5- HISTORIAS DOS NOSOS VECIÑOS EMIGRADOS

RECORDOS…..

Recibo de bo grado a historia da familia de Lidia R. Diaz , unha muller arxentina con raíces na nosa parroquia de Cerponzons.
Coñecín a Lidia grazas ao blogue da nosa veciña Ana : http://serpenties.blogspot.com.es/ , en éste blog Lidia empezóu a querer saber e a facer preguntas , como no caso da nosa querida Marisa , tamén quería saber das súas raíces , das orixes dos seus antepasados.

E así foi como tamén contactei con ela , cada certo tempo escribiámonos e comentabamos algunha cousa relacionada coa nosa parroquia.

Hai pouco que me foi dicindo o que ía lembrando dos seus avós e os fillos destes , este relato é o que eu fun recollendo de Lidia :

Coméntame Lidia que os seus recordos remóntanse á súa avoa por parte de pai , chamábase Esclavitud Ruibal , natural de San Vicente de Cerponzons .

 Esclavitud tivo nove fillos , Eulogio, Joaquín, Benito, Ramón, Manuel, Dolores (Lola), Josefa e Rogelia e o pai de Lidia , de nome José Díaz Ruibal , o menor da familia , nacido en Marin.

Foi no ano 1920 cando Esclavitud xunto co seu fillo menor José , con tan só cinco anos , marcháronse para a Arxentina , o marido da nosa veciña ,Joaquín Díaz , de orixe portuguesa habíase ido anos antes cos demais fillos para este gran país.

O avó de Lidia e os seus fillos embarcaron no Vapor Infanta Isabel de Borbón , un gran buque correo transatlántico español da Compañía Transatlántica Española , con destinos a América do Sur , Uruguai e Arxentina , onde emigraban fundamentalmente españois e italianos.

Todos eles traballaron moi duro para saír adiante e así poder prosperar , o tío Eulogio foise dirección á Patagonia , na cidade de Zapala , onde viviu toda a súa vida , debido a que esta cidade fúndase no ano 1913 e comeza a crecer coa chegada do Ferrocarril Gral.Roca en 1914 as expectativas de traballo eran as adecuadas e así foi como Eulogio escolleu esta cidade para desempeñar a súa vida laboral no sector do comercio.

Os demais irmáns tamén se dedicaron ao comercio , ou a distintos traballos que xurdían naqueles anos , todos na cidade de Buenos Aires , e a todos eles foilles ben e co seu sacrificio e loita puideron dar aos seus fillos unha excelente educación , que nalgúns casos foi universitaria.

José Díaz , o pai de Lidia , foi un dos fillos máis estudiosos , á temprana idade de catorce anos comezou a traballar e simultaneamente estudaba , cunhas magníficas cualificacións ía aprobando todas as asignaturas , chegando a recibir no Secundario de Comercio a Medalla de Ouro.

A maior parte da súa vida laboral desempeñouna na industria gráfica, en particular nunha imprenta moi famosa que tiña de clientes ás máis grandes editoriais de Arxentina e tamén varias de Latinoamérica.

José dedicábase especialmente en realizar os cálculos de custos das edicións de libros , por tal motivo trataba habitualmente con coñecidos escritores , pintores , etc. tanto arxentinos como estranxeiros , por exemplo moitos españois que se refuxiaron en Arxentina durante a Guerra Civil española.

A menor das irmás de José , a tía Rogelia , casou cun señor de orixe surafricana , radicado desde moito tempo na Arxentina , cuxa familia tiña enormes campos de cultivo.

O tío Eulogio casou cunha criolla , e o resto dos irmáns casaron con coterráneos de Galicia.

José Díaz casou con unha linda muller de procedencia francesa e italiana , estiveron xuntos toda a vida , desta unión naceu Lidia , foron mui felices , sempre xuntos apoiandose un en outro en todo , ata que desgraciadamente José faleceu inesperadamente debido a un infarto , contaba 61 anos de idade , unha idade moi nova , con muito por diante que tiña ainda pensado en facer.

Unha das cousas pendentes que lle quedaron foi cando ocorreu o falecemento de José , era cando estaba a planear coa súa esposa a viaxe a España , pois el nunca máis puidera volver.

José traballou toda a súa vida para dar o mellor á súa familia , darlle estudos nas mellores escolas e Universidade á súa filla Lida , que hoxe en día é unha prestixiosa avogada en Buenos Aires , o viaxe a nosa terra tiñao en mente , pero para mais adiante , primeiro era o posicionamiento da sua familia e logo xa vendrían os viaxes de pracer.

Non pudo ser , José foise sin poder voltar a súa querida terra.

Unha preciosa historia que me contou Lidia , que me lembra a vez que viaxou a Galicia , hai un ano e medio aproximadamente, visitou a nosa terra e quixo coñecer Cerponzons.

Nun anterior correo que mantiven con Lida explicábame o seguinte :

Traté de averiguar algo más escribiéndole al párroco de Cerponzons y en mi visita a Galicia en Setiembre del año pasado, con muy poca suerte. El párroco no me contestó y mi visita a Cerponzons se vió frustrada por una circunstancia fortuita: le pedimos al chofer del autobús que nos avisara para bajar en Cerponzons y se olvidó.-Cuando nos dimos cuenta ya estábamos lejos y si bien recorrimos un poco alrededor de la ruta ya no teníamos tiempo ni posibilidad de llegar a Cerponzons. Una pena, lamenté no haber tomado un taxi pero nunca imaginé que el conductor fuese olvidadizo.-Cordiales saludos.-

Lidia R.Díaz

7- HISTORIAS DOS NOSOS VECIÑOS EMIGRADOS

RECORDANDO A EMIGRACIÓN, RECORDANDO O MEU PAI 

Juan Esperon Moldes

Quen non ten nas nosas familias, alguén que nun momento determinado emigrou en busca dun mundo mellor ?

Imaxinarvos o duro que tivo que ser para eles deixar á súa familia , ao seu fogar, á súa terra que os viu nacer. Decidiron buscar novos horizontes para ter un futuro mellor vendo que onde estaban non tiñan oportunidades de ter un traballo que lle dese unha estabilidade .

