12- MIREI QUITAR O MAL DO BECHO.

De novo recibin unha chamada de teléfono de outra veciña, quería contarme algo do que ela foi testigo sendo unha nena…

-Juan, visto que uns cantos veciños vanche contando os seus recordos, eu tamén quero comentarche os meus, animeime a iso porqué nos teus relatos non nomeas a ninguén e iso tranquilízame, xa que o único que che pido é que non se saiba a miña identidade.

O que che vou a contar é verídico, visto polos meus propios ollos. Trátase de como a miña avóa quitaba o Mal do Becho.

Non foi unha soa persoa a que vin como a miña avóa realizaba a curación e pronunciaba o ensalmo, foron unhas cantas, unhas eran veciñas e outras acudían doutros lugares.

A miña avóa tiña fama de sanar a xentiña que por un motivo ou por outro enfermaban debido ao aire ou a picadura dun becho .

Penséi que había que poñerse en contacto coa veciña ó mais rápido posible, son historias que non hai que esquecer…

Si ímosnos ao recollido por V. Lis sobre este tipo de sanación o tratamento que realizaban as persoas que se dedicaban a eliminar o Mal do Becho, baseábase en tres factores : a relixión, a pureza dos mesmos e a suxestión.

En muitos dos casos as sanacións facíanse nuns escenarios determinados, como podía ser o atrio, nunha capela, nunha igrexa, nun santuario…muitos deles valéndose de cruces, rosarios, crucifixos etc. e ademáis usaban ensalmos onde se nomeaban santos e santas, rematando sempre coa mesma frase : Coa graza de Deus e da Virxe María, un Pai Noso e un Ave María.

CHEGUEI A CASA DA VECIÑA…

Volvemos a falar de novo desde o principio, volvendo a pedirme por favor que non a nombrase. O meu confidente comeza a dicirme os utensilios que utilizaba a sua avóa, un cacharro de barro virxe, mellor que fose de cor negra, un coitelo, unha cabeza de allo e un pouco de terra.

O Mal do Becho tamén era coñecido por Hidropesía, Hidropo, Odrepio, Hidrope…dependendo do lugar, hai por exemplo lugares como Sanxenxo, A Golada, Porto do Son, Campo Lameiro…onde cada sanador tiña a súa forma de curar e o seu ensalmo, pero todos coincidían nunha cousa : para curar o mal teñen que “cortar” a enfermidade, un coitelo ou unha navalla están presentes en todos estos lugares.

Mentres eu vou anotando os utensílios que usaba a avóa da miña confidente, ela foi a buscar unha fichiña de viño, xa sabe que eu sempre traballo mellor tendo algo que beber, jajaja.

-Bueno Juan, sigo contándoche, eu era moi pequena e teño visto como chegaba a xente coas mans, as pernas, as costas fatais, pero é que non che podes imaxinar, recordo a unha señora que a levaron a unha cama e espírona a parte de arriba, tiña as costas fatais, aquilo era horrible, pobre muller.

– E ti sabes porqué motivo collían ese mal ?

– Mira, daquela había costume de ir lavar a roupa ao río e despois deixábana ao clareo, colocábana encima das ramas ou das silvas, quedaba a roupa ás veces de noite e os bichos andaban por encima da roupa, outras veces unha picadura dunha culebra ou outro becho que tivese veneno.

A miña avóa entón collía a terra e metíaa no cacharro de barro, collía uns cuantos dentes de allo e facíalle unha cruz, despois pasaba un dente de allo polo sitio donde tiña os grans ou o sarpullido, facendo tres, cinco ou sete veces a misma operación, cando acaba de pasar os allos por todas partes do corpo que tivera afectada seguidamente co coitelo “cortaba a terra” e facía unha cruz na terra. Despois o coitelo colocáballo encima da pel e volvía facer a cruz. Así as veces que fosen necesarias. Mentres realizaba iso dicía un ensalmo, aínda me acordo perfectamente, decía así:

AIRE DE BECHO

VAITE O CHAN

DEIXA QUEDAR

ESTE CORPIÑO SAN

PARA COMER E TRABALLAR

CORTOCHE A CABEZA

CORTOCHE O RABO

CORTOCHE O TORO DO MEDIO

PARA QUE NUNCA MAIS SEAS NADA

CORTOCHE TODO CANTO TÉS EN COL DE TI

PARA QUE NON CREZCAS NIN VERDEZCAS

NIN FAGAS COUSAS QUE MAL PAREZCAN

POLA GRACIAS DE DIOS E DA VIRGEN MARÍA

O SANTO DE ÉSTE DÍA (Decía o nome do Santo de ese día)

E remataba dicindo : Cun Pai noso é un Ave María.

Seguidamente rezaba un Pai Noso e un Ave María.

Ao acabar a oración, a terra que usara tirábaa toda nun rego de auga é os allos queimaba un dente cada día ou tamén todos xuntos.

Isto facíao durante 7 ou 9 días seguidos.

E podes crerme Juan, curábaas.

1- OS CAMIÑOS

INVENTARIO DOS CAMIÑOS DÁ PARROQUIA…

Na nosa parroquia temos varios tipos de camiños e estradas, fai moitos anos, na época que os romanos pasaron pola nosa terra construíndo a vía romana XIX, ésta planificouse directamente desde Roma, era de suma importancia estratéxicamente, a súa pavimentación e o seu mantemento eran mantidas polo Estado, coa colaboración dos propietarios dos terreos que atravesaban.
Para a xestión deste tipo de calzada había un funcionario do Estado que era o encargado da execución da obra, ademáis de ter a responsabilidade da conservación e reparación.
A súa experiencia era primordial, deseñaba a vía atendendo a un aspecto vital : a pendente lonxitudinal, tiña primeramente en conta que os vehículos que ían desprazarse por ela eran de tracción animal, unha excesiva pendente sería desastrosa para o correcto desprazamento das cargas, así que sempre tiña en conta respectar que as pendentes non fosen máis do 8% , en casos puntuais non había máis remedio que superar esa máxima, pero procurábase que fosen tramos curtos, sempre se trataba onde se podía a realización de desmontes do terreo para rebaixar pendentes.
A súa técnica de construción consistía primeiro en determinar o trazado da ruta, encargábanse diso os mensores romanos, o que hoxe en día coñecemos como topógrafos, logo de tomar as medicións pertinentes, sinalaban a ruta por medio dos fitos (milenarios), de seguido comezábase a construción preparando o trazado tallando as árbores que podían entorpecer o camiño.

Na nosa parroquia temos moitos camiños realizados exclusivamente polos veciños e outros coa axuda das autoridades.
Cada un deles tiñan un motivo de porqué realizalo, para comunicarse entre as aldeas, para ir ao monte, á cidade ou a outras parroquias etc.

Non estaría mal señalizar pola parroquia os antigos camiños da parroquia, indicando a utilidade que tiñan.

Calzada romana por Liborei

Os camiños facíanse seguindo a configuración do terreo, debido a elo a poboación e as vías de comunicación establecéronse principalmente sobre dous eixes : Sur-Norte, case paralelos.

Decidin facer un inventario dos camiños, de momento teño recollido os seguintes camiños, busquéi os máis antigos dos que encontréi referencias :

1.- CAMIÑO DA VÍA ROMANA :

Iba seguindo a vella vía romana que bordeaba o lado Oeste da parroquia por Pidre , S. Caetano , Liborei e Castrado , para seguir cara á Portela.

2.- CAMIÑO VELLO DE PONTEVEDRA :

Que iba desde A Ermida, pasando por Tilve e a Bouza , cruzaba Meán e O Bravo para bifurcarse logo cara a Castelo e Casaldorado.

3.-UN CAMIÑO REAL :

Que comenzaba en Ponte Beán ata a feligresía de San Mamede de Silva da Portela ( sesenta ferrados).

4.-CAMIÑO

Que iba desde a Igrexa de Cerponzóns ata a Igrexa de Peñaflor, feligresía de Sta. María de Perdecanai (cincuenta é catro ferrados).

5.-CAMIÑO

Que iba desde a Igrexa de Cerponzóns ata a feligresía de S. Martín de Berducido (sesenta é catro ferrados).

6.- CAMIÑO FRANCÉS

Que iba por Ponte Beán, Liborei…

7.- UN CAMIÑO REAL

Que iba desde a Fonte de Meán ata o Salgueiral.

8.- CAMIÑO DOS ARRIEIROS

Pasaba por Cerponzóns ata Moraña.

9.- CAMIÑO DA FEIRA

Coñocido tamén por pasar polo Campo dos Bois.

10.- O CAMIÑO REAL

Forma parte do que se coñocía como Camiño Real Transversal de Santiago a Pontevedra, donde o tramo desde Ponte Valga a Pontevedra foi construído por mediación do Arzobispo Malvar, realizándose entre os anos 1776/1804.

Éste camiño é o que coñocemos agora pola carretera N 550, pasando desde A Ermida ata Pidre.

NOTA : Agradecería axuda para correxir, aportar e completar éste traballo, para incluir tanto os mais antigos coma os actúais.

Camiño Real e a Ponte Malvar no lugar de A Rons.

11- CAMIÑO…

Camiño desde A Ermida ata o lugar de O Gabián ( Verducido)

31- A BOTICA DA CASA

RECEITAS DOS NOSOS ANTERGOS.

Cando chega o inverno, o frío, a choiva, o vento, sabemos que estas inclemencias son os mellores aliados para comezar o noso corpo a sentir síntomas de catarros, gripes ou gripallada, como decimos a veces.

Habitualmente recorremos ao noso médico de cabeceira, ou ben á botica para que nos receten o medicamento apropiado para curar o mais pronto posible, pero, como curaban os nosos antepasados estas enfermidades ? Pois a maioría das veces cos seus remedios caseiros, receitas que se foron transmitindo ao longo de moitos anos, coma sempre pedín aos meus veciños a súa colaboración.

Sabemos de antemán que o caldo de galiña (moi nutritivo e bo para manterse hidratado), os grelos (ricos en vitamina B9 e ácido fólico, ademais de contar con propiedades antioxidantes) e o viño tinto quente con azucre, son quizáis as receitas máis coñecidas na nosa Galícia.

