4- CERPONZÓNS, ENLACES E DATOS DE INTERÉS.

INFRAESTRUTURAS DA PARROQUIA

1. CARACTERIZACIÓN DA SITUACIÓN ACTUAL

 1.1 Condicionantes territoriais

Está situada ao norte do concello de Pontevedra, cunha extensión aproximada de 6 Km2 . Os seus límites son: polo norte o concello de Barro, ao leste a parroquia de Verducido, ao sur a parroquia de Lérez e ao oeste a parroquia de Alba (e antigamente tamén con Campaño).

Está formada por 13 entidades oficialmente recoñecidas no Nomenclátor: Bouza, A Balea, O Castrado, San Caetano, A Costa, O Bravo, A Ermida, Vigario, O Cunchido, Leborei, Meán, Tilve e Pidre.

A topografía da parroquia caracterízase pola variedade do seu relevo, destacan os vales dos ríos Rons e Gándara descendendo cara o sur e as elevacións do monte Redondo, Outeiro dos Cans e Chan do Monte.

A estrada de Santiago (N-550) atravesa a parroquia de norte a sur apoiada na Depresión Meridiana, converténdose na súa principal vía de comunicación. Paralela a ela transcorre a vía de ferrocarril o que provoca que as comunicacións internas dentro da parroquia e coa veciña de Alba se vexan dificultadas.

O principal uso da parroquia é o residencial debido á proximidade de Pontevedra, aínda que tamén se localizan algunhas actividades industriais–comerciais nas inmediacións da estrada N-550.

A área situada ao norte da parroquia aparece pouco poboada, aquí predomina o uso forestal.

No blog de Ana, encontramos :

OROGRAFÍA
Relativamente accidentada, dende os 18 metros en San Cayetano ata os 406 metros do Outeiro Blanco, cota máis elevada da parroquia. Este relevo accidentado favoreceu no pasado a dispersión e o illamento dos núcleos de poboación, hai unha liña recta de 5 km dende os extremos máis afastados (Outeiro Blanco-Vigario) e 3 km entre os lugares máis distanciados (Hermida e Bravo).
No dicionario xeográfico-estatístico histórico feito entre os anos 1846 e 1850, na definición de “Cerponzones” descríbeo así:
“Freguesía na provincia e partido xudicial de Pontevedra, diocese de Santiago, concello de Alba. Ao sur do monte chamado Acibal en terreo desigual, onde a combaten todos os aires menos o do Este. O clima e temperado e bastante saudable. Ao norte limita coa Portela,al Leste Berducido, ao sur Alba e Lerez e ao oeste Campañó. O terreo participa de monte chairo e é de mediana calidade crúzano 2 regatos dos cales o chamado Cayeiro nace no monte Acibal, corre de norte a sur e ten unha gran ponte por onde continúa o Camiño Real que vai a Pontevedra, o outro regato denominado Castrado baixa pola Portela e hai sobre o unha pontella de pouca importancia. 
Máis información : http://serpenties.blogspot.com/search/label/O%20MAPA%20DE%20CERPONZ%C3%93NS

Tamén recollemos do blog : https://roquecerponzons.wordpress.com/category/historia-da-parroquia-autor-d-manuel-miguez/

Un padrón do ano 1843 indícanos cómo algúns lugares foron perdendo muitos veciños, tamén e significativo que nos datos que recollían pode observarse que a xente fallecía mui xoven, en poucas casas había xente de máis de 70 anos.

Está e a lista de os habitantes que había por lugares no 1843 :

O BRAVO..60 veciños–A COSTA..22 veciños–MEÁN..97–O POZO..16 veciños–

O VIGARIO..43 veciños–PIDRE..127 veciños– BALEA..11 veciños–

S.CAETANO..47 veciños–O CASTRADO..27 veciños–LEBOREI..94 veciños–

–TILVE..132 veciños–CUNCHIDO..47 veciños–A ERMIDA..52 veciños

Total 350 homes e 425 mulleres = 775
Evolución da poboación:

– [ ] 1747….107 veciños

– [ ] 1842….404 veciños

– [ ] 1843….775 veciños

– [ ] 1844….756 veciños 

– [ ] 1845….745 veciños 

– [ ] 1846….731 veciños 

– [ ] 1847…..722 veciños 

– [ ] 1848….724 veciños 

–  [ ]  1849….723 veciños 

– [ ] 1850….738 veciños

– [ ] 1851….858 veciños 

– [ ] 1852….738 veciños

– [ ] 1853….812 veciños 

– [ ] 1854….800 veciños 

– [ ] 1970 Poboación 799 , número de entidades 14 , poboación media 57

No 1970 había 226 vivendas, 203 familias, 364 homes e 433 mulleres.

BRAVO e A COSTA : 49 veciños…CASTRADO e O QUEIMADO : 13 veciños

CUNCHIDO : 63 veciños…A ERMIDA e O VIGARIO : 59 veciños

LEBOREI : 98 veciños…PIDRE e BALEA : 209 veciños…MEÁN : 103 veciños

TILVE e A BOUZA : 189 veciños…SAN CAETANO : 14 veciños

– [ ] 1981 Poboación 841 , número de entidades 14 , poboación media 62,70

Nos datos do INE encontramos que o total de veciños que hai no 1981 son

854, habendo 243 vivendas e 205 familias, habendo 416 homes e 438 mulleres.

BRAVO/COSTA : 52 veciños…CATRADO/QUEIMADO : 21 veciños…

CUNCHIDO : 62 veciños…A ERMIDA/VIGARIO : 63 veciños

LEBOREI : 115 veciños…MEÁN : 142 veciños…PIDRE/BALEA :189 veciños

TILVE/BOUZA : 194 veciños…S. CAETANO : 16 veciños

– [ ] 1991 Poboación 841 , número de entidades 14 , poboación media 60

– [ ] 2020….702 veciños

1.2 Poboación

Cerponzóns tiña 761 habitantes, sendo Pidre, Tilve e Meán os lugares con mais poboación, (datos ao ano 2012).
A parroquia en conxunto perdeu poboación nos últimos anos pero obsérvase que os núcleos que medran ou perden menos poboación son os que se atopan preto da estrada N-550.