E alá fóronse , moitos deles nun barco decidíronse a cruzar o charco , coa súa mirada posta na terra que abandonaban , coas bágoas nos seus ollos vían como aquel porto íase quedando lonxe e convertíase nun punto no horizonte.

Como pode chegar ese momento en que decides elixir entre a túa familia , as túas raíces e un futuro que non sabes que vai pasarche naquelas terras afastadas ?

Cuantos deles pensaron en que nunca máis volverían pisar a súa terra ? Cantos deles pensarían en que xamais volverían ver aos seus seres queridos ?

Alá fóronse , cunha maleta cun pouco de roupa e algún que outro recordo , quizais unha fotografía dos seus pais , dos seus irmáns e pouco máis .

E un deles que se marchou foi o meu pai :

JUAN ESPERON MOLDES ( 1925-2001)

Fillo de Ramiro e Constancia , natural de Campaño ( Pontevedra )

Contraeu matrimonio con Carmen Recarey Cochon en San Vicente de Cerponzons, tiveron dous fillos de nome Maria do Carmen e Juan Jose. 

Juan desde moi novo sempre foi moi traballador e á parte dos labores do campo aprendeu o oficio de albañil.

Os seus primeiros traballos de aprendiz de albañil os desenvolveu en Pontevedra cun construtor de apelido Esperon.

Chegou a Republica Arxentina a bordo do vapor Salta o dia 28-04-1950 , daquela o seu estado civil era solteiro .

Rexistrase coa profesión de albañil .

Mentres aquí quedaban as súa nai , coma tantas nais que chorarían día si e día tamén a ausencia dese fillo , cantos pais reprimiron as suas lagrimas ao velos partir ?

Os nosos avós , pais , curmáns , veciños etc.saíron para outro mundo sen billete de regreso , chegaron coas súas mans baleiras , soamente a súa memoria ía chea de recordos e talvez chea de ter a esperanza de poder regresar algún día .

E así comezaron unha nova vida , buscando un traballo, creando unha familia a cal foron contándolle aos seus fillos os seus recordos , lembrándolles todo o que deixaran , relatándolle as súas historias de mocidade , de todo o que habían deixado , e seguramente a promesa dalgún día volver con eles á súa querida terra.

Pero o tempo pasaba e o volver facíase cada vez máis difícil , cada un por diferentes motivos , aquela idea íase perdendo cada día que pasaba.

Algúns deles puideron volver ao cabo de moitos anos , outros soamente quedoulles a satisfacción de poder cultivar nos seus fillos e netos o agarimo por un lugar moi afastado que non coñecían fisicamente pero que o tiñan arquivado na súa memoria debido a tantas e tantas veces que llo contaron de tal maneira que o seu legado seguiu cultivándose neles , e así seguir tendo amor por aquelas tradicións , por aquel pobo que os seus antepasados un día decidiron deixalo por un novo país que os recibiron cos brazos abertos.

Ao ano seguinte de chegar o meu pai fixérono as súas irmás Matilde e Rosa (24-05-1951). Tamén en outras datas emigraron Teresa e Pastor.

O meu pai estivo uns anos e regresou, despois tamén estivo en Venezuela

Foi por pouco tempo , volveu para a súa casa con intención de levar á súa dona e filla , pero os meus avós convencérono de que non se fosen , a miña nai era filla única e non querían quedar sós.

Juan quedou e comezou unha nova vida en Cerponzons …..

Os contactos cos seus irmáns  eran por carta e recordo con emoción aqueles días en que chegaba algunha carta das Américas. Moitas desas cartas foron lidas por min , aínda gardo algunha coma se fose un tesouro. Recordo como o meu pai e a miña nai escoitaban atentamente as novidades que chegaban de Arxentina e do Brasil , emocionábanse de todo o que lle dicían os seus irmáns , tamén había momentos de tristeza e preocupación porque a sorte non lles sorría a todos por igual.

Co paso dos anos ao meu pai cada vez entrábanlle máis ganas de viaxar á Arxentina , os outros irmáns que estaban en Brasil xa regresaran para Pontevedra, pero quedaban duas irmáns cos seus fillos e fillas.

Un día decidiron ir , corría o ano 1986 e Juan e Carmen emprenderon viaxe , esta vez sería máis cómodo que cando Juan se fora  en barco no ano 51 , un avión levounos á nosa querida Arxentina.

Juan foi inmensamente feliz aqueles días que pasou xunto ás súas irmás e os seus sobriños e sobriñas , percorreu os lugares onde el estivera traballando , un deses sitios foi a localidade de Aldo Bonzi , era evidente que tiña unha ilusión enorme volver estar de novo por eses sitios , volver ver aquelas edificacións , aquelas rúas , tomar un café no centro da cidade na cafetería onde el paraba todos os días , La Puerto Rico era o seu nome , ademais de ser un dos lugares onde ao principio traballara por un tempo , xunto cun irmán do seu cuñado , de nome Antonio.

Á volta de Arxentina os meus pais non deixaban de comentarme todo o que visitaran , de como era a vida alí , do ben que o pasaban coas súas antigas amizades e do excelente que o trataron as súas irmás.

Este relato seguramente e coñocido por alguns de vos que alguns dos seus parientes tivo que emigrar , esto foi mais ou menos o viaxe do meu pai no barco que o levou a Buenos Aires :

Barco de nome SALTA

Este non é un buque mítico, pero é onde o meu pai fixo a súa viaxe desde o porto de Vigo a Bos Aires no ano 1950.

Ten certas curiosidades na súa historia. Construído como Portaavións, posteriormente é convertido en barco de pasaje. Participa no salvamento do buque Lakonia, que se afunde tras un incendio. E finaliza os seus dias con graves problemas entre a tripulación e o pasaje.

Este é un extracto periodistico da época, no que se reflicte as vivencias dos inmigrantes que viaxaron neste barco.

A viaxe do Salta

O buque Salta, de fabricación puramente nacional, partiu de Nápoles unha templada noite de outono de 1950.O seu destino era Rosario e nos seus camarotes traía a 294 persoas que viñan de lugares tan distantes como Calabria, España e Portugal. Do outro lado do océano, o contingente foi esperado con ansias por miles de homes, na súa maioría pais de familia, que habían emigrado primeiro intentando escapar da triste realidade que ofrecía a Europa de posguerra.