Pero hai moitas recetas que seguramente non coñocemos e por iso comecei a preguntar, obtendo o seguinte recetario :

Comenzamos con unha receita que preparábaa o meu avó Jesús, O Roque, seica era man de santo para cando estaba agripallado :

1-1/2 litro de viño tinto, 1/2 quilo de azucre, 6 figos pasos, un trozo de unto e unha ramiña de romeu.

Preparación: Nunha tarteira ponse todo a ferver. Logo de fervido cóase e seguidamente bébese.

Nada máis habelo bebido meteste na cama e arróupasche ben, ao pouco tempo comezas a suar toda a noite.

Ao seguinte día estás como novo.

AS RECEITAS DOS VECIÑOS E VECIÑAS QUE ME FORON COMENTANDO O LONGO DESTOS DÍAS :

2-Eu recordo que na miña casa cando che doía o estómago tomábase unha copa de xinebra, tamén a teño tomado cando tiña a menstruacion.

Para quentar o corpo ás mañás era habitual ver ao meu avó tomarse unha copa de aguardente branca para quentar o corpo.

Pero usábase moito o aguardente empapado nun algodón para cando che doían as muelas.

3- Na nosa casa augardente de herbas pra todo ! Pra cando doía as moas, pra cando doía a barriga, pró catarro, pra todo !

4-Recuerdo que para la gripe mi madre me ponía un emplaste de papel de estraza untado con sebo de carnero. Me hacía con el sebo que derretía con una cerilla y mucho cuidado porque el piso era de madera una cruz en la frente y untaba la nariz. Dormías como un bendito y te levantabas nuevo.

5-Para los oídos que padecía mucho de ellos me echaron aceite de rato que traían los marineros. Era muy malo de conseguir. Cuando me lo dijeron casi me da algo con la fobia que le tengo a los ratones. Pero rato en este caso era un pez que era malo de conseguir y servía ese aceite de rato para muchas más cosas.

6-Poner cebolla cortada en la mesita de noche para la tos. Como no, los típicos vahos de eucalipto.

7- Leite con coñac e dúas aspirinas, cama, muita roupa encima é a sudar.

8-Para el dolor de muelas,un chopito de aguardiente blanca y aguantar en la zona sin tragar,te dormía la zona y también dormías con el colocón🤦‍♂️.

Para la gripe,leche muy caliente y miel,creo qué le echaban coñac, colocón,sudar y a dormir🤣🤣

9-Caldo de galiña para as paridas

10-Para a gripe e os catarros, unha taza de leite ben quente con brandy . Sudas como un oso e ao día seguinte novo.

A mesma receita de leite bem quente con unto derretido

E unha xema de ovo con Sansón para darche forzas

11-Yo recuerdo de mi abuela, para el dolor de muelas me mandaba enjuagar la boca con aguardiente.

12-Para cuando tenías tos mi abuela me ponía una cebolla en la mesilla y para la nariz me hervía agua con hojas de eucalipto, me ponía la cabeza encima de la tarterita y una toalla encima.

13-Recuerdo ver a mi abuela darse frotaciones de alcohol cuando le dolían los huesos.

14-Miña avoa tiña na finca unhas plantas de té, cando chega a o mes de agosto era o momento de apañalas, tiñan que apañarse na primeira semana de agosto, despois de estar secas poñíanse a ferver, seguidamente pasaban o colador e xa estaban para tomar, cando nos doía a barriga era o que nos daba, sabía cojonudo.

15-Cando meus pais miraban que os fillos estaban baixos de defensas tiñan un remedio que non fallaba, viño Sansón con un ovo.

16-Cando tiña dolor de moas, aguardente ao canto.

17-Miña nai cando tiñamos gripe dábanos unhas fregas con unha cousa áspera, quentaba aguardente na súa boca e botaba encima da nosa espalda, despois tapabanos ben, a mañán seguinte estaba unha coma nova.

18-Cando tiña catarro, miña nai facía figos con viño tinto, despois de beber eso poñianos nun papel de estraza cebo de carneiro, tiñamos que dormir toda a noite con eso posto na espalda e no peito, era man de santo.

19-Para o catarro leite quente, aspirina é vapores de eucalipto.

20-Cando había gripallada na casa facíanche fregas no peito, para elo collían un papel de estraza e poñían sebo de carneiro para darche as fregas.

21-Cando tiñas dor de moas e non tiñas aspirina, collías un algodón empapado en aguardente de herbas ou branca e había que aguantar un tempo. Recordo que un día meu pai quitoume despois a moa con unhas tenazas.

22-Para o dor de barriga o mellor que había eran fregas de unto quente.

23-Miña avoa sempre utilizaba a aguardente para cando nos doía unha moa, eu era un neno e quedaba colocado para todo o día jajaja.

24-Cando miña avoa tiña unha enfermedade nas uñas usaba un emplaste de touciño, tiñao posto nas uñas uns dias, cando os quitaba aquelo tiña unha pinta que non vexas, pero seica lle facía ben.

25-Teño ido a un curandeiro que vivía nunha aldea de Sarriá, usaba para as “súas curacións” grasa de terneiro, tiña que ser macho. Fun unhas cantas veces a xunto del, o final non fixo efecto ningún a grasa, sólo suavizaba a pel, pero deixaba un cheiro…

26-Cando eu era pequena padecía muito da gorxa, enton miña nai collía un papel de estraza, quentaba ben quente e poñíalle sebo de carneiro, cheiraba que non vexas ti ben…colocabano na miña gorxa ben suxeto, así tiña que telo toda a noite, oiches Juan, era man de santo. As placas de pus que tiña a noite pola mañán habían desaparecido, a gorxa ainda me doía un pouco, pero as placas desapareceran, é a gorxa estaba ainda ardendo.

27-Cando me doía a barriga, tanto a min, coma aos meus irmáns, miña avoa collía e quentaba aceite con un pouco de romero, despois botabo nun trapo e poñíamo na barriga, era efectivo. Máis tarde chegaron os medicamentos, por exemplo os optalidóns e xa non volveron a facermo.

28- A min de pequena para que engordara é para que estivera forte, metíanme unha xema de ovo no leite quente pola mañán, si che digo a verdade, ver aqueles ollos de grasa na taza do leite dabanme arcadas…que mal o pasaba para beber aquelo.

29- Meu pai durante toda a súa vida, tomaba todolos días unha taza de leite con dous ovos batidos, todolos días do noso señor, non colleu enfermedade ningunha, conta agora con 95 anos.

30-De pequena sempre tiven dor de barriga, pois o que me daban sempre para que me pasaran eran chupitos de xinebra…

31-Meu pai facía muito o seguinte : un pouco de viño tinto quente xunto con un pouco de unto derritido anteriormente na sartén, botaba todo xunto a ferver, era malo de tomar, pero como él sempre padeceu de catarros botaballe peito é tomaba aquelo.

32- Meu pai fervía viño tinto con figos pasos, cortaba os figos en cachiños é tomaba eso cando tiña gripe ou catarro.

33-Unha receita que se facía na casa era a base de zume de limón, nun cazo botaban o zume, as cáscaras do limón e mel, xunto con un pouquiño de auga.

34- Era mui habitual tomar leite con coñac cando estabas resfriado, para o dolor de moas collían un pouco de aguardente branca e botaba para o sítio dónde doía a moa, deixabase adormecer un pouquiño é así aliviaba o dor.

35- A mellor receta para o catarro era cocer romeu con mel e tomalo quentiño.

36- Na miña casa para o catarro sempre usamos mel con limón, ben quente. Para cando había gripe leite con coñac, tamén ben quente. Para cando tiñamos dor de estómago unha copiña de aguardente de herbas. Cando había dor de moas un algodón ben empapado en aguardente, poñemolo encima da moa dolorida. Para a dor de barriga unha infusión de herba luisa.

37- Na miña casa para cando estás mal da gorxa leite con mel, para o catarro ou a gripe tamén me poñían sebo de carneiro nun papel de estraza colocado no peito, outras veces leite con coñac ou con aguardente.

38- Miña avoa cando tiña un corte ou unha ferida usaba teas de araña, con elas tapaban os cortes. Para os catarros ajarrados o peito colocabannos un papel de estraza con aceite ou grasa é un pouco de ruda, ben quente, colocado no peito toda noite, aquelo cheiraba a base de ben, pero a cousa era que os catarros pasaban. Cando había anemia, xema de ovo con viño Sansón, dabanno a forza, tiñas que tragar coma fose.

39- Os enxuagues de auga con sal para cando doían as moas. Para os catarros vapores de eucalipto. Follas de berza en emplasto para cando doía o lombo ou os xeonllos.

40- Miña avoa facía unha lavativa coa auga do café, seica era boa para limpar o intestino é o fígado, facía o café, colabase, con unha gomiña e un embudo é pá dentro.

41- Cando tiña tos xa estaban preparando mel quente con limón, sabía a raios, eu non era capaz de tragar aquelo, que medo tiña cando me viña a tos, porque xa miña avoa viña correndo co dichoso mel e o limón, ademáis leite a ferver con un chorro de coñac !. Para o dor de moas, lavar a boca con caña ! Pero ollo! Esto ainda o fago hoxe, porque sempre me fixo efecto.

42- Ferver follas de eucalipto, meter unha toalla empapada na cabeza, casi ata quedar sin respiración jajaja, era o mellor método para quitar os resfriados sin ter que tomar frenadoles.

Outro remedio, cando meu avó tiña as mans corteadas de traballar no campo poñíase a mexar nas mans, seica era o mellor que había.

43- Vaos de eucalipto para os bronquios era o mais habitual.

Outra receita, miña avoa cando se lle abrían os pes utilizaba auga con sal.

