CITAS LITERARIAS (14) PONTEVEDRA DE CORAZÓN

PONTEVEDRA DE CORAZÓN 

O Concello de Pontevedra presentouse no mes de Maio na Feira Internacional de Turismo FITUR 2021, levando varias propostas para promocionar a cidade de Pontevedra como destino turístico.

Entre as propostas estaba o libro “PONTEVEDRA DE CORAZÓN “, onde estamparon a súa firma unha serie de persoas moi coñecidas entre nós.

O libro é unha publicación de 72 páxinas no que Pontevedra fala de si mesma a través dos pequenos textos nos que unha treintena de persoas de diferentes ámbitos aportan a súa particular visión da cidade: semblanzas vitais, descricións concretas, tons poéticos, recordos ou evocación de lugares, momentos e personaxes que compoñen un caleidoscopio de miradas múltiples, explicaba Yoya Blanco, Concellala de Turismo.

Nas súas declaracións, Yoya Blanco, comentaba que ninguén mellor que elas e eles pode definir ese sentimento que signica ser pontevedrés, xa que a viven e analizan cada día desde diferentes prismas e convertéronse nos nosos mellores embaixadores por toda España e por todo o mundo.

Os textos aparecen publicados en tres idiomas (galego, castelán e inglés), a continuación poño os que corresponden a Liliana Casás Falcón, Presidenta da Asc. de Veciños O Chedeiro de Cerponzóns :

A miña é unha Pontevedra faladeira, chea de encontros por prazas, soportais,camiños, atrios e tabernas. Está feita de pedra, mais non perdeu o sabor, o cheiro, as cores, e os costumes da terra. O sabor que as nais e avoas poñen cada inverno que  chega na mesa; o cheiro a verán da herba seca; o amarelo das xestas, que  lle recordan á primavera que é a súa quenda; e a nosa Virxe Peregrina, que cada ano guía aos camiñantes a Santiago e a nós ao outono despois das festas. Co pequena que é, diriache que tamén é algo traizoeira: ábreche as portas para que saias ao mundo a presumir dela, pero a pouco que te a fastas xa morres por volver mirar o Lérez e pasear pola súa ribeira.

La mía es una Pontevedra habladora, montón de encuentros por plazas, soportales, caminos, atrios y tabernas. Está hecha de piedra, pero no perdió el sabor, el olor, los colores, y las costumbres de la tierra. El sabor que las madres y las abuelas ponen cada invierno que llega en la mesa; el olor a verano de la hierba seca; el amarillo de las retamas, que le recuerdan a la primavera que es su turno; y nuestra Virgen Peregrina, que cada año guía a los caminantes a Santiago y a nosotros al otoño después de las fiestas. Con lo pequeña que es, te diría que también es algo traidora:  te abre las puertas para que salgas al mundo a presumir de ella, pero a poco que te alejas ya mueres por volver a mirar al Lérez y pasear por su ribera.

Mine is a talkative Pontevedra, countless encounters in squares, porches, paths, atriums and taverns. It Israel made of stone, but it did not lose the taste, smell, colors, and customs of the land. The flavor that mothers and grandmothers put on the table every winter; the summer smell of dry grass; the yellow of the gorse flowers, which  remind spring that it is its turn; and our Pilgrim Virgin, who every year guides walkers  to Santiago and us to autumn after the festivities. Though it is small, I should tell you that it is also somewhat a traitor: it opens its doors for you to go out into the world to boast of it, but as soon as you leave you are dying to look at the Lérez again and walk along its shore.

6- HOMENAXE O TAMBORILEIRO DE AIRES D’A TERRA.

O 30 de Maio do 2021, as 19:30 horas, tivo lugar unha homenaxe en recordo ao Tamborileiro Manuel Castro, veciño que foi da Parroquia de Cerponzóns, membro do grupo Aires d’a Terra (1883/1914).
Consistiu en un Concerto de Música Tradicional a cargo do grupo Os D’algures, unha conferencia a cargo de Juan José Esperon é unha mostra de traxes a cargo do grupo Sete Espadelas.

Comenzou o acto o grupo Os D’algures interpretando a MUIÑEIRA DE POÍO, unha peza coa que o famoso gaiteiro Manuel Villanueva, mestre de Perfecto Feijoo, gañou o concurso de gaitas en Pontevedra no ano 1886.

D. Perfecto Feijoo relataba unha simpática anécdota: Cando sentía que xa comezaba a dominar o instrumento, preguntoulle o seu mestre se o vía capacitado para tocar en público, ao que o bo gaiteiro lle respondeu :

UNS SABEN O QUE TOCAN E OUTROS TOCAN O QUE SABEN.

Escoitamos tamén dúas pezas do repertorio de “Aires d’a Terra”, unha ALBORADA DE PONTEVEDRA é unha FOLIADA das tantas que recolleu D. Perfecto nas romerías é tabernas da bisbarra. Con elas adoitaba o grupo comenzar as súas actuacións.

Para rematar, os D’algures tocaron dúas pezas que non podían faltar nos festexos do Corpus pontevedrés é que adoitaba interpretar outro dos gaiteiros de referencia para Perfecto Feijoo; XAN TILVE, o gaiteiro de Campañó.

Tratouse de unha tonada que acompañaba aos xigantes e o pasacorredoiras co que se retiraban os santos tra-la procesión.

A conferencia relacionada con Manuel Castro, correu a cargo do secretario da Asc de Veciños O Chedeiro de Cerponzóns, J.J. Esperón, donde comentou a creación do grupo Aires d’a Terra, os seus compoñentes, anécdotas etc., falando tamén do motivo polo cual se sabía que Manuel Castro era veciño da parroquia.

Debido a que Castelao formou parte do grupo, entre os anos 1912/13, tivo contacto cos membros de aquel entonces, entre eles Manuel, anos máis tarde no libro Sempre en Galiza, Castelao comenta unha anécdota donde fala de Manuel Castro, o Tamborileiro de Cerponzóns.

Para finalizar o acto unha mostra do vestiario empregado polo grupo de Perfecto Feijoo, Aires D’a Terra , a cargo do grupo Sete Espadelas, un compoñente do grupo explicou todo o relacionado coa vestimenta das mulleres e dos homes que pudo recoller Perfecto Feijoo pola bisbarra de Pontevedra.