Agora o destino empezaba a mostrarse máis promisorio, polo que chamaran ás súas mulleres e fillos para emprender unha nova vida en América..

O Salta tardou 22 días en cruzar o Atlántico e amarrar fronte á Estación Fluvial. Os seus camarotes e pisos de madeira foron testemuñas da ansiedade do reencontro. As interminables noites de navegación sorprenderon a decenas de viaxeiros contemplando o mar desde a cuberta. Só un simulacro de accidente logrou sacalos da monotonía e ata lles infundió algo de pánico. Sen previo aviso, as autoridades ordenaron unha rápida evacuación do barco e o medo  apropiouse de todos. A calma volveu algúns minutos máis tarde, cando o capitán anunciou a verdadeira razón dos insistentes silbatazos no medio do océano.

No comedor, as longas mesas con capacidade para dez acodes foron o ámbito ideal sobre o cal planear os destinos e pasos a seguirunha vez que pisasen chan rosarino. Para moitos a experiencia era única. Xamais viaxaran en barco e os máis pequenos estaban fascinados. Pasaban longas horas na cuberta mirando como os peixes saltaban detrás da embarcación. Outros, en tanto, cambiaban as liras , pesetas ou escudos por pesos arxentinos na sucursal bancaria que traballaba a bordo da embarcación. A nova moeda permitíalles comprar gaseosas e golosinas durante a viaxe.

O Salta chegou o 28 de Abril ao porto de Bos Aires no medio dunha copiosa choiva. Alí baixaron algúns inmigrantes e horas máis tarde partiu con rumbo a Rosario. Esa mesma noite, a embarcación comezou a surcar as augas do Paraná. E uns quilómetros río arriba foi abordada polos inspectores sanitarios. Coas primeiras horas da tarde, a Estación Fluvial comezou a vestirse de festa para recibilos.

Por si pode interesar , co meu pai tamén naquelas datas foron no mismo barco :

O 28 de abril de 1950,tamén desembarcaron no porto de Bs. As., Xullo Martín Mielgo, o seu cónyuge Teresa Santos das Heras, e as súas 2 fillos, Ana e Xullo Martín Santos. Proviñan de Almeida de Sayago, en Zamora, embarcaron en Vigo e radicáronse en Ciudadela, en Bs. As. Dores Carrillo Garrido. Oriunda da Coruña, embarcou en Vigo e radicouse no Uruguay. María do Socorro Sánchez Lorenzo. Oriunda de Villagarcia de Arousa, en Pontevedra, embarcou en Vigo e radicouse en Ciudadela.

Miguel Pons Fullana e Rafael Llompart Canaves. Oriundos de Porto Pollenza, en Baleares, embarcaron en Vigo e radicáronse en Laprida.

Ventura Andujar Méndez. Oriundo de Tufions, na Coruña, embarcou en Vigo e radicouse en Vila Soldati, en Capital Federal.

O meu pai foi un home que traballou arreo , todolos días do ano, pero cando chegaban as datas de Semana Santa non facia nada , aunque hubera muito apuro na finca ou na granxa, e durante muitos anos sempre no día de Xoves Santo ou Venres, recordo que sentaba conmigo e me decía :

Xoves Santo e Venres Santo tres días antes de Pascua

Cando o redentor do mundo aos seus discípulos chama.

Chamábaos nun en nun e de dous en dous contábaos

Cal dos que estades aquí morreredes por min mañá ?

Míranse duns a outros e ningún di nada.

Xa viron saír un home por unhas claras montañas.

Eu morrerei polo meu Deus, que morrer por Deus non

Átanlle unha soga ao cuello, o noso señor axeonllábase

Non te axeonlles o meu deus, di o casado.

Alá no monte Calvario acharás as tres criadas

A unha é a Madalena, a outra é a María Marta

A outra é a Virxe María, a que mais dores pasa

A outra lávalle os pés, a outra lávalle a cara

A outra recolle o sangue que Xesucristo derramaba.

Sempre estarás no meu recordo pai.

6- HISTORIAS DOS NOSOS VECIÑOS EMIGRADOS

Aproveitando estas datas, recordo aqueles anos cando os meus agasallos dos REIS MAGOS procedían de FRANCIA.

LEMBRANDO ESTAS DATAS…..MARCELINO E VISITA , DOUS VECIÑOS EMIGRADOS A FRANCIA .

Na Europa entraba unha era de abundancia e de prosperidade mentres que no noso pais vivíamos anos de escaseza e de pobreza….

Moitos dos nosos veciños decidiron emigrar , uns decidiron irse ao continente americano , outros tomaron a opción de quedar no noso continente , países como Francia , Alemaña , Suíza …foron os seus destinos .

O sector máis modesto da clase traballadora española foi empuxado por «as leis do mercado» para cruzar os Pireneos nunha incerta aventura que en moitos casos resultaría máis beneficiosa para a nación de destino e para a nación de orixe que para o propio emigrado. O réxime franquista considerou a emigración como unha válvula de seguridade ante as tensións sociais provocadas polo paro, as folgas e os masivos desprazamentos das poboacións rurais empobrecidas cara ás grandes cidades.

Os meus recordos de nenez quedaron marcados por aqueles anos sesenta e setenta , cando acontecía o momento de que algún veciño emigraba , quedábame unha sensación de tristeza , por unha banda porque con moitos tiña afinidade e tíñalle aprecio e doutra banda cando se producía o regreso por uns días daqueles emigrados ás súas orixes , creaba unha sensación de satisfacción e alegría por volvelos a ver de novo connosco.

Que dúbida cabe que aqueles días todos achegábanse pola taberna e alí contaban todas as súas vivencias.

O feito é que, estimulados pola necesidade de fuxir do paro ou dun traballo precario e unhas condicións de vida moi deficientes, e fomentado desde as instancias oficiais, entre 1960 e 1973 emigraron a Europa uns dous millóns de españois , moitos deles desde galicia , atraídos polos mellores niveis salariais europeos.

Os nosos emigrantes a Europa apontoaron de maneira importante a economía española coas súas remesas de divisas, ata o punto de constituírse no segundo capítulo en canto a ingresos de divisas da balanza de pagos. O primeiro capítulo proporcionábao xa naqueles anos o turismo.