Según os datos do INE a 1 de Xaneiro do 2018 o número de veciños son 712

1.3 Dotacións e espazos libres

Tilve : Agrupa todo o conxunto eclesiástico no que se atopan unha serie de espazos libres e áreas de recreo, é un lugar de encontros veciñais. Ao estar situado nunha zona elevada e orientado ao sur, as vistas que presenta son moi interesantes para o conxunto da parroquia.

Ademáis está situada a Casa do Pobo, donde se ofertan diversas actividades.

Pidre : Aquí sitúanse os edificios do que fora escola e a casa dos mestres,  hoxe forman parte do local social da Parroquia, con un pequeno espazo libre nas inmediacións, con uns xogos para os nenos e nenas, e dous aparatos de xinnasia para maiores. E necesario un espazo para aparcamento.

O Cunchido : Neste lugar sitúase o Complexo Deportivo Chan do Monte.

 1.4 PATRIMONIO CULTURAL, DE  OCIO E DE INTERÉS POR LUGARES 

A BALEA :

Balea , derivada da palabra celta BALAZN – significa xesta ou basóira rústrica feita con xestas. E frecuente que o tipo de vexetación ou características do terreo dera orixe á voz toponimica coa que se coñoce ó lugar.

E_040 MUÍÑO…..MUIÑO DO LARACHO

E_041 MUÍÑO…..MUIÑO DA BALÉ

MUIÑO DOS PASALES 

I_000 PASAL-PONTELLA…PONTELLA

I_000 PASAL-PONTELLA…PONTELLA

RIO RONS

A BOUZA :

BAL-TEUS – significa cinturón o cinto como opina A. Nascentes e outros lingüistas. Deribación que pensamos ten bastantes obxeccións.       BALSA ( voz preromana hispana , celta ) – significa oquedade empantanada un terreo.       Pola confusión de ambas etimoloxías mesturándose os resultados fonéticos e semánticos.       É mui abundante tanto en Galicia como en Portugal , as veces acompañada cun adxetivo: Bouza Boa , Bouza Valada , Bouzalonga… A significación fundamental sería a don terreo a monte , cheo de vexetación de árbores , moi tupido , e na súa parte baixa con matorral.

F_000 FONTE…FONTE DA BOUZA

F_000 FONTE…FONTE

F_000 FONTE…MANANCIAL

E_000 MUÍÑO…MUIÑO DA BOUZA

E_000 MUÍÑO…MUIÑO DO MEDIO

E_000 MUÍÑO…MUIÑO DE SANTARANDÁN

MUIÑO DA VEIGA

MUIÑO DO QUEIMADO

PONTELLA

RIO RONS

COGUMELO : ENTOLOMA SERPENTIONES ANUM ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2019/11/21/entoloma-serpentionesanum/ )

A COSTA : Costa < COSTA – lado , terreo en pendente, declive. Litoral , veiramar.

E_230 CRUCEIRO…CRUCEIRO DO POZO

F_000 FONTE…FONTE DO POZO/A COSTA (CARRICO)

X_012 MÁMOA…MÁMOA DE AS CHANS

X_068 MÁMOA…MÁMOA DAS CHANS 2

X_069 MÁMOA…MÁMOA DAS CHANS 3

A ERMIDA : Ermida < EREMITA – santuario ou capela nun lugar deserto ou solitario.    O máis importante aquí é a desaparición da intertónica e a sonorización da oclusiva dental xorda , xa que estamos na Romania Occidental , ou sexa , nun territorio que formó u no seu momento parte do Imperio Romano e no que hoxe fallamos unha lingua derivada do latín.

X_048 MÁMOA…MÁMOA PERDIDA

F_000 FONTE-LAVADOIRO…FONTE E LAVADOIRO DO SOUTIÑO

E_000 MUÍÑO…MUIÑO DO QUEIMADO

I_000 PASAL-PONTELLA…PONTELLA ( PONTE DA CARCEL ? )

PEÑA UBIÑA

MÁMOA PERDIDA

PONTILLON ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/09/25/o-pontillon/ )

CANTEIRA

O RAPADIÑO ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/03/17/o-rapadino/ )

XACEMENTO DE BERILO ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/04/20/xacemento-de-berilo/ )

OUTEIRO DA PORCA

OUTEIRO DA PALLA

CAMPO DOS BOIS

O CERRADO VELLO

A CASA DO LOBO

REGO DO POZO NEGRO

CARRETERA N 550 ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/07/18/a-carretera-nacional-550/ )

ÁREA RECREATIVA

LUGAR DE PASO DO CAMIÑO REAL E REAL PLANTÍO (REALIZADO NA ÉPOCA DO ARZOBISPO MALVAR) 

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2019/10/13/o-real-plantio-por-cerponzons/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/10/08/o-camino-real-un-pouco-de-historia/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/09/o-camino-real-o-mais-belo-segun-lugin/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/13/george-brown-o-seu-paso-polo-camino-real/ )

(https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/25/as-tropas-francesas-pasaron-por-cerponzons/ )

SUCESOS…

A CASA DO CRISTO (Nesta casa matan o criminal ¨El Artillero¨)

EMPRESAS, NEGOCIOS….

DISCOTECA LA LUNA (Ermida, s/n-36152-)

SALA DE FESTAS BRAIS ( Primeiro nome da Discoteca La Luna)

CASA VILLAVERDE ( BAR VILLAVERDE)  (Ermida, nº -36152)

RESTAURANTE O RANCHO (Ermida, nº 9-36152-Tlf. 674617519)

GASOLINERA CERPONZÓNS (Ermida, nº 2-36152-Tlf. 986871841)

TRABEGONS (Ermida, nº 7-36152-Tlf. 986870464)

DESGUACES SAN (Ermida, s/n-36152-Tlf. Tlf. 986870813)

A FONTEIRIÑA

E_042 MUÍÑO…MUIÑO DOS PASALES

F_000 FONTE…FONTE DA FONTEIRIÑA

A MEÁN : Palabra de orixe celta que significa Pedra grande , aínda hoxe podemos ver esta pedra con casal enriba e parte do camiño picado na rocha.