O integrante do grupo Sete Espadelas foi expoñendo o traballo que realizou naqueles anos Perfecto Feijoo en busca de como vestía a xente das aldeas, tanto a roupa de diario, a de roupa de ir a misa ou a algún acontecemento é a roupa de gala.

Foi desgranando, coa colaboración das compañeiras e compañeiro de grupo, como estaban confeccionados os traxes, xunto cos adornos.

Confeccionados con hilados de lino e lá, sinalando os nomes correspondentes segundo o tecido en que se realizasen : picote, sanel, nazcote, estopa, lenzo de casa, baeta, estameña… falou dous texidos que chegaron doutros lares e culturas, veludos, merinos, panos de Béjar, sedas etc., tamén comentou os adornos que levan, os panos da cabeza con motivos árabes, as medallas de prata dourada…

Para rematar explicou as partes que conforman o traxe do home, a monteira, a camisa, o chaleco, a chaqueta, as cirolas, a faixa, as polainas…

O lugar onde se celebrou foi nos exteriores do Centro Social, o finalizar o acto, membros da Asc. de Veciños fixeron entrega de varios agasallos os veciños que acudiron o evento, agasallos doados pola Concellería de Promoción Económica que corre a cargo de Yoya Blanco.

O acto contou coa colaboración do Concello é da Deputacion de Pontevedra.

Organizou éste acto a Asc. de Veciños O Chedeiro de Cerponzóns.

22- O CORPUS, HISTORIA.

O CORPUS OU CORPO DE DEUS.

Celébrase 60 días despois do Domingo de Resurrección, día xoves. Desde 1989 a festividade do Corpus Christi trasládase ao domingo seguinte. Aínda que a solemnidade da liturxia sexa en domingo, algunhas localidades celebran a procesión o xoves, polo que este día é declarado festa local polos seus respectivos concellos.
Na nosa parroquia por segundo ano consecutivo a celebración do Corpus vese limitada debido as medidas que esixen as autoridades, un exemplo son a confección das alfombras de Corpus, redúcese considerablemente, esperemos que o próximo ano todo volva á normalidade, en éstes momentos o máis importante é seguir conservando a tradición que compartimos con numerosos lugares de Galicia e do Mundo é ter a esperanza que o próximo ano poidamos volver a normalidade.

UN POUCO DE HISTORIA EN RELACIÓN AO CORPUS

A primeira festa do Corpus Christi ou Corpo de Deus, remóntase a finais do século XIII, na cidade belga de Lieja. En España a primeira cidade en celebralo sería Toledo, seguida de Sevilla e Barcelona, entre os anos 1280/1319.

Co paso dos anos o Corpus convértese no acto relixioso máis importante e cada vez máis cidades comezan a celebralo, en Galicia, o Corpo de Deus (denominación de como se coñecía antiguamente) ten os testemuños máis antigos nas cidades de Orense e Pontevedra, estamos falando dos anos 1437/38.

É no Século XV cando a celebración do Corpus vaise a considerar como Día Santo, as referencias deste día como festivo dinnos que en 1482 celébrano en Ponteareas dese xeito.

Conforme vai tendo máis auxe, vai collendo máis interese, era o ano 1559 cando o arzobispo de Santiago, Gaspar de Zúñiga, recibe unha orde do papa Paulo III, ordénalle a creación de cofradías do Santísimo en todo o arzobispado, a intención era que esas cofradías fosen as encargadas de correr coa organización do Corpus.

Anteriormente xa había cofradías que participaban no Corpus, as procesións do Corpo de Deus convertéronse nas máis concorridas, os gremios desfilaban coas súas danzas. Na nosa parroquia de Cerponzóns temos referencias das cofradías de San Antonio (1632) e a de San Roque (1650), a do Santísimo créase no ano 1688.

Investigando en artigos relacionados coa celebración do Corpus, vemos que partir do Século XVI as festas do Corpus tiñan dúas vertentes, consistían no seguinte :

Por unha banda, pola mañá facíase a misa e de seguido a procesión. Nela figuraban as cofradías, levando as imaxes dos seus santos, cos seus comparsas, figurantes e danzantes; xunto aos xigantós ( en Galicia chamados Cocas, Almazonas ó Pantasmas), ademais cada cofradía levaba o seu gaiteiro.

É de supoñer que en Cerponzóns o único gaiteiro que temos referencia, o fillo de Domingo da Vila, no ano 1752, contratábase para ir ese día coas cofradías en procesión. Tamén as cofradías tiñan por costume ir acompañadas de un tamborileiro, seguramente a fináis do S.XIX é comenzos do XX, o noso veciño Manuel Castro era o que acompañaba a ditas cofradías.

Naqueles tempos xa se tiña por costume botar fiuncho, espadanas, follas e flores polo lugar onde ía pasar a procesión, un costume que se iniciou en Santiago de Compostela no 1596, o Concello dera orde ao Gremio de Pasteleros “enramar muy bien la fuente de la Plaza del Campo”.

Durante os seguintes anos polas rúas onde ía pasar a procesión, comezouse a botar fiuncho, xestas, espanadas, buxos etc. sen ningún tipo de deseño. Nas cidades máis importantes polas tardes facíanse “comedias profanas”, o lugar máis adecuado eran as prazas, nelas había funcións de títeres, corridas de touros e diversos tipos de xogos. Todo isto foi desaparecendo co paso do tempo, entre o S. XVIII e XIX, unha gran maioría comezaba a desprestigiar estás comedias e a nomealas como unhas carnavaladas que non tiñan cabida no Día do Corpus. 

Así foi que a procesión do Corpus viuse reducida ao acto litúrxico, inclusive deixaron de levar ata os santos en procesión, anos despois volveron de novo os santos á procesión xunto aos nenos e nenas de Primeira Comuñón.

