDADE DE USUARIOS DE AUGAS DE MEÁN.
5-COMUNIDADE DE AUGAS DE FONTE ROUCA E FONTE DOS PITOS.
6-COMUNIDADE DE AUGAS DA ERMIDA.
7-COMUNIDADE DE AUGAS CHAN DO MONTE.
8-COMUNIDADE DE AUGAS DE LAMPANS
PUBLICACIÓNS RELACIONADAS COA AUGA.
9 MAYO 1926. EL PUEBLO GALLEGO.
DE NUESTRA REGIÓN.
PONTEVEDRA. Aprobación del presupuesto municipal extraordinario.
A las nueve de la noche se celebró en el Ayuntamiento sesión supletoria para tratar del proyecto de obras, traída de aguas, alcantarillado etc.
En breves palabras el alcalde dice que no explica el proyecto por que ya es de todos conocido, visto e informado por los ingenieros, referente a la traída de aguas y alcantarillado que se aprueba por unanimidad, contra lo expresado por los vecinos de Berducido, alcalde de Geve y Sociedad Agraria de Cerponzones, a cuyas reclamaciones se acuerda atender en lo que se reflere a los perjuicios que pudieran irrogarse.
Una comisión de vecinos de Cerponzones estuvo a visitar al alcalde y después lo hizo al Gobernador, para tratar de la indemnización que deberán percibir los perjudicados por la cesión del agua del monte Acibal para la traída a esta capital.
Estuvo en esta ciudad una comisión de propietarios de la parroquia de Cerponzones con objeto de conferenciar nuevamente con el alcalde de la indemnización que debían percibir los perjudicados por la cesión del agua del monte del Acibal a la traída de Pontevedra. Después estuvieron en el gobierno civil donde el señor Rodriguez Gómez según nos informan, les dijo que el próximo domingo procuraría que tuviesen una entrevista con el alcalde a la que también asistiría él.
Sabemos que el presidente de la sociedad agraria de aquella parroquia, don Juan Magdalena formuló en tiempo oportuno una reclamación que pareció razonable a cuantas personas imparciales tuvieron conocimiento de él, otros elementos han elevado tanto sus pretensiones, que es dificilísimo llegar con ellas a acuerdo.
Es muy sensible que se haya procurado sembrar la desconfianza respecto de la relación del Sr. Magdalena que defiende habitualmente los intereses de la sociedad y de todos los vecinos de Cerponzones, sin esos justificados recelos el asunto de las aguas de Cerponzones se hallaría probablemente resuelto con ventaja para los propietarios de los molinos y del proyecto de traída de aguas que interesa a todo Pontevedra.
Como se pode ver, a auga sempre foi importantísima, na cidade de Pontevedra José Bermúdez de Castro, comentaba o seguinte no ano 1930:
18 JULIO 1930. EL PROGRESO.
LA TRAÍDA EN SU ASPECTO LEGAL.
Responsabilidades evidentes.
Después de mi carta de ayer, sobre el importante asunto de las aguas, creo indispensable dar a conocer a la opinión, la tramitación de una actuación, que por la época en que tuvo lugar, no pudo llegar a dominio público…
Que por el Ayuntamiento de esta capital, en sesión plenaria extraordinaria, se acordó aprobar los proyectos reformados por el Arquitecto municipal en Emilio Salgado, de abastecimiento de aguas potables y de alcantarillado y saneamiento de Pontevedra…
Que en la memoria de dicho proyecto , en el epígrafe “Aforos”, hace su autor un estudio de los manantiales aforados por la Compañía Anónima de Obras Públicas de San Sebastián, a quien se habían adjudicado las obras por concurso abierto en 21 de Julio de 1922; como resultado de ese estudio y admitiendo como buenos los aforos hechos por el Director de obras municipales de Pontevedra en 1908 don Teodosio Domínguez, del arroyo San Vicente ( principal de la cuenca de Cabra llamada en el proyecto de San Cayetano y en el certificado Cerponzones) así como del arroyo Couso (Candendo y Pereira del proyecto y Frieira y Bestevido del certificado), aforos que arrojan un total de 42’01 litros por segundo, cantidad que el autor considera suficientes para satisfacer las necesidades de Pontevedra…
Lo que confirma el plano general de la zona de manantiales, en que figuran detalladas las obras de tomas de agua y captación de manantiales, que llevan los nombres de “Carballo Formoso” “Fuente Ripás” “Matacabalos” “Acibal Bajo” “Bouza de Frades” “Acibal Alto” “San Martín” “Rapadiñas”y “Cortejada”…
Como se pode observar, fai máis de cen anos que as nosas augas e as das parroquias adxacentes, eran xa indispensables e moi necesarias para a poboación da cidade.
Con motivo do 50 aniversario da creación de varias traídas de augas na parroquia de Cerponzones, desde a Asociación de Veciños O Chedeiro, queremos homenaxear a todos aqueles veciños e veciñas que construíron ditas traídas o longo dos anos, un exemplo de autoxestión que realizaron algunhas delas xa polos inicios dos anos 70 do pasado século.
Por aqueles anos comezaron a organizarse en multitude de parroquias de Galicia, asociacións de diversa índole, eran tempos de cambios e dun novo rexurdir do movemento veciñal, o traballo e a importancia que tiveron as comunidades de usuarios de augas de traída, non ten prezo.
Cerponzóns foi unha de tantas parroquias onde a veciñanza comezou a organizarse para poder mellorar a súa calidade de vida, as carencias eran moitísimas é eles, como puideron, investindo dos seus poucos aforros, lograron entre unhas cantas comunidades distribuídas por varios lugares da parroquia, levar a auga dos mananciais ás súas casas. Ata ese entón a veciñanza servíase diariamente de ir buscar a auga ás fontes, de mananciais particulares ou daqueles que podían economicamente ter un pozo na súa casa.
Así que se puxeron ao choio e organizándose pola súa conta, comezaron a buscar as captacións e foron levando as súas augas para depósitos, os cales desde eles, despregáronse redes de abastecemento para chegar a aquelas casas que se sumaron ao sistema que se ía a implantar de autoxestión, para así poder ter un servizo de auga que evitase o esforzado traballo de ter que estar día si e día tamén en ir buscar auga á fonte.