Entre o qué lein na biblioteca virtual Miguel Cervantes e dos recordos que teño do que me contaban os meus veciños , a chegada de emigrantes ás estacións centroeuropeas convertíase nun espectáculo ao que ninguén dos alí presentes quedaba indiferente. Sexa de modo individual ou en pequenos grupos, sexa en expedicións oficiais do Instituto Español de Emigración, a sensación que producían os homes de aspecto campesiño, con equipaxes voluminosas, moitas veces con pintorescas provisións alimenticias, era unha mestura de indefensión e fatalismo, de seguir o destino. A man de obra á procura do amo.

E alí estaban. Se non directamente os patróns, as organizacións estatais ou paraestatais, caritativas ou parabenéficas. Algunha vez as asistencias sociais esfórzanse en repartir un sorriso, unha somera información, unha cunca de café quente. Outras, as máis, o desconcerto máis total sumado ao descoñecemento do idioma, funcionarios que lles interrogan severamente, aduaneiros que lles confiscan embutidos e licores, revisións médicas, papeis que se lles piden e non teñen ou non saben se teñen e cales son. 

Da estación adoitábase pasar ás empresas, se é que o centro de traballo comprometeuse a fornecer aloxamento. Se este era o caso, a impresión que recibía o recentemente chegado emigrante non era mellor que a da estación. O máis probable é que fóra a parar a unha residencia nunha vella casa, cuns barracóns de aire provisional, que foran construídos hai bastantes anos, ou, no mellor dos casos, a residencias de aire espartano. 

A precariedade, o hacinamiento, a falta de confort e de calor human adoitaban ser características definitorias dos atributos de tales vivendas. Unha vez instalados alí -e tras as amargas reflexións que indefectiblemente debe provocar o verse embarcado nesa aventura-, estaban dispostos para como máximo vinte e catro horas máis tarde, poñerse a traballar. A producir.

Ademais destas deficiencias informativas ocorría entón que o réxime político español, a ditadura do xeneral Franco e a Administración española, eran mal vistas polas democracias europeas o que impedía a conclusión de acordos internacionais que garantisen un nivel razoable de protección aos emigrantes. O emigrante español sumaba á súa dura condición, a de ser membro dun país desprestixiado, o que lle supoñía unha maior desprotección, vades facendovos a idea do que pasaron os nosos emigrantes, vades pensando o que pasaron os nosos veciños ?

Para poder emigrar podíase realizar de dúas formas, unha a oficial ( con todos os inconvenientes que tiña) e outra a de ir de vacacións. Moitos dos emigrantes fóronse como turistas, no canto de facelo a través do IEE (Instituto Español de Emigración), que era muito máis complicado. Foron moitas as veces que na taberna falaban diso, uns veciños levaban a outros…

Pepe, cando queiras vir xa sabes, tes traballo seguro ….

Pola parte oficial tiñas que pasar unha visita médica, facer un contrato de traballo, facer un certificado a donde querías ir, levar un papel asinado de boa conduta polo cura da parroquia…..

En cambio si ías de turista, permitíache preparar o pasaporte e dicir que ías a tal cidade ( onde estaban os teus irmáns, curmáns, veciños etc.) e chegabas alí xa coa seguridade que tiñas un posto de traballo que che habían buscado as túas amizades alí instaladas.

E daqueles anos quedoume un grato recordo nestas datas , un matrimonio que vivía en Tilve , exactamente na subida principal á igrexa , tiñan a súa casa enfrente a de Teresa , a carteira. Eles eran Marcelino e a súa esposa Visita .

Marcelino e Visita estiveron moitos anos en Francia , lembro oírlles comentar que estaban os dous traballando en casa duns señores , estaban como criados , cando paraban na taberna comentaban que estaban moi contentos con ese tipo de traballo , ademais moi ben tratados polos seus amos.

E chegaban a CERPONZONS por estas datas , os recordo vir nun Peugeot 404 daquela época , aparcaban enfronte á taberna e sempre me traían os meus reis ……

Un dos agasallos que máis ilusión me fixo foi a dun tanque a pilas , tiña unha palanca na parte inferior que ao desprazarse uns metros facía que envorcase e de novo se erguía e seguía movéndose facía outro lado.

Despois , outro ano regaláranme unha máquina de tren , que preciosidade , votaba fume e todo ! Aquilo non o había  en ningunha xogueteria de Pontevedra !  Nin no Gran Garaje Nin na de Tobaris ! Marcelino e Visita sempre traían algo pa min ! Que boa xente !

Xa vos podedes imaxinar o agarimo que lles tiñamos a Marcelino e a Visita , inclusive un ano trouxéranlle un champú de Francia para a miña irmá , pois lle comentaba que se lle estaba caendo o pelo e eles acordáronse de traerllo , por certo , que lle foi moi ben devandito champú.

Pero non todo foron alegrías , un dos anos que chegaron á súa casa atopáronse con que lles roubaban todo , non quedou nada , algúns veciños axudáronlles para saír da situación e leváronlles os aveños de máis necesidade para pasar do apuro.

María Visitacion Blanco Fernández, así era o nome completo de Visita,  fai uns días que foi o aniversario do seu falecemento, fixo exactamente 24 anos, mentres que o nome completo do seu marido era Marcelino Gregorio Casas,  faleceu ao ano seguinte, aos seis meses da morte de Visita.

Visita contaba 69 anos e Marcelino 70.

Hoxe con este relato quero agradecerlle desta forma todo o agarimo que me deron durante anos , quizais vían en min a ese fillo que non puderon ter .

8- HISTORIAS DOS NOSOS VECIÑOS EMIGRADOS

MODESTO O PORTUGUÉS, fillo de Adelina.

Modesto faise a primeira foto en Brasil , con un traxe prestado

Modesto Gregorio Casas , coñecido como ” o portugués ” nace en Cerponzons no ano 1939 , nunha casa de planta baixa que ben podemos imaxinala como moitas outras que había daquela na parroquia ,cuns tres ou catro metros de fachada por outros tantos de fondo , unha lareira , cun pequeno ventanuco que apenas deixaba entrar a luz do sol e ao fondo un lugar bastante escuro habilitado como habitación e pegada á parede da casa atopábase a cuadra da vaca , que era a que daba a calefacción que daquela había , aparte o lume da lareira.

