12- O PONTILLÓN .

APUNTES SOBRE A CONDUCCIÓN DE AUGA DO PONTILLÓN, A PRESA ETC.

A auga é un dos recursos fundamentais que fan posible a vida.

A forma de obtela, almacenala, conservala e aproveitar a súa enerxía motivou os esforzos humanos de múltiples xeitos.

Por iso, o patrimonio cultural do auga non ten que ver soamente coa tecnoloxía e a arquitectura que a humanidade creou para xestionar , utilizar e celebrar as súas propiedades xeradoras de vida, senón tamén con aqueles valores inmateriales que deron forma ás nosas crenzas e costumes. 

Os estudos arqueolóxicos realizados ao longo dos últimos anos lévannos a que polo ano 134 da nosa época, Cerponzons, o lugar onde habitamos, era vía de paso da XIX calzada romana, esta calzada unía Bracara Augusta ( Braga, Portugal) e Lucus Augusta ( Lugo) con Astúrica ( Asturias).

VÍA XIX, o seu paso por LEBOREI


Esta calzada pasaba por unha mansión romana, onde nalgúns escritos aparece denominada como Turoqua, anos máis tarde a nosa cidade de Pontevedra.


Por aqueles tempos as edificaciones existentes carecían de fontes de auga ou dalgún tipo de canalización que dispuxese de auga para consumo humano, polo que se sabe, nos estudos realizados ata agora non se atoparon probas que existisen este tipo de infraestructuras.


No que levo lido referente ao primeiro abastecemento de auga na cidade é con data do ano 1420, onde foi da man dos PP Franciscanos que son os que atopan un manantial preto de San Mauro e realizan a canalización.

Os PP Franciscanos e o Concejo alborotados pola auga de San Mauro, 26/09/1697

Os anos van pasando e a cidade cada vez vai tendo máis habitantes, dándose que os antigos sistemas de abastecemento de auga eran insuficientes, polo cal ante as necesidades dos veciños o Concello tiña que atender esta demanda.

No ano 1881 é cando se propón seriamente a construción dunha traída de augas que fornecese as poucas fontes daquel entón e as que se querían incorporar.

Despois no ano 1903 é de mans do enxeñeiro D. José Bosch a proposición dunha nova ampliación da rede de abastecemento, a idea era recoller as augas do Lérez.

Segue unha ampliación de mans do mesmo enxeñeiro no 1911, máis tarde seguirían dous estudos novos de ampliación, eran os anos 1922 e 1926.

Proxecto de saneamento no ano 1991, arquitecto José Bosch Atienza.

( Fotografía cedida polo Arquivo Municipal de Pontevedra )


No ano 1928 constrúese o depósito do Lérez, recibiría a auga dos manantiales do Acival e do Encoro do Pontillón do Castro

Trazado de ferro

Desde o ano 1911 ata 1931 e cando se fai máis pola traída de augas, na que vai dende O Pontillón ata Lérez tense referencias que se comenzou a propoñer e preparar sobre 1928, no ano 1970 hai de novo un proxecto sobre o trazado, donde se mantén o inicio e a terminación do ano 28. 

Na nosa parroquia os máis vellos do lugar seguro que se acordan da canalización que hoxe en día se poden ollar restos desta gran obra realizada polos nosos montes.

Muro na vagoada

O LONGO DO TRAZADO HABÍA 5 ALMENARAS :

Almenara en A Meán

Hoxe en día podemos encontrar polo noso monte esta conducción, podemos ollar o seu percorrido polo O Pontillón,pasando cerca do  Outeiro do Castro, Monte Redondo, A Meán e Casaldorado, ata chegar o Depósito xunto a Estación Depuradora de Lérez 

Conducción do Pontillón a Depósito de Lérez

En algúns lugares a maleza cubre por completo as conduccions:

Restos do trazado cubertos por maleza

UN POUCO DE HISTORIA….

Cerponzons e parte da historia de esta presa ( presa núm. 217 na Relación de Embalses da Dirección Xeral de Obras Hidráulicas do Estado), o principal protagonista e o Río Rons, que baixa desde os montes do Acival, forma o encoro do Pontillón do Castro , pasa pola nosa parroquia donde os antigos Muiños traballaron durante anos grazas as augas do Rio Rons, e remata na Marisma de Alba, xa perto da capital e a desembocadura.

 O  PRESENTE :

Este embalse está conformado por unha presa de gravidade que almacena a auga procedente do río Rons e doutros arroios que verten na presa.  Ten unha capacidade aproximada de 1.604.000 m3. Está construída con parámetros de sillería de granito e núcleo de mampostería.

Nome: Embalse de Pontillón de Castro
Rmo: Rons

Límite superior: Augas embalsadas

Límite inferior: Presa do embalse

Pesca todo o ano: Só pesca sen morte

Pesca á boia: Non autorizada

Especies existentes: Troita

Dmas hábiles: Todos menos os luns.

Dimensións mmnimas: Ver página de Tallas mínimas y cupos de capturas

Cebos permitidos: Ver página de Cebos y modalidades autorizadas.

Chama a atención a enorme cantidade de rans que poboan as súas marxes. Os anfibios adoitan ser bos indicadores do estado de saúde dunha zona, e os seus sons, audibles a decenas de metros, amplían a curiosidade do andante. As rans son observables a primeira ollada.

PASADO :

É sobre os anos 30 onde comezan os plans para construír unha presa que abasteza de auga á cidade de Pontevedra, pois o aumento de poboación é considerable e a demanda era cada vez maior.

Incluso temos referencias xa do ano 1927 :

DIARIO DE PONTEVEDRA;28/06/1927

Una comisión de vecinos de Cerponzones estuvo a visitar al alcalde y después lo hizo al Gobernador, para tratar de la indemnización que deberán percibir los perjudicados por la cesión del agua del monte Acibal para la traída a esta capital.

EL HERALDO GALLEGO 20/08/1927

Las aguas de Cerponzones

Estuvo en esta ciudad una comisión de propietarios de la parroquia de Cerponzones con objeto de conferenciar nuevamente con el alcalde de la indemnización que debían percibir los perjudicados por la cesión del agua del monte del Acibal a la traída de Pontevedra. Después estuvieron en el gobierno civil donde e señor Rodriguez Gómez según nos informan, les dijo que el próximo domingo procuraría que tuviesen una entrevista con el alcalde a la que también asistiría él.