É por iso que desde a Asociación de Veciños O Chedeiro queremos homenaxear a toda esta xente que traballou realizando durante meses, mesmo anos, a través dun documental onde poder gravar os recordos e anécdotas do labor desenvolvido naqueles momentos, é deber noso lembrar ese gran labor realizado polos veciños e veciñas, que se organizaron en cuadrillas para a realización dos traballos.
E por suposto, tamén non debemos esquecer o traballo levado a cabo polo cura daquel entón, D. Benito, un dos principais promotores e organizadores da Asociación de Augas de Tilve, Leborei e A Bouza, destacando o seu labor de contactar coas administracións para conseguir permisos, autorizacións etc.
A traída de augas demostrou, ao longo de tantos anos, que foron a mellor solución para poder abastecer de auga a moitas das nosas casas, demostrando unha gran capacidade de xestionar por parte das directivas, que ás veces nalgunha administración dubidaron delas.
Segundo un censo realizado fai uns anos polo INE, había en toda Galicia, un 26% de vivendas que non se atopaban conectadas a redes de abastecemento municipal, a día de hoxe vanse realizando conexións a esa rede municipal, pero aínda queda moito por facer, na nosa parroquia, segundo as previsións, aínda tardará uns cantos anos en chegar.
El asunto que acapara el interés ciudadano en los últimos días es el incremento decretado por el Ayuntamiento en las tarifas que rigen el consumo de agua, viejo problema de la ciudad jamás observado, o intentado resolver, con ideas nuevas y definitivas. A lo largo de años y legislaturas municipales. al problema del agua se le han colocado diversos «parches», algunos eficaces y otros porosos. Y cuando no ha sido una política de salir del paso, se ha sustituído por una acción informada por el «<bacheo y orquesta», que no está mal del todo si la música fuera agradable al usuario. Infortunamente, no ha sido así, sino que en los domicilios, hasta el verano pasado, los cortes en el suministro unas veces, la escasez de líquido elemento otras, han definido al servicio municipal de agua.
Al acceder en el Ayuntamiento una política acorde con las necesidades de la ciudad, las soluciones al problema del agua fueron encaradas en etapas sucesivas, pero sin que hayan sido desterradas ciertas insuficiencias o fallos en el servicio: tales, los cortes, la presión insuficiente y la potabilidad del agua. Las propiedades físico-químicas del agua (sin color, sin olor y sin sabor), son ajenas al líquido elemento que circula por la red de destribución de Pontevedra. El color, está entre el licor café y la grosella; el sabor, sabe a todo, pues en ocasiones salen por el grifo alguna que otra angula despistada; oler, no huele, pero de milagro, por que la cantidad de cloro que lleva en suspensión provoca cierto picorcillo en la pituitaria muy semejante al producido por el rape o la pimienta picante.
En estas condiciones, el Ayuntamiento ha decretado una subida en el precio del agua. La reacción del pueblo ha sido poner el grito en el cielo y la protesta en la barba de Teucro Talamonides, fundador de la ciudad. En nuestras columnas, han resonado algunas voces de la protesta.
Pero como no se trata, en una sociedad civilizada, de sostener un monólogo inútil, hemos solicitado del alcalde del Municipio, señor García Borregón la respuesta a unas cuantas preguntas que le hemos formulado. Así fue el diálogo…
O QUE SE PUBLICABA FAI ANOS NOS XORNAIS RELACIONADO COAS NOSAS TRAÍDAS:
13 ABRIL 1973. EL PUEBLO GALLEGO.
PALACIO MUNICIPAL.
APROVECHAMIENTO DE MANANTIALES
Por don Benito Lariño Garcia y otro vecinos de San Vicente de Cerponzones, se solicitó del Ayuntamiento de la capital la correspondiente autorización para el entubamiento de aguas de dos manantiales, sitos en el indicado lugar con destino a usos domésticos.
4 JULIO 1973. DIARIO DE PONTEVEDRA.
PLENO MUNICIPAL EXTRAORDINARIO.
HACIENDA.
Petición del cura párroco de Cerponzones, interesado autorización para colocación de tuberías de conducción de agua.
26 JULIO 1974. EL PUEBLO GALLEGO.
VIDA MUNICIPAL.
APROVECHAMIENTO DE AGUAS.
Por don Constantino Fontecoba Castro y otros vecinos de Reiris, en la parroquia de San Vicente de Cerponzones, se solicitó del Ayuntamiento de la capital la correspondiente autorización para el aprovechamiento con fines domésticos, del agua de los manantiales denominados “Fuente del Berro”, “Chan dos Regos”, “Fuente de Caldamadeiras”, “Regato de Fragoso”, “Puente de la Carretera” y “Borguñeiros”, sitos en los montes de Utilidad Pública denominados “Campos dos Bois” y “Monte das Pedreiras”
30 OCTUBRE 1974. EL PUEBLO GALLEGO.
MAÑANA, PLENO MUNICIPAL.
Bajo la presidencia del alcalde, don Joaquín Queizán Taboada, mañana jueves, a las siete y media de la tarde, celebrará sesión el pleno de la Corporación Municipal. El orden del día de la sesión, es el siguiente:
Hacienda: José Franco y otros, vecinos de Berducido, interesando aprovechamiento de manantial de monte municipal de Outeiriño.
Joaquín Blanco Villaverde y otros, interesando aprovechamiento de agua de manantiales “Fonte dos Pitos” y “Fonte da Roca” en Campo dos Bois y Monte Pedreira en Cerponzones.
2 NOVIEMBRE 1974. EL PUEBLO GALLEGO.
PLENO MUNICIPAL.
Bajo la presidencia del alcalde señor Queizán Taboada.
En “Hacienda”, último capítulo de la sesión, se concedieron autorizaciones para aprovechamiento de aguas, con fines domésticos, a don José Franco y otros, vecinos de Outeiriño, en el monte municipal de Outeiriño, y a don Joaquín Blanco Villaverde y otros para los manantiales “Fonte dos Pitos” y “Fonte Roca”, en la parroquia de Cerponzones.
31 JULIO 1975. DIARIO DE PONTEVEDRA.
PALACIO MUNICIPAL.