Aquela casa esta situada á beira da estrada nacional , enfronte mesmo á discoteca La Luna , e acolleu unha gran familia composta por matrimonio con trece fillos .

Adelina Casas , nai de Modesto , tivo trece fillos

Moi pronto leva un revés o seo familiar , a morte do proxenitor, Modesto tiña nese momento dezaseis anos

Foron épocas de pasar moita fame e de penurias , e xa desde ben pequeno ten xunto aos seus irmáns que buscarse a vida e axudar nos labores agrícolas de casa .

Na súa nenez ten algunha anécdota que contar como esta :

Conta Modesto que por aqueles anos corenta cando era un rapaz a súa mocidade pasábaa a maior parte dos días , como outros tantos veciños , no monte coas súas cabras e as súas ovellas.

El tiña o monte moi preto da súa casa , atravesaba a estrada pola zona onde antigamente existiu unha pequena ponte denominada Ponte da Carcel , que así aparece nominada no escrito dos antigos mapas do arcebispo Malvar cando baixo a sua colaboración fíxose o Camiño Real que percorría a que hoxe é a estrada N-550.

O Monte do Porroso era daquela un lugar chairo , limpo , un lugar idóneo con grandes espazos para pastar as súas ovellas e as súas cabras libremente.

Mentres tanto Modesto entretíñase con buscar os niños dos paxaros, ou ben coller as piñas que daquela eran imprescindibles en calquera casa , outras veces afinando a puntería lanzando pedras a calquera obxecto que atopase no seu camiño ……

E que Modesto era traste ! Daquela gustaballe esconderse cando escoitaba o carromato das leiteiras que pasaban para Pontevedra , enton Modesto salialle o paso e tiraballe o caldeiro do leite ! Imaxinar coma se poñia a pobre señora !

Ata que un día tivo unha idea ! Ocorréuselle traer da súa casa un punteiro e empezar a gravar naquelas grandes pedras o seu nome para que quedase para posteridade o seu paso por aquel lugar onde pasou días e días da súa mocidade .

Pero a vida continúa, e este rapaz ten unha dura vida por diante :

Coa morte do seu pai , Modesto empeza a ter que buscarse un traballo e atópao nunha fábrica de conxelado en Poio , todos os días cunha vella bicicleta íase á fábrica, unha pequena tarteira onde levaba a súa ración de comida e moita ilusión para poder traer unha pesetas para o sustento da familia.

Modesto con apenas dezasete anos tiña por función na fábrica o de facer de todo un pouco , axudaba ao salador a recoller as caixas de sardiñas que chegaban nuns caixóns traídos polos mariñeiros ata a fábrica .

Unha fabrica de sardiñas polos años 1960

Aqueles caixóns , cunha altura aproximada de 70 centímetros , botábaselle sal e cunha pa dábanselle voltas ás sardiñas para que se fosen salgando totalmente.

Tamén axudaba en empacar , aceitar , soldar as latas , pechalas , cargar e descargar etc. Por certo , acompañado , xunto ás súas compañeiras e compañeiros , cun ruído ensordecedor daquelas máquinas ao rozarse os empalmes das correas.

Mentres isto sucedía , algúns dos irmáns maiores de Modesto habíanse ido para Arxentina e Brasil , había que buscar sustento e esa era a maneira máis factible naqueles tempos .

Un dos irmáns escribiulle para convencelo de que se fose cara alá, comentáballe que era o mellor que podía facer , primeiro porque así eran menos en casa e alixeirábanse bocas para alimentar e desde alí podíalles enviar unha axuda .

Había tamén unha razón para que se marchase de España , e era que así se libraba de ter que ir ao servizo militar , unha razón que convenceu definitivamente a Modesto para coller a maleta e marcharse.

Así Modesto decide embarcarse para Brasil , compra cos seus aforros a pasaxe e embarca en Vigo nun barco de nome ALCANTARA, propiedade dunha compañía inglesa , que facía a liña desde Sothampton a Brasil con escalas en varios países.

Este barco ten mención especial porque ao principio da súa construción fose pensado para levar pasaxeiros dun continente a outro , substituíu a outro co mesmo nomee que fora afundido uns anos antes , despois tamén tivo unha época de ser utilizado para a guerra e finalmente volvérono a ampliar para servizo de pasaxeiros , ao final un armador japones cómprao e cámbialle de nome , pásase a chamar Kaisho Muro e a finais do ano 1958 é despezado.

O barco era fermoso , con capacidade para mais de mil pasaxeiros, distribuidos en tres categorías ; os de primeira clase collian 432 , nos de segunda 200 e nos de terceira ( donde iba Modesto ) collian 674 pasaxeiros , todos apiñados , e sin as comodidades que tiñan os das clases superiores coma se pode observar nas fotos.

Esta era a zona de segunda clase , os que iban en terceira non dispoñian destas comodidades

Nin dormían os de terceira clase así de cómodos .

Á chegada a Salvador de Bahia atopouse que a maioría da actividade comercial de artigos máis sofisticados desenvolvíase en en as principais rúas da cidade , Misericordia , Ajuda , Carlos Gomes , Avenida Sete , e nas ruas de Baixa dúas Sapateiros , Rua Dr.J.J. Seabra atopábanse localizados os comercios máis populares.

O comercio polas rúas era realizado por vendedores ambulantes , e así comezou Modesto a traballar de vendedor e repartidor , era necesario comenzar a traballar , do que fora .

O pouco tempo comenzou a traballar nunha fabrica de café .

Mentras , o irmán de Modesto traballaba en unha empresa de un señor que logo máis tarde sería o sogro de Modesto , tiñan boa relación por ser todos españois e nada máis chegar alí xa se puxo a traballar na súa empresa ; alí coñeceu á filla do dono e namoráronse ao pouco tempo.

Tras tres anos de noivado decidiron casar , os pais da noiva volvíanse a España e non querían deixar alí á súa filla solteira , esa foi unha das razóns polas cal decidiron casar.

O matrimonio coa sua filla

Aos poucos foron progresando , con moito traballo puideron montar un negocio de Panaderia , que despois chegou a convertirse nun ultramarinos .