E_046 CRUCEIRO…CRUCEIRO DE A MEÁN

CASA  DE ENRIQUE …CRUCEIRO privado

CASA DE ADELAIDA….CRUCEIRO privado

CASA DE MERCEDES…CRUCEIRO privado

F_000 FONTE…FONTE DO POZO

F_000 FONTE-LAVADOIRO…FONTE E LAVADOIRO DE A MEÁN

E_000 MUÍÑO…MUIÑO VELLO

E_000 MUÍÑO…MUIÑO DE ELADIO

DEPOSITO DE AUGA

MÁMOA DAS CHANS

OUTEIRO DOS CESTOS

OUTEIRO DOS CANS

PENEDO DE 200 TONELADAS (Retirado fai anos, estaba o carón das casas)

PRAZA DO COTILLEO

MIRADOIRO DO FRAUTISTA

SUCESOS…

DUAS MULLERES MORTAS POR UN RAIO

EMPRESAS, NEGOCIOS…

CASA DE CHICHA,  (anos 1977/1983, TABERNA DE CHICHA A MORENA)

LIMPIEZAS SAN VICENTE ( Meán, nº 17-36152-Tlf. 617553229)

LEBOREI : Leboreiro < LEBORARIU < LEPORE – liebre , terreo con muitas lebres ou relacionado con elas.       Sonorización da oclusiva intervocálica P que pasa a b. Metátese do iode que forma o diptongo ai secundario e que pasa posteriormente a ei no galego.

F_000 FONTE-LAVADOIRO…FONTE E LAVADOIRO DE LEBOREI

F_000 FONTE…FONTE DE ATRÁS

MILIARIO DE MAGNENCIO (ANO 350)

CASA DE MANUEL…..CRUCEIRO…privado

CASA DO SR. VALENTE ( ANTIGA SOCIEDAD RECREATIVA ARTISTICA DE CERPONZONES)

RIO RONS

VÍA ROMANA XIX

VÍA DO TREN

PASO DO CAMIÑO PORTUGUÉS 

CAMIÑO DOS FRANCESES

SUCESOS…

O BARÓN LEÓN DE ROSMITHAL TEN UNHA TRIFULCA COS VECIÑOS ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/02/28/o-paso-do-baron-leon-de-rosmithal-por-cerponzons/ )

O PASO DE DIEGO GELMÍREZ 

https://roquecerponzons.wordpress.com/2016/12/12/o-paso-de-diego-gelmirez-por-guxilde-alba-e-cerponzons/
EMPRESAS, NEGOCIOS…

CHORIGAL ( Leborei nº 3-36152-Tlf. 986871761)

TALLER MECÁNICO LUCHO MARTINEZ  ( Leborei nº 1-36152-Tlf. 986870883)

TALLER ALUMINIO VENTAPORT ( Leborei nº 6-36152-Tlf. 986872304/683572643/615390461)

EXCAVACIONES KAMPER ( Leborei nº 17-36152-Tlf. 649239439)

PINTURAS NELO 

24 HORAS AUTOSERVICIO 

O CUNCHIDO

E_047 RELOXOSDESOL…LEGUARIO E RELOXO DE SOL ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/07/08/o-marco-da-legua/ )

F_000 FONTE-LAVADOIRO…FONTE E LAVADOIRO DO CUNCHIDO 

DEPOSITO DE AUGA

PEDRA BARRAGUENTA

COMPLEXO DEPORTIVO CHAN DO MONTE

CERPONZÓNS C.F.(HIMNO) ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/04/17/o-himno-do-cerponzons-c-f/ )

CERPONZÓNS VETERANOS

ÁREA RECREATIVA

CARRETERA N 550 ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/07/18/a-carretera-nacional-550/ )

LUGAR DE PASO DO CAMIÑO REAL E REAL PLANTÍO (REALIZADO NA ÉPOCA DO ARZOBISPO MALVAR) 

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2019/10/13/o-real-plantio-por-cerponzons/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/10/08/o-camino-real-un-pouco-de-historia/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/09/o-camino-real-o-mais-belo-segun-lugin/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/13/george-brown-o-seu-paso-polo-camino-real/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/25/as-tropas-francesas-pasaron-por-cerponzons/ )

CASA DA POETA ELVIRA RIBEIRO
SUCESOS…

OS ANOS DO MEDO… ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/08/04/os-anos-do-medo/ )

EMPRESAS, NEGOCIOS…

CARPINTERÍA ELÍAS 

O BRAVO : Significa agreste e deriva da palabra BRAVUS do baixo latín.

E_231 CRUCEIRO…CRUCEIRO DO ALTO DO CASTELO

E_382 FONTES…FONTE DA CRUZ

EMPRESAS, NEGOCIOS…

CASA RURAL O BRAVO (O Bravo, nº 2-36152-Tlf.654373070/986866480)

AGROMIRO (O Bravo, nº 4-36152-Tlf. 616815377/682604427)

O CASTRADO : Castrado < CASTRARE – extirpar o inutiliza-os órganos reproductores de persoas , animais ou plantas. Pode significar tamén extraer das colmeas do mel.

E_033 MUÍÑO…MUIÑO DE O CASTRADO

E_034 MUÍÑO…MUIÑO DO CURA

I_002 PONTE…PONTE DE O CASTRADO

F_000 FONTE…PONTE DO CASTRADO

RIO GANDARA

PASO DO CAMIÑO PORTUGUÉS 

RESTOS ARQUEOLÓXICOS , AGRO DE DEUS :

ESCAVACIÓN ARQUEOLÓXICA NO CONTORNO DO CAMIÑO PORTUGUÉS NO LUGAR DE CASTRADO. PK 0+980-1+050. EIXO ATLÁNTICO DE ALTA VELOCIDADE, TR. CERPONZÓNS-PORTELA (PONTEVEDRA).