Comunicación de la Confederación Hidrográfica del Norte de España, en cuanto al proyecto de depósito de Lérez para abastecimiento de agua potable a Pontevedra.
Comunicación de la Confederación Hidrográfica del Norte de España sobre presupuesto adicional líquido por revisión de precios de obras de “Nueva conducción entre el embalse de Pontillón del Castro y depósito de Lérez y red arterial de distribución para el abastecimiento de Pontevedra”
José Villaverde Villaverde y vecino de La Hermida, Cerponzones, interesando aprovechamiento para usos domésticos, para vecinos del lugar, del manantial “Fonte da Cancela” del monte Campo dos Bois.
1 AGOSTO 1975. DIARIO DE PONTEVEDRA.
PALACIO MUNICIPAL.
En la tarde de ayer, se reunió el Pleno de la Corporación Municipal, presidido por el alcalde, señor Queizán Taboada, para la celebración de tres sesiones, la primera de carácter ordinario, con un total de veinte asuntos en el orden del día y las demás, de carácter extraordinario, sobre presupuestos…
…Fueron aprobadas de acuerdo con las condiciones establecidas y en precario, concesiones de aprovechamiento de caudal para usos domésticos, en La Hermida y Cerponzones, y Couso-Lérez…
28 ENERO 1976. DIARIO DE PONTEVEDRA.
MAÑANA PLENO MUNICIPAL.
Alcalde de barrio y vecinos de Abelleira, interesando material para usos domésticos del monte Espiñeiro en Loureiro Vello.
Constantino Fontecoba Castro y otros vecinos de Reiris (Cerponzones) interesando en licencia para aprovechamiento de agua para usos domésticos de manantiales Calda Madeiras y Regato de Frangoso en monte dos Bois y monte das Pedreiras.
Verania Magariños Barocela, de Hermida, Cerponzones, interesando licencia para aprovechamiento de agua para usos domésticos del manantial de Lago de Arriba, atravesando el monte Campo de Bois, número 440 del Catálogo.
30 ENERO 1976. DIARIO DE PONTEVEDRA.
PLENO MUNICIPAL, AYER, UNA SESION MUY MOVIDA, HABIENDO SIDO
TOMADOS ACUERDOS DE INTERES.
Seguidamente, se informó de la desafección de los montes de Bora y Mourente, interesados para el establecimiento de una zona de descongestión industrial, así como de varias solIcitudes de servicio de caudal de agua para uso del vecindario, y que se autorizan en precario, con el correspondiente cargo de los gastos proporcionales a los interesados.
31 ENERO 1976. EL PUEBLO GALLEGO.
REUNIÓN ORDINARIA DE LA CORPORACIÓN MUNICIPAL.
Celebró sesión plenaria la Corporación Municipal de Pontevedra, presidida por el alcalde señor Queizán Taboada.
…peticiones de aprovechamiento de manantiales cursadas por vecinos de Abelleira, Reirís y Cerponzones.
1976. DIARIO DE PONTEVEDRA.
El alcalde Queizán presidió las mejoras en la traída del agua.
C. GÓMEZ
Traída de aguas en Cerponzóns.
■El alcalde Queizán, presidió en las últimas horas de la tarde de ayer, el emotivo acto de la inauguración de la traída de aguas a los lugares de Bouza, Tilve y Liborei, en la parroquia de Cerponzóns acompañado por los señores concejales, Portela Solla y Portela Arribas.
Se inició con unas palabras del secretario de la Comunidad de Vecinos, señor Magdalena Abilleira, con las que puso de manifiesto su satisfacción y la de todos los vecinos por una mejora tan importante como la que suponer tener agua en sus respectivos domicilios, realizando una exposición de otras necesidades en diferentes puntos de la parroquia especialmente en lo que se refiere a caminos y alumbrado público. Finalmente fue servido un vino español para regocijo de la concurrencia.
8 MAYO 1976. DIARIO DE PONTEVEDRA.
El alcalde, Queizán, inauguró la traída de aguas a los lugares de Bouza, , Tilve y Liborei, de la parroquia de Cerponzones.
PONTEVEDRA (Servicio informativo D. P.)
El alcalde Queizán, presidió, en las últimas horas de la tarde de ayer, el emotivo acto de la inauguración de la traída de aguas a los lugares de Bouza. Tilve y Liborei de la parroquia de Cerponzones acompañado de los concejales señores Portela Solla y Portela Arribas.
Se inició con unas palabras del secretario de la Comunidad de Vecinos, señor Magdalena Abilleira, con las que puso de manifiesto su satisfacción y el de todo los vecinos por una mejoras tan importantes como la que supone el tener agua en sus respectivos domicilios, realizando una exposición de otras necesidades en los distintos puntos de la parroquia, especialmente en lo que se refiere a caminos, alumbrado público, con el caso concreto del acceso desde la general a la iglesia parroquial, “que como todos ustedes han podido comprobar, se encuentra en calamitoso estado”. Agradeció la presencia del alcalde, concejales y demás personalidades, haciendo votos para que pronto se realicen las obras de mejora en la Parroquia.
A continuación el representante de Extensión Agraria, don José Vázquez, en brillante intervención, en lengua vernácula, puso de manifiesto la importancia de la obra realizada por los vecinos, al mismo tiempo que puntualizó que Extensión Agraria estaba dispuesta a colaborar en las demás obras de mejora que se realizasen en la parroquia. Seguidamente, hizo entrega al señor cura párroco, don Benito Lariño García, de un talón bancario por 125.000 pesetas. Cerró el acto el alcalde Queizán, para agradecer el que se le hubiese invitado a una inauguración tan importante, en unos momentos en que la problemática municipal desbordaba todos sus planteamientos económicos. Son muchos los problemas que el Ayuntamiento debe solucionar y para mí significa una gran satisfacción actos como este en el que un grupo de vecinos ha conseguido llevar a cabo, a base de su prestación personal, una mejora tan importante como la de la traida de aguas.
Dos años y medio se ha tardado en realizar esta obra tan importante bajo la dirección del señor cura párroco don Benito Lariño Garcia, en la que se han invertido tres millones trescientas mil pesetas, incluidas las horas de trabajo de los sesenta y dos vecinos, que ahora se encuentran Íntimamente satisfechos por el esfuerzo realizado.