Pero o mais curioso foi unha cura que fixo miña sogra cando eran pequenos os seus fillos. Na casa deles tiñan unha lareira, encima desta tiñan un banco para sentarse, resulta que o irmán do meu marido sentouse encima da pota do caldo que estaba facendose, a pota tiña un testo encima, e ésta de repente foise para o fondo, metendo o irmán do meu marido todo o cú dentro da pota do caldo que estaba a ferver, cando miña sogra escoitou gritar o fillo foi ver que pasaba, colleuno rapidamente e puxo debaixo da villa do barril de viño catalán, tivo alí un tempo co viño a correr polo cú do rapas, oiche, santo remedio, non lle quedou marca ningunha.

44- Para a infección da gorxa na miña casa faise de toda a vida gárgaras de limón.

45- Miña avoa usaba muitísimo para a dor de estómago o loureiro para facer infusións. O freixo para os riles e infeccións de ouriña. Para os forúnculos usaba a cebola cocida. Tamén facía cataplasmas de salbado de trigo para a pel atópica é a clara de ovo con augardente pra facer as curas nas feridas.

46- Na miña casa recordo que para cando alguén tiña infección de ouriña facían infusións de Bieiteiro, tamén coñocido por Sabugueiro. Ten un cheiro desagradable, pero mui bo para eliminar a infección.

47- A miña avóa collía un anaco de sábana e recortaba de tal forma que fose como un vendaxe e tiña preparado sopas de pan de leite quente, estás sopas metíaas no vendaxe, usábao para feridas que estivesen infectadas ou algún negrón feo.

Tamén a miña avóa usaba o unto quente para dores na barriga, utilizábao virando o unto quente en sentido contrario ás agullas do reloxo, en voz alta comezaba dicindo unha frase ( non recordo o que dicía), repetíao dez veces, empezaba por dez e remataba en un…dez, nove, oito, sete…e á vez virando o unto na barriga.

Cando chegaba ao un dicía: e este un que quede na barriga de fulano…e que lle pase o mal.

A miña nai facíalle un remedio ao meu pai, que sempre tivo dores nas costas, colocáballe uns vasos cunhas bolboretas encendidas dentro dos vasos, facían ventosa.

GRAZAS POLA VOSA COLABORACIÓN.

Así como comencéi con unha receita do meu avó, remato tamén con outra que nos meses de inverno era mui habitual, unha receita que un veciño xa comentou tamén :

48- Recordo que cando eu era un neno tiña dous amigos na parroquia que sufrían moito dos sabañons, e para que lle remitise a dor o primeiro que facían ao levantarse era saír á leira e poñerse a mexar encima das súas mans.

Pode resultar asqueroso, pero isto de aproveitar o mexo vén de moi atrás, os romanos cando chegaron á nosa terra observaron que os nosos antepasados utilizaban o seu mexo para lavarse os dentes, chegando a utilizala máis tarde para outros menesteres, tal como blanqueante da roupa.

NOTA : Si ao ler este recetario recordádesvos dalgunha receita que non apareza aquí, agradézovos que vos poñades en contacto comigo para engadila.

OFICIOS DOS VECIÑOS (XXVIII) ALBANEL

ALBANEL…Persoa que traballa na construción de edificios ou en calquera tipo de obras en que se empreguen pedras, ladrillos, cemento, area e materiais similares (RAG).

Un dos oficios máis antigos é o de albanel, comezou na prehistoria unha das profesións máis sacrificadas que hai desde aquel entón.

As primeiras construcións foron a base de barro e palla, con estes elementos comezáronse a fabricar os ladrillos de adobe, nas llanuras de Mesopotamia construíronse os Zigurats, pirámides escalonadas que remataban cun templo encima, todos recordamos por exemplo a inacabada Torre de Babel.

Os gravados realizados polas civilizacións dos Sumerios, Arcadios, Asirios etc. móstrannos como había reis constructores, secundados por obreiros. Eles foron os percusores nas técnicas para realizar muros e teitos, sobresaíron sobre todos, os egipcios, só nos basta recordar as pirámides de Keops ó Kefrén por exemplo, grandes obras onde chegaron a traballar ata un total de 10000 obreiros.

Segundo teño entendido, estes obreiros ao principio deuse a entender que eran escravos, pero non, eran contratados como obreiros, seica as súas condicións eran tan miserables que chegaron a realizar a primeira folga da construcción, reclamando ao Faraón melloras na alimentación que recibían polo traballo feito, no fondo da a entender que eran escravos.

Co paso dos anos os novos sistemas de construción, as novas ferramentas e as novas técnicas deron paso a mellóra e á duración do que se construía.

Aproveito este relato para homenaxear aos meus veciños de Cerponzóns, parroquia que desde muitísimos anos foi berce de moitos profesionais albaneis.

Entre eles, meu pai, natural da parroquia de Campañó, outro dos lugares onde proliferan tamén moitos albaneis desde sempre.

Seguro que si me poño a conversar cos meus veciños que traballan neste oficio, cada un tería a súa historia que contarme, pero voume centrar na do meu pai, nos meus recordos e no que me foi contando él ao longo da súa vida, sempre tiña algunha anécdota que contarme, mesmo uns días antes do seu falecemento chegou a contarme dunha en Venezuela.

O meu pai de moi novo foi presentado por un un dos membros da empresa donde iba a traballar ao que ía ser o seu xefe, por certo de apelido Esperón, comezando mui xoven de aprendiz, unha vez aceptado estivo varios anos cunha longa aprendizaxe chea de moito traballo, de moita práctica e de moito sacrificio.

Aos poucos foi ascendendo de categoría ata chegar a ser mestre albanel. O seguinte paso na súa profesión foi emigrar, nos anos 50 do pasado século non había outro destino si querías conseguir algo de cartos para poder formar unha familia.

Meu pai contaba 25 anos cando se foi para Arxentina, logo de pasar un tempo en Bos Aires volveu a Cerponzóns, cásase e de novo embarca, esta vez dirección Venezuela.

A emigración nos anos 50 e 60 centrábase preferentemente en Arxentina, Venezuela, Brasil e Uruguai. O meu pai, como outros moitos galegos, vendo que o bolivar habíase inflado polo petróleo e consecuentemente desprazou en valor ao peso arxentino, decidiu cambiar de destino e facer as maletas rumbo a Venezuela.

Naqueles anos 50 a explotación e importación petrolera en Venezuela colle tal auxe que comeza o estado venezolano a mellorar e a modernizar as suas infraestructuras, comenzaban a necesitar man de obra.

Si ímonos ao Arquivo dá Emigración Galega, podemos ler o seguinte :

Moitos galegos emigraron para traballar na construción, non só como obreiros ou albaneis senón tamén en postos de alta cualificación, por exemplo enxeñeiros, arquitectos, peritos, técnicos especialistas etc. Moitos deles viñan empregados por empresas españolas ou norteamericanas que o Goberno venezolano contrataba para construír estradas e autoestradas, pontes ou grandes edificios públicos. A gran oferta neste sector e os altos soldos atraían un gran número de traballadores.

Unha gran maioría de emigrados non dispoñían de estudos nin de moitos coñecementos para desempeñar algún oficio, a súa vida transcorrera no campo. A maioría comeza a traballar nas casas, sen contrato e con soldos baixos, o meu pai decidiu abrirse camiño por conta propia, a súa estancia en Bos Aires dáballe experiencia e ademais era bo no seu traballo. Pronto atopou choio, aínda que lle custaba ter obreiros cualificados, xa que todos os galegos que coñecía estaban xa traballando e os venezolanos cos que él tiña de veciños non eran dados a ser profesionais da paleta.

O traballo non faltaba, meu pai traballou de sol a sol, especializouse en construír vaquerizas, en pouco tempo conseguiu uns bos aforros.

Juan (pantalón oscuro) mostrando unha vaqueriza feita por él.

A Caracas que él viviu foi a dunha época dun urbanismo acelerado, fixéronse construcións de todo tipo : grandes centros, autopistas, hipódromo, teleférico, edificios enormes etc., unha gran maioría dos emigrantes chegados a Venezuela dirixíanse á capital, a súa actividade comercial, financeira e industrial era lugar idóneo para atopar traballo o mesmo día que chegabas.

Unha serie de fotografías que trouxo o meu pai de Venezuela, son exemplo claro do traballo de albañilería que realizou xunto cos seus compañeiros, algún deles, creo recordar, da parroquia de Lérez.

Juan (o da boina) cos seus compañeiros.

A súa etapa en Venezuela chegou ao seu fin cando de volta a Cerponzóns quería levarse á miña nai para o estado de Zulia, donde él estivera un tempo traballando, pero os meus avós convencérono para que non se marchase de novo, non tiñan máis fillos e non desexaban quedarse sos.

Meu pai entón quedouse e comezou cun novo oficio, granxeiro.

Pero nunca deixou o traballo de albanel, construíu galpóns para ter galiñas poñedoras, tamén preparou as gaiolas para a crianza de coellos, as ovellas tamén tiveron o seu espazo, construiu un pombal o longo da casa, sendo a súa obra mestra a granxa porcina, a cal foi a súa maior ocupación ao longo da súa vida.

As súas paletas, picos, palas, martillos, llanas…gárdoas con moitísimo agarimo e de cando en vez fago uso delas, pero aínda que en moitas ocasións axudei ao mestre, non cheguei a ser máis que un simple pinche de albanel.

Un oficio que deixa nas mans ásperas o reflexo dun traballo pesado, duro, que deixa co paso dos anos un corpo castigado, que moita xente crese que é un oficio destinado a persoas con poucos estudos. Pero si parámonos a pensar na cantidade de tarefas que realizan dámonos enseguida conta que teñen numerosas habilidades e coñecementos, seguro que mais de algún pode presumir da súa enorme intelixencia para chegar a facer construccións de muito nivel, sin necesidade de colgar na parede da súa casa un máster que o certifique.

10- O MOUCHO, ANUNCIADOR DA MORTE.

Miña tía sendo mui xoven estaba a servir na do Parranda, este home levaba tempo encamado, a cousa foi que ela viña da fonte e de repente mira o señor ali fora da casa, arrimado a parede co legón o lombo.

Ao chegar a casa dixo: Hai Dios mío, non sabedes o que acabo de ver, acabo de ver o señor Francisco, estaba no camiño co legón o lombo.

—Pero ti que dices muller ! Ben sabes que leva tempo encamado ! Anda, anda, pasa a cear.