Sabemos que el presidente de la sociedad agraria de aquella parroquia, don Juan Magdalena formuló en tiempo oportuno una reclamación que pareció razonable a cuantas personas imparciales tuvieron conocimiento de él, otros elementos han elevado tanto sus pretensiones, que es dificilísimo llegar con ellas a acuerdo.

Es muy sensible que se haya procurado sembrar la desconfianza respecto de la relación del Sr. Magdalena que defiende habitualmente los intereses de la sociedad y de todos los vecinos de Cerponzones, sin esos justificados recelos el asunto de las aguas de Cerponzones se hallaría probablemente resuelto con ventaja para los propietarios de los molinos y del proyecto de traída de aguas que interesa a todo Pontevedra.

Aproximadamente a obra finaliza sobre o ano 1943 e despois 13 anos máis tarde volve ser ampliado.

Ten unha lonxitude de coronación de 158,5 metros e unha altura de 23. A cuenca ocupa unha superficie de 6 km2 e un volume de 20.490 m3. 

Nos anos 90 vólvense a realizar traballos de impermeabilización no dique interior.

De todo o que levo lido vou facer un pequeno resumo que é o que máis vexo relacionado coa nosa parroquia.

1 de Xaneiro de 1939 :

Desde o Concello proponse falar co Señor Enxeñeiro de Camiños D. Rafael Picó, propóñenlle que deseñe un proxecto para realizar unha traída de augas.

30 de Xuño de 1941 :

Apróbase o orzamento presentado

17 de Setembro de 1941 :

Celébrase un Pleno Extraordinario, o Alcalde D. Remigio Hevia e a Corporación aproban por unanimidade o Proxecto con orzamentos, memoria e plano.

5 de Febreiro de 1942 :

Nomeamento de expediente de expropiacion.

20 de Xullo de 1944 :

É de mans do contratista D. Raimundo Vázquez F. o que se encargará das obras de captación de augas no Arroio da Ponte do Castro ó de San Vicente no Acibal, ditas obras ascenden á cantidade de 13.255 pesetas.

23 de Novembro de 1945

O Pleno Municipal acorda considerar improcedentes os prezos propostos polos veciños propietarios e aceptar e aprobar os que anteriormente fixara o Señor Perito.

28 de Abril de 1947

Resumo a MEMORIA presentada polo Enxeñeiro de Camiños :

Era o 21 de Febreiro do ano 1941 cando presenta o Concello de Pontevedra un proxecto de ampliación do abastecemento de augas da cidade de Pontevedra.
Neste proxecto facíanse figurar dúas opcións : unha presa con 17 metros de altura ou ben de 23 metros.

A Comisión Xestora decidiuse pola presa de menor altura, e tras anunciarse póxaa, as obras concedéronse ao constructor D. Raymundo Vázquez Fernández, era o 30 de Marzo de 1943, comezando os traballos o 6 de Agosto de 1943.

Dado que o consumo de auga é cada vez maior, o Concello vese na necesidade de aumentar en 6 metros a altura da presa e con iso pasaría a triplicar o embalse que había nese momento construído.

Preséntanse ao Concello os custos desta nova ampliación, que se estipulaban en 821.870,91 pesetas.

Pontevedra 28 de Abril de 1947

30 de Xuño de 1947 :

Decía anteriormente que o proxecto de ampliación do abastecemento de auga estaba pensado nunha construción dunha presa para o embalse de auga, propoñíase dúas opcións :

1ª Realizar a presa cunha altura de 17 metros

2ª Realizar a presa cunha altura de 23 metros

A Corporación toma a decisión de de realizar a obra de menor altura, presupostada en 998.014 pesetas, pero
ao pouco tempo aprobábase aumentar en 6 metros a presa, debido ao aumento de consumo de auga experimentado nos últimos anos, era na Sesión Ordinaria do 30 de Xuño do 1948, cando se aproba a ampliación.

28 de Marzo de 1948

Novo proxecto de mellora e ampliación da condución do abastecemento de augas de Pontevedra, entre o embalse e o depósito regulador.

Apróbase cun custo de 510.918 pesetas e un gasto en expropiaciones de 9.451 pesetas.

17 de Xuño de 1948

Realízanse obras de reforma do Sifón existente entre as almenaras número un e dous, a devandito sifón axústase tubería que se extrae do sifón de Meán e a partir da almenara número tres se acomete a nova inducción.

31 de Agosto de 1948

Apróbase a recepción das obras de ampliación do abastecemento de auga.

15 de Novembro de 1948

Aprobada as certificaciones de obras de mellora e ampliación da condución do abastecemento de augas. Dábase conta e aprobaba a certificación das obras de terminación da presa de ampliación ata a altura de 23 metros.

Págase ao contratista D. Porfirio Diz Baltasar a cantidade de 88.261 pesetas.

29 de Decembro de 1948

O señor Alcalde daba conta de concluír o justiprecio das leiras, que co consentimento dos seus donos, ocupáronse para as obras de construción do novo sifón de Meán, para a condución de augas á cidade, e que o importe total desas obras era de 4.012 pesetas, sendo aprobadas.

As leiras e os seus propietarios eran as seguintes :

FINCA Nº 1 D. José Benito Ucha…de Mean…70,25 pts

FINCA Nº 2 Dª Josefina Tilve………de Pidre…51,65 pts.

FINCA Nº 3 Dª Manuela Villaverde y D. Joaquín Piedras…de Leborey…92,29 pts.

FINCA Nº 4 D. Benito Fontecoba Fontenla…de Leborey…66,33 pts.

FINCA Nº 5 Dª Elvira Castro…de Mean…66,64 pts.

FINCA Nº 6 D. Rogelio Pérez..de Mean..133,80 pts.

FINCA Nº 7 Dª Benita Fernández ..de Bravo….84,46 pts.

FINCA Nº 8 Dª Elvira Fontan…de Mean…25,13 pts.

FINCA Nº 9 D. José Benito Ucha …de Mean…10,30 pts.

FINCA Nº 10 D. Ramón Solla..de Mean…11,54 pts.