Finalmente fue servido un vino español.
29 SEPTIEMBRE 1976. DIARIO DE PONTEVEDRA.
PLENO MUNICIPAL.
HACIENDA.
Verania Magariños Barciela, de Hermida-Cerponzones, interesando licencia para aprovechamiento de agua para usos domésticos, del manantial del Lago de Arriba, atravesando el Campo dos Bois, núm. 440 del catálogo de utilidad pública.
24 NOVIEMBRE 1976. DIARIO DE PONTEVEDRA.
HACIENDA. Vecinos de San Andrés de Geve, interesando aprovechamiento de caudal de agua en el monte Lagoa.
Otros de Bravo-Cerponzones, interesando aprovechamiento de caudal para usos domésticos y regadío, del monte de Carrico.
Carlos Señoráns “la unión de los vecinos hace posible las grandes obras”
La parroquia de San Vicente de Cerponzones se encuentra situada a 5 Km. de Pontevedra, dirreción Santiago, y como muchas otras parroquias del Ayuntamiento se encuentra sin servicio municipal de aguas.
Por ello, a mediados del año 1.972, un grupo de vecinos de Cerponzones acordaron en sesión ordinaria plantear la idea de recurrir a los montes de la aldea, para intentar, a base de perforaciones, extraer agua para las viviendas.
Fue un trabajo duro y costoso por lo rocoso del terreno y por las largas distancias a las que se podian encontrar unos manantiales con un mínimo de garantías para abastecer a todos los vecinos congregadas para este fin Pero fue con el trabajo y la aportación económica de cada uno, como consiguieron llevar a buen fin dicha obra.
Algunos de aquellos vecinos ya se han muerto. A nosotros y a las generaciones venideras nos queda el compromiso de preservar y mantener este bien tan preciado e imprescindible como es el agua.
A auga da cal se serven as comunidades da parroquia procede dos mananciais que están situados nos montes que rodean a parroquia e é canalizada por gravidade cara ás vivendas.
En Cerponzóns temos distribuídas as seguintes Comunidades de Augas:
COMUNIDADE DE AUGAS DE TILVE, LEBOREI é A BOUZA.
Recollendo recordos dos máis maiores da parroquia indícannos que a primeira vez que se traballa nunha traída de augas é cando o cura D. Manuel Lareo, pide a colaboración dos fregueses para que desde unha mina que hai no monte, propiedade da igrexa, fagan unha canalización ao aire libre e que chegase ata a Casa Reitoral.
Foron moitos os veciños que colaboraron nesta primeira traída, cavando durante dias desde a mina ata a casa do cura, anos máis tarde dita canalización utilizaríase para traída actual.
Según os máis vellos do lugar dinnos que debían ser polos anos 30/40 do século pasado.
NOTA: Según comentarios de varios veciños, o canaliño que hai no lavadoiro da Rectoral, fixo o señor Sabino, avó de Carolina.
Un documento do cura D. Manuel Lareo, describe o seguinte:
LOS MANANTIALES DE LA CASA RECTORAL
Delante de la puerta de la casa rectoral hay un gran pilón que se alimenta de las fuentes de Santanrandán, Rouco y otra que nace en las Tomadas, a muy poca distancia de la presa, el recorrido de esta agua desde el primer manantial hasta la feligresia o casa rectoral es de unos 3 kilómetros, esta agua es exclusivamente de la casa rectoral, hace 21 años que rige esta parroquia el que suscribe y jamás persona alguna invocó derecho alguno sobre la misma, viene por lo referido, disfrutándose sin oposición alguna este derecho que nació de los fundadores de esta parroquia.
En la presa, cuyo recorrido es largo y por la escasez que se padecia en los veranos, se han hecho algunas reformas notables, siendo entre ellas dignas de notarse la (…) de un buen trozo, mediante postes de piedra, que precede a la casa rectoral ya que en el era donde más se perdia, en el paso de los (…) de Santarandán se efectuó una buena modificación haciendo un (…) contención para evitar que se perdiese por allí el agua, también (…) de la primera fuente se hizo alguna modificación.
En la actualidad (…) un fenómeno y es de que después que se ha realizado (…) repoblación forestal en estos montes, hay mucha más abundancia (…) de tal forma que , si se tiene el cauce en buenas condiciones (…) que las dichas hay abundancia de este apreciado (…) todo el verano.
Tamén encontramos unha referencia que ten que ver co anterior:
Descripción:
Fonte a carón da igrexa de San Vicente de Cerponzóns, procedente dunha mina de agua situada no monte veciño. A fonte mana a partir dun oco no muro do adro da igrexa. A lumieira do oco esta aproveitada dunha pedra moldurada. A auga percorre ao longo dunha canle labrada por tramos en pedra de granito. A canle ten dous desaugadoiros, un lateral que desemboca nunca piscina de muros de perpiaño de granito de 2 metros de ancho e longo aproximadamente. O outro desaugadoiro está no extremo da canle e desemboca nunha gran pía rectangular situada nun nivel inferior. A ámbalas dúas beiras da pía hai perpiaños horizontais ao mesmo nivel. Un deles está lixeiramente elevado e inclinado que ben se podería usar como lousa de lavadoiro. A auga sobrante da pía cae nun desaugadoiro limitado pola outra beira por unha pedra circular procedente do tornarratos dun hórreo.
Sumando os depósitos de todas as Comunidades de Augas fan un número de 214. A maioría das traídas fixeronse a man, utilizando sachos, palas, punteiros, picos… Polo que se pode ver no documental, pódese comprobar o sentimento de orgullo de toda a veciñanza que participaron nos inicios das traídas de augas, como os que hoxe en día levan as rendas das directivas que hai pola parroquia.
Aproveitando o envío da felicitación da Asociación de Veciños, preguntéi a uns cuantos veciños e veciñas que me dixeran que lle piden a Papá Noel, aos Reis ou ao Apalpador para o próximo ano, pero que tivera a petición relación a temas relacionados coa parroquia.
Coma sempre, a identidade das persoas que lle pregunto e contestan no a poño.