— Oiches Juan, o outro día o señor Francisco morreu.

Son avisos da morte, vouche decir máis, eu nunca vin nada despois do que me había pasado co señor Francisco, pero ollo ! Mal asunto si escoito o moucho !

Minto ! recordo unha vez que viña do baile do Chosco, tiña eu dezasete anos, abrin o portal do corral, o abrir o portal saliume un canciño branco correndo a base de ben, levei un susto de medo ! o outro día hubo morto na parroquia.

Pero cuidadito co moucho ! Ese si que da difuntos de verdade, mira unha vez iba eu a unha casa de Pidre, íbamos varias mulleres xuntas e detrás nosa comenzou a berrar o moucho, queres ver que ao outro dia morreu Manolito ?

Eu teñolle muito medo, muito respeto, cando comenza a berrar parece que te quere comer, recordo que hubo un ano que morreron muitos veciños de Meán, en cuestión de poucos meses, pois cando salíamos a pasear pola parroquia, ahí estaba o carallo do moucho berrando…queres ver que o outro día había difunto !

Recordos, cantos recordos ! Agora recordo outro !
Camiño da igrexa, era xa noite pechada, unha noite brava, daqueles invernos de entón, iba eu andando por aqueles camiños de carro, que aínda que levase unha os zocos, enlameime ata as bragas, así como cho conto Juan.
Por cada casa que pasabas escoitabas as tellas fendendose, os cans oubeando, todo ás escuras, daquela o único que tiñamos para andar polos camiños era un candil, que daba a luz que daba…
Apurando o paso o máis que podía, empapada todiña ía dicíndome porque tiña que ir a esas horas por aqueles camiños ? Iba a ser hoxe !
Detrás miña quedaba o monte Curuto, mentras me aló o lexos escoitaba as ramas dos piñeiros como se movían, daban a sensación que se queixaban, de súpeto, alí estaba, encima do penedo, o moucho ! non me quitaba ollo de encima, eu co candil dirixido a el dicíalle en voz alta :
Non che teño medo moucho, moucho non che teño medo !

O moucho e criminal, criminal, estaba berrando diante miña, ata pensei que estaba anunciando a miña morte, mecajonacona que o pariu !

Escoitar ese inquietante son que produce de noite, que se asemella a unha respiración entrecortada, dá a sensación de que hai unha pantasma o teu carón…

A veciña non vai mal encamiñada, xa o decía o señor Cunqueiro, cando falaba deles :

Os mouchos, tradicionalmente “paxaros da morte”, anunciadoras dela e do fantasmagórico, tanto pola súa presencia como polo seu “canto”.

13- SCOUTS EN CERPONZÓNS

Entre os anos 1976/1983 aproximadamente tivemos uns veciños especiais na parroquia, eran un grupo de 125 nenos e nenas cos seus monitores correspondentes e o pai Clemente ao fronte.

Formaban un movemento xuvenil no cal baseábase en aprender por exemplo o respeto, a axuda e a solidariedade, coñecíanse polos Boys Scouts

Para levar acabo isto baseábanse nun método, coñecido por Método Scout, un sistema de auto educación progresiva, a metodoloxía scout baséase na educación en valores e no compromiso con estes.

En resumo, unha filosofía de vida na que se ensina o respecto pola natureza, a tolerancia, a igualdade, o compañerismo, a actividade física e a capacidade de superar adversidades e incomodidades.

Dependendo o país hai organizacións que desenvolven as súas propias bases e directrices, iso si, sempre respetando as regras xerais do escultismo, así que hai organizacións que promoven entre os seus membros o crecemento espiritual e o cumprimento das súas respectivas confesións, no noso caso, os nosos veciños Scouts eran católicos e estudaban no Colexio Sagrado Corazón.

Aquel numeroso grupo de scouts estiveron máis de sete anos visitando e convivindo na nosa parroquia, chegaban no trole ata Alba e despois ían andando en formación ata o que hoxe coñecemos como Casa do Pobo, son muitos os veciños os que os recordan pasar por diante dás suas casas.

O grupo estaba formado en tres subgrupos: un composto por aqueles compoñentes que tiñan entre 8 e 12 anos, o seguinte entre os de 12 a 16 e o terceiro eran de 16 anos en diante.

Acompañando a estes tres grupos uns 8 monitores, co Pai Clemente, fundador do grupo Scout de Pontevedra e relixioso do Colexio Sagrado Corazón,

Excepto o mes de Agosto, chegaban todos os sábados dos demais meses do ano, pasaban todo o día na parroquia, pero ademais unha vez ao mes quedábanse a durmir de sábado a domingo, acudindo ese domingo á misa da parroquia, algunhas veces oficiadas polo cura que os acompañaba.

Ao chegar o mes de Xullo quedábanse en Cerponzóns quince días seguidos de acampada, ao finalizar eses días remataban a súa estancia cunha gran comida, acudindo todos os pais dos scouts, nunca Cerponzóns nos mil anos de existencia tivo tantos médicos, avogados, empresarios etc. xuntos. Ata o presidente da diputación e o Alcalde de Pontevedra estaban presentes, pois os seus fillos tamén eran Scouts.

Os primeiros tempos foron de moito traballo, atopáronse cunha casa completamente en ruínas. O seu primeiro adestramento foi a albañilería, especialidade que podían escoller os nenos, eles foron capaces de levantar os muros e tellaron dous habitáculos.

Integráronse moi ben coa xente da parroquia, participaban en moitas ocasións naquilo que podían acudir.

Os Scouts tiñan un grupo de gaitas denominado RIAS BAJAS, o cal adoitaba percorrer varios lugares da parroquia os días de festa.

31 JULIO 1979. DIARIO DE PONTEVEDRA.

En el Campamento de los “Scouts Rias Baixas”, en Carboeiro, se celebró el “Dia de los Padres”

Varios jóvenes efectuaron la promesa.

PONTEVEDRA.- (D. P.)

En el campamento que el grupo de «Boy Scouts Rías Baixas de Pontevedra, instalado en las inmediaciones del monasterio de Carboeiro. Silleda, se celebró el domingo el día de los padres >> Numerosos familiares de los scouts asistieron a los actos que iban a desarrollarse, y los cuales se iniciaron a las doce y media, con el acto de la «promesa» de los aspirantes.

Formados ante el mástil del campamento, en donde habían sido izadas las vanderas de España, Galicia y del grupo scout. por el jefe- instructor José Antonio Fuentes, ayudado por la jefe de manada Akela Dini Fernández-Orge y la ayudante Kaa Ana Dios Abilleira, se procedió a tomar juramento de promesas a los aspirantes a «Scouts».

LOS NUEVOS SCOUTS

Tras la fórmula de la promesa. fueron nombrados “scouts » los jóvenes siguientes: Julio Rodríguez, Emilio Búa, José Luis Adrio Fondevila, Rafael Dios, Carlos Suárez y José Talens.

A continuación se procedió a la investidura como guías a los jóvenes siguientes: Pablo Gil, Julio Rodríguez. Eusebio Talens y Luis Angel Freijeiro y como subguías a Miguel Dios. Emilio Búa, Carlos Suárez y José Talens,

En el acto pronunció unas palabras dirigidas a los nuevos «scouts» así como a los familiares asistentes al acto. el presidente del grupo “scout Rías Baixas», Eusebio Talens, el cual en una breve intervención destacó el acto que se desarrollaba. así como el futuro realmente prometedor que los “Scouts» de Pontevedra tienen ante sí.

Los actos finalizaron con una misa de campaña oficiada por el padre Clemente Alvarez, a la vez jefe de los Boy Scouts de Pontevedra que, en su homilía resaltó la labor de los «scouts » y lo que de ellos se espera en cualquier instante.

La jornada finalizó con almuerzo familiar en las orillas del río que circunda práticamente el monasterio de Carboeiro en un gran ambiente de cordialidad, efectuándose la presentación del grupo de gaitas de «scout» de Pontevedra,

EN SAN VICENTE DE CERPONZONES SE UBICARA EL CAMPAMENTO- GUIA

Según hemos podido saber, tras activas gestiones efectuadas, el grupo <scout Rías Baixas» de Pontevedra montará su campamento- guía en San Vicente de Cerponzones.

Todas las gestiones han culminado y únicamente falta el requisito de la firma en un documento del presidente de la asociación de vecinos y a la vez concejal del ayuntamiento de Pontevedra, Benito Rivas Maquieira para que esta aspiración legítima de los «scouts de poseer un lugar para el desarrollo de sus actividades sea una realidad. Por las informaciones que poseemos se espera que en breves días esa «firma última sea efectuada por el concejal citado.

25 AGOSTO 1979. DIARIO DE PONTEVEDRA.

UN GRUPO DE “BOYS SCOUTS” HIZO PRÁCTICAS CONTRA INCENDIOS EN EL CUERPO DE BOMBEROS.

Está formado por muchachos de diversas familias de la Ciudad.

Como ya dimos cuenta, estos días, bajo la dirección del jefe de bomberos de Pontevedra, señor Lubians, el grupo de “Boy Scouts”, de Pontevedra, estuvieron haciendo prácticas contra incendios. Ayer, como clausura de estos actos, en presencia del alcalde, don José Rivas Fontán, y el concejal-delegado, don Benigno Abelleira, realizaron unas exhibiciones en las inmediaciones del parque de Bomberos.

Finalmente, el grupo de gaitas del grupo, nos obsequió con unas magníficas interpretaciones. Terminó el acto con unas palabras del alcalde, quien entre otras cosas, dijo: Más que unas palabras, lo que os quiero decir es que estoy emocionado. Una ciudad como Pontevedra, es bonita cuando tiene hombres que sean capaces de sentir la vida, y para ello no hay nada más indicado que contar con un grupo como el vuestro, de nichos, de hombres, que al fin y al cabo, de alguna forma, simbolizáis la juventud del mundo. Vuestro nombre -añadió- nació hace años en Gran Bretaña, pero hoy encuadrada a millones de jóvenes, que se unen por la juventud y por el bien hacer sin distinción de razas, de pueblos, ni de creencias políticas, sencillamente para trabajar en bien de la comunidad en un mundo tan difícil como el actual, tan complicado. Vaís a ser el relevo de los que hoy estamos aquí, y bueno será que estos hombres se formen en los “Boys Scouts”. “Sois unos jóvenes que estais naciendo con fuerza, y hoy, precisamente, el único hijo que tengo, se unirá a vosotros, lo que me llena de satisfacción y orgullo, tanto como alcalde, como español, como hombre y como padre. Seguid como hasta ahora, porque de vosotros se puede esperar algo, en un país que de verdad lo necesita”.