Na nosa parroquia os máis maiores temos recordos daqueles anos da celebración do Corpus onde estendíanse o fiuncho e as flores polo antigo percorrido, recordo que formaban cos vexetais un corredor, sen moito deseño, só coa intención de marcar o lugar por onde ía pasar a procesión, ata que coa chegada de D. Manuel, comezou un nova maneira na confección das alfombras, con él deuselle unha maior importancia é a veciñanza colaborou de tal forma que hoxe en día as alfombras florais de Corpus de Cerponzóns son coñocidas por toda Galicia.

NO DÍA DAS NOSAS LETRAS GALEGAS.

Bos días.Hoxe 17 de Maio celébrase o Día das Letras Galegas.

Sabedes cal é o primeiro recordo que me vén á mente cada vez que se celebra éste día? A escola, o instituto, os castigos, as tundas…

Véñenme aqueles días na escola, cando o mestre preguntábache unha cousa e contestáballe en galego, e de seguido corrixíame o idioma a base de recibir dez, vinte ou máis vareazos.

Non era este soamente o único castigo, porque podía darchos na palma da man, pero se o mestre de quenda tiña o día quente obrigabache a xuntar as xemas dos dedos é leña contigo, reglazo ven, reglazo vai. Tamén che poñía de xeonllos contra a parede, suxeitando en cada man uns cuantos libros, ou escribir no encerado ó no caderno 100 veces, á mínima que che escoitaba unha palabra en galego facíache repetir a palabra “ben escrita” ou unha frase imperativa. Por certo eran 100 veces ou máis ? Tamén moitas das veces que recibías o castigo viña acompañado de non ter recreo.

Cando estaba no colexio da aldea as reprimendas eran para todos en xeral, xa que todos eramos criados da mesma maneira, falándonos os nosos pais, avós e veciños en galego. 

Naquel colexio que probei o leite en pó por primeira e última vez, todos os días recibíanse algunhas reprimendas, ás veces simplemente un pequeno aviso, outras o mestre trataba que, de vergoña, tiña un que retractarse e outras eran realmente duras. Era ir camiño da escola temendo ser castigados, e non sempre entendiamos por que o facían, o caso é que sempre tiñan algunha escusa…

Pero si cando estaba no colexio da aldea os castigos repartíanse, cando me fun para a cidade para estudar con once anos, aí cambiou a cousa, a reacción máis desesperada dos profesores, era directamente o castigo físico, era contra os nenos e nenas que viñamos da aldea.

Aquí non había medias tintas, non pasaban nin unha. Aquilo era malos tratos e non hai máis que falar.

E algunhas veces o castigo seguía na casa (o mestre sempre tiña a razón), cando o teu pai ía cada vez que recibía un aviso do titor e castigábache sen ver a tele, nin poder saír a xogar cos meus amigos e de premio ir recoller os restos de póda ou o que naquel momento fose oportuno.

Así foron pasando os anos, con castigos, tanto físicos como psíquicos, dado que moitas veces eran os teus propios compañeiros de clase os que rían dun pola forma que tiña de expresarme, por falar no idioma co cal me criei e mamei.

E os anos foron pasando, e mesmo no traballo non se vía ben o ter conversacións en galego co cliente, mesmo cos que che viñan falándoo.

E os anos véñenseche encima, e aínda hai quen che mira daquela maneira e che etiqueta politicamente a algún determinado partido debido a que falas en galego.

Os bos e xenerosos a nosa voz entenden.

E con arroubo atenden o noso ronco son,

Mais sóo os iñorantes e féridos e duros,

Imbéciles e escuros non nos entenden, non.
Feliz día das Letras Galegas.

CITAS LITERARIAS (19) CANTOS NA LEIRA.

Recolleita de aqueles cantos ou oracións populares que os nosos antepasados tiñan por costume cantar e recitar mentres realizaban as súas labores, ben nas súas casas, no campo, nos seus traballos, celebrando algunha romería ou as festas patronais etc.

CANCIÓNS POPULARES 

Nun xornal do ano 1912, atopo un artigo asinado por un tal MENANDRO, onde fixo unha visita á parroquia de Lerez, no día de San Benito. Comparto un anaco de canción que salía publicada :

CANCIÓN nº 15 TÍTULO:…

Lugar : Parroquias da contorna, ano 1912.

En Alba hay boas mozas

En Campañó á fror d’elas

En Lérez ó refaixallo

En San Vicente son belas.

Este artigo tamén aparecen dúas oracións.

ORACIÓN Nº 14 TÍTULO : Oración para un neno.

Lugar : Monasterio de Lerez, año 1912.

San Benito de Lerez

D’iste pequeno

facédeme un homiño

Que sea compreto

Para seu pai

Para si propeo

Para-sua nai.

Facédemo cumprido

Traballador

Garrido e garoleiro

Pero muy bo

Para seu pai

Para si propeo

Para sua nai.

ORACIÓN Nº 13 TÍTULO: Oración a San Benito.

Lugar : Monasterio dé Lerez, ano 1912.

¡Oh! grorioso S. Benito que soupeche gañar o ceo, a ti rezamos pra que gañar o ceo, a ti rezamos para que por nos pidas e nos reserves un curruncho anque sea dos piores como pecadores que somos.

Líbranos de pest’o gando, de mal do’llo, e de feitizos de malas almas.

¡ Oh! grorioso S. Benito, que soupeche gañar o ceo, lévanos contigo. Amen.

CANCIÓN Nº 12 TÍTULO: QUE SERÁ ESE RUIDO

Lugar : Praza da Estrela (Pidre)

Canta : Os nenos é nenas do lugar. (Recordo de Ramón Iglesias Barreiro).

Si miraches o documental Cerponzóns a mil, pudeche escoitar ao señor Moncho O Rey, q.e.p.d., recordando aquelas reunións que se facían nun lugar de Pidre, coñocido antigamente como a Praza da Estrela, comentaba o señor Moncho deste xeito :

Aquelas mulleres maiores que se reunían todos os días pola noite, é os domingos, que estaban xa nese lugar a partir das cinco da tarde ata as nove ou dez da noite, alí falábase de todo, sabíase a vida de todos.

Mentres elas falaban, os máis novos xogaban, recordo que facían un corrillo en forma de tren e cantaban :

Piii, pii…que es ese ruido que anda por ahí, que de noche ni de día no nos dejan dormir ? somos los ladrones que venimos a robar, la dueña de esta casa la queremos encontrar…è nese momento saía correndo un neno ou unha nena e os demáis tiñan que pillalos.