O traballo iba ben , e todo ía como soñaran , aos seis anos de casados nace a súa filla Dolores na cidade de Salvador de Bahia. Pero aos poucos anos , un novo revés volve cruzarse nas súas vidas , os socios cos que tiñan negocios os sogros de Modesto fan unhas operacións que os enganan e iso fai que decidan vir para España , coméntanllo a Modesto e á súa filla e anímanos a que tamén volvan con eles ás súas raíces , era o ano 1971 .

Volven todos ao seu Galicia e empezan desde cero , cunha sensación que a día de hoxe aínda queda a amargura de non quedar por aquelas terras brasileiras , Modesto sempre comenta aos seus familiares máis directos que foi unha equivocación o vir para aquí , que alí estarían moito mellor .

Modesto ten agora 79 anos e ten unha memoria estupenda , lembra perfectamente estas,vivencias e fai que a súa filla emociónese e cada vez éntrenlle máis ganas de poder chegar un día o monte Porroso para atopar aquelas pedras e ver o nome do seu pai alí gravado , ou se algún veciño que coñeza a zona viunas e poder achegarse con ela o lugar , para así sentir nese momento a sensación de felicidade ao botar a vista atrás e sentir na súa alma ese paso da mocidade do seu pai por ese sitio.

Modesto sempre foi mui aficionado a caza.

2- 100 ANOS DA CREACIÓN DA SOCIEDADE DE RESIDENTES NA ARXENTINA.

VECIÑOS DE LÉREZ, CAMPAÑÓ, ALBA E CERPONZÓNS CELEBRAMOS O CENTENARIO DA SOCIEDADE DE RESIDENTES NA ARXENTINA.

As parroquias de Lerez, Alba, Campañó e Cerponzóns sempre estiveron moi unidas, os seus habitantes que emigraron fai anos deron constancia diso.

Na Republica Arxentina deron mostras da súa unión realizando unha serie de actividades onde a hermandade entre eles e os demais pobos galegos viuse reflectida en muitas ocasións.

Nesta páxina do xornal publicítase A OBRA DOS EMIGRADOS, a Sociedade de Residentes de Lérez, Alba, Campañó e Cerponzones, con dirección na rúa San Juan, 1386 de Bos Aires, ano de fundación 13 de Novembro de 1921.

A súa finalidade : A Protección aos seus Asociados.

Cúmprense hoxe cen anos da fundación da Federación de Sociedades Galegas, Agrarias e Culturais, onde unha serie de entidades fundadas por inmigrantes prestaban uns servizos esenciais a todos aqueles galegos que se vían na necesidade de numerosos servizos, tales como os de axudas na enfermidade, a indigencia, a vellez, o emprego etc., e tamén participar nas actividades dos centros culturais, recreativos, deportivos etc.
Miles de galegos desenvolveron na Arxentina, como tamén en Brasil, Uruguay, Cuba etc., un importante asociacionismo que tiña as raíces primeramente na procedencia xeográfica ( parroquial, comarcal, local etc. ), convertéronse en importantes espazos de sociabilidade e recreación para os recentemente chegados. 
Chegados unha gran maioria do medio rural, que ao chegar á cosmopolita Bos Aires sufrían un importante choque cultural.
Pero aí estábanos esperando a solidariedade dos seus coterráneos a través da axuda que se prestaba desde as sociedades. Dese xeito descubrían un novo mundo urbano e de servizos, que lles facilitaría accesibilidade a cambiar a mentalidade para mellorar a súa vida, tanto a nivel individual como colectivo.

Encontramos tamén estás novas :

En Maio tivo lugar en Bos Aires o Congreso de Delegados de varias Agrupacions españolas adheridas a Federación.

O Centro Gallego de Bos Aires é a Unión de Residentes de Alba, Campañó e Cerponzones, estaban entre estas agrupacions.

PORTADA :

CELEBRANDO O 3º ANIVERSARIO DA FUNDACIÓN DA SUA SOCIEDADE :

Residentes de Lérez, Alba, Campañó e Cerponzones, conmemorando o 3º aniversario da súa fundación, celebrando un interesante festival no Salón/Teatro ” Mariano Moreno”, ano de 1924

3- EL TÍO JUAN

DENDE ARXENTINA RECORDAN A UN DOS NOSOS VECIÑOS, A SÚA SOBRIÑA MARITÉ ENVIOUME ÉSTE ESCRITO :

EL TÍO JUAN.

Así se llamaba, era vecino de Cerponzones pero había nacido en Campañó. Su padre Ramiro y su madre Constancia conformaron la familia formada por diez hijos.

Juan era el quinto de ellos sucediendo a sus cuatro hermanas mujeres y anticipándose a sus cinco hermanos varones. Desde muy pequeñito se convirtió en aliado y colaborador de su padre en las tareas del campo, era el comodín que nunca fallaba. Juan fue creciendo y aprendió su oficio, albañil, de los buenos. También le llegó el tiempo de la mili. Eran difíciles y no entraremos en detalles. Juan se fue a Ceuta y Melilla. Las condiciones eran infrahumanas. Los piojos hacían su festín, un vaso de agua y lo más indispensable había que pagarlo. Cuando ya no podía más envió una carta contando sus penurias.

Su hermana Teresa era la encargada de las compras en Pontevedra, hacía tiempo que le pedía a su madre que le comprara unos pendientes. Ese día estaba feliz, después de tanta espera iba a cumplir su sueño, pero en el camino encontró al cartero, leyó la carta y fue a la oficina de correos, giró a su hermano las pesetas que su madre le había dado.

No tardaron en llegar noticias, ya no hacía que le enviaran dinero, pues convaleciente de unas terribles fiebres que había sufrido, la mujer de su capitán le preguntó qué sabía hacer. Juan pintó su casa, sus rejas y cuando no quedaba nada por hacer a él siempre se le ocurría algo. Su capitán y familia le despidieron con afecto y cariño, el mismo cariño y afecto que el guardó por ellos.

El era vuestro vecino, hermano queridísimo de mi madre, mi tío Juan, y quería compartir con vosotros este preciado recuerdo.