Descripción : Lote heteroxéneo composto por: -Cerámicas: Olas de borde esvasado e labio plano, Fonte de perfil simple e labio plano con asa de pestana, cuncas, fontes, cántaros, Terra Sigillata Focense, Terra Sigillata Africana Hayes 76, Alcorta GT3, Alcorta GT4, Alcorta O6, Alcorta J2, Alcorta T1, ánforas Almagro 50; Cerámicas locais, común e de importación bizantina, bética e lusitana; Barro negro, pastas negras, grises, ocres, brancas e vermellas.-Líticos: Mans de muíño, meta de muíño circular, resto de talla de sílex sen retoques, prismas, buril, lascas de cuarzo e cantos rodados de granito e cuarzo.-Metais: Anaco de fibela escutiforme de bronce, cabeza de Acus Crinalis, anaco praca de bronce con remaches; varas de ferro, cravos e pezas informes.-Moedas: 1 moeda de peseta.-Materia Orgáncia: 2 anacos de coiro, 3 ósos.-Vidors: 166 anacos de vidro de cuncos acampanados, cores entre verde e amarelo

Estos restos están hoxe en día no Museo Provincial.

PIDRE

E_038 CRUCEIRO…CRUCEIRO DE RONS

RETABLO CRUCEIRO DA RONS….DESAPARECIDO

CASA DE MILAGROS…CRUCEIRO privado

CASA DE DIGNA …CRUCEIRO privado

E_232 CRUCEIRO…CRUCEIRO SOBRE UN TELLADO/CASA DA BABECA

HÓRREO CON RELOXO DE SOL:..CASA DA BABECA

E_039 MUÍÑO…MUIÑO DO RASPA OU DAS CARREXAS

F_000 FONTE…FONTE DE PIDRE

CENTRO SOCIAL

BIBLIOTECA

ANTIGUO COLEXIO PUBLICO 

PRAZA DO COTILLEO

RUA DE GERMAN CHAPIN 
LUGAR DE PASO DO CAMIÑO REAL E REAL PLANTÍO (REALIZADO NA ÉPOCA DO ARZOBISPO MALVAR)

 ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2019/10/13/o-real-plantio-por-cerponzons/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/10/08/o-camino-real-un-pouco-de-historia/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/09/o-camino-real-o-mais-belo-segun-lugin/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/13/george-brown-o-seu-paso-polo-camino-real/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/25/as-tropas-francesas-pasaron-por-cerponzons/ )

PRAZA DA ESTRELA

RESTOS CASA DE JUSTABINA…ANTIGA ESCOLA DE NENAS

RESTOS CASA DA SEÑORITA CARMIÑA…ANTIGA ESCOLA NENOS/AS

CASA DO LARACHO…ANTIGA ESCOLA DE NENOS

CASA DE ROGELIO …POMBAL …privado

CARRETERA N 550 ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/07/18/a-carretera-nacional-550/ )

SUCESOS….

A TORMENTA PERFECTA ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/12/18/a-tormenta-perfecta-do-ano-1932/ )

EMPRESAS, NEGOCIOS…

CASA DA CHANTONA…Canducho, ZAPATEIRO

CASA MILAGROS…anos 70, Honorio Outeda, ZAPATEIRO

CASA Mª CARMEN …anos 60, Miguel Abal, BARBEIRO

CASA DE CASEMIRO, O PESQUELLO…SUPERMERCADO 

CASA DE CELIA FALCÓN…..VENTA DE TETILLAS E QUEIXOS

CASA DE CALVO…. anos 70,CHURRASQUERIA JARDÍN

CASA DE CALVO….AUTOMÓVILES JARDÍN

TAPICERÍA CANOSA

GRÚAS CERPONZÓNS ( Pidre nº 8-36152-Tlf. 986870852/607870852/686986644)

CASA DO ALVITE… BAR ALVI

CASA DE ROSA SOLLA… A LEITEIRA

CASA DE RAMON IGLESIAS…ASC. GASTRONÓMICA AMIGOS DA AVOA (Pidre nº 42-36152-Tlf. 649550842)  

 

SAN CAETANO : habitante de Caieta, hoxe Gaeta. Nome de varón San Caetano de Thiene. Foi un eclesiástico italiano do século XV-XVI ( 1480-1547) fundador dos clérigos regulares xunto con Juan Pedro Caraffa ( logo Papa co nome de Paulo IV , bispo de Chienti ) que despois tomaron o nome de teatianos derivado do latín THEATES pola procedencia do seu fundador.       Esta orde foi creada en Roma entre 1516 e 1517 e aprobada polo Papa Clemente VII o 24 de Xuño de 1524 . O núcleo da orde foi Oratorio do Amor Divino.      Adicáronse moi especialmente a axudar a ben morrer ós condeados a morte, e influiron coa austeridade da súa vida na reforma católica , mais en séculos posteriores foron decaendo, ate que Pío X os restauró no 1909 . Por confusión , coñécense tamén con este nome os da Compañía de Xesús.     San Caetano foi canonizado no 1671 e a súa festa celébrase o 7 de Agosto.      Na Romaria Occidental ( territoris que no seu momento formaron parte do Imperio Romano e nos que hoxen falan linguas derivadas do latín ) os sustantivos veñen prácticamente sempre do acusativo latino , tendo algunhas excepcions como nas palabras que indican nombres propios.       Este é o caso de Caetano que ten a súa orixe no nominativo latino CAIETANUS , destacando na súa evolución fonética a non desaparición de n intervocálico, e a non sonorización de fonema dental oclusivo /t/ .Débense estes dous fenómenos a que a procedencia deste nome de varón ten a súa orixe na toponimia dun territorio da Romania Oriental

E_044 MUÍÑO…MUIÑO DA TOMADA

E_024 MUÍÑO…MUIÑO DE RIBA

E_025 MUÍÑO…MUIÑO DE BAIXO

I_000 PASAL-PONTELLA…PONTE VEÁN

F_000 FONTE…FONTE DE SAN CAETANO…ENTERRADA

PONTE SAN CAETANO…PONTE BEÁN (https://roquecerponzons.wordpress.com/2019/12/17/ponte-bean-por-xose-manuel-pereira-fernandez/ )

PONTE DO TREN

RIO RONS

VÍA ROMANA XIX

ANTIGO CAMIÑO REAL ( DENDE PUENTEBEÁN ATA S. MAMEDE DE SILVA DE LA PORTELA.