Esta canción corresponde a unha ronda infantil moi coñecida naqueles tempos, tan famosa que foi estendéndose ata Sudamérica.

Hai varias versións, atopeinas no Cancionero Popular da Rioja, no Murciano, no de Estremadura…estas son as que recollín :

QUE SERÁ ESE RUIDO

Qué será ese ruido que pasa por ahí, de día y de noche no nos deja dormir.

¿Serán los estudiantes que pasan a rezar a una capillita  a la Virgen del Pilar?

Con un rosario de oro y otro de plata, que salga la que salga por esta puerta falsa.

======

Uuuh, Uuuh, ¿qué es ese ruido que anda por ahí? De día y de noche no dejan dormir.

Somos los estudiantes que venimos de estudiar, en busca de María: la vamos a matar.

María no está aquí, está en el jardín, regando las flores, de marzo y abril.

===

Que será ese ruido que pasa por aquí, que de día ni de noche, nos deja dormir ?

Somos las hijas del Rey, que venimos a buscar, a Doña Ana, doña Ana…

Doña Ana no está aquí, que está en el jardín, cogiendo las flores de Mayo y Abril.

====

Que será ese ruido que pasa por aquí, que de día ni de noche, nos deja dormir ?

Somos las hijas del Rey moro, que viene por Doña Ana,

Doña Ana no está en casa, que está en el jardín, abriendo la rosa, cerrando el jazmín.

CANCIÓN Nº 11

Unha excepción, esta canción ten moi pouco tempo de vida, pero merece a pena incluíla, non se ten unha “Pepita de Cerponzóns ” todolos días…

Con este tema o nome da nosa parroquia vai dándose a coñecer por Galicia adiante…

CANCIÓN N º 11 TÍTULO : PEPITA DE CERPONZÓNS.

Novo espectáculo 2021 de Nelson Quinteiro Producións

Lugar : Praza da Ferrería de Pontevedra (2/08/2021)

Cantan : FALA-ME GALICIAN TRAD CABARÉ, con a diva trasnoitada IRIA PINHEIRO, como “PEPITA DE CERPONZÓNS “.

Quen será esa gran muller que ten a todo París en pé, a galega universal de quen todo o mundo está a falar : será Carmé a de Bizet ou a Bella Otero ese gran primor, eu digolle que non non non, ela é Pepita de Cerponzóns…

Aquí chegou Pepita de Cerponzóns, bailando no cabaret, rompendo nos corazóns.

Aquí chegou Pepita de Cerponzóns, bailando no cabaret, rompendo nos corazóns.

Aquí chegou Pepita de Cerponzóns, bailando no cabaret, rompendo nos corazóns.

 N º 10 TÍTULO : MANOLO PIROLO

Cantan as nenas é os nenos nos xogos (para saltar a corda, xogar a goma ou dar palmas, tamén cando algún veciño se metía coa rapazada…
Manolo Pirolo matou a muller, con sete coitelos é un alfiler, meteuna nun saco, levouna a vender, quen quere touciño da miña muller.
Había estás outras versións :

“Don Federico mató a su mujer /la hizo picadillo/y la puso en la sartén./la gente que pasaba/olía a carne asada” 

“Manolo pirolo mató a su mujer, la hizo escabeche y la puso a vender”

Nota: Hoxe en día estás letras están fora de lugar, naqueles tempos a inocencia era tal que non pensabas si as letras eran ou non machistas.

 Nº 9 TÍTULO : O ANDAR MIUDIÑO

Cantan : Veciñas de Meán é de Pidre, cando grababan o documental Cerponzóns a Mil.

Miudiño, miudiño, o que eu traío, eu traío unha borracheira, de viño que auga non bebo, mira Maruxiña, mira como eu veño…

A letra da canción é a seguinte :

O Andar Miudiño 

Éche un andar miudiño, miudiño, miudiño, miudiño, miudiño, o que eu traio.

Éche un andar miudiño, miudiño, miudiño, miudiño, miudiño, o que eu traio.

Que eu traio, unha borracheira-a, de viño, que auga non bebo mira, mira Maruxiña, mira, mira como eu veño.

Que eu traio, unha borracheira a, a, de viño, que auga non bebo, mira, mira Maruxiña, mira, mira como eu veño.

 N º 8 TÍTULO : PANDEIRADA DAS FIANDEIRAS

Canta : José Fontecoba

O señor José tiña por costume na noite boa, despois da cea, tomar unha copiña é botar unha canción, sendo maior seguía cantandoa, xa non recordaba muito a letra, ainda así él cantaba de esta forma : 

Alá arriba naquel monte, encontréi con non sei quen…dixomeee…xa me esquece, non me poido acordar ben.

A letra da canción é a seguinte :

Pandeirada das fiandeiras / Muiñeira de Ramelle 

Alá arriba naquel monte unha fiadiña hai (bis)

Quen me dera ir a ela sin o saber miña nai (bis)

Ai lalalalala Ailalalalalalala (bis)

Esta noite hai unha fía e mañán unha espadela (bis)

Boteme o caldo mi madre que eu tamen quero ir a ela (bis)

Ai lalalalala Ailalalalalalala (bis)

Os mariñeiros no mare arman vela arman vela (bis)

Arman vela, arman vela i eu tamen a vou armar(e) (bis)

Ai lalalalala Ailalalalalalala (bis)

NÚMERO 7 TÍTULO : VIRGEN DE AMOR

Canta : José O Toco. Era habitual que José despois de unhas cuantas cuncas de tinto, remataba a súa estancia na Taberna da Rons con ésta canción:

Virgen de amor, ven junto a mí
que yo sin tí, no se vivir.

Oye, mi bien, mi dulce encanto,
y escucha el llanto de mi sufrir.
Si supieras el amor que tengo
dentro de mi alma que no puedo
hallar un momento de calma
que alivie en mi pecho este gran dolor,
pues tu vives en mi mente
cuan imagen adorada
eres la mistica flor más delicada
por la cual suspiro con ardiente amor.
Eres alma de mi alma buena
que alivia mis penas
y con gran empeño quiero que este sueño
sea el sueño eterno de mi corazón
eres fuente inagotable
que alimenta mi cariño
con la ingenuidad que un niño
yo confio en tí como si fuera en Dios. 