FINCA Nº 11 Dª Benita Fernández…de Bravo..32,96 pts.

FINCA Nº 12 Dª Josefa Castro …de Bravo..19,36 pts.

FINCA Nº 13 Dª Benita Fernández…de Bravo..50,88 pts.

FINCA Nº 14 D. Rogelio Pérez..deMean..12,36 pts.

FINCA Nº 15 Dª Benita Fernández..de Bravo..12,36 pts.

FINCA Nº 16 Dª Elvira Fontan…de Mean..25,54 pts.

FINCA Nº 17 Dª Benita Fernández..de Bravo…35,02 pts.

FINCA Nº 18 Dª Florinda Castro…de Pidre..31,93 pts.

FINCA Nº 19 Dª Joaquina Iglesias..de Pidre…63,45 pts.

FINCA Nº 20 Dª Elvira Fontan..de Mean…37,15 pts.

FINCA Nº 21 D. Rogelio Pérez..de Mean..71,22 pts.

FINCA Nº 22 Herederos de D. José Solla..de Mean…78,28 pts.

FINCA Nº 23 D. Francisco Solla ( Apoderado de Dª Joaquina Magdalena) ..de Casaldorado…65,66 pts.

FINCA Nº 24 D. José Benito Ucha…de Mean..125,40 pts.

FINCA Nº 25 Dª Florinda Castro…de Pidre..28,57 pts.

FINCA Nº 26 Dª Florinda Castro..de Pidre..21,11 pts.

FINCA Nº 27 SEÑOR CURA PÁRROCO DE CERPONZONS ..21,11 pts.

FINCA Nº 28 Dª Herminia Castiñeiras…de Mean…28,84 pts.

FINCA Nº 29 D. Rogelio Pérez..de Mean…35,02 pts 

FINCA Nº 30 D. Constante Porto…de Pidre..26,16 pts.

FINCA Nº 31 Dª Camila Fuentes…de Tilve…37,44 pts.

FINCA Nº 32 Dª Elvira Fontan…de Mean…12,36 pts 

FINCA Nº 33 D. Bernardo Cons..de Cendona…21,43 pts 

FINCA Nº 34 D. Jesus González………14,42 pts.

FINCA Nº 35 D. Bernardo Cons..de Cendona..9,68 pts 

FINCA Nº 36 Dª Benita Fernández…de Bravo..7,42 pts 

FINCA Nº 37 D. Manuel Señoráns…de Mean..19,57 pts 

FINCA Nº 38 Dª Florinda Castro..de Pidre…13,39 pts.

FINCA Nº 39 D. Sixto Castro…de Mean..28,84 pts.

FINCA Nº 40 D. Manuel Fontan Martínez ( Apoderado)…18,54 pts 

FINCA Nº 41 Dª Maria Barreiro..de Castelo…70,72 pts.

FINCA Nº 42 Dª Herminia Castiñeiras…de Mean..39,65 pts.

FINCA Nº 43 D. José Pedrouso…de Casaldorado…6,18pts

FINCA Nº 44 Dª Elvira Fontan..de Mean..23,07 pts

FINCA Nº 45 D. Jesus González..de Casaldorado…30,90 pts 

FINCA Nº 46 Dª Benita Fernández…do Bravo..20,60 pts.

FINCA Nº 47 D Gumersindo González…de Mean..148,94 pts 

FINCA Nº 48 D Gumersindo González..de Mean..55,10 pts 

FINCA Nº 49 D Rogelio Pérez …de Mean..74,16 pts 

FINCA Nº 50 D Manuel Fontan ( apoderado) de Bravo..78,79 pts.