Éstas foron as respostas:
1-Desearía que se fixera a senda fluvial do Río Rons ata o embalse do Pontillon de Castro
2-Gracias cariño, yo le pedí mucha salud para nosotros, toda mi familia y para todos mi amigos que tengan mucha suerte y que no me falten como vosotros.
3-Buenas tardes Juanito! Eu xa non pido nada solo que me traiga un pouquiño de ilusión para poder seguir xa nada me ten sentido
4-Gustarísme pedirlle so apalpador que fose botando castañas para que no canto de ter plantacións de Eucalyptus, acacias ao alrededor do adro e outras especies invasoras tiveramos soutos para disfrutar dos bosques e dos seus froitos: castañas, setas…
5-Buenas tardes, pues yo creo el tema de moda es el alcantarillado, me gustaría que nos lo pusieran a todos sin excepción .Gracias
6-Un alumbrado navideño, ahora está de moda.
7-Igualmente para vosotros, yo pido salud para todos y más union, gracias
8-Mi deseo es que mi parroquia fuese un hogar .
Y saber el significado de:
Tolerancia
Empatía
Respecto
Unión que es lo que hace la fuerza para llegar lejos.
9-Pois eu pedirialle a todos eles, a ver di algún o consigue, que se reconstrua o muiño do Caeiro antes de que se derrume totalmente e que se faga unha senda peonil percorrendo todo o patrimonio etnográfico que temos para que a xente poida aprecialos😜
10- Non deixar de practicar os costumes, os hábitos, as nosas formas de ser, conservar as tradicións, transmitir as prácticas culturais ás novas xeracións.
Entre todos transmitir e compartir valores, historias e obxectivos dunha xeración a outra.
Que a veciñanza se motive para crear e compartir unha identidade colectiva, coa finalidade e a importancia de seguir sementando a nosa identidade cultural, que conta xa con 1004 anos de existencia.
11- Boas tardes Juan, pregúntasme que desexo para a parroquia, pois mira, desexo moitas cousas, pero una delas sería que o coro da parroquia volvese cantar, como nestas datas de Nadal, cando se cantaba os villancicos é o día de Reis cos traxes, que se facía unha festa grandísima, cantabamos gratis para os nenos e para a xente maior.
E vouche a ser sincera, que desde que o coro non existe na parroquia e non sei si compite a D. Herminio ou a quén non quere o coro, a asistencia de fregueses que van a misa diminuíu considerablemente, onde antes, cando cantaba o coro, a igrexa estaba chea de xente, tanto xente da parroquia como de fóra, tanto sábados como os domingos a igrexa estaba chea e agora é unha tristeza ver a pouca xente que vai, eu xa vou pouco a misa, pero cada vez que vou a afluencia é pouca e dáme moita pena ver a pouca xente que asiste. Eses días que vou dáme moita tristeza, sinceramente.
En cambio se existise o coro é Don Herminio quixese e vós animáselo a que o coro existise, porque a xente da parroquia quere o coro, aínda que moitos digan que non, pero hai xente da parroquia que quere o coro, así se dá a demostrar que a xente xa non vai a misa, e o que vai, vai a misas que se fan por catro ou cinco e aínda así pouca xente asiste, onde antes unha misa por unha persoa xa enchía a igrexa.
Iso é o que penso e gustaríame seguir a tradición de antes, de cando estaba Don Manuel.
Un saúdo Juan e felices festas.
12- O que pido para a parroquia é que seamos todos mellores como veciños, mais colaboración para todo é menos críticas tamén.
13- Eu teño 80 anos e me entristece que non se faga festa o día do patrón san Vicente, aínda así se necesitan da miña colaboración para ir pedir polas portas que conten comigo no que poida axudar. Hoxe en día xa non hai quen faga as festas, unha pena.
Isto non vos é conto ningún, pero vós porfiades que si e, por máis que volo xure por estas que son cruces, vós seguiredes sen crelo. Como queirades, eu vóuvolo contar de todas todas.
Venancio atopábase ó cabo dunha vida tan corrente e vulgar como a de miles de milhóns de humanos habidos ó longo e largo desta canica flotante que algúns chaman mundo.
Estaba tan acabadinho que xa case non falaba, apenas comía, bebía por conta-gotas e respiraba por unha cánula. Era pouco máis que un esqueleto tapizado de pelica enxoita e correosa.
Non estaba só. O seu cuarto semelhaba o camarote dos Marx. Víase ben que era a derradeira morada dun moribundo rico.
E chegou o parente político, pois sempre hai algún ata nas melhores familias. Nun momento dado elevou a sua imposturada voz de elocuente predicador por encima de suspiros, rezos e aies varios.
– Este home…que digo home!; este notable patriarca que tanto se sacrificou polo benestar desta familia, batendo o cobre día tras día ata conseguir acumular un enorme capital coa suor da sua fronte e a seu natural instinto negociador…
– A onde queres ir parar noxento demagogo ? Coidas que estás nun mitin falándolhe ás ovelhas que te votan ? -saltou a neta Valentina Teresa, que tinha fama de roxa- Pecha o peteiro e respecta ó avó comatoso, lacoeiro !
– Ei, de comatoso nada! -protestou desde o leito mortuorio o velho panarra.
– Podemos facerlhe un acto de homenaxe no Concelho nomeándoo filho adoptivo e entregándolhe as chaves da cidade, todo cuberto polas radios e televisións e con algún xornalista portugués para darlhe un aquel internacional -volveu falar o sobrinho deputado conservador ( conservador da poltrona parlamentar ) -Que vos parece ?
– Unha merda ! -protestou o velho que estaría terminal pero conservaba un oído finísimo- Eu, o que qero é cumprir a minha última vontade!
– E cal vén sendo a tua útima vontade? -quixo saber un dos filhos.
– Ir á Luna !! -refungou o senil encamado.
Fíxose un fondo silencio. Miráronse uns a outros sen dicir ren. Uns encolhíanse de ombreiros, outros barrenaban cos furabolos nas pápebras preguntándose se o avó toleara, o resto non daba pechado a boca. O cura, que tamén andaba por alí,preguntou:
– Como dixeches Venancio ?
– Estades xordos ? QUERO IR Á LUNAAAA !!!