José remataba o tema con : Nino nino nino ni no ni no ni…é seguía jajaja.

NÚMERO  6 TÍTULO : CAMARIÑAS

Cantan : Veciñas de Pidre é de Meán, cantan no lavadoiro do lugar de Meán, na grabacion do documental Cerponzóns a Mil.

Camariñas camariñas hai que sabelas camareando, Camariñas camariñas hai que sabelas camareando, as veciñas de Meán quedan no río lavando, as veciñas de Meán quedan no pozo lavando…

Esta é a letra :

Ao pasar por Camariñas
por Camariñas, cantando
ao pasar por Camariñas
por Camariñas cantando

As nenas de Camariñas
quedan no río lavando
, as nenas de Camariñas
quedan no río lavando

Camariñas, Camariñas
xa me vas camariñando,
Camariñas Camariñas
xa me vas camariñando…

Por unha de Camariñas
vivo no mundo penando

NÚMERO 5 TÍTULO: EN EL CUARTEL

Canta : Clara Pérez Recarey

Cuartel de instrucción, donde a mí me llevaron y el pelo me cortaron, me dieron mosquetón, allí empezaron mis penas y amarguras, un desconsuelo una desesperacion.

Al cabo de tres meses, un destino me dieron, el maldito arsenal,

donde yo tanto prisqué, madre no llores ni tengas pena,

que no soy el primer hombre, que ha cumplido esta condena,

madre aunque estoy lejos de ti, solo pienso en el momento de hacerte feliz.

NÚMERO 4 TÍTULO: CANTIGUEIRO DO MILLO

Canta : Jesus Recarey Lorenzo (q.e.p.d.)

Era un de tantos días daqueles que tocaba ir ao monte a por toxo, estabamos por Santarandan e o meu avó púxose a cantar…

Este ano hai moito millo, tamén hai moitos carozos.

As rapazas da Rons, arrabean polos mozos. 

NÚMERO 3 TITULO : El Caminito

Recita : Amelia Cancela Cochón (q.e.p.d.)

Amelia cada día que se levantaba o primeiro que facía era persignarse, a vez que o facía en vez de decir a oración : pola señal da Santa Cruz….decía o seguinte :

San Vicente e meu pariente, que me puxo a cruz na frente.

Para que o demo non me tente, nin de noite nin de día 

Nin no fin da miña vida.

NÚMERO 2 TITULO : El Caminito

Recita : Clara Pérez Recarey

SAN CLEMENTE E MEU PARIENTE, QUE ME FIXO A CRUZ NA FRENTE, PARA QUE O DEMO NO ME TENTE NIN DE NOITE NIN DE DÍA, COUSA MALA NON VIRÍA.

Esta é a letra completa :
Yendo por un caminito, me encontré a Jesucristo, Jesucristo era mi padre, San Clemente mi pariente

Quien me puso una cruz en frente, para que el diablo no me tiente ni de noche ni de día

Solo la virgen María sentada en mi cabecera. Para que en sus brazos muera

La cruz de Santo Toribio vaya delante de mi, el señor que murió en ella

Hable y responda por mi. Aplaque los corazones que estén en contra de mi y de mi familia

Quien le da luz a mi casa Jesús. Quien la llena de alegría María. Quien le da fe José

Pues muy claro se ve que siempre habrá contrición, teniendo en mi corazón a Jesús, María y José

NÚMERO 1 TITULO : SAN ANTONIO BENDITO

Canta, recita  : Clara Pérez Recarey

SAN ANTONIO, DAME UN HOME, AUNQUE ME MATE, AUNQUE ME ESFOLE

SAN ANTONIÑO, DAME UN HOMIÑO, AUNQUE O TAMAÑO TEÑA DUN GRAN DE MILLO. 

A letra enteira, autora Rosalía de Castro :

San Antonio bendito, dádeme un home, anque me mate, anque me esfole.

Meu Santo San Antonio, daime un homiño, anque o tamaño teña dun gran de millo.

Daimo, meu santo, anque os pes teña coxos, mancos os brazos.

Unha muller sin home…¡santo bendito!, é corpiño sin alma, festa sin trigo, pau viradoiro, que onda queira que vaia

troncho que troncho.

Mais, en tendo un homiño, ¡Virxe do Carme!, non hai mundo que chegue para un folgarse.

Que, zambo ou trenco, sempre é bo ter un home para un remedio.

Eu sei dun que cobisa causa miralo, lanzaliño de corpo, roxo e encarnado.

Carniñas de manteiga, e palabras tan doces cal mentireiras.

Por el peno de día, de noite peno, pensando nos seus ollos color de ceo; mais el, xa doito, de amoriños entende,

de casar pouco.

Facé, meu San Antonio, que onda min veña para casar conmigo, nena solteira que levo en dote

unha culler de ferro, catro de boxe, un irmanciño novo que xa ten dentes, unha vaquiña vella

que non dá leite… ¡Ai, meu santiño!: facé que tal suceda cal volo pido.

San antonio bendito, dádeme un home, anque me mate, anque me esfole, que, zambo ou trenco,

sempre é bo ter un home para un remedio.

CITAS LITERARIAS (20) CERPONZÓNS NO CANCIONEIRO MUSICAL DE GALICIA (Parte 1ª é 2ª)

CERPONZÓNS NO CANCIONEIRO MUSICAL DE GALICIA (Parte 1ª)

Fai uns días unha veciña pasábame unha anotación relacionada co Cancionero musical de Galicia, unha recolleita realizada por Casto Sampedro y Folgar (1848/1937). Trátase dunha recopilación de música do folclore galego (letras e bailes), que contou coa axuda de destacados musicólogos da época, entre os que se atopaban Ramón Arana, Víctor Said Armesto e Santiago Tafall.

Fai anos, pola época dos nosos avós e bisavós, tíñase costume de estar cantando mentres se realizaban as faenas do campo, tamén á noitiña, cando a xente reuníase nalgún lugar que tiñan para verse e comentar o día a día, por exemplo nun lugar de Pidre que se coñocía como a Praza da Estrela.