FINCA Nº 51 D Manuel Pérez…do Barvo…180,25 pts 

FINCA Nº 52 D DESCONOCIDO….10,30 pts 

FINCA Nº 53 Dª Elvira Fontan…de Mean…108,66 pts 

FINCA Nº 54 Dª Laura Alfonso Casas ..de Bravo…77,76 pts 

FINCA Nº 55 D José Pedrouso..de Casaldorado…9,06 pts 

FINCA Nº 56 D José Benito Ucha..de Mean…31,16 pts 

FINCA Nº 57 D Ángel Vieitez…de Barvo…17,10 pts 

FINCA Nº 58 Dª Elisa Ruibal…de Casaldorado….49,44 pts

FINCA Nº 59 D Gumersindo González…de Mean…22,66 pts

FINCA Nº 60 D José Pedrouso…de Casaldorado…5,77 pts

FINCA Nº 61 D Gumersindo González…de Mean…13,28 pts 

FINCA Nº 62 D Rogelio Pérez…de Mean…11,48 pts 

FINCA Nº 63 D José Pedrouso…de Casaldorado…22,14 pts

FINCA Nº 64 D Manuel Pérez …de Barvo…27,55 pts 

FINCA Nº 65 D José Pedrouso…de Casaldorado..14,42 pts 

FINCA Nº 66 D Benito Argibay…de Castelo…14,42 pts

FINCA Nº 67 D José Pedrouso…de Casaldorado…21,84 pts 

FINCA Nº 68 D Juan Vieitez…de Casaldorado…20,60 pts 

FINCA Nº 69 Dª Laura Alfonso Casas…de Bravo…23,07 pts 

FINCA Nº 70 Dª Juana Casalderrey..de Bravo..19,78 pts 

FINCA Nº 71 Dª Laura Alfonso Casas..de Bravo…24,72 pts 

FINCA Nº 72 Dª Avelina ( La Rouca)..de Castelo…18,54 pts

FINCA Nº 73 Dª Laura Alfonso Casas…de Bravo…18,54 pts 

FINCA Nº 74 Dª Juana Casalderrey…de Bravo…8,24 pts

FINCA Nº 75 D Manuel Gómez..de Cendona…19,57 pts

FINCA Nº 76 Dª Laura Alfonso Casas…de Bravo…14,42

FINCA Nº 77 Dª Benita Fernández…de Mean…20,08 pts 

FINCA Nº 78 Dª Reguia Vieitez…de Castelo…11,74 pts 

FINCA Nº 79 Dª Josefa Castro..de Bravo..160,68 pts 

FINCA Nº 80 D Aurelio Pérez..de Pidre..126,69 pts 

FINCA Nº 81 Dª Juana Casalderrey…de Bravo ..75,19 pts 

FINCA Nº 82 Dª Dolores Castro ( apoderado, de Tilve)…53,56 pts 

FINCA Nº 83 D Manuel Pérez…de Bravo..152,44 pts 

FINCA Nº 84 Dª Reguia Vieitez..de Bravo..152,44 pts 

FINCA Nº 85 D Manuel Pérez…de Bravo..44,29 pts 

FINCA Nº 86 Dª Amparo Fontecoba..de Casaldorado…22,66 pts 

FINCA Nº 87 Dª Elvira Castro…de Mean…8,24 pts 

FINCA Nº 88 Dª Josefina Magdalena ( apoderado) de Casaldorado..6,18 pts 

FINCA Nº 89 D José Benito Ucha…de Mean..6,18 pts 

FINCA Nº 90 D José Pérez Magdalena..de Casaldorado..27,20 pts 

FINCA Nº 91 Dª Dorinda Sartal..de Mean..19,93 pts 

FINCA Nº 92 D Juan Fontecoba…de Casaldorado..26,16 pts 

FINCA Nº 93 Dª Dolores Vieitez..de Bravo..18,85 pts 

FINCA Nº 94 D Manuel Pérez…de Bravo…38,11 pts 

FINCA Nº 95 Dª Dolores Castro..de Tilve..18,54 pts 

FINCA Nº 96 Dª Elisa Fontecoba..de Casaldorado..6,18 pts 

FINCA Nº 97 Dª Avelina ( La Ronca).. de Castelo..30,90 pts 

FINCA Nº 98 D Ramón Solla..de Mean…23,69 pts 

FINCA Nº 99 Dª Adelaida Solla..de Mean…24,72 pts 

FINCA Nº 100 D José Benito Ucha..de Mean..23,90 pts 

FINCA Nº 101 D Elvira Fontan..de Mean..11,95 pts 

FINCA Nº 102 D Evaristo Cons…de Casaldorado..16,48 pts 

SUMA TOTAL 4.012,73 pesetas.

24 Xaneiro de 1949

Na Comisión Municipal permanente di o señor alcalde que desde o 18 de Decembro de 1948, estaba prestando servizo a nova condución do abastecemento de augas entre MONTE REDONDO e MONTE CASTELO, segundo tramo do replanteo do proxecto aprobado o 18 de Marzo de 1948, para mellora e ampliación da condución do abastecemento de augas de Pontevedra.

O Arquitecto Director das obras suscitaba unha serie de arranxos no sifón de Mean, nesa data estábase procedendo a desmontar 700 metros de tubería de ferro fundido de 200 milímetros de diámetro de dito sifón de Mean, que xa estaba abandonado e deixara de prestar servizo o 18 de Decembro do 1948, como consecuencia de poñer en marcha unha nova condución.Todo o material estábase trasladando ao sifón de PEÑA OUBIÑA, obra prevista no primeiro tramo do orzamento aprobado.

24 de Febreiro de 1950

Resumo da MEMORIA do Arquitecto:

Na sesión deste día o Exc. Concello acorda nomearme para que procedese ao estudo e confección do Proxecto correspondente do CAMINO DE CIRCUNVALACIÓN do embalse de Berducido.

As obras da presa estaban a piques de finalizar, e vendo a necesidade por diversas circunstancias, proponse realizar un camiño para os servizos necesarios.

Ademais proxectábase tamén unha pasarela que atravesase o arroio CASTRO a unha distancia de 900 metros da presa do embalse seguindo o camiño chamado A RAPADA e a sua bifurcación polo camiño a PORTA DÁ LAXE.

O orzamento por contrata alcanzaba a cifra de 133.433,22 pesetas.

O documento redáctase no mes de Xullo de 1949

27 de Xuño de 1950

O Señor Alcalde informa a Pleno das anomalías que existen no muro da presa do embalse, ante tal gravidade, indica que se realicen os estudos oportunos para tomar as medidas necesarias.

4 de Xullo de 1950

Celébrase unha Sesión Extraordinaria debido ao grave problema nas considerables perdas de auga a través do muro da presa do embalse, comunícase ao señor enxeñeiro director de obras que proceda a realizar unha visita ao embalse e se realicen os estudos oportunos, para que propoña as medidas necesarias que había que tomar.

29 de Xullo de 1950

Celébrase de novo unha nova Sesión Extraordinaria onde se dá información das deficiencias observadas no muro de presa do embalse para abastecemento de augas, devanditos informes foron realizados polo señor enxeñeiro director de obras e a “Casa Dirque”.

24 de Novembro de 1950

Na sesión ordinaria vólvese a pedir informes ao señor Enxeñeiro, para que concrete as deficiencias das obras do embalse.

Tamén neste mismo día : Apróbase o proxecto de camiño de Circunvalación do Embalse

29 de Decembro de 1950

Tras lectura do informe redactado polo señor Enxeñeiro, relacionado co estado da presa, dáse por declarar a urxencia das obras a realizar.

Outubro de 1951

A petición da Exc. Corporación pídeselle informe ao señor enxeñeiro que indique as posibles causas que orixinan as filtracions na presa e as súas posibles solucións.

No informe emitido polo señor enxeñeiro sinalábase a necesidade de estudar o aliviadero da presa e aconsellábase non reanudarse as obras, que estaban paradas, mentres non se aprobase a solución conveniente por atoparse a obra á cota do aliviadero, así como a impermeabilización con obxecto de evitar filtracions , operación compatible coa terminación.

En data 13 de Xuño de 1952 encoméndase ao Enxeñeiro a redacción do proxecto.

( Finalmente o 3 de Xullo de 1953 apróbase definitivamente a realización dos traballos).

( Con data de 10 de Xullo de 1953 redáctase o orzamento de ejecución por contrata, ascendía a 752.158,59 pesetas).

31 de Marzo de 1952

PRIMEIRA ETAPA DOS ARRANXOS

Infórmase do Proxecto de : Impermeabilización por Inyecciones Presa Embalse

17 de Abril de 1952

Sesión Extraordinaria, requírese ao Enxeñeiro D. Ángel Balbas, por parte do señor alcalde e da corporación, que se manifeste dun xeito preciso e concreta si considérase desligado da dirección da obra de terminación da presa do embalse, da cal é Enxeñeiro Director, ou si pola contra continúa no cargo.