AL HABLA CON EL JEFE DEL GRUPO DON CLEMENTE ALVAREZ

Mientras los “Boys Scouts” realizaban sus prácticas, charlamos con el jefe del grupo, don Clemente Alvarez.

-Todos estos chichos, ¿son de Pontevedra?

-Sí, y alrededores.

-¿Cuántos jovenes forman este grupo?

-Sesenta y cinco.

-¿Cuándo comenzaron?

-Hace cuatro años. 

-¿Qué actividades realizaron en este tiempo?

-En especial visitas al monte, e incluso durmiendo con frecuencia en él, campamentos de verano y también algunos de fin de semana.

-¿Cuál es el motivo de estos entrenamientos con los bomberos?

-Bueno, es que estando en el monte, hemos tenido que colaborar en la extinción’ de incendios, y al no estar muy adiestrados, corrían cierto peligro. Esto les vendrá muy bien para en lo sucesivo colaborar con eficacia. También hicimos prácticas de extinción de incendios en general. 

-¿En qué edad están comprendidos estos jóvenes?

-Entre los siete y los veintiún años, hasta que se van al Servicio Militar. Después, al regreso, pueden continuar de “scouter” o dirigente de grupos. -¿Cuántos grupos hay en Galicia?

-Nueve y dos o tres más en formación, con un comisario de zona que coordina todas las actividades. Los jefes de grupos, al mismo tiempo, le vamos dando cuenta de las actividades durante todo el año.

-¿Cuántos se reunieron en la reciente convivencia que tuvieron en Santiago?

-Allí estuvieron todos los componentes de los grupos que se lo permitieron sus estudios. En total más de mil, además de los dirigentes.

-¿Qué condiciones se requieren a los chicos para poder formar parte de los “Boys Scouts”?

-Principalmente, una que hoy en día no tienen muchos jóvenes, como es la de estar dispuestos a trabajar y a sacrificarse. Hoy, por desgracia, la juventud anda por otros derroteros. Una auténtica pena.

-¿Hacen entrenamientos todos los días o tienen reuniones?

-Tenemos un pequeño local. que ni siquiera tiene tejado. Unas paredes de piedra, en San Vicente de Cerponzones, cedido por cinco años por el Arzobispado y ahora queremos ver si lo cubrimos. Allí nos reunimos, durante el curso, todos los sábados, excento alguno en que los chicos tienen que preparar exámenes; o las evaluaciones. En estas reuniones hablamos de todas las actividades efectuadas y proyectando las futuras. Cuando tengamos el local cubierto, haremos teatro, gliñol, prácticas de cerámica, marqueteria, etc.

-Tiene buen espiritu de sacrificio este grupo?

 -Estupendo creo que lo forman lo más selecto de la juventud pontevedress. En los campamentos solemos hacer mesas redondas para hablar de múltiples temas, de los que vayan saliendo, y puedo decirle que son unos jóvenes estupendos, con una gran formación.

-Veo que en el grupo también hay chicas…

-Si, con los más pequeños vamos a comenzar un grupo mixto.

-¿Cuál es el numero idóneo para cada grupo? 

-Unos treinta. Según la edad, hay la “manada” y la “tropa”, La “manada”son los novatos, de ocho a once años. Cuando se pasa de los cuarenta jóvenes, entonces se hacen dos “manadas”. Lo que si debo aclarar es que aquí se actúa de manera muy democrática, y todos pueden opinar, si bien se les dirige cuando surgen inconvenientes.

-¿Qué cuota hay que abonar?

-Cien pesetas mensuales. Además tenemos otras actividades para conseguir dinero, como ocurrió con la Lotería, en la que, además, tuvimos la suerte de que nos tocase la centena, y casi nadie de los agraciados quiso cobrarla. Gracias a ello pudimos adquirir una furgoneta con la que efectuamos los viajes y traslados.

-¿Qué relaciones hay entre los antiguos exploradores y estos grupos?

-Practicamente son lo mismo. Lo que pasa que ambas agrupaciones se unieron para que no parezca que son cosas distintas.

-Por último, ¿perciben alguna subvención de organismos o entidades?

-No, ninguna, todo tenemos que conseguir nosotros, bien con las cuota bien con las restantes actividades de las que le hable antes.

Como anécdota curios diremos que una “girl scout” hizo entrega al jefe de bomberos un porrón de barro, como compensación de una botella de agua quen estos días de práctica rompieron. A Lubians le hizo mucha gracia, y lo recogió como muestra de afecto. 

LUIS PORTAS.

9 OCTUBRE 1979. DIARIO DE PONTEVEDRA.

REUNIÓN DE LOS “SCOUTS” Y FAMILIARES, EN CERPONZONES.

PONTEVEDRA.- (D. P.)

El domingo, en el local del grupo <<Rías Bajas» de los boy scouts de Pontevedra, se celebró una reunión de familiares y scouts, a la que asistieron cerca de doscientas personas.

Los actos se iniciaron con una misa celebrada en la iglesia parroquial de San Vicente de Cerponzones, oficiada por el jefe del grupo Scout de Pontevedra, padre Clemente Alvarez.

Posteriormente, se celebró una reunión de los padres de los scouts, los cuales fueron informados por el presidente del comité directivo, señor Taléns de las actividades realizadas, así como los proyectos existentes para terminar de acondicionar el local y otros aspectos diversos del grupo <Rías Bajas >>.

Tras el almuerzo actuaron el grupo de gaitas tambores de los scouts, hubo juegos diversos con la participación de los «lobatos con los padres y otras actuaciones de los jóvenes.

6 AGOSTO 1980. DIARIO DE PONTEVEDRA.

FINALIZÓ EL CAMPAMENTO DE VERANO DEL GRUPO DE BOY SCOUTS “RIAS BAJAS”.

PONTEVEDRA. (D. P.)

El lunes, finalizó el campamento de verano del grupo “Boy Scouts Rías Bajas”, de Pontevedra, que a lo largo del mes de julio y primeros días del actual mes estuvo instalado en Pedras Negras-Rebordelo, municipio, de Cotobad.

La primera parte de la acampada correspondió a las niñas y niños integrantes de “La Manada”, celebrándose en el transcurso de ésta “El Día de los Padres”, que tras la misa oficiada por el jefe del grupo, padre Clemente Alvarez tuvo lugar la ceremonia de la promesa efectuándola la “alita” Maruxa Adrio Fondevila y los “lobatos” Marcos García Vázquez, Carlos Orcajo, Lino Sanmartín, Rogelio Casqueiro Blanco y Manuel Pérez Ferreiro.

En esta ceremonia recibieron la “primera estrella”, Belén Abelleira, Betty Portela Teijeiro y Manuel Abelleira,

El día 21, se inició el campamento de los Scouts, hasta el día 4 del actual, se celebró el “Día de los Padres”, que se inició con una misa de campaña, oficiada por el director del colegio Sagrado Corazón de Pontevedra, padre Angel González García.

Finalizada la eucaristía, tuvo lugar la ceremonia de la promesa, para el ingreso en la tropa “scout”, de los jóvenes siguientes: Gonzalo García Vázquez, Juan José Vázquez Calderón, Angel Centeno Pardilla, Carlos Calviño Barreiro, Laureano Maquieira Villaverde, Luis Angel de la Cruz Casalderrey, José Manuel Fernández Orge y Francisco Javier Casqueiro Blanco. También efectuó su promesa para ingresar en la tropa esculta, Antonio Fernández García.

En el transcurso de estas acampadas, tanto los integrantes de la “manada”, como de la tropa “scout”, efectuaron una serie muy amplia de ejercicios, marchas, acampadas nocturnas fuera del campamento, vivacs todo ello como complemento de todas las actividades desarrolladas en el invierno en la sede de los “Scouts”, en, San Vicente de Cerponzones.

Antes del término a la acampada, se agredeció públicamente la colaboración, prestada en todo momento, a los “Boy Scouts”, de Pontevedra, por la asociación de vecinos de Rebordelo, alcalde y corporación municipal, de Cotobad y en general a todos los vecinos de la zona, que en todo instante convivieron con los “Scouts” pontevedreses y ofrecieron las máximas facilidades.

O PAI CLEMENTE

Clemente Álvarez (14/07/37/ – 28/09/2021).

Pai Clemente Álvarez

Este relixioso do Colexio Sagrado Corazón de Jesús de Pontevedra, foi o fundador dos Scouts de Pontevedra (grupo 286)

Actualmente atopábase en misións en Guatemala desde os anos 90 onde exercía a súa auténtica vocación polos máis desfavorecidos.

Comezou a súa etapa de escultismo nos baixos do colexio, pouco despois nas gradas do pabellón, pasando despois á rehabilitación da coñecida hoxe en día por Casa do Pobo de Cerponzóns, para terminar nun local situado en Moraña.

Son moitos ex alumnos que gardan un grato recordo do Pai Clemente, os campamentos de verán, as acampadas de fin de semana, as celebracións de San Jorge, as expedicións aos Picos, a Pirineos… A súa dedicación era coordinar o ensino primario, ademais daba clases de pretecnoloxía.

28 NOVIEMBRE 1980. LECCIONES DE SEGURIDAD VIARIA A LOS BOY-SCOUTS

PONTEVEDRA.- (D. P.) De conformidad con su plan de actividades, en los locales que la agrupación de boy-scouts posee en San Vicente de Cerponzones. la pasada tarde tuvo lugar una in- teresante lección ofrecida por un cabo y un agente de la Policía Municipal de Pontevedra, sobre seguridad viaria y problemática en general de la circulación Asistieron al acto alrededor de un centenar de muchachos boy-scouts de la mencionada agrupación pontevedresa, que mostraron gran interés por el tema, en torno al cual mantuvieron luego coloquio.