E cantábanse alalás,espadeladas, cantos de pandeiro, cantos de cego, cantos de canteiros… é romances como os que imos ver.
RECOLLEMOS DO CANCIONEIRO DOUS ROMANCES QUE SON OS QUE TEÑEN RELACIÓN COA PARROQUIA, O PRIMEIRO E UN ROMANCE NOVELESCO DE ASUNTO PENINSULAR.

TÍTULO : O SEITOR (Doña Inés y el Segador)

RECITADO Y CANTADO POR : Florentina Casás (Labradora, contaba 18 anos)(Cerponzóns) (Tamén era modista, según me dixo a compañeira de directiva da Asc. de Veciños, Ángeles T., dado que Florentina era a súa bisavoa).

ANO: 1905

Miña nai mandoume á fonte, á fonte do salgueiriño, ¡ay! á fonte do salgueiriño, mandoume lava-la ola

con fror de romeu frorido , ¡ay! con fror de romeu frorido.

O emperador de Roma, ten unha filla bastarda ,¡ay! ten unha filla bastarda; condes, duques a pretenden,

caballeros d’a alta fama; pero ela como era rica, a todo-los desdeñaba, ¡ay! a todo-los desdeñaba.

Unha mañán madrugou , e asomuos’a unha ventana, ¡ay! asomous’a unha ventana, a peitear seu pelo d’ouro

a lavar su linda cara, ¡ay! a lavar su linda cara.

Vira andar tres seitorcillos, segando’n unha seara…

Esto é parte do romance que recita é canta a nosa veciña Florentina Casás, conta con máis de cen versións que están recompiladas en rexións da península ibérica, incluíndo Portugal, ademáis en Canarias, Hispanoamérica e na tradición sefardí.

Atopamos nun blog da asociación de amigos da gaita galega de Estremadura unhas cantas explicacións sobre este romance :

A primeira versión di que o romance trata de unha dama bastarda que despreza os seus pretendientes nobres, asómase a unha fiestra é ve a tres segadores, quedando namorada dun deles, que nalgunhas versións vai ricamente ataviado. Pídelle á súa criada que mande chamar ao segador. Ela insinúaselle e, aínda que nun principio el négase, ao final accede aos seus desexos a cambio dunha suculenta paga.
Hai versións donde a dama, que está encerrada nun convento en contra da súa vontade, asómase á fiestra da súa celda, desde onde se dirixe directamente ao segador. Unha vez o segador cumpriu o seu traballo, a muller ofrécelle unha gran suma de diñeiro envolvida nun rico pano de holanda e pídelle que volva ao día seguinte. Con todo, esa mesma mañá as campás repican pola morte do segador, que faleceu extenuado.
Noutras versións, o pai da dama sorpréndeos na cama, polo que o segador vese obrigado a fuxir pola fiestra. A dama arróxalle o diñeiro envolto nun pano.

Escollín unha das versións con diversas connotaciones eróticas, en que se basea o romance para comparar o que recitaba é cantaba Florentina :

 LA BASTARDA :

El Emperador de Roma tiene una hija bastarda.
La quiere meter a monja y ella quiere ser casada.
La traen condes y marqueses y ninguno le agradaba.
La ha encerrado en su palacio por tenerla resguardada.

Con los calores que hacían se asomaba a la ventana.
Ha visto tres segadores que venían de sus casas.
Uno de los segadores gasta ropa muy profana.
Gasta dediles de oro y el entrepecho de Holanda,
la manija de metal y la hoz de rica plata.

La bastarda, que lo vio, del segador se prendaba
y le ha mandado llamar con una de sus criadas:
-Diga usted, buen segador, que lo llama a usted mi ama.
El segador, obediente, se fue tras de la criada:

-¿Qué me quiere usted, señora, que tan de prisa me llama?
-Diga usted, buen segador, ¿puede segar mi senara?
-Esa senara, señora, ¿dónde la tiene sembrada?
-No está en cerro ni está en bajo ni en callejón ni en cañada,
que está entre dos columnas que la sostiene mi alma.
-Esa senara, señora, no es para mí el segarla,
es para duques o marqueses de los más ricos de España.
-Siégala, buen segador, que yo te daré la paga.

A la una de la noche a echado mano a segarla.
-Diga usted, buen segador, ¿qué tal vamos de senara?
-Ya llevo siete gaviyas y ahora voy con la manada.
El padre, que esto escuchó: -¿Con quién habla esta muchacha?
-Padre, usted estará soñando, yo hablo con mi criada.

El segador, al oir esto, se ha tirado de la cama.
Como ignoraba los pasos, daba vueltas por la sala.
-Oiga usted, buen segador, que se va usted sin la paga.
La he dado dos mil doblones en un pañuelo de Holanda
que valía más el pañuelo que el dinero que llevaba.

-Oiga usted, buen segador, vuelva por ahí mañana.
Sí, señora, volveré, pero serán las espaldas.

Y al otro día, de mañana, por el segador doblaban…
Nota : Información extraída no Museo de Pontevedra, Asc. Amigos Gaita Gallega Extremadura.

Recomendable :

http://xn--revistadefilologiaespaola-uoc.revistas.csic.es/index.php/rfe/article/download/1274/1564/1559

CERPONZÓNS NO CANCIONEIRO MUSICAL DE GALICIA (Parte 2ª)

O SEGUNDO ROMANCE QUE ENCONTRAMOS NO CANCIONEIRO TRATA DE UN ROMANCE RELIGIOSO.

(Éste romance tamén foi recollido por Casto Sampedro).

TÍTULO: MARCELINO

RECITADO Y CANTADO POR : Florentina Casás (Labradora, 18 anos, Cerponzóns).(Tamén era modista, según me dixo a compañeira de directiva da Asc. de Veciños, Ángeles T., dado que Florentina era a súa bisavoa).

ANO: 1905

Embarcóse Marcelino, día de Nuestra Señora, pensando de navegar

el día y la noche toda. Se armó una grande tormenta, en el canal de Lisboa,

lloraban los marineros, lloraba la gente toda. No lloraba Marcelino

porque era noble persona. Cogiendo un libro en las manos, clamaba a Nuestra Señora :

-¡Virgen del Puerto, valedme, valedme, Reina y Señora !