Parecía mintira que aquel pelelho puidera berrar daquela maneira. Milagrosamente, aquel fol baleiro, podía emitir ruídos. O rebumbio de parentes foi saíndo atropeladamente do cuarto. O velhouco, o que quedaba del, ameazaba:
-Si, escapade treidores! Pero que saibades que se non cumprides a minha última vontade, aparte da minha maldición, ides quedar sen un can! -sentenciou Abelardo.
Os familiares, reunidos no cuarto vecinho,analizaban os últimos acontecementos. O Jhonantán foi o primeiro en falar:
– Ou sexa que ó avó dalhe agora por meterse a cosmonauta…
– Seica si. E en canto pode sair unha viaxe á lúa ? -preguntou un.
– Suponho que un capitalón -contestou outra. O filho máis novo dixo ó maior:
– A ver; ti que estás ó tanto da economía familiar… canta “arandela” pode ter o veho ?
– Non sei -respostou- Andará polos quince milhóns…
– De euros ??
– Pois claro, non van a ser de ladilhas. -@s demais asubiaron abraiados
A filha maior faloulhe ó seu filno, que paracía o máis espabilado:
– A ver ti Kevincinho; ti que estás moi posto na informática, a ver se te enteras de canto pode custar unha viaxe á lúa. Tenho entendido que xa ten ido ó espazo algún milhonario chalado.
Quedaron en xuntarse na segunda da semana seguinte para seguir debatendo.
– Conseguín contactar cos chineses a través dun amigo meu do PC que conhece a un cubano, que fai boas migas cos chineses e que dixo que estes, en data próxima van lanzar un foguete en colaboración coa NASA…
– A das cervexas ? -preguntou algún. Kevincinho fixo caso omiso e seguiu:
– Pois seica se quedaron algo curtos de presuposto e están dispostos a levar un pasaxeiro a cambio de nove milhóns de euros que é o que precisan para combustible pero haberá que decidilo xá porque o lanzamento está programado para pasado manhá.
– Pois que vaia, xa que é a sua última vontade…e canto quedará para nós ?
– Uns seis milhóns, euro arriba, euro abaixo.
– Ben milhor é iso que nada -resignouse un cunhado que andaba por alí.
E foi dito e feito. Sentuise un balbordo infernal e un caza Harrier aterrou no patio do Hospital. De súpeto entraron no cuarto media ducia de tipos co escarandras e traxes de plástico e vestíronlhe un ó enfermo Venancio que se deixou facer pois xa o doctor Niquete o sedara ben sedado e non deu nin chío.
Nun pis-pás, o Harrier baixou na madrilenha base de Torrejón e embarcaron ó velho nun grande C-40 que non parou ate chegar á China comunista. Alí foi sedado de novo pois xa empezaba a protestar e a trabar a todo o que se lhe achegaba. Xa o subiran á cápsula do foguete onde ficaba deitado e atado e ben atado e aínda que patexara e berrara ata empanhar o vidro da escafandra: “Sacaime daquí!…Non quero ir á Lúaaaa !!!” Inútil; ninguén lhe entendía nada. Os principais medios informativos do mundo fixéronse eco do acontecemento; “Venancio Hortera, un mihonario galego, cosmonauta”, Washington Post; “Hay un gallego en la Luna, Luna…”, La Koz de Galicia; “Venancio, selenita”, Le Figaro; “Encontros na terceira idade”, Frankfurte Allgemeine Zeitung ou “era visto”, Ecos do Xallas”…Todo un acontecemento: os parentes de Venancio vendendo exclusivas; edicións especiais, documentarios, entrevistas. Políticos de tódalas pelaxes facéndose fotos diante da casa, as televisións,Si, as televisións cos seus realiti xous. Pero todo acabou de súpeto. O nutrido clan do Venancio alugara unha pantalha xigante de televisión para ver o lanzamento todos xuntos no ximnasio do patrucio. Rematada a conta atrás, o foguete perdeuse entre as nubes e, tralos típicos comentarios, a patuleia levantou sesiónl. No día seguinte chegoulhes unha mensaxe vía internet do ministro de exteriores chinés: ” Sentimos comunicarlhes que o seu familiar non resistiu a forte aceleración para acadar a velocidade de escape e… digamos que caducou. Para non facer perigar a misión e dado que xa comezaba a cheirar, acordamos ceibalo no espazo exterior e alí ficará inalterable por toda a eternidade orbitando a terra, cousa que non deixa de ser un verdadeiro luxo para as actuais e futuras xeracións dos seus descendentes…” Seguía a misiva falando de medalhas, honras, homenaxes que lhes brindarían en todo o mundo…
Pasado menos dun mes, soou o teléfono no caserío do defunto un certo domingo pola manhá. Unha mulher con loito ergueu o auricular e preguntou:
– Diga ?
– Hola, está Venencio ?
– Non, quen é ?
– Son Leandro, un amigo. Cando chegue dígalhe se pensa vir hoxe á Luna. Quedou de vir hai quince días pero non apareceu…
– Á LUNAAA ??
– Si, a sala de festas da estrada da Corunha, en San Vicente de Cerponzóns, Pontevedra, non sabe ?
– ( ¿…..? )
Esa foi a verdadeira historia de Venancio Hortera, un home que sen nunca ser “Yayoflauta” rematou sendo “Yayonauta”.
Fai uns días estiven de visita a un recuncho que teño no trasteiro da casa é onde de cando en vez pásome horas vendo as cousas que vou gardando e que seguramente a maior parte delas non volverei a usar, pero tamén hai algunhas que cando as atopas de novo lévasche unha sorpresa, como o que atopei esta última vez.
Encontréi un cuadernillo dedicado á Peña Madridista de Cerponzóns, editado con motivo do cuarto aniversario (1991/1995).
E a miña sorpresa foi que neste cuadernillo lense determinados artigos que non teñen nada que ver co fútbol.
O monte, o viño, a igrexa, a publicidade de varias empresas da parroquia etc. Fun recollendo todo o que pode ser do interese daqueles veciños que son de Cerponzóns, xunto coa publicidade que aparece en dito cuadernillo.
PORTADA ( 1991/1995, 4º Aniversario)
Cara a Galicia, cara á vida, ó futuro i á xustiza
galego puro, trae teu sangue de luz contra do escuro.