PASO DO CAMIÑO PORTUGUÉS 

O PASO DE DIEGO GELMÍREZ :

https://roquecerponzons.wordpress.com/2016/12/12/o-paso-de-diego-gelmirez-por-guxilde-alba-e-cerponzons/

EMPRESAS, NEGOCIOS…

AVIGAL (San Caetano, nº -36152-Tlf. 986833100)

TILVE

A_014 RELIXIOSA…IGREXA PARROQUIAL DE SAN VICENTE ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/09/13/igrexa-de-cerponzons/ )

A_015 CASA GRANDE…CASA REITORAL DE SAN VICENTE : Edificio residencial construído no século XVIII que acolle unha serie de arquitecturas adxectivas de grande valor e interese: un hórreo de catro claros, dous pombais e un lavadoiro.

O edificio principal presenta planta rectangular, dúas alturas e cuberta a catro augas. Levantado en opus vittatum, os seus muros aparecen perforados por xanelas coroadas por trabatel e unha porta de aire balconada orientada ao sur. No sector noreste sitúase un portalón monumental – que dá acceso ao patio – coroado por ameas e unha cruz latina sen figuración.
A casa aparece unida a unha serie de arquitecturas adxectivas de planta poligonal que dan lugar a un patio organizador do complexo.
CASA DOS CASEIROS

CASA FUNDACIÓN FERNANDEZ Y GONZÁLEZ DE PRADA ( ANTIGA ESCOLA) ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2016/10/27/d-francisco-fernandez-gonzalez-de-prada-e-a-sua-fundacion/)

CASA FUNDACIÓN FERNANDEZ Y GONZÁLEZ  DE PRADA ( 1976 apx.ALBERGUE DOS BOYS SCOUTS)

CASA FUNDACIÓN FERNANDEZ Y GONZÁLEZ DE PRADA ( CASA DO POBO)

ADRO DA IGREXA…Espazo ximnasia de mantemento

ADRO DA IGREXA….CAMPO DA FESTA

ADRO DA IGREXA E APARCAMENTO…ALFOMBRAS FRORAIS DE CORPUS

O CORO DA PARROQUIA…( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/04/16/o-coro-da-parroquia/ )

CASA DE CARBALLO…ESCOLA DE NENOS

CASA DE HERMOSINDA…ESCOLA DE NENOS

ASOCIACION DE RESCATE ANIMAL OHANA.

E_043 MUÍÑO…MUIÑO E PONTELLA DE RONS

E_045 MUÍÑO…MUIÑO E PONTELLA DO CAÑOTO

F_000 FONTE-LAVADOIRO…FONTE E LAVADOIRO DO TARAL

E_000 CRUCEIRO…CRUCEIRO DO ADRO

IGRESARIO…RESTOS DE UN CRUCEIRO SITUADO NO XARDIN DA CASA REITORAL

NOVO CRUCEIRO DE MOGOS

NOVO CRUCEIRO DA CHANCIÑA

CASA DE MERITA….CRUCEIRO…privado

CASA DE FALCON…CRUCEIRO…privado

CASA DE RAMALLO…CRUCEIRO…privado

CASA DE TERESA A CARTEIRA…CRUCEIRO…privado

CASA DE Mª CARMEN …CRUCEIRO…privado

E_000 MUÍÑO…MUIÑO E PONTELLA DO CAEIRO

ESCUDOS HERÁLDICOS (CASA REITORAL) (IGREXA :SACRISTÍA, CAPELA DA CONCEPCION e CAPELA DE SAN XOSÉ)

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/04/27/heraldica-de-cerponzons/ )

E_000 CONSTRUCIÓN…POMBAL 1

E_000 CONSTRUCIÓN…POMBAL 2 ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/10/18/palomares-pombais/ )

F_000 FONTE-LAVADOIRO…POZO DA CASA DO CURA

CEMITERIO

DEPOSITO DE AUGA

I_000 PONTE…PONTE DA RONS (PONTE MALVAR) ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2019/10/08/accidentes-na-ponte-malvar-ou-da-rons/ )

RIO RONS

ANTIGO CAMIÑO REAL ( DENDE A IGREXA ATA A IGREXA DE PEÑAFLOR EN STA. MARÍA DE PORTO CANAI)

ANTIGO CAMIÑO REAL ( DENDE A IGREXA ATA SAN MARTÍN DE BERDUCIDO)

LUGAR DE PASO DO CAMIÑO REAL E REAL PLANTÍO (REALIZADO NA ÉPOCA DO ARZOBISPO MALVAR) 

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2019/10/13/o-real-plantio-por-cerponzons/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/10/08/o-camino-real-un-pouco-de-historia/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/09/o-camino-real-o-mais-belo-segun-lugin/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/13/george-brown-o-seu-paso-polo-camino-real/ )

( https://roquecerponzons.wordpress.com/2020/03/25/as-tropas-francesas-pasaron-por-cerponzons/ )

SUCESOS…

A CURVA PERIGOSA E A CASA DO SEÑOR VICENTE…( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/05/13/a-curva-fatidica-xunto-a-casa-do-senor-vicente/ )

UNHA COSTUREIRA TIROUSE DA PONTE DA RONS (PONTE MALVAR)…( https://roquecerponzons.wordpress.com/2019/11/17/feitos-luctuosos/ )