Respondióle el enemigo, del otro lado del mar :

-¿Tú qué me das, Marcelino ? yo te libraré del mal 

-Yo te daré mis navíos, cargaditos de oro y plata.

-No te quiero tus navíos, ni tu oro ni tu plata , quiero que cuando te mueras

a mí me entregues el alma.

……………………………………….]
Versións en catalán, portugués, bosnio.

2- LADAÍÑAS PARA SORTEAR OS XOGOS.

RETAHÍLAS PARA SORTEAR XOGOS

Recordades cando na nosa niñez poñiámonos a xogar a algún xogo ? Recordades que case sempre nos colocabamos en corrillo e un de nós entonaba unha cantilena mentres ía sinalando por orde a todos os participantes ? O último sinalado era, segundo ou convindo previamente, o que se libraba ou o que quedaba.

En case todos os xogos era necesario elixir dalgunha forma quen era o que daba a “queda”, quen sería a “nai”, quen elixiría os equipos, que equipo comezaba o xogo, quen sacaba…Para iso utilizábamos xogos curtos ou ben retahílas (versos curtos, que podían rimar ou non, e que podían ir desde un par de versos ata bastante longos, incluíndo ata diálogos; as súas frases eran curtas e sen nexos e utilizaban frecuentemente os diminutivos, palabras distorsionadas, inventadas, repetidas e ata chegando a realizar preguntas é exclamacións.

Recollin unhas cuantas, grazas a colaboración de varias amizades :

1–Un café lle diron o gato, ó que lle toque o número catro… un, dous, tres, catro.

2–Guante guante, señor estudiante, el que lo tenga, que se levante.

(Está canción cantábaa nun xogo que consistía en poñernos o grupo sentados no chan e formando unha roda, un de nós levaba na man unha luva e daba voltas á roda polo exterior, cando chegaba ao final da canción e dicía ” levante” déixalle ás costas do neno ou nena a luva, entón este tiña que coller a luva, collelo,levantarse e correr detrás do que llo puxo ata pillalo). (Inf. Angeles T.)

3–Catro patas ten un gato… un, dous, tres, catro  (para xogar ó burro)

4–A la zapatilla por detrás, tris tras, ni la ves, ni la verás… (Inf. Milucha).

5–O gato caiu ó pozo, as tripas fixeron “guá”, arremoto, pitipoto, arremoto, pitipás…. Ti salvadiño estás!! (Pro xogo do escondite)

6–Teño un gato na cociña e estame dicindo que é mentira. Teño un gato no corral, e estame dicindo que é verdá. (Pras adiviñas).

7–Rabo de boi, rabo de besta, dixo miña nai, que estaba nesta.

8–Un cocherito leré, díxome onte á noite leré, que si eu quería leré, montar en coche leré.

E eu lle dixen leré con gran salero leré, non quero coche leré, que me mareo leré.

En nome de María, que cinco letras ten, a M, a A, a R, a I, a A, MARÍA.

(Xogo a comba) (Inf. Ángeles T. é Cristina).

9–Unha, dola, tele, catole, quile, quilete, anda a raíña
polo seu gabinete. Cinta de ouro para o mouro, cinta de gata para a gata.
“Tu por tu pagas tu”.

10–Na parroquia de Cerponzóns, hai tres galiñas e un capón. As galiñas estaban mortas e o capón anda na horta. Tris, tris… tris, tras… fora estás!

11–Un avion xaponés,cantas bombas tira ao mes,1,2,3…(para rifar) ( Inf. M.Mar)

12–Teño un paxariño que canta e que voa. Onde está a china? Quedou dentro ou vai fora. (Metíase a canica nunha mau, e logo no peto, e o  sacala, había que adiviñar se quedara no peto ou seguía na mau).

13–Escondo lorito de quiquiricón, tres galiñas y un capón. O capon estaba muerto, las gallinas en el huerto, tutururú, que salgas tú por las puestas de Manbrú. ( Inf. Margarita Fernández Vázquez)

14–Rabo de boi, rabo de besta… dixo túa nai, que estaba nesta:

   – Nesta estará, díxomo o cura.

   – Se o dixo o cura, verdade será. (Se se acertaba na mau na que estaba a china).

–Díxome Deus e a Virxe María, que perda que gañe, que nesta estaría.

Díxome Deus, que estaba naquela, e dixome a Virxe, que estaba nesta.

E díxome Deus a pura verdá, que se o di a Virxe, nesta estará (Para escoller a mau na que se agochaba algo).

15–Pico, pico, mazarico, quen che dou tan grande pico. Doumo Deus pro meu traballo, e derramar este carballo. (Para saber a quen lle tocaba quedar no xogo do escondite).

16–Puñín, puñín. Quen esta dentro? Xan do convento. Quen está fora? Xan da gaiola. O que se ria, paga a carriola. (Non me lembro moi ben: Enriba da mesa, poñiamos os puños pechos, un enriba doutro, e contabamos contos, o que se rira, sacaba un puño).

17–Pinto, pinto, gorgorito, pronde vas ti tan bonito. Ó que lle toque o número cinco… un, dous, tres, catro e cinco.

18–Pásame sí, pásame so, por la puerta de Alcalá, el de alante corre mucho, el de atrás se quedará (Inf.Ángeles T.)

19–China, china, capuchina, en que mau está a china (Pros xogos das bolas) adiviñar en que mau estaba.

20–Lagarto, lagarto, dime a verdade, que o rabo che parto.

21–Leite de cabra, leite de besta, ou está no furado, ou dentro da cesta. (Para descubrir cousas que se agochaban).

22–Ó montón, que pouquiños son. Que entre… María, por este rincón! (Pro xogo da corda. No sitio de María, dicíase o nome de quen se quería que entrara) (Inf. Marta Alonso Álvarez)

23–Pin, pin, seramatapín. Esconde a bandexa que ven o galopín, pin, pin. (Inf. María Esther Crespo Ardao).

24–Escondite inglés, sen mover as mans nin os pés, un, dous,tres. (Inf. Ángeles T., Beatriz é Pili).