27 DICIEMBRE 1980. DIARIO DE PONTEVEDRA.

LOS “BOY-SCOUTS” DE PONTEVEDRA, LLEGARON A LEON SIN NOVEDAD.

PONTEVEDRA (D. P.) Según noticia telefónica recibida a última hora de la tarde, de ayer, el grupo de “boy-scouts” de Pontevedra, que se habían desplazado a León, llegaron a aquella capital castellana sin novedad, albergándose en el campamento donde tenían previsto la concentración. Todos los componentes del grupo, se muestran muy contentos, e ilusionados con esta nueva realización de sus actividades. Esperamos que la noticia satisfaga plenamente a las familias de todos los muchachos.

30 DICIEMBRE 1980. DIARIO DE PONTEVEDRA.

LOS “BOY-SCOUTS”, ESTÁN BIEN Y REGRESAN MAÑANA.

PONTEVEDRA.- (D. P.)

El grupo de <boy – scouts >> pontevedreses, que desde los pasados días se encuentran en la provincia de León, habiendo realizado el viaje sin novedad, en nueva comunicación telefónica recibida en la tarde de ayer, nos manifiestan continuar igualmente sin novedad y muy contentos de esta nueva actividad, habiendo establecido su <cuartel general» en el refugio de la localidad leonesa de Valdetejas.

Al tiempo que hacemos llegar para tranquilidad de los familiares de los muchachos esta noticia, añadiremos que según nos manifestaron también, tienen previsto su regreso a Pontevedra, sobre las seis de la tarde de mañana, miércoles, día 31.

3 JULIO 1982. DIARIO DE PONTEVEDRA.

ACAMPADA DE VERANO DEL GRUPO DE BOY SCOUTS “RÍAS BAIXAS”

PONTEVEDRA. – (D. P.)

El Grupo de Boy Scouts <<Rías Baixas» de Pontevedra, celebrará en el actual mes de julio, y primero de agosto, su habitual acampada de verano y que pone final a las actividades desarrolladas por este grupo Scout a lo largo del año en su campamento base de San Vicente de Cerponzones.

En esta ocasión, el campamento de verano se instalará en Troáns-Cunstis y se desarrollará del 27 de julio al 3 de agosto para los niños y niñas integrantes de la «manada» y del 27 de julio al 10 de agosto para la tropa Scout.

La salida, se efectuará el citado día 27 de julio a las 11 de la mañana desde el Colegio Sagrado Corazón y el regreso en los dos días citados, se efectuará a las 8 de la tarde, también en el Colegio Sagrado Corazón de esta capital.

El Día de los Padres» quedó señalado para el domingo uno de agosto, fecha en la que se celebrará en el Campamento el almuerzo de confraternidad entre Scouts y familiares.

DONATIVO DE LA CAJA

La Caja de Ahorros Provincial de Pontevedra, dentro de ļa labor social y ayuda a asociaciones y grupos con fines educativos y sociales, ha hecho entrega de una subvención de 25.000 pesetas al Grupo Boy Scouts <<Rías Baixas» de esta capital.

31 JÚLIO 1982. DIARIO DE PONTEVEDRA.

MILLARES DE “BOY SCOUTS “, PEREGRINAN A COMPOSTELA

SANTIAGO DE COMPOSTELA, 30.- Más de dos mil scouts procedentes de diversas ciudades de España, Italia y Alemania han peregrinado ayer al sepulcro del Apóstol Santiago.

Los scouts» se concentraron en el Paseo de la Alameda y desde allí se dirigieron por las calles de la ciudad a la catedral, precedidos por un banda de trompetas, tambores y gaitas.

El consoliario nacional, Joaquín Cano, en nombre de la peregrinación escultista, leyó una invocación al Apóstol. «Peregrinos por tu camino hemos descubierto que los valores que animan a los jóvenes de nuestra asociación están en lo más hondo de las gentes que custodian el paso de los peregrinos a Compostela. Valores de lucha, esfuerzo y austeridad; valores de servicio, entrega y disponibilidad valores de unidad y comunidad»

El oferente unió también uno de los simbolos, la cruz con la ofrenda, «estos años de escultismo en nuestra patria, Señor Santiago, han estado realizados con tu cruz, ya que peregrinos somos quienes queremos estar listos para servir a los demás >

Uno de los grupos componente de la peregrinación se ha trasladado a Compostela en bicicleta desde Roncesvalles. Los 800 kilómetros que separan Roncesvalles de Compostela los realizaron los 98 «scouts » en 14 jornadas.- (Efe).

ANTECEDENTES, LOS EXPLORADORES EN ALBA.

22 ABRIL 1972. DIARIO DE PONTEVEDRA.

Mañana, en Alba, concentración de Exploradores.

Fue nombrado Jefe de Grupo de Honor, don Víctor Fernández Soler.

El Consejo de Grupo de los Exploradores de Pontevedra, ha decidido nombrar jefe de Grupo de Honor a don Victor Fernández Soler como pequeño homenaje a su magnifica labor realizada en la antigua Asociación de Pontevedra.

Mañana domingo, como se anunció anteriormente, tendrá lugar en Alba, la concentración de los antiguos y actuales Exploradores a las 10,15 de la mañana.

Asistirán igualmente, un grupo de Guías (Jóvenes Exploradores) que se está organizando en Pontevedra, al igual que en otras capitales gallegas. En caso del mal tiempo los actos se celebrarán en el Pabellón de Deportes del Colegio “Sagrado Corazón de Jesús”, a la misma hora.

25 ABRIL 1972. DIARIO DE PONTEVEDRA.

El pasado domingo, en San Cayetano

Los exploradores pontevedreses festejaron a su Patrón, S. Jorge

Como se vino anunciando en las columnas de este diario, el domingo pasado tuvieron lugar los festejos que los exploradores tenían programa dos en honor a su Santo Patrono, San Jorge.

Los actos comenzaron a la hora prevista con la celebración de la santa misa que ofi- ció el capellán de los «scouts> al aire libre con un fondo rumuroso, del discurrir de las aguas del río Rons.

Terminada la misa se procedió a la imposición de la insignia de honor a don Victor Fernández Soler en medio de grandes aplausos. También se impusieron insignias a los antiguos exploradores locales, que en buen número concurrieron tan simpático y emotivo acto.

Seguidamente el director del Museo Provincial, profesor Filgueira Valverde, antiguo explorador, pronunció unas palabras de recordación de aquellos tiempos de su juventud, congratulándose de ver reunidos alli después de tantos años pasados desde entonces, a compañeros de la infancia tan entrañables. Resaltó en emocionades frases, que el explorador de antaño, como el de hoy, tiene una finalidad, una misión que cumplir, cual es, entre otras, el procurar hacer cuando menos una buena acción todos los días. Condena el gamberrismo actual de algunos jóvenes irresponsables y desaprensivos, a los que invita se hagan exploradores en Ia seguridad de que serían totalmente regenerados. Termina su disertación con palabras de exaltación elogiosa para el padre de los exploradores locales de aquellos tiempos de su mayor explendor, don Victor Fernández Soler, don Javier Puig y otros, que tantísimo hicieron por la institución. Se dirije a la nueva generación de exploradores y les pide que procuren imitar las virtudes de hombre tan generoso, que con su eterna y jovial sonrisa lo dio todo por una juventud mejor. Una nutrida salva de aplausos rubricó tan brillante discurso.

A continuación se procedió a hacer nuevos exploradores e imposición de insignias a especialistas que se han hecho merecedores a ellas. Seguidamente se realizaron diversas pruebas de atletismo con reparto de premios a los vencedores, dándose fin a tan simpático acto entonándose la canción de despedida que con las manos entrelazadas en señal de hermandad y camaradería, entonan todos los asistentes.

En resumen una agradable mañana, llena de recuerdos muy emotivos, en un paraje de belleza incomparable, cual es el lugar de San Cayetano de la parroquia de Alba. Mucho público, que presenció con sumo interés todos los actos realizados por los exploradores.

Félix RIVAS VILLANUEVA

26 ABRIL 1972. DIARIO DE PONTEVEDRA.

D. Víctor Fernández Soler, jefe de los Exploradores de España, Tropa de Pontevedra, desde 1910

“He sentido una inmensa alegría cuando me enteré que resurgian. Esta institución es una cosa buena para la juventud”

D. Victor Fernández Soler, ex-jefe de los Exploradores de España. Tropa de Pontevedra, ha sido objeto de un homenaje, el pasado domingo en San Cayetano-Alba, con motivo de la festividad del Patrono de la citada Institución, San Jorge.

La capilla de Alba, en donde se venera la imagen de San Jorge, donada por don Vicente Riestra, hijo del Marqués de Riestra a los exploradores pontevedreses, lugar tradicional en donde nuestros “boys scouts”, aconstumbraban a celebrar anualmente esta festividad, ha vuelto a sentir el entusiasmo de los muchachos pontevedreses, “amantes de los animales, los árboles y las plantas” como reza en el articulo noveno de su Código.

El señor Fernández Soler tiene en la actualidad más de noventa años.No hemos querido preguntarle la edad, porque observamos que, buen explorador, todavía se siente con fuerzas para realizar alguna excursión a ple. Viene todos los días, desde su casa del Gorgullón al centro de la ciudad, para asistir a su tertulia en el Bar Savoy. Alli localizamos a don Victor, Cuando le decimos que nos hable de los Exploradores de España. Tropa de Pontevedra, una amplia sonrisa ilumina su rostro.

Que quiere que le diga. Ha pasado tanto tiempo y además nunca he si do un hombre de mucha memoria memoria.

-¿Se acuerda del año que fue nombrado jefe de Tropa?

Creo que fue en el año 1910. Recuerdo que era miembro del Comité Directivo y que poco tiempo después me nombraron jefe de Tropa.