Escacha o medo, rompe o conformismo
se libre, se galego, se ti mesmo.
Corría o ano 1995, a Peña Madridista de Cerponzóns edita un exemplar para celebrar o seu cuarto aniversario da súa fundación. O presidente, Juan Sobral Iglesias, diríxese os socios :
SAUDO DO PRESIDENTE
Meirantes amigos, estimados compañeiros, permitídime que aproveite esta oportunidade para saludarvos e agradecer ó mesmo tempo a aquelas persoas que o fixeron posible : uns coa súa aportación económica, outros coa súa constancia, coma os párrocos aportando os datos dos arquivos das igrexas con tanta xentileza.
Tamén temos que agradecerlle a Vinacoteca Nacional, á Xunta de Galicia, Delegación de Parques Forestais e Departamento da Cabana Gandeira.
Sentimos ó mesmo tempo non poder acoller neste cuadernillo os valiosos traballos dos cregos por falta de espacio, pero con moito gusto farémolo no vindeiro ano a ser posible.
Desexamos firmemente ser útiles de cara á sociedade rural e traballadora do campo.
Témo-la esperanza de que esta andadura que comenzou aquí non decaia e medre en tempos vindeiros, por medio da nosa iniciativa ou pola de outras persoas, xa nos queda muito no tinteiro e é valeroso poder lembrar a fermosura da terra galega.
Que lles vaia doado.
Juan Sobral Iglesias
Presidente, 22 de Abril 1995
O VIÑO
Sempre houbo traslado de variedades, de uns territorios a outros. En liñas xerais, as nacións europeas foron adoptando prantas procedentes do este, especialmente do Asia occidental. Pero estos traslados facianse dun xeito desordeado, introducindo semillas de uva e máis frecuentemente sarmentos.
Un dos intres máis apropiados para esta actividade foi a colonización que tivo lugar na Europa occidental, a cargo dos cartaxineses e romanos; e en menor grado, de fenicios e gregos. A expansión de estos dous derradeiros foi soio comercial, polo que deixaron menos marca do seu paso. A colonización romana, ben organizada, foi a principal causa da introducción de variantes de uva (e de outros cultivos) en España, Francia e outras nacións occidentais.
Máis tarde, a invasión árabe (en España) e as Cruzadas foron camiño para a chegada doutras variedades de vide.
De calquer maneira, estas entradas facianse pouco a pouco, e daban oportunidade para comprobar o resultado da adaptación. As variedades que non presentaban cualidades interesantes eran rexeitadas, mentras que as que daban bo resultado iban propagándose.
Ademáis, ó realizarse o transporte no senso dos paralelos, de este a oeste, o clima era relativamente semellante na zona de orixe e na nova, o que facilitaba a aclimatación.
O MONTE EN TEMPOS PASADOS
Foi unha práctica constante, case Xeral en Galicia ata hai ben poucos anos aínda nos primeiros anos 70 era doado distinguir nos montes galegos mestas columnas de fume que sinalaban a preparación do chamado “inculto” para producir cereal.
A clave das estivadas era, pois, o borrallo. Non son poucas as diferencias zonais que se poden apreciar, mesmo na súa denominación-rozas-, estivadas, restrebos, queimadas…..
Dúas especies eran sementadas preferentemente : O centeo e o trigo de monte -de máis baixo rendemento pero que poñía en mans de campesiño o apreciado pan branco-sen que fora descoñocida a bota de patacas nos montes queimados.
Normalmente só se obtiña por este procedemento unha colleita de cereal, xa que no segundo ano os rendementos caían moito. Aunque dependendo da calidade da terra se podía facer tralo centeo unha colleita de avea, será xa ben entrado o século XX cando o Emprego de adubos minerais, escorias e superfosfatos.
Polo que fai a erosión, é certo que en lugares moi encostados se fai evidentemente a indefensión do chan trala perda do manto vexetal; os efectos deste sistema de cultivo pódense apreciar sobre todo en áreas montañosas.
Tampouco convén carga-las tintas no nocivo efecto do lume sobre a materia orgánica do solo. O lume xoga un papel importante na consecución dalgúns efectos beneficiosos para a actividade agraria.
SAN VICENTE DE CERPONZONES
SAN MARTÍN DE BERDUCIDO
Las parroquias de San Vicente de Cerponzones y de San Martín de Berducido pertenecen al tipo de las que, siendo independientes entre sí, permanecen unidas bajo un mismo párroco desde el comienzo de su historia.
No se trata de un caso muy frecuente, pero tampoco resulta extraordinario. En la actualidad puede parecer extraño que exista esta unión, pero para entenderlo bien tenemos que situarnos en lo que sucedía en el pasado.
Hace 250 años no existía la parroquia de Sta. María de Geve, siendo la iglesia de San Andrés la más próxima a la Berducido. Tampoco existía la actual carretera de Santiago a Pontevedra, que motivó en San Vicente la construcción de numerosas viviendas en las zonas más cercanas a la misma.
En realidad las casas de las dos parroquias estaban más próximas entre sí de lo que puede parecer a simple vista. Las zonas de población más antiguas de Berducido son las de Contixe, Las Cruces ( lugares que hoy están deshabitados) y Cobadáspera. En San Vicente había casas en Chan do Monte y Santarandán. De tal modo que la mayor parte de la población de las dos parroquias vivía en las dos faldas de unos mismos montes, con muy poca separación entre sí. Esta separación nos parece hoy muy grande a causa de las modernas carreteras, que siguen en general una orientación Norte-Sur, que es la más fácil para los vehículos.
Seguramente no es muy conocido que hay casas en San Vicente que están más cerca de la iglesia de Berducido que la de Cerponzones. La distancia en línea recta entre las dos iglesias es de 1.850 metros.
La razón de que el párroco tenga su residencia en San Vicente se debe a que la mayor parte de las tierras del iglesario están situadas en esta parroquia. En Berducido había tierras y residencia para un capellán.
En realidad las dos parroquias tenían libros parroquiales separados, mantenían-y aún mantienen- una contabilidad por separado y eran atendidas directamente por capellanes distintos. Solamente coincidían en estar regidas por un mismo párroco.