20 de Xuño de 1952

Noméase novo director de obras da presa do embalse, dado que o anterior renunciara.

Noméase a D. Antonio Yribarren

29 de Agosto de 1953

O Pleno Municipal acorda por unanimidad prestar aprobación ao Proxecto de orzamento reformado, sobre obra pendente a realizar.

3 de Marzo de 1955

Apróbase por parte da Corporación do Exc. Concello o proxecto de complementacion da obra da presa, cun camiño de circunvalación do embalse.

ANOS 90 en adiante :

Nos 90 volven a realizarse traballos de impermeabilización do paramento interior.

Xa no século XXI inaugúrase o Centro Deportivo do Pontillón do Castro, dedicado ao piragüismo, cun Campionato de Europa. Esta pista é hoxe un referente internacional para o piragüismo en augas calmas e foi capaz de estimular a práctica deportiva de moitos mozos e mozas.

ANO 2010

En 2010 ábrese o Parque Forestal do Pontillón, en colaboración coa Comunidade de Montes. Tres grandes sendas (a do Embalse, a do Castro e a do Outeiro), novas plantacións de especies autóctonas e un rocódromo son os fitos máis significados.

PLANO ANO 1947 :

PLANOS ANO 1955 :

PLANOS ANO 1970

**A maioría dos datos foron recollidos do Archivo Histórico do Concello de Pontevedra

**Fotografias cedidas polo veciño de Cerponzons Jerónimo.

10- ARTE- GELUCHO PUGA

Recordando a un amigo, Celestino Puga Lorenzo (17/09/1933)(28/04/1999).

Gratos recordos de Gelucho, un pequeno gran home, natural do lugar da Piolla.

Foto de http://vellapontevedra.blogspot.com/2013/01/gelucho.html

Na praza da Ferrería tiven certa relación con Valentin, o castañeiro, con Dimas, o dos xeados, un pouco máis de relación tivena con Luís Pontevedra, o limpiabotas, que o adoitabas atopar debaixo dos soportais, sentado no seu banquiño o carón do ultramarinos Beledo, Luis de cando en vez viña por xunto miña para falar dalgunha cousa que lle sucedía, muitas delas non boas por certo, algunha xente metíase con él, e non foi nin unha nin duas as veces que entraba chorando pola tenda, eu si non tiña xente na tenda intentaba consolalo como podía dandolle consello. E por suposto tamén tiven relación con María a do Carrillo, toda unha institución na praza.

María, dicían algúns que parecía unha bruxa con aquel mal carácter que adoitaba ter, quizais porque os nenos sempre lle estaban facendo das súas, mentres uns pedían polo portelo dianteiro do kiosko, outros lle estaban roubando pola parte traseira.

O seu forte carácter foi quizais o causante de que moitos nenos e nenas fixésense tamén clientes de Gelucho, moito máis educado e de mellor trato con todos os pequenos que se lle achegaban a xunto él.

No seu pequeno kiosko da Ferrería estivo durante anos Celestino Puga, máis coñecido como Gelucho, o seu kiosko e o de María eran lugares por onde pasabamos todos os días , sempre íamos ás gominolas, as pipas, os chicles….etc.

Casi todolos días antes de entrar no colexio de Buela, sito na Praza de Mendez Núñez, un grupo de compañeiros visitábamos a Gelucho ou a María, así durante todo o curso…..

Co paso dos anos a miña época de estudante quedou atrás e pronto comecei a traballar nun establecemento de venda de confección, moi preto de onde estaba situado Gelucho, a miña empresa de nome Peral estába situada na Praza de Curros Enríquez e a miña parada durante anos antes de entrar a traballar pola mañán foi a Cafetería Pasaje, alí volvémonos a atopar de novo Gelucho e máis eu.

Recordo coma se fose hoxe as nosas charlas no Pasaje, pasmos momentos inesquecibles, Gelucho falabame dos seus libros, das súas pinturas, da vida pontevedresa….gardei con muito agarimo os seus consellos, sempre bos.

Dou a casualidade que a súa vivenda, situada no Barrio dos Salgueiriños atopábase a uns cen metros da miña, un día Gelucho coñocendo donde eu vivía invitoume á súa casa , falamos coma sempre das cousas do día a día e de paso mostroume as súas pinturas, e con todo cariño agasalloume algunhas delas, hoxe en día gárdoas con moitísimo agarimo, foi o mellor agasallo que me puido facer.


Con éstas lembranzas quero homenaxear a ese gran home que viviu entre nós.

DIARIO DE PONTEVEDRA. 4 DE MAYO 1973.

Celestino Puga Lorenzo, “Lope de Puga”, trovador de los maios.

El es el fénix del ingenio en eso que parece tan fácil y que es tan difícil de hacer un verso para el cantar del «maio». Porque él lo hace con facilidad y su musa parece una fuente inagotable de imaginación, Celestino Puga Lorenzo (antes Celestino Lorenzo Tato), se le conoce en los ambientes trovadorescos, bohemios e intelectuales de la ciudad como «Lope de Puga“, autor de las coplas del «maio» de los Salgueiriños, primer premio en el último concurso, organizado por la sociedad «Amigos da Cultura>> en el marco de la Plaza de la Herrería, el pasado día 1, cuando el sol estaba en el cenit: las 12. Pero Celestino «Lope de Puga», a pesar del éxito, no está contento ni conforme. Al conocerse el fallo del jurado, nuestro trovador del maio era una fuerza de la Naturaleza convertida en protesta…

-¿Pero qué pasa?

-¡Nada! ¡Qué no hay derecho! ¡Todos los años lo mismo y este año, peor, peor, peor! -Peor ¿por qué? -Porque ha sido un total fracaso de organización; porque el primer premio se ha dado a un maio que, en mi opinión, no lo merecía. La ausencia de palco, de altavoces y el hecho de que el concurso se celebró en una plaza muy amplia y sin acústica, perjudicó la actuación de muchos maios» e hizo que las voces de los niños no llegase con claridad a los espectadores.