-La fecha procede porque el Dr. don Celestino Fontoira, que también estuvo en Alba, nos había dicho que cuando él ingresó en los Exploradores en el año 1914, ya hacia cuatro años, como mínimo, que don Victor era jefe.

. ¿Cuántos años en la Jefatura?

-Hasta que se extinguieron en 1936. En esta fecha entregamos nuestros bienes a Falange Española, menos el instrumental de la Banda de Música, que se lo dimos al Ayuntamiento.

-Háblenos de la Banda de los Exploradores, famosa en toda Galicia. Quienes la componía y cual fue su primer director?

-El primer director fue un estudiante de Medicina? -don Victor hace memoria y añade- más tarde Dr. Teijeiro y después de él, don Juan Serrano, hasta 1936.

-Respecto a los componentes de la Banda, me acuerdo de Celestino Pacheco, Secundino Bahamonde, Luis “El zapatero”, Josué Dapena, que tocaba el fliscornio.. Antonio VIñas, flauta, Quintas, flautin etc. Una Banda de Musica muy solicitada, que sustituía muchas veces a la Municipal.

. -¿Qué tal explorador era don José Filgueira Valverde?

-Muy disciplinado. En sus vacaciones de verano asistia a todas las marchas.

. -¿Qué marchas importantes de los Exploradores pontevedreses recuerda con más agrado?

-Oporto, La Coruña. Lugo, todas ellas a pie. También quiero citar aquí las excursiones por ferrocarril a Madrid. para realzar allí, concentrados por el Gobierno todos los de España, la “promesa del explorador”, cuando los “lobatos” ascendían de categoría.

Teníamos un caballo, un carro y tres embarcaciones magrificas, las excursiones maritimas tanbién eran muy importantes.

“El explorador no teme al ridículo cuando de ejecutar obras nobles se trata”. Don Victor contesta inmediatamente.

-Ese es el articulo segundo del Código del Explorador. Por cierto que en una época de mucho frio y escasez de trabajo-tiempos muy duros aquellos- establecimos un puesto de socorro, para facilitar un plato de sopa de ajo a todo aquel que acudiese a nosotros. El Marqués de Riestra vino a vernos para felicitarnos por nuestra acción y tomó un plato de sopa de ajo. Y cuando la famosa epidemia de gripe después de la Guerra Europea, colaboramos con autoridades sanitarias hasta el último momento.

-¿La época más gloriosa de los Exploradores, Tropa de Pontevedra?

-Toda nuestra trayectoria ha sido importante. Hemos tenido hasta un cine, que era nuestra fuente de ingresos. Fui a Santa Marta de Ortigueira a comprar una máquina de cine para instalarla en nuestro local.

-¿Cuánto le habia costado?

-No recuerdo bien, pero creo que más de mil pesetas Después compranos una nueva en vista de que el negocio marchaba,

-¿”Cuartel general” de los Exploradores?

D. Víctor Fernández.

-Primero en el Convento de San Francisco y cuando nos echaron de alli nos fuimos para la calle de los Exploradores….

Podiamos continuar hablando con don Victor Fernández Soler, durante varias horas, sobre excursiones, anécdotas, sobre sus experiencias como operador de cine y de innumerables actos heroicos de los exploradores. Pero como el espacio apremiaba, finalizamos la entrevista con esta pregunta. ¿Quiénes fueron sus principales colaboradores durante tantos años?

-Don Javier Puig, instructor y consejero nacional; don Faustino Giance; don Luis Gestal; don Victor Cervera Mercadillo y tantos otros que harian interminable esta lista.

Por último don Victor hizo constar: He sentido una inmensa alegria cuando me enteré que resurgia los Exploradores de España. Esta institución es una cosa buena, se lo aseguro.

Pero presiento que necesitarán los nuevos exploradores muchisimo valor, porque tendrán que trabajar muchisimo. Les aconsejo mucha paciencia y celo aunque, por otra parte, es posible que en el aspecto económico dispongan de más facilidades.

Muchas gracias Sr. Fernández Soler.

AMADOR LARRIBA.

NOTA: Unha compoñente do grupo dos Scouts, envioume esta nota:

Gracias por ese trabajo tan bien hecho que me traslada a aquellos maravillosos años. Fui durante 20 años Akela del grupo Scout RIAS BAIXAS 286

Gracias por vuestro trabajo

CITAS LITERARIAS (18) LA FIESTA DE LOS EXPLORADORES

CORREO DE GALICIA, 16 septiembre 1928

Fué algo extraordinario, por su animación y su originalidad, el festival celebrado en honor a San Jorge, en Alba.

Asistieron, además de los pontevedreses, los Exploradores de Vigo, Marin y Redondela, que salieron con el Santo a las nueve acompañados de la afinada banda de música de Arcade y varias gaitas del país, llegando a San Cayetano a las once, después de recoger las imágenes de la Virgen del Carmen, de Alba; San Roque, de Cerponzóns; y la Divina Pastora, de Devesa.

Seguidamente hubo misa de campaña y procesión a la que asistieron los párrocos de Alba, Marin, Campañó y Cerponzones, el capellán de esta última parroquia y el presbítero de Pontevedra señor Vazquez.

Se inauguró una campana adquirida por los exploradores, que bendijo el párroco de Alba. También por la mañana se celebró el acto de la Proensa de los Exploradores, actuando de jefe de tropa el de Redondela señor Galego.

Por la tarde hubo concurso de saltos y dos funciones teatrales al aire libre, siendo muy aplaudidos los artistas (todos exploradores de Pontevedra) que tomaron parte en ambas.

La última fué el estreno de la comedia “ La fuerza del bien”, original del explorador Antonio Almazán, que recibió innumerables plácemes, y tuvo que salir al final a escena, resultando una obra muy delicadamente escrita.

Toda la tarde estuvo llena de romería que terminó a las once de la noche, a cuya hora salieron para sus pueblos los exploradores forasteros.

20- REITORAL DE CERPONZÓNS 

Encontramos no proxecto TESOUROS DO TEMPO. PATRIMONIO CULTURAL DE PONTEVEDRA, unha anotación relacionada coa Casa Reitoral da Parroquia de San Vicente de Cerponzóns, corría o ano 2012.
Éste proxecto foi unha iniciativa impulsada polo Concello de Pontevedra, a través da Concellería de Patrimonio Histórico, coa finalidade da protección, conservación, catalogación e divulgación dos bens culturais do municipio de Pontevedra.

Neste proxecto falaba que TESOUROS DO TEMPO tiña unha clara vocación participativa e colectiva, decía que o común é de todos é de ninguén, por elo reclamabase a atención máis esmerada das institucións públicas e a implicación activa das entidades sociais e das persoas que cren nos inmensos valores do patrimonio cultural coma ferramenta de cohesión, de identidade, de dinamismo é de goce colectivo.

Remataba decindo que temos moitos tesouros por descubrir, por coñocer, por protexer…

No proxecto aparece a descripción da Casa Reitoral da seguinte maneira :


Edificio residencial construído no século XVIII que acolle unha serie de arquitecturas adxectivas de grande valor e interese: un hórreo de catro claros, dous pombais e un lavadoiro. O edificio principal presenta planta rectangular, dúas alturas e cuberta a catro augas. Levantado en opus vittatum, os seus muros aparecen perforados por xanelas coroadas por trabatel e unha porta de aire balconada orientada ao sur. No sector noreste sitúase un portalón monumental – que dá acceso ao patio – coroado por ameas e unha cruz latina sen figuración.

A casa aparece unida a unha serie de arquitecturas adxectivas de planta poligonal que dan lugar a un patio organizador do complexo.


NOTA : Opus vittatum (literalmente, ‘obra con vetas’). Aparejo romano antiguo hecho de pequeños sillares rectangulares, dispuestos en hiladas regulares alternas.

Nun traballo realizado pola nosa veciña Ana atopamos no seu blog un inventario realizado polo cura D. Jesus García, referíndose á casa reitoral, escribiu o seguinte :

LA CASA RECTORAL DE CERPONZÓNS 

La casa rectoral de Cerponzóns está construída de piedra de granito. Es súmamente confortable, tiene buenas vistas, y por estar bañada por el sol durante todo el día, es muy acojedora y sana. Todas sus dependencias se encuentran en buen estado de conservación, tiene buena instalación electrica, bajo plomo con timbres de llamada en la puerta principal y habitaciones mas importantes, debiendo añadir que las ventanas tienen el día de hoy todos los cristales y recientemente pintadas.

Tiene cocina económica en buenas condiciones y está en un local de bastante amplitud y confortable. Tiene cuarto de aseo, tambien en buenas condiciones higiénicas, hay además al poniente de la casa un garage de reciente construcción con un portalón de dos hojas semi-nuevo, hórreo amplio, de cantería en buenas condiciones.

RELACIONADO COA REITORAL :

NOMBRE DE LAS FINCAS QUE CORRESPONDEN A ESTE BENEFICIO

1. La huerta cerrada sobre sí, de una extensión apróximada de catorce ferrados.

2. El bosque y pinar que no baja de cuarenta ferrados.

3. La Gándara de unos veintidós ferrados, en el extremo sur de dicha finca hay un molino maquillero, autorizado por la Junta Nacional del Trigo, tiene derecho al agua del río que baja de la Portela pasando por Reiriz, todos los días del año menos en los meses de riego, pues en dicha temporada desde el sábado a las 10 de la mañana hasta el lunes a la misma hora de 10 de la mañana, en cuyo tiempo pueden regar las fincas que quedan antes del molino referido. Así consta por la tradición que se vino observando a través de los años, de lo que son testigos las personas mas ancianas de esta zona en que está enclavado el aludido molino.

4. La llamada “Taral” a cañaveral que mide sesenta y cinco centiáreas.

Al principio de este inventario, se halla una hoja expedida por el Arzovispado de Santiago de Compostela, en la cual se relaciona toda la fincabilidad y molino que corresponde a esta rectoral (iglesario).

HUERTA DE LA RECTORAL

La huerta de la rectoral se han plantado muchos frutales de clases variadas, según la relación siguiente: 

1. En la zona llamada del palomar se dedicó a frutales una parcela de terreno que está separada del resto de la huerta por medio de una rejilla de alambre, hay en la misma manzanos de de cuatro temporadas, siendo su número 54,(…),49; perales 4, melocotones 14, naranjos 2.