 

 

4- HISTORIAS DOS NOSOS VECIÑOS EMIGRADOS

BENJAMÍN RUIBAL RAMOS 

Marisa Diaz Ruibal , relata a historia :

Quiero compartir la historia de mis orígenes gallegos.

Soy nieta de 2 gallegos. Mi abuela materna nació en Lerez y mi abuelo materno nació en Cerponzóns, ambos Pontevedra, Galicia. Debo confesar que ya no sólo me une a Galicia los relatos de mi madre sino mi propia experiencia.

Mi abuelo nació el 1 de septiembre de 1900, hijo de Francisca Ramos y Ramón Ruibal. Según he descubierto, tuvo 3 hermanos: Faustino (22/4/1883), Sebastiana (18/1/1885) y Severino José (28/4/1890). No tengo noticias de los hermanos varones, sólo sé que Bastiana volvió a su amado Cerponzóns y allí murió. Tuve el honor de visitar el cementerio donde está enterrada.

Mi abuelo llega a Buenos Aires, Argentina en el año 1919 cuando en Europa los países que habían participado de la primera Guerra Mundial firmaban el Tratado de Versalles. Eran épocas de grandes desafíos sociales y económicos. Yo no sé cuál fue el motivo por el cual él decidió venir a estas tierras, pero lo hizo. Calculo que con mucho dolor y tristeza por lo dejado, pero con una enorme esperanza de un mejor porvenir. Nunca volvió a su Cerponzóns amado. Tampoco logró hacer una gran diferencia económica como algunos de sus coterráneos. Su legado consistió en transmitirle a mi madre el amor por su pueblo y fue ella quien me lo legó a mí. Yo no conocí físicamente a mi abuelo, pero lo hice a través de ella.

Hace casi 2 años pude recorrer ese pequeño y enorme lugar de Galicia llamado Cerponzóns. Casi habían pasado 100 años desde la última vez que mi abuelo vio esos montes. Puedo garantizarles que desde que pisé suelo gallego no hice más que llorar. Las emociones me invadieron y lo siguen haciendo. No puedo escribir estas líneas sin que alguna lágrima me nuble la vista. No sé que tiene ese lugar, pero he ratificado el amor que ya le tenía antes de verlo con mis propios ojos.

No puedo olvidarme de las personas (amigos/as) que tengo en esa bendita tierra. No los voy a nombrar porque sé que a algunos/as no les gusta, pero son ellos los que actualizan los lazos de amor con Cerponzóns. Ya no son los recuerdos. Son ellos la familia del corazón que tengo allí. No dudo, que ellos también sienten que tienen familia en la migración americana en mí.

Me habían advertido antes de viajar que Galicia es mágica, que quienes la visitan no pueden dejar de caer en su hechizo que enamora. Amo Galicia como también amo a mi Argentina. Espero poder volver a visitarla pronto. Pero mientras tanto, trato de estar lo más actualizada de su vida cotidiana. Este blog es un ejemplo de ello.

Saludos desde la quinta provincia gallega: Buenos Aires!!!

Marisa Díaz Ruibal

1- A EMIGRACIÓN.

LA SITUACIÓN DE LOS EMIGRANTES EN LOS PAISES RECEPTORES

UN ARTIGO DE OSVALDO MENDEZ.

Este periódico no tiene informaciones adecuadas sobres las condiciones de vida y de trabajo de los emigrantes en los países receptores. Tampoco encontramos las ofertas de trabajo o incitación a la emigración a través sus páginas. Pero tenía informaciones sobre las aportaciones de los emigrantes a la economía de algunos países como la República de Argentina. Parece que este país tenia un lugar importante en las relaciones de España con la América en aquélla época. Es el sólo país de América Latina cuya situación interna fue periódicamente reproducida en la voz de Galicia. En su número de 12 de diciembre de 1912, leemos algunas informaciones sobre el progreso económico de Argentina gracias al fenómeno migratorio.

En primer lugar, dada la manera como se puebla y desarrolla la riqueza en Argentina, por ejemplo, debido a un contingente de inmigración y en particular al elemento gallego, es necesario reconocer que la gente que aquí perdemos todos los años son valiosos organismo de trabajo, capaces de crear núcleos rurales, no como los han dejado aquí en España, sino de una actividad más intensiva y perfeccionada, capaces de entrar de lleno en el movimiento comercial e industrial de un pueblo adelantado y asimilarse por completo a su actividad económica, lo que perdemos es, pues, una partes de la sociedad, de cuyo alto valor económico y social no cabe la menor duda.

Los emigrantes gallegos no sólo en Argentina sino en todos los países de América cuya presencia era enorme, han contribuido al desarrollo de la riqueza económico de estos países. La mano de obra campesina era dominante en la emigración gallega, por eso, ellos realizaron los trabajos duros y humildes. Era difícil de integral el sector de servicio. En Argentina, las mujeres trabajaban en el servicio doméstico, o en la costura y lavado de la ropa. En Buenos Aires, los gallegos suelen ser mozos de café o de restaurante, dependientes de comercio, bolicheros o despenseros; porteros o encargados de inmuebles, enfermeros o loqueros, tranviarios, etc. El trabajo más frecuente de las gallegas es el de muchachas o sirvientes, y algunas las más preparadas de enfermeras. En la Habana, los gallegos eran vendedores ambulantes, mozos de café y otros oficios modestos como artesanales y lavandería. En Montevideo, los gallegos trabajaban como empleados en el pequeño comercio, en la pequeña industria, o en los servicios, portuarios, transportes, porterías, pequeña hostelería, carnicerías, mozos de café, o servicios domésticos en el caso de las mujeres. Lo mismo ocurre con los gallegos de Brasil, estos últimos se agruparon en un número de pequeños ciudades como, Sao polo, Santos, Campinas y Belem.

Sin Embargo, parece que las condiciones de trabajo eran algunas veces difíciles e humillantes, no tenemos aquí los datos para cada país en particular pero encontramos en la voz de Galicia del día 2 de marzo de 1913, las informaciones sobre los maltratos que sufrieron los trabajadores españoles en Brasil.

En el local de la sociedad de carpinteros, La Emancipación, cordelería, 32, se celebrará hoy, a las diez de la mañana, un mitin.

Tiene por objeto este acto hacer propaganda contra la emigración a la República de Brasil.