-Bueno, pero esa crítica acerba, señor Puga, no será fruto de la desilusión, de advertir que el maio de Los Salgueiriños no llevó el primer premio…

-¡Un momento, un momento! ¡Discrepo! ¡Discrepo! No sólo merecimos el primer premio en letras, sino también en interpretación, dejando a un lado la corona y maio, que puntuaron, nada su hermosa ornamentación. A mi, particularmente, nada me extraña pues hay como una especie de envidia, de inquina y de persecución contra el maio de Los Salgueiriños

¿Cómo es eso? ¡Veamos, veamos! ¿Acaso se discrimina al maio de Los Salgueiriños? ¿Tiene enemigos irreconciliables?

-¿Cómo si no? ¿Cómo puede explicarse lo que pasa, eh? ¿Cómo? Sin ánimo de herir susceptibilidades y los buenos deseos de algún miembro del jurado, creo que ya de antemano se trató de aliminar al malo de Salgueiriños, al igual que sucedió el año pasado.

-¿Por qué? ¿Cuál puede ser la causa de ese <<racismo» en el mes de las flores, en que todo invita a la poesía y a la paz?

-Soy el primero en ignorarlo de modo propio y porque no quiero echarle más leña al fuego. Pero pienso que si algún miembro del jurado tiene algo personal contra mí, leyes hay en este país para que se me exija lo que haya lugar, pero que no empañen el ambiente de la fiesta con esas rencillas que causan más daño que beneficio. Pienso que de continuar ese señor, o señores, en el jurado, el año que viene no sólo el maio de Salgueiriños se retirará, sino que terminarán por matar la fiesta. Y sé mucho de élla, porque soy el decano de los poetas que la cantan. Llevo 28 años al pie del cañón haciendo versos y he conquistado numerosos premios. Creo que mi «curriculum vitae», como se dice en los reclamos publicitarios de ejecutivos, merece un respeto, ¿no?

-Y bueno, Lope de Puga, ¿usted que soluciones aportaría para mejorar el concurso de maios?

-Pues democratizar la composición del jurado. Que formen parte del mismo gente del pueblo y un representante de cada maio. Sería la votación de una mayoría, en vez de la decisión de una minoría. Porque, además, los que cantan debajo del maio, son los únicos que saben lo que cuesta construirlo y cómo se hace una corona, un maio y como se canta la letrilla. Lo que se hace actualmente está trasnochado…

-¡Levántate maio!

Pedro Antonio Rivas.

=========================================================================

O dia seguinte, no DIÁRIO DE PONTEVEDRA, publicaba éste escrito:

AMIGOS DA CULTURA

NOTA ACLARATORIA EN TORNO A LA FIESTA DOS MAIOS

Polo que respeita á Festa dos Maios, que se celebróu días pasados, compre reiterar -pois- que xa oportunamente se lle fixo constar aos representantes da Prensa-, que esta Asociación nen se comprometeu a instalar o palco e micrófonos de costumbre, nen era da súa incumbencia, polo que non é responsábel de tal falla, pola cal ten levado a cabo as aportunas queixas.

Encol dos comentos sobre autros aspeitos da tradicional Festa dos Maios, que tampouco teñen relación coa actuación desta entidade, permitímonos suxerir que estas interesantes críticas sexan feitas atraveso dos cantares dos vindeiros maios, outorgándolle dese xeito maior valor á Festa, precisamente no aspeito crítico e humorístico, peculiar das letras verdadeiramente populares dos nosos maios de sempre.

A vez queremos solicitar un maior apoio das entidades pontevedresas para o futuro Concurso por canto os escasos recursos da Asociación, que se mantén das cuotas dos socios, non permitirá dotar premios de certa entidade, no porvir, que ocasionen situacións deficitarias no patrimonio social.

A XUNTA DIRECTIVA

========================================================================

15 JUNIO 1978. DIARIO DE PONTEVEDRA.

O remate da nai terra

As maiores reservas de osíxeno do praneta Terra escomenzan a estare en perigo pola xa amostrada telma do home en desfacer aquelo que lle é vital. Cando dita reserva sofra unha merma dun trinta por cen, entón o remate da vida humán alcontrarase perto. A cepa e polución distas fontes de osixenación sinificarían o ensolimamento do aer que respiramos. Istas fontes de osíxeno, arrincan da chamada “vea e pulmoeira americana”, dende Yucatán en México, hastra as ribeiras sul do río Paraná na Arxentina, eisí como o nomeado Suleste Asiático, os que hai que xuntar Borneo, Bengala, Indonesia, Filipinas e as terras que forman o xigantesco arco do Golfo de Guinea. E descir, que dispoñemos de vexetación nas zonas Tropical, Subtropical e Morna, escontra dos grandes desertos e das dúas zonas xeladas nas que a vexetación non eisiste, e que cada día aumenta de tamaño cara as chamadas terras frias, sobor un metro o ano, e que pode, derrado o tempo descompor o equilibrio do exe, xa Incrinado da Terra, co perigo de volco, que faria faria trocar os mares causando a derrube de miles de cibdades o asulagamento de cáseque tódola terra emerxida, deixando o descoberto grandes zonas agora coberta polas augas que serían fachos de xigantescas pestes, ó descomporse a materia orgánica dos fondos do mar baixo os raios do sol. Escontra disto hai outro perigo, que é a cárrega de caor que está adequirindo a asmófera pola polución de fluor e monósido de carbono, sen dúbida debido as xigantescas cantidades de carbón e hidrocarburos que a cotio se queiman e que ó quentar o aer está facendo do mesmo unha campá sobor os casquetes polares, que, vindeiro o tempo, faría derreter enormes cantidades de xelo, co que aumentaría o nivel dos mares en moitos metros, pondo as chamadas terras baixas e de aluvión en perigo de asulagarse dunha maneira vacacenta, sen que o home poidera facer nada. Isto privaría a humanidade das fontes de condoitos que istas terras doan en colleitas, que coma todos sabuñamos é un ochenta por cen dos agros da Terra.