25–Nesta, nesta, o cu dunha cesta. Dixo meu pai, que estaba nesta. (Para adiviñar en que mau estaba) (Inf. Maribel Viéitez)

26–Manzana, manzana, manzana podrida. Un, dous, tres… salida!!! (Para saída nas carreiras) (Inf. Laura Freire).

27–Rabo de cocha, rabo de besta, dixo meu pai que estaba nesta. Nesta estará, dixo o cura que era “verdá”.

28–A la rueda de San Miguel, el que se ríe se va al cuartel, a lo duro, a lo maduro, el que se ría se queda de culo. (Inf.Margarita).

29–Don Xulián foi á misa; veu un can e comeulle a camisa. Marcha can, que non é pan, que é camisa de Don Xulián.

30–Arroz con leite, me quero casar, cunha rapaciña diste lugar, que sepa decir pe, que sepa decir pa, que a deixen ir a festa e que sepa contar… un, dous, tres, catro!

 31–Para vis, para vós. A filla do rei casada con vós. ¿A quen escolledes vós? (Para os equipos dos rebumbios) (Inf. Xan Perez).

32–Rato, rayo 24, dame a mau que se non te mato, coa punta do meu zapato… que 1, que 2, que 3, que 4. (Inf. Estrella Luz Rivera)

33–El patio de mi casa es particular, cuando llueve se moja como los demás, agáchate y vuélvete a agachar que las agachaditas no saben bailar, h, i, h, k, l, m, n, a….que si tú no quieres, otro amante me querrá.

34–A la rueda rueda, de pan y canela, tómate un chavito y vete a la escuela, si no quieres ir, échate a dormir. Marité, Marité, sentad ira me quedé.(Inf.Ángeles T.).

35–Pito pito gorgorito, donde vas tú tan bonito, a la era verdadera pin, pan, fuera. (Inf. Andrés).

36– Doli, Doli, teli catoli, quili quilete, estaba la reina en sú gabinete, vino Gil, apagó el candil, candil, candilón : justicia y ladrón (no xogo de polis é cacos). (Inf. Ubaldo).

37–Botón, botón, de la bota botera. Criribitón, fora cañón. (Inf. María Vidal Solla).

38–Una manzana podrida, una, dos, tres, salida. (Inf.Carmela).

39–Canducho da Bouza tiña un gato e durmíalle fóra; colleu un pau e deulle na cola; salta Marica, salta para fóra.

40–Todos cuentan hasta tres en la casa de Andrés, uno, dos y tres.

Todos cuentan hasta cuatro en la casa de Renato, uno, dos, tres y cuatro.

Todos cuentan hasta cinco en la casa de Francisco, uno, dos, tres, cuatro y cinco.

41–En calle veinticinco, en la calle, lle, veinticinco, co, ha habido, do, un delito, to, una vieja mató un grillo, con la punta del cepillo. Pobre vieja, pobre grillo, pobre punta del cepillo.

42–Don Melitón tenía tres gatos y los hacía bailar en un plato y por la noches les daba turrón, ¡Qué vivan los gatos de Don Melitón! Don Melitón como era tan chato
le llamaban narices de gato, pero los gatos se le han “escapao” comiendo ratones a medio “bocao”. (Inf .Maricarmen).

43–Mambrú se fue a la guerra, qué dolor, qué dolor, qué pena, Mambrú se fue a la guerra, y no sé cuándo vendrá, Do, re, mi, do, re, fa, no sé cuándo vendrá. (Inf. Maricarmen).

44–Maripufé, pufé

enetillón, plon yo 

el pañuelo de la Virgen

está lleno de melocotón. (Pepy Clavijo)

45–En un café se rifa un gato,

ha salido el número cuatro

uno, dos, tres y cuatro.(Pepy Clavijo)

46–San Juan de Villanaranja

lo bien que fuma, 

lo bien que canta

tiene la barriga llena 

de vino blanco, de moscatel 

plon salvada…usted. (Pepy Clavijo)

47–Cuchivirí, cuchivirá

cuchivirí, virivirá

cuchivirí, virí, vinero 

a la mosca, mosquetero. (Pepy Clavijo)

Grazas aos que colaboraron nesta recollida, en especial a Buxán. 

===========

CANCIÓN CON EXPLICACIÓN:

Soy capitán, soy capitán 

de un barco inglés, de un barco inglés 

y en cada puerto tengo una mujer

la rubia es, la rubia es

sensacional, sensacional

pero la morena tampoco está mal

si alguna vez, si alguna vez

me he de casar, me he de casar

me casaría…(pones el nombre de la niña que eliges)

El juego consiste en poner a la izquierda una fila de niños y a la derecha una fila de niñas y la que va en el medio va cantando esta canción, con las manos en la cintura.
Vas cantando y al finalizar dices el nombre de la niña y esa niña se incorpora al centro, con las manos en la cintura y vuelve a repetir la canción.

Hai quen envioume tamén explicacións dos xogos :

1) Preparar o campo de xogo: debuxar unha liña e a unha distancia duns poucos metros facer un buraquiño no chan donde entrara unha soa canica, que se chamaba “guá”. Tirabas a bóla a aproximar ao guá. O que quedaba máis cerca, volvía a tirar primeiro marcando unha cuarta estirando a súa man en dirección a bóla do contrincante. Collía a súa bóla coa outra man e lanzaba e se a chocabas dicíase: “primeira”. A segunda chocada dicíase:” Truquel” A terceira vez: “máis truquel”. A cuarta vez que se chocaba: ” pé”, tiña que entrar un pé entre as dúas bólas. Ao facer a quinta tocada dicías: ” paso de bóla”. E se facías carambola dicías: ” Paso de bóla e guá” (Inf. Cristina).
2) Después estaba el del pañuelo nos poníamos cuatro para un lado y cuatro para el otro… y en el medio uno con el pañuelo, nos poníamos unos números del uno al cuatro y la del medio decía un número del 1 al 4 el que tenía el número tenía que salir por el pañuelo el que lo cogía y escapaba ganaba y el otro salía al no cojerlos así hasta que quedaba uno solo que era el ganador.(Inf. Pili)