Para esto hablará Antonio F. Veietes, delegado de la confederación operaria brasileña, que viene en viaje de propaganda, en aquel sentido, por varias poblaciones de España.

Ayer se distribuyo a la población una hoja impresa convocando al mitin, en el cual, Antonio F. Veites dará a conocer los malos tratos de que, según él son victimas los trabajadores que tienen la desgracia de emigrar a Brasil.

No encontramos en este periódico datos relativos a los contratos de trabajo, sino algunas informaciones sobre los mutuales y los centros culturales gallegos en los países receptores.

 Los centros gallegos en los países receptores.

La segunda mitad del siglo XIX, fue determinante en la formación de los centros culturales y mutualismo de los gallegos en América. Lo primero era la sociedad beneficencia gallega de la Habana con el objetivo de socorrer a los gallegos necesitados, prestarles asistencia médica, y en su caso repatriarlos, a costa de la contribución de los socios y de los eventuales legados de benefactores. Este centro nació en el año 1879 por la Iniciativa del periodista Waldo López Insua. Además de los objetivos citados arriba, el centro proyectaba la construcción de una Biblioteca y una escuela de adultos con la enseñanza de las letras española y gallega, la historia y la geografía de España y Gallega a los hijos de los emigrantes. Todas sus actividades se orientaron en la preservación de los lazos culturales entre los emigrantes gallegos en Cuba.

Esta iniciativa de los gallegos de la Habana fue imitada por las otras comunidades gallegas de América, así se fundaron centros en Argentina, Uruguay, Brasil, Méjico, Chile, etc.

El centro gallego de Buenos Aires se fundó el 27 de abril 1879, por iniciativa del periodista Cesar Cisneros Luces. Sus objetivos eran ofrecer caja de Ahorro, escuelas nocturnas y bibliotecas a los emigrantes. Este centro se convirtió en el siglo XX como la más poderosa institución de la emigración gallega, tenía un hospital de cinco pisos en Buenos Aires, con más de 400 camas. El centro sostiene la editorial Galicia, para la publicación de revista cultural y gran numero de libro en español y gallego. Contribuyó también a la formación de la academia gallega en la Coruña (1906), y del Seminario de Estudios gallegos en Santiago. Se fundaron centro gallegos en otras ciudades de Argentina entre 1889 y 1892, como Córdoba, corrientes y rosario. Otros países como Brasil, Uruguay y México tenían sus centros Gallegos.

Gracias a estos centros los emigrantes gallegos contribuyeron al desarrollo de varios proyectos en la región de Galicia. El 20 de mayo de 1913, apareció en la primera pagina de la Voz de Galicia elogios a los emigrantes, estos últimos han celebrado una fiesta de homenaje a Manuel Murguía patriarca de las letras gallegas, con motivo de su octogésimo aniversario de nacimiento. En este articulo, el periódico destacó las labores de los emigrantes en Galicia.

En esa labor meritoria de introspección regional, de abocetamiento de la personalidad gallega- que coincide con las ansias autonómicas que hoy se sienten en todos los pueblos los conterráneos emigrados juegan un papel importantísimo.

Esos gallegos que sostienen escuelas, que fundan hospitales, que hacen pronunciar con elogio el nombre de la región en los países extranjeros donde residen; esos gallegos, ahora con motivo de esta fiesta solemne, de este justo homenaje al patriarca de nuestras letras acaban de poner digna la corona inmarcesible a su gloriosa historia de honradez, de sacrificio, de abnegación, de trabajo y de patriotismo.

Por ellos, tanto ó mas por nosotros, concebimos la posibilidad de una Galicia fuerte, prospera, pujante, con personalidad propia en el concierto interregional de soberanía española, tan menoscaba basta la fecha por el absurdo y monstruo centralismo opresor.

Este artículo reconoció que la emigración no es una perdida por España, al contrario los emigrantes pueden contribuir al progreso económico y social de su país.

Más adelante, el día 15 de noviembre del mismo año, la voz de Galicia publicó informaciones sobre la campaña de Rafael F Calzada en Argentina para obtener la contribución de los emigrantes gallegos y asturianos residentes en este país por la construcción del ferrocarril de la costa.

La iniciativa que plantea el señor Calzada puede ser de un excelente resultado a aquel importante fin.

Además pudieran muy bien los capitales de asturianos y gallegos, allí residentes, ser base para la construcción de una sociedad bancaria que acometiese la construcción del ansiado ferrocarril.

Los centros y asociaciones de emigrantes gallegos en los países receptores eran necesarios para mantener viva la cultura gallega entre los hijos de los emigrantes. Al lado del papel cultural, los centros ayudan a los gallegos en dificultad y contribuyó de una manera a otra al desarrollo de algunos proyectos importantes en Galicia.

O longo de muitos días fun recollendo estos artigos extraídos a Revista Celtiga :

UNHA NOVA ACHEGA RELACIONADA CO CONSULADO DE URUGUAI EN VIGO :

Estatística migratoria elaborada polo Consulado de Uruguai en Vigo, 1953

Para poder entrar no país, os e as emigrantes tiñan que presentar unha serie de documentos ante o consulado do país ao que se desexaba emigrar. Este expediente acredita de maneira moi visual as profesións declaradas polos emigrantes que marchaban cara a Uruguai en 1953. Podemos ver como é moi similar o número de homes e mulleres emigrantes. O elevado número de mulleres e menores débese ao reagrupamento familiar; o marido e pai xa asentado no país reclama a súa familia para estar xuntos. En canto ás profesións, aínda que predominan os e as labradoras, aparecen outras solicitadas para traballar nas fábricas ou na construción, como electricistas, chapistas, canteiros, albaneis, mecánicos, carpinteiros, vidreiros, ferreiros…, e algunhas máis cualificadas, como oficinistas, técnicos de radio, comadroas, dentistas etc. Tamén está presente o sector da hostalaría con camareiros, panadeiros ou cociñeiros. En canto aos oficios considerados femininos, aparecen desagregados as serventas e as modistas, aínda que, se temos en conta os números, moitas delas non aparecen reflectidas, seguramente por declarar que “non traballan” ou que realizan “os seus labores”.

Fondo: Consello da Cultura Galega. Arquivo da Emigración Galega