Os gobernos do mundo enteiro, sexa cal sexa a súa idioloxía, en humán xuntanza deben percurar sandar a doenza deste noso habitat, pra que as vindeiras xeneracións teñan aer limpo e sán, onde poldan desenrolar a continuidade da especie humán que por dereito ecolóxico herdóu do Infindo Cosmos. E isto solo se pode percurar con enérxicas medidas, incruso, si fixera falla, coa creación dun exército internacional, semellante as Forzas das Nacións Xuntas, o cal tería a tarefa de vixilar aquelas zonas ónde houbera sinales de contaminación da Natureza, facendo, sempre respetando a integridade territorial e política, pechar aquelas fábricas ou inxenios que foran escontra o ben común. Soio eisi se percuraría afogar a semente espallamento de elementos noxentos, pois certos gobernos dos chamados “domiñantes” doan abondo consellos os pobos subdesenrolados e probes, namentras queles labouran verdadeiros infernos, os cales desfarían a vida nun intre, non soio humán, senón tamén vexetal e animal en xeral, coas cha- madas bacterias e virus, deixando de cote hidróxeno, cobalto, estroncio e uranio, que coa nomea- da bomba de neutrones, ameázanse uns os outros, como si a humanidade non eisistira.

Os pobos que sobor a terra quedaran dempois dunha guerra bacterolóxica ou nuclear, sofririan estarrecedoras mesturas e troques, que máis ben semellarian mutantes, que seres humáns, e dende ise intre a terra escomenzaría a súa agonía.

Estarrece con soio cavilar nestes feitos, pois entón ben se podía descir que o remate da vida humán cobor o praneta Terra, era xa un feito. Os homes de ciencia e os ecoloxistas de sensos craros e limpos, crentes ou non en Deus, teñen agora a tarefa de loitar coas armas da paz, pola vida mesma. Esquecer o feito ou agachar a cachola baixo a aza siñificaria a morte, non soio das es pecies animales e vexetales, senón da mesma humanidade. Ainda se está a tempo de sandar a Terra da doenza que nós mesmos lle doamos a cotio, Sandemos os ríos, os mares e o aer pois ó facelo nos alcontraremos sandando a vida vindeira. Nos sexamos cobiceiros e en humán xuntanza esquezamos a birra que perante anos foi nemiga da Nal Terra. Deus pra uns, o Cosmos pra outros, non é máis que unha sola parola. VIDA.

CELESTINO PUGA LORENZO

=======================================================================

DOMINGO, 15 DE JULIO DE 1979. DIARIO DE PONTEVEDRA.

CANTADE MARIÑEIROS A VOSA PATRUCIA DO MAR.

Cantade mariñeiros das rías

e vós irmáns do mar,

cantade a Virxe do Carme

Patrucia do infindo mar.

Cantade vellos e nenos

e vós pendios do mar,

cantade que a Virxe chora

no sagro beice do mar.

Cantade vellas e mozas

e vós areas do mar,

cantade que a Virxe surrie

na branca escuma do mar.

Cantade labregos costeiros

e vós gueivotas do mar,

cantade a Virxe mariñeira

fermosa Raiña do mar.

Cantade pardales e pombas

e vós ondiñas do mar,

cantade que a Virxe durme

no colo do longo mar.

Cantade ventos e chouvas

e vós neboeiros do mar,

cantade a Virxe proteutora

das naos que sulcan o mar,

Cantade en vida mariñeiros

a vosa Nalciña do mar,

xa que ela moito chora

cando morredes no mar,

CELESTINO PUGA LORENZO.

=======================================================================

DOMINGO, 22 DE JULIO DE 1979. DIARIO DE PONTEVEDRA.

Entrevista con Celestino Puga autor del libro «Choros «Escribo versos desde los diez años)

«Mi poesía expresa mucho temor a la muerte.

PONTEVEDRA.-(Servicio informativo D.P.)

A los 33 años, un poeta ha nacido a la vida literaria regional: Celestino Puga Lorenzo, que ha publicado un libro de poemas con el título de Choros», en donde expresa algunas facetas de su obra, que consta de más de mil poemas, en los cuales encierra toda una vida de ensueños y realidades, escrita en tiempos de lloros y dolor humanos que tan profundamente caló en su alma de poeta del pueblo. Su poesía, triste y desesperada en algunas ocasiones, da paso en otras a verdaderos cantos de amor y sublimidad, pero ante todo se descubre en su autor un arrollador torrente de amor a su tierra gallega, a sus gentes, a los hombres del campo y la mar y a los niños. Alguno de sus versos parece que han sido ararncados a golpe de hazazón de lo más profundo del alma gallega y muestran, sin lugar a dudas, los sufrimientos de una raza desplazada e incomprendida durante siglos por quienes hicieron de la fuerza manjar de sus maldades.

¿A qué edad escribiste tu primer poema y cual fue la razón de su composición? -Tendría unos diez años, o quizás menos. La razón fue hacer versos para la Fiesta de los Mayos. Luego el «<bicho» se metió en mí y ya jamás paré de componer, salvo en momentos de crisis nerviosas que me afectaron y que aún me acosan pero ya en menor intensidad.

-Has compuesto poemas como para diez libros ¿Los conservas todos?

Bueno, algunos se han extraviado, pero conservo alrededor de mil, así como varios cuentos infantiles. Tengo además dos pequeñas obras de teatro y una novela versada en el Levantamiento de Galicia de 1845 contra la dictadura de Narváez. Poseo también un extenso trato sobre las «Revelaciones de Ezequiel y Juan» en el que pretendo demostrar por medio de teorías modernistas que sus visiones corresponden al momento actual y por tanto a que ya en aquellos tiempos fuimos visitados por seres de otras culturas, bien de nuestra propia Galaxia o de otras más lejanas, sin dejar naturalmente de mano la posibilidad de ese universo paralelo.

-Bien, observo que tu trabajo ha sido interesante y muy de tener en cuenta por su temática, pero he notado que en tu poesía hay mucho temor a la muerte y a la pérdida del alma y que a veces ambas chocan con lo que tu describes como la vida eterna.

Es cierto. Pero también te habrás dado cuenta de la fecha de los poemas. A mi los médicos me vaticinaron que sool tenía de vida hasta los veinte años. Luego me la prorrogaron en diez más. Si a eso unimos los años que estuve paralítico podrás llegar a la conclusión de cual sería el estado de mi mente y la angustia de mi alma. De ahí que buscase contínuamente a Cristo y por supuesto, al Dios de la Vida. Me niego a crer en la muerte de la materia. Simplemente admito su transformación al desaparecer momentáneamente de ella la fuente de energía que le genera vida. Naturalmente debes reconocer que el cuerpo humano es materia y que por lo tanto solo suceptible de transformación, pero jamás podrán ser destruídos sus elementos, como son, calcio, hierro, fósforo, etcétera.