Quizá la mayor diferencia con los tiempos pasados sea que antes había más relaciones familiares entre las personas de las dos parroquias. La facilidad actual para desplazarse ha influido en que se den matrimonios con personas de lugares más lejanos, mientras que en otros tiempos eran más frecuentes los matrimonios entre los feligreses de San Vicente y Berducido.
Lo que hoy parece más necesario es que se mejoren las comunicaciones entre ambas parroquias, cosa que no sería muy costosa y contribuiría a una mejora económica y en las relaciones humanas.
D. Manuel Miguez.
REPOBOACION FORESTAL NA EPOCA DO FRANQUISMO.
Non estaba previsto en principio abranguer neste traballo o periodo posterior á Guerra Civil, que por si só esixe un labor investigador exhaustivo que excede ás nosas posibilidades. Non obstante, e ainda que non fixemos practicamente ningunha investigación sobre ese periodo, crémonos na obriga de apuntar algunhas liñas sobre a evolución xeral do monte nunha época que marca un cambio decisivo e drástico respecto ás anteriores etapas estudiadas.
Trala Guerra Civil, como dixemos, a gran novidade vaise-lo inicio de unha repoboación forestal masiva auspiciada polo Parrimonio Forestal do Estado, constituido o 10 de Marzo de 1941. A empresa repoboadora asentariase precisamente na indefinición legal e na municipalización cun novo e poderoso instrumento legal : a ley hipotecaria. Esta lei posibilitaba que os concellos inscriben no inventario de bens municipais previsto pola lei de réxime local tódolos montes da súa demarcacion, sen necesidade de aportar probas documentais, únicamente coa certificación do secretario do concello.
Creado o Patrimonio Forestal do Estado e inventariados os montes como repoboador era ben sinxelo : o P.F.E., en asociación coa Deputación correspondente, promoria a realización de consorcios coas entidades propietarias, é decir, cos concellos; Patrimonio é Deputacion financiaban a plantación, aportando os concellos a terra.
O éxito destes consorcios foi inmediato, de xeito que os veciños foron literalmente expulsados dos seus montes, que pasaron axiña aseren invadidos e repoboados. Oubo certamente excepcións nas que os consorcios foron realizados cos veciños, pero estes casos foron case anecdóticos.
O Xeral foi acordado por o P.F.E. -Deputación-Concello. Ignorando a titularidade dos veciños, excluidos tamén dos beneficios que reportaba a renda de madeira. Por que o reparto dos cartos o tipos por ese concepto fariase así: o 40% para o Concello, que podría empregalo libremente, sin ningunha obriga coas comunidades respectivas; o 35% para a Deputación e o 25% para o P.F.E., para financiar nova repoboación consorcio da afectou en total a máis de 400.000 hectáreas.
A UTILIZACION GANDEIRA DO MONTE.
O monte, ademáis de permiti-la obtención de colleitas suplementarias de cereal e permiti-la necesaria fertilización das terras cultivadas, asegura na agricultura tradicional o sostén de cabana gandeira.
A alimentación animal, por tanto, depende en gran medida dos recursos que o monte sexa capaz de fornecer, da extensión e calidade dos mismos.
Compre ter en conta que estamos a falar dunha economía agraria na que a especialización gandeira non se irá desenvolvendo ata ben entrado o século XX e na que o factor esencial -insistimos- é o equilibrio agrogandeiro. Neste equilibrio, no que o inculto desempeña un papel fundamental, o gando -nomeadamente o vacuno- vai ter un carácter polivalente, xa que ademáis de fertiliza-las terras e producir sobre todo carne e leite, ten que ser utilizado como forza de Traballo nos labores agrícolas.
Estas funcións son cumpridas cunha distribución de cultivos na que a existencia de pastos especializados non pode ser calificada máis que de cativa. En consecuencia, non se pode falar de explotacións gandeiras propiamente ditas; tal como afirmaba unha memoria redactada en 1875 por Antonio Ulloa y Jiménez, para o agricultor resultaba indispensable que o mesmo gando reunise as características de ” precocidad para el trabajo, facilidad en la ceba y abundancia de leche”.
Con todo, o bovino galego vai ser obxecto xa dende antes do século XVIII dun activo comercio co exterior -principalmente con Castela e Portugal-, que vai experimentar un pulo decisivo na segunda metade do século XIX, co inicio das exportacións a Inglaterra; mercado que será sucedido dende finais desa centuria polo interior peninsular, ó pairo do incremento da demanda urbana española.
A existencia deste mercado non foi capaz, sen embargo, de induci-los necesarios cambios tendentes á especialización pecuaria ata ben entrado o século XX, ou polo menos.
A VIDA DOS LABRADORES (1930)
Polo xeral e mui pobre. Eles manteñen vacas, pero non comen carne de vaca máis que en días señalados.
Eles manteñen porcos, pero deles non comen máis que algún touciño; teñen galiñas pero non comen nin os ovos nin os pitos. As súas casas son pobres e o traballo é duro principalmente para as mulleres desde que se casan, en un par de anos perden a xuventude e a súa fermosura.
Fai un tempo, un dos compoñentes da Peña Madridista, contoume que a Peña estivo activa mais de 47 anos, formada por un grupo de veciños da parroquia que chegaron a ser uns trinta e que nos últimos anos eran sobre once os que a compoñían, que seguiron unha tradición de pertencer a Peña Madridista, por onde pasaron moitos veciños, moitos deles por desgraza que xa non están entre nós.
A Peña nunca foi oficial, nos últimos anos estaban coa idea de dala de alta, pero creo que non chegou a levarse a cabo, últimamente o único que facían eran unhas quinielas e unhas primitivas, que seica nunca tocaban, e despois unhas tres ou catro comidas ao ano e pouco máis.
Escudo colgado na parede de Casa Falcón.
Nos bos tempos cada peñista poñia 5000 pts. e despóis pasouse a poñer 50€, pero coa crisis a xente tuvo que ir deixando a peña, e xa non se programaron máis viaxes, como aqueles que foron a Asturias, a Tenerife, a Madrid etc. , foron muitas excursións o longo de tantos anos desde aquela primeira saída que foi a Toxa, visitando tamén Cambados e Vilagarcia.
O Roque de Cerponzóns 