ANTONIO DE ORLEANS E LUISA F. DE BORBON ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2016/12/19/anuncio-con-cohetes-da-chegada-a-cerponzons-de-antonio-de-orleans-e-maria-luisa-fernanda-de-borbon-duques-de-montpensier/ )

EMPRESAS, NEGOCIOS…

CASA DE MAGDALENA…TABERNA DE MARUJA 

CASA DO RAPOSO…CARPINTERIA

CASA DE RAMONA COCHÒN…BARBERÍA DE MIGUEL ABAL 

CASA RAMONA COCHON…TABERNA DA RONS

CASA DO ROQUE DA RONS….HOSTAL 

CASA FALCON…TABERNA DO NENAS

CASA DE JUAN ESPERON MOLDES…GRANXA PORCINA, anos 70/80

TALLERES SEDANO

ALMACÉN DE CONTENEDORES

ESPECIES Y PIMENTONES TORRES (Tilve, nº 20-36152-Tlf. 986870104)

DISTRIBUCIONES DELICIAS DEL NORTE (Tilve, nº 17-36152-Tlf. 986873936)

CARPINTERIA DE ALUMINIO INSTALUP (Tilve nº 72-36152-Tlf. 986873554)

VIGARIO :        Vigario < VICARIU . En algúns lugares de Galicia é o alcalde de aldea. Membro dun gremio ou cofradía con certa autoridade xuridiccional e con amplas facultades. Vicario.

F_000 FONTE…FONTE DO VIGARIO

F_000 FONTE…FONTE MOURAL 

F_000 FONTE-LAVADOIRO…LAVADOIRO DO VIGARIO

O POZO DO LIÑO

O POZO DO ESPADENAL

CASA DO VICARIO

PEDRAFITA DO MONTE CURUTO ( https://roquecerponzons.wordpress.com/2018/07/10/pedrafita-do-monte-curuto-de-cerponzons/ )

RIO COSTA

RESTOS ARQUEOLÓXICOS :

SONDAXES ARQUEOLÓXICAS NO LUGAR DE VIGARIO, SAN VICENTE DE CERPONZÓNS (PONTEVEDRA).

Descripción : Lote compuesto por Cerámicas: Cerámicas Finas Romanas ( Sigillata Hispánica), Cerámica Común Romana, Cerámica Industrial Romana( fragmentos de dolia, tégulas, ímbrices, ladrillo y pondus) Cerámicas medieval, moderna y Contemporánea. Hierro: 2 Clavos y objeto indeterminado Bronce: Moneda y objeto indeterminado.

CERÁMICA COMÚN ROMANA. DEPÓSITO DA DELEGACIÓN PROVINCIAL DE CULTURA

Descripción : 13 fragmentos de cerámica común romana.

FRAGMENTO DE TERRA SIGILLATA, CERPONZÓNS (PONTEVEDRA)

Descripción : Fragmento de borde de vaso de terra sigillata.

FRAGMENTO DE TÉGULA ROMANA. CERPONZÓNS

Descripción : Fragmento de tégula romana.

PONDUS. SONDAXES ARQUEOLÓXICAS 

Descripción: Pondus cerámico de forma rectangular, con base plana.

FRAGMENTO DE TERRA SIGILLATA. SONDAXES ARQUEOLÓXICAS 

Descripción: Fragmento de fondo de un recipiente de terra sigillata con pie anular de sección rectangular. En su cara interior conserva el sello de alfarero.

Estos restos están hoxe en día no Museo Provincial.

BAILE DO VIGARIO : CRIMEN POR CELOS

Fai anos había 37 lugares na Parroquia que estaban habitados, aparecen así escritos nos documentos da Igrexa.

Estos son os que hoxe en día xa non se nombran coma entidades, son lugares que algúns deles están desaparecidos na toponimia actual :

A CAÑOTA, CACHADAVELLA, CACHADIÑA, CAMPO, CHAN DO MONTE, CASA NOVA DE LEBOREI, CASÁS DE MEÁN, CASTELO DE CERPONZÓNS, CERNADELO, FONTE, IGLESIA, MENDO, MOGOS, PORRELO, POZO DE MEÁN, PUENTE BEÁN, MONCHOS DE MEÁN, RÍO DE LA BARCA, RONS, SOUTELO DEL BRAVO, SOUTELO DE MEÁN, TARAL, PUENTE DE SAN BEÁN.

ENCONTRAMOS EN DOCUMENTOS DOS ANOS 1600 MÁIS NOMES DE LUGARES : BASCUAS, BIGAIXO, CASAL,LAXE.

LUGAR DE A CAÑOTA.

CASA DE ABELLEIRA…..TABERNA 

CASA DE ABELLEIRA…..BAILE DE A CAÑOTA

LUGAR DE O QUEIMADO :

Queimar < * CAIMARE < CREMARE por cruce co crego KAIMA significa queimadura . Propoñémo-lo. * CAIMARE , modificación de CREMARE por un cruce coa palabra grega.       Para Corominas existen obstáculos fonéticos que impiden derriba-lo verbo queimar do latín CREMARE. Estes obstáculos sintetixados son primeiro o E breve latino dá en galego e aberto e non ei que debería proceder de AI , segundo , eliminación do R en CREMARE xa que os grupos iniciáis deste tipo aparecen conservados no galego, por exemplo CREDERE > creer.

CAMIÑO PORTUGUÉS 

HISTORIA DE CERPONZÓNS…( https://roquecerponzons.wordpress.com/2017/09/24/historia-de-cerponzons-autor-d-manuel-miguez-redondo/ )

NOTA 1- Máis información sobre restos ARQUEOLÓXICOS : https://roquecerponzons.wordpress.com/2019/11/21/restos-arqueoloxicos/

NOTA 2- A información foi recollida no Concello de Pontevedra e no  Museo de Pontevedra,  máis algunha que fun aportando eu.