2. En la zona de yerbal, lateral a la casa rectoral, manzanos 20, ciruelos 15, perales 9, melocotones 3, naranjos (…) uno de ellos es ágrio, cerezos 3, albaricoques 1.

3. Entre parrales: ciruelos 24, melocotones (…)

4. Zona llamada entre cortizos (…) perales 1, melocotones 1.

5. Frente a la puerta principal de la rectoral, cerezos 1, nogales 1, melocotones 1, limoneros (…) naranjos 3, y en el jardín un mandarino.

6. Fuera, bajando al bosque 6 cerezos (…) castaño.

Hay en total de arboles frutales (…) los del átrio 391, todos estos árboles que se mencionan están en plena producción (…)

BOSQUE DE LA RECTORAL

En el bosque de la rectoral se ha llevado a cabo una buena modificación, convirtiéndo la robleda (…) mayor parte solo tenia ramas de utilización para leña en pinar (…) en la parte que está fuera de la dicha robleda que es la denominada (…) también se hizo una metódica repoblación de pinos insignes (…) y pino pinaster y eucaliptos, en la actualidad con (…) la autoridad eclesiástica,se ha hecho una tala de árboles maderables, en su mayor parte en sistema de rareo, pudiendo asegurar que con las plantas que quedan no es menester poner ninguna más, ya que han de ser las que quedan sumamente abundantes para cubrir todos los espacios libres.


Quedan pinos maderables y de puntal en número muy elevado que no bajan del millar y tambien muchos eucaliptos, algunos de ellos ya muy desarrollados, y también bastantes acacias de Australia.

En una zona de el bosque se han puesto castaños en buen número hallándose muy desarrollados de forma que ya dan fruto, Esta plantación será gran ventaja para el beneficio parroquial, porque su crecimiento es muy rápido, y, por lo demás su madera no es carnosa, como suele ser las de otras variedades de esta especie sinó que completamente fibrosa, pudiendo aprovecharse incluso las ramas para objetos de carpinteria.

En la finca de la Gándara se ha efectuado también otra transformación, sembrando pinos en un trozo en el que solo se recogia leña y tojo, hoy quedan en la misma sobre unos 90 pinos maderables de mucho crecimiento, bastantes de menos importancia y también algunos castaños, robles, alísos, alguno que otro fresno, y eucaliptos.

Si quedase tiempo se haria constancia de las plantas forestales lo mismo que se hizo con los árboles frutales.

LOS MANANTIALES DE LA CASA RECTORAL

Delante de la puerta de la casa rectoral hay un gran pilón que se alimenta de las fuentes de Santanrandán, Rouco y otra que nace en las Tomadas, a muy poca distancia de la presa, el recorrido de esta agua desde el primer manantial hasta la feligresia o casa rectoral es de unos 3 kilómetros, esta agua es exclusivamente de la casa rectoral, hace 21 años que rige esta parroquia el que suscribe y jamás persona alguna invocó derecho alguno sobre la misma, viene por lo referido, disfrutándose sin oposición alguna este derecho que nació de los fundadores de esta parroquia.

En la presa, cuyo recorrido es largo y por la escasez que se padecia en los veranos, se han hecho algunas reformas notables, siendo entre ellas dignas de notarse la (…) de un buen trozo, mediante postes de piedra, que precede a la casa rectoral ya que en el era donde más se perdia, en el paso de los  (…) de  Santarandán se efectuó una buena modificación haciendo un (…) contención para evitar que se perdiese por allí el agua, también (…) de la primera fuente se hizo alguna modificación.

En la actualidad (…) un fenómeno y es de que después que se ha realizado (…) repoblación forestal en estos montes, hay mucha más abundancia (…) de tal forma que , si se tiene el cauce en buenas condiciones (…) que las dichas hay abundancia de este apreciado (…) todo el verano


Descripción:

Fonte a carón da igrexa de San Vicente de Cerponzóns, procedente dunha mina de agua situada no monte veciño. A fonte mana a partir dun oco no muro do adro da igrexa. A lumieira do oco esta aproveitada dunha pedra moldurada. A auga percorre ao longo dunha canle labrada por tramos en pedra de granito. A canle ten dous desaugadoiros, un lateral que desemboca nunca piscina de muros de perpiaño de granito de 2 metros de ancho e longo aproximadamente. O outro desaugadoiro está no extremo da canle e desemboca nunha gran pía rectangular situada nun nivel inferior. A ámbalas dúas beiras da pía hai perpiaños horizontais ao mesmo nivel. Un deles está lixeiramente elevado e inclinado que ben se podería usar como lousa de lavadoiro. A auga sobrante da pía cae nun desaugadoiro limitado pola outra beira por unha pedra circular procedente do tornarratos dun hórreo.

Inventario de 1939. ( Arquivo do clero)

11- O MAL DE OLLO NUNHA CRIAUTURA.

Roque, boas tardes, cando podemos vernos ? Quería comentarche un suceso…
Quedei coa miña veciña dúas horas antes de que tivésemos a obra teatral Lavandeiras no Centro Social, díxenlle que a esa hora ninguén nos ía a molestar e xa de paso quedaba para ver a obra, que seguro lle ía a gustar.
Chegou o domingo e ás cinco en punto estabamos na biblioteca, sentámonos e deixeina falar…
-Juan, tes tantos relatos que quero comentarche un que me pasou a min, é algo que non me gusta comentar con ninguén, excepto cos máis achegados, pero quero dicircho a ti coa condición de que non salga o meu nome.

Podes estar tranquila, non te preocupes, o teu nome no sabrá nadie.
-Un día, fai xa máis de corenta anos, un tío meu veu a casa dos meus pais, viña a buscar abono para levar ao invernadoiro que montara uns días antes, co tío acompañábano varias persoas, entre elas unha señora que días despois me decatei que polo lugar onde vivía tiña a fama de botarlle o mal de ollo á xente. Cando estabamos cargando o abono achegouse meu irmán co meu fillo, él era quen o coidaba cando non tiña colexio. O caso foi que a señora de marras comezou a mirar para o neno e a dicir que guapo que era, o crecido que estaba, que ben mantido víaselle…queres ver que esa noite o neno non parou de chorar, pero que choros ! Non había nada que o consolase, enton veume un presentemento…
-A este neno miraronno mal, botáronlle o mal de ollo !
-Hai que rapaz mais bonito, que precioso está ! Que mantido o tes ! Estas frases víñanme á memoria, comencéi a cavilar, tivo que ser ela, a muller que viñera co meu tio, seguro que foi, ou quizáis tamén pudera ser que a veciña que tiñamos preto de casa (que ti xa coñeces), deu a casualidade que esa mesma mañá, cando estabamos vendimiando viu ao neno que o tiñamos connosco metido nunha cesta de mimbre e púxose falar pero sen quitarlle ollo de encima ao meu pequeno, mentras o neno non paraba de xogar e rir, inocente de todo.
Á mañá seguinte comenteillo á miña avoa :

– Hai avoa, está noite non durmimos ninguén, o seu bisneto non parou de chorar, non sabemos que ten pero algo lle sucedeu, segue chorando e retorcéndose, xa non sé que facerlle, pensei en todo.
O neno onde estivo onte ? Estivo nalgún sitio ? A onde fostes ?
– Non fomos a ningún lado, pola mañá vendimiando, na viña da casa e pola tarde veu o tío a levar abono.
Que raro, e co teu tío, acompañouno alguén ? Houbo xente de fóra na túa casa ?
– Si, co tío veu unha señora, veciña del, que lle axuda no invernadoiro que acaba de montar, pola mañá pasou a señora esa que vive soa na casa pegada á estrada.
Hai Jesús ! Ao teu fillo botáronlle o mal de ollo ! Tráeme á noitiña o neno !
– Vale, vale.
Conforme lle levei o neno, o primeiro que fixo a miña avóa foi quitarlle a gorra da cabeza a meu pai, necesitaba unha peza que “fose a misa”. A miña avóa usou a gorra porque sabía que ou seu xenro había ido a misa con ela, mirouno recoller un pouco de auga bendita na súa man para bendicila ben bendicida.
Nisto, miña avoa colleu ao neno, apoiouno ao longo do seu brazo esquerdo e comezou a pasarlle a gorra por detrás, seguidamente doulle a volta e pasou a gorra polo peito, despois pola cabeza e así foi facéndoo por todo o seu corpo, ao mesmo tempo que ía pasándolle a gorra dicía un ensalmo, recordo un pouco :
Por aquí pasou Cristo para que este mal sexa visto, morra ese mal e viva o noso señor Jesucristo, e seguidamente desde o patín da casa cuspía pa fora.
Para que fixeran efecto as oracións tiña que dicilas tres veces, seis ou nove veces, así durante varios días, grazas á miña avóa o neno foise poñendo mellor.
Que Dios téñaa na gloria á miña avoa querida.

Días despois de haberme contado éste relato a nosa veciña comencéi a investigar un pouco para saber algo mais do ensalmo, encontrando ao cabo de un tempo dous mui usados en cousas parecidas

O ensalmo completo que decía a señora podían ser un de estos dous :

Por aquí pasóu Cristo antes de que este mal fose visto, morra este mal e viva Cristo.

Dios que te dóu é te crióu que che quite este mal que che dóu.

Se cho dóu pola mañán que cho quite San Juan, se cho dóu o medio día que cho quite a Virgen María, se cho deron a noite que cho quite Nuestro Señor co seu divino rostro.

Por la gracia de Dios e a Virgen María, un Padre Nuestro é un Ave María.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Jesús, José y María, pon tu mano que yo después pondré la mía.

Dos te han hecho el mal y tres te lo han de quitar, que son las tres personas

de la Santísima Trinidad: Padre, Hijo y Espíritu Santo.

Si antes hubiera nacido Cristo, este mal no lo hubiéramos visto;

que muera el mal y viva Cristo, que así lo manda nuestro Señor Jesucristo.