19- CONVERSAS CON CELIA, a filla da Tetilleira

Conversa con Celia Falcón Vieitez, a filla da Tetilleira.

Domingo, 5 de Xaneiro de 2020, lugar de Pidre.

Taberna da Rons, corría o ano de 1971…..

Juanciño, vente conmigo a Pidre, a casa da Tetilleira, imos mercar unhas tetillas.Miña nai solía ter sempre na taberna da Rons, para poñer de tapa os clientes, tetilla, membrillo, chourizos e cando era a epoca, unha caixa de arenques. Cando tiña necesidade de algún de estos productos urxentemente, eu era o que llos traía os sábados da Praza de Abastos, pero a mellor tetilla que había na parroquia, era a de Carmen A Tetilleira, por tal motivo cada semana íamos  a casa da señora Carmen …..

OS INICIOS

Carmen Vieitez Casalderrey naceu no lugar de O Bravo, foi casar con José Falcón Gómez, nado no lugar de Reiriz, viviron os seus primeiros anos en Reiriz precisamente, alí comenzaron a súa actividade relacionada coa venta de queixos e tetillas. Do matrimonio naceron duas fillas, unha delas leva 60 anos no Brasil, fai catro que volveu por uns dias ás súas orixes, foise con vinte anos, en Brasil casou, tivo un fillo que eu sepa, e fai un tempo que enviudóu.

A outra filla, Celia, foi a que estivo conversando comigo, pedinlle por favor que me dese un pouco do seu tempo, para que me recordase cousas dos seus pais, máis ben eu quería saber sobre todo o que rodeaba á súa nai, aquela señora que me quedou gravada na miña memoria para sempre, aquela señora que me daba a proba das tetillas para que eu escollese a máis sabrosa…..anda Juanciño, proba, haber proba estoutra, cal che gusta máis …..?

Celia sentou conmigo, funlle preguntando, aunque decía que non tiña muito que contar, eu recollin desta maneira a nosa conversa…..

Logo dun tempo vivindo en Reiriz, fóronse a vivir para a casa que todos coñeciamos pola de Carballo, a elección de escoller esta casa foi porque lle quedaba máis cómoda para recoller os seus queixos e tetillas, o autobús que llas traía paraba alí mesmo e aforráballe dese xeito tempo e traballo.

Carmen afacía comprar a súa mercancía na provincia da Coruña, en Arzúa, Sobrado dos Monxes, Curtis…..buscaba os mellores lugares onde se facían as máis sabrosas, daquela Carmen tiña muita clientela, valoraban muito o seu traballo por ter sempre boa calidade.

En un lugar de Sobrado dos Monxes. Foto de Alberto Martí, editada en La Voz de Galicia.

Estando vivindo en Reiriz, quedáballes lonxe da súa casa a parada do “Cuntis”, o autobús de liña, desde aquel lugar que quedaba naquel fondo, con aqueles camiños impracticables, ter que subir e baixar tanta carga, fixo que buscasen unha casa que estivera o carón da carretera, que foxe máis adecuada para o seu traballo.

Tamén usaban as empresas ” La Estradense” e ¨Garrido¨para as viaxes nos días que tiña que ir a mercar o producto, pero cando iba a vender, vivindo na casa de Carballo, tiña que ir co remolque andando ata Alba, a coller o trole.

CAMBIO DE CASA

Un día nun das súas viaxes no trole, atopouse cunha veciña de Pidre, moi amiga dela, adoitaba achegarse a casa de Carmen a comprarlle os queixos e os chourizos, que tamén era un dos produtos que tiña á venda, entón comezaron a falar e Carmen queixábase do lonxe que aínda lle quedaba a súa casa da parada do trole.

A veciña de Pidre ao escoitala propúxolle a venda dunha propiedade que tiña cerca da súa casa,  había mercado facía un tempo a uns veciños que emigraron para a Arxentina unha casiña, eran dos da Moleta”.

Teño unha propiedade que che podía encaixar para ter de almacen para os teus queixos, un día que queiras imos velo.

Así foi, o lugar tiña un muro enorme, cun espazo interior amplo, despois co paso do tempo todo isto foi levado por diante coa ampliación da n550. Chegaron a un acordo rápidamente, a Carmen encaixáballe o lugar e aquel baixo era ideal para os seus queixos e tetillas, e tamén para vivir.

A familia veuse a vivir para Pidre o día 19 de Marzo de 1971, celebración do día do pai, e ao pouco tempo ampliaron as súas propiedades comprando moi preto da casa unha finca a unha veciña do lugar de A Bouza, a señora Eusebia “A Morrona”. Unha finca na cal fixeron unha viña,  que o cabo dun tempo daba moi bo viño e que naquelas épocas ía cubrir con fartura a necesidade de ter unha parte da alimentación básica daqueles tempos cuberta.

O marido de Carmen decidiu comprar aquela finca, convencido que xa iban ter asegurado ter viño para moitos anos, o prezo ademais fóra moi adecuado, hoxe en día aínda se segue traballando dita viña, o marido de Celia pasa moitas horas do seu tempo nela, é un entretenimiento, máis que unha necesidade imperiosa, como o era nos anos en que vivían Carmen e José.

A VIDA VAISELLE A CARMEN

Xa tiñan a súa casiña, a súa viña, o seu traballo…..pero pouco durou a alegría, Carmen morre no ano 1977, no mellor da súa vida.

Estaba contenta, naquel ano xa estaba cobrando unha paga, exactamente 18000 pesetas, e ademais aínda seguía vendendo os queixos, xa que o seu marido seguía co negocio. José traballara algún tempo como tratante de gando, pero foi por pouco tempo, el estivo á beira de Carmen, encargábase dos traballos de campo e cando podía botáballe unha man a Carmen.

En tres meses a vida fóiselle a Carmen, en tres meses cambiou todo na familia, un cancer de peito levouna para o outro mundo. Ainda que foi unha das primeiras mulleres que había sido operada de ese mal, non se pudo facer nada por ela. Estivo activa ata o final, despois da operación ainda tivo forzas para empurrar polo remolque e ir a vender os queixos e as tetillas…..

O falecer Carmen, José seguiu traballando un tempo máis, tiña os clientes feitos e había que seguir a vida, pero ao pouco tempo, o seu saúde comezaba a deteriorarse, as súas pernas empezaban a fallar e a súa filla convenceulle de que o fose deixando, xa comezará a cobrar a súa paga e non tiña porque seguir andando dun lado para outro vendendo queixos.

Unha das cousas que máis me sorprenderon desta conversación con Celia foi cando se referiu á morte dos seus pais :

Juan, mira como é a vida, a miña nai faleceu o 15 de Xaneiro de 1977, á unha da mañá, e o meu pai faleceu dez anos máis tarde un 15 de Xaneiro de 1987, á unha de mañá, en ambos casos atopándome eu soa na casa.

RECORDANDO A SÚA LABOR COAS TETILLAS E OS QUEIXOS

O seu traballo, non era soamente ir compralas e levalas á praza a vendelas.

Algúns dos produtos viñan aínda frescos, sen curar de todo….había que lavalas, cambiarlle a palla, poñerlle os panos…..

Carmen tiña confianza coa xente que facíanlle os queixos, unha xente que tiña unha labor mui encomiable, agora xa se fan os queixos con munguidura mecánica, con conservacions en tanques de frío, usan tanques de aceiro inoxidable, moldes de plástico etc., pero antes, antes sí que era un traballo artesanal :

O primeiro que facían as queixeiras daquela época era ir a mungui-las vacas á man, depositando ó leite nunha “canada”. Da canada íao repartindo na pota ou potes de leite, segundo fixera un queixo ou máis en cada moguedura. Despóis puña a pota co leite na lareira rondando as brasas para que acadara a temperatura axeitada, botáballe o callo xusto e revolvíao no leite coa man. Deixábase calla-lo leite e cando xa estaba poñíase a elabora-lo queixo collendo da pota presas de materia prima, botándoas para o molde ou “taza de face-lo queixo”, que era de madeira ou de porcelana e amasándoas coas mans. Despóis apertaba unha e outra vez a bóla de queixo ata sacarlle todo o soro de leite. Cando xa está ben apertado e rematado, volve metelo no molde para darlle a forma desexada. Despóis envolveo nun pano limpo e pono a secar e a madurar na queixeira, onde os ía acumulando e cambiándolle-lo pano para favorecer-lo secado e a maduración. Cada quince días aproximadamente levabáos vender á feira de costume. A véspera lavábanos ben lavadiños e colocábanos na cesta dos queixos. Cando Carmen mercaba, algúns dos queixos había que curalos …..

Ao principio de vivir en Pidre na casa de Carmen non tiñan muita auga, tiñan que ir cargadas cos queixos ata o lugar da Balé, todos os días tiñan que ir levandos uns cuantos. Un día deses, un dos veciños do lugar, chamado José Losada, achegouse a Carmen e á súa filla e díxolles que o que estaban facendo era un sacrificio, que non podían seguir así toda a vida, que ían esgotar a saúde.

Elas duas, unha coa tina na cabeza e a outra co remolque quedaron caladas, miraron para José e asentiron.

Nin curto nin perezoso, José decidiu ampliarlle o pozo de auga da súa casa.

Un dos días que se achegou a casa de Carmen, José ía acompañado da súa esposa Obdulia. José dirixiuse a Carmen e díxolle :

Carmen, mecajonacona, non podedes seguir así, a túa filla vai rebentar con esa tina chea de trapos na cabeza.

Agora mesmo vou ampliarche o pozo de auga ! Púxose mans o choio e con cinco metros de profundidade máis  o pozo estaba feito, ainda hoxe en día ten auga suficiente para o servizo da casa, visto polos meus ollos.

Carmen sempre lle quedou agradecida a José Losada pola súa axuda.

Coma recordo ainda é hoxe o día que gardan a rodalna que había no pozo para subir os cubos de auga, moitos cubos sacáronse de auga do pozo ! Cando foi da ampliación da estrada, Celia tiña medo a que lle levasen o pozo, salvouse por pouco e hoxe en día aí segue, como servizo e como recordo daqueles tempos, xunto a aquela báscula de agulla, que usaba a súa nai para pesar os queixos e as tetillas.

POSTOS DE VENDA

Normalmente iba a Marin a vender, collía o trole en Alba ata Pontevedra, despóis collía de novo o trole que se dirixía a Marin, o chegar iba en dirección a Praza, tiña un posto fixo, mismo na entrada, polo que tiña que pagar un alugueiro e tamén a cota de autónomos conforme desenvolvía esta actividade profesional.

Tamén había días que paraba en Pontevedra, normalmente cando había feira, muitas das veces a súa filla Celia era a que quedaba en Pontevedra a vender, pero sempre poñialle unha condición a nai : que lle deixara as mellores, as máis sabrosas tetillas, porque non quería que os clientes chamaranlle a atención na próxima feira.

ANÉCDOTAS

Tiñan uns días determinados para ir ás feiras de Arzúa, Sobrado dúas Monxes, Curtís….

Recorda Celia que cando vivían en Reiriz subían co carro de vacas ata a casa de “A Mariqueta”, alí recollía toda a compra que traían dalgúns dos lugares antes citados.

Un día, era xa noite pechada, ao baixar co carro xa cargado de tetillas, perderon unha parte da carga, eran unhas duas mil pesetas o valorado, cando chegaron a casa déronse de conta e foron rápidamente polo camiño a buscar onde caera.

Non había rastro de queixos, nin de tetillas, ata que ao pasar por diante dunha casa, que nese momento tiña o portal aberto, viron que estaban alí, entón entraron a polos queixos e as tetillas, os donos da casa quedaron todos sorprendidos e puxéronlle de escusa que pensaban que eran doutro veciño e que o ían avisar dun momento a outro.

Grazas Celina pola túa colaboracion.