-Noto también que sientes un gran respeto por los muertos y un profundo amor por los niños que sufren ¿Hay una situación especial para estos dos conceptos?

Mira, yo pasé mi niñez y juventud materialmente en contacto con los muertos, puesto que vivía pegado, por así decirlo, con el cementerio de mi parroquia. Vi «morir» a tres de mis abuelos y contemplé los cuerpos, para mí dormidos, de otras personas, amén de aquel vulgar asesinato cuando apenas tenía seis años. Tocaba sus huesos en el osario y jamás les tuve miedo. Sabía que de ellos nada tenía que temer, En cuanto a los niños, he escrito muchos poemas para ellos, quizás porque también hubo un tiempo en que fui niño. Además ten encuenta que ellos son la savia de la vida y que contínuamente los sacrificamos en nuestra estúpidas guerras condenándolos al hambre, a la miseria y a las degradaciones más horribles.

A. M.

=========================================================================

7 ENERO 1984. DIARIO DE PONTEVEDRA

SOCIALISTAS Y COMUNISTAS CONTRA UN MINUSVALIDO.

Carta abierta a 70 vecinos de los Salgueiriños.

¡Cuánta miseria anida en las almas de algunos seres! Dicha miseria no es otra cosa que el fruto de la envidia, que brotando de lo más recóndito de la mente, forma las fuentes de la eterna maldad.

70 vecinos, si así puede llamárseles, de un total de 166 mayores de edad, con derecho a firma de documentos legales, que viven en la barriada de los Salgueiriños, presentaron ante el Excmo. Ayuntamiento de Pontevedra, una demanda contra la instalación de un quiosco en una de las aceras de la calle principal, que por su anchura no dificultaba el paso de los peatones, a un convecino minusválido de 62 años, natural de Pontevedra y acogido a la Beneficencia Municipal y la Asistencia Social. A dicho minusválido le fue concedido un humilde quiosco por el Fondo Nacional de Asistencia Social, con la correspondiente licencia municipal. En su día le fue pindicado el lugar de ubicación por el arquitecto municipal, el cual hoy comunica al pobre desgraciado que alounos de sus «convecinos>> no permiten la instalación de dicho quiosco, único medio de vida para su futuro.

Pero lo más cruel de este problema lo representa la ilegalidad de la demanda, por cuanto solo 70 creen conveniente, pero es que 96, que es la mayoría, no se han dignado firmar, por considerarlo un atropello. ¿Es esto legal dentro de un Estado de Derecho que se dice democrático? Pero la cosa parece ser más grave, e incluso factible de delito contra la normativa de Documento Legal Público, por cuanto, si las firmas presentadas dicen representar a los cabezas de familia de la barriada, es un fraude, puesto que de 74 viviendas que la componen, en 7 de ellas no viven sus propietarios adjudicatarios y más de la mitad de los cabezas de familia no firmaron tal documento. ¿De dónde sacaron las firmas y a quienes corresponden las mismas? La Policía, por orden gubernativa debe abrir información al respecto, cotejando firmas y D.N.I. para conocer a los firmantes y saber si son cabezas de familia y viven en dicha barriada, ya que el hecho es a todas luces constitutivo de un presunto delito, máxime teniendo en cuenta que dicha apelación parece estar dirigida por la Asociación de Vecinos, de la que fui fundador y creador de sus Estatutos, como secretario general, hasta mi dimisión.

Algunos de los miembros de la nueva Junta directiva dicen ser comunistas v socialistas, aparte de algún otro blasfemo, que en plenas reuniones ofende a Dios cual diablo. Si así es, flaco favor le están haciendo a su partido, pues tenía entendido que su misión era la de ayudar a los pobres y marginados y no destruirlos. ¡Qué el Buen Dios os perdone, «vecinos»! Yo lo intentaré de todo corazón, pero escrito está que el que con la espada hiere, con la espada será herido, y el que bebe la sangre de las humildes, en su propia sangre perecerá ahogado.

CELESTINO PUGA LORENZO. Poeta.

8 ENERO 1984. DIARIO DE PONTEVEDRA.

RÉPLICA DE LA ASOCIACIÓN DE VECINOS DE LOS SALGUEIRIÑOS AL POETA CELESTINO PUGA.

Ante el escrito que publica DIARIO DE PONTEVEDRA en su número 24.733 correspondiente al 7 de enero de 1994, que aparece firmado por Celestino Puga Lorenzo, que se califica así mismo de «poeta», y que titula «Carta abierta a 70 vecinos de los Salgueiriños», la Junta directiva de la «Asociación de Vecinos Sagrado Corazón de Jesús» de la aludida barriada de los Salgueiriños, de esta capital, desea puntualizar, para la exacta información de los lectores de ese periódico, lo siguiente:

1.° Que nuestra referida Asociación tiene personalidad jurídica, pues está acogida al Régimen Jurídico de la Ley de 24 de diciembre de 1964 y fue inscrita en el Gobierno Civil de Pontevedra el 3 de abril de 1981 al núm. 967 de la Sección primera del Registro Provincial de Asociaciones, teniendo por tanto, unos Estatutos por los que se rige, de los que existe un eiemplar en el mencionado Registro del Gobierno Civil.

2. En dichos Estatutos se establece que las actividades a realizar por la misma, serán, entre otras, la «ordenación y embellecimiento de los jardines ya existentes», proteger y velar por el ornato de las viviendas, así como por la pulcritud e higiene de la barriada.

Y como complemento y desarrollo de tales fines y actividades, se redactaron unas Normas de Convivencia Social en las que se prohíbe el chavolismo, se regula el secado de la ropa en tendederos, el lavado de coches y riego de las calles, el estacionamiento de vehículos, riego de macetas y fregado da balcones, depósito de bolsas de basura, etc. etc.

Por eso, cuando en el mes de abril del pasado año de 1983 nos enteramos de que se pretendía colocar un kiosco en el recinto de nuestra barriada, presentamos un escrito dirigido al Ilmo. señor alcalde de Pontevedra, firmado por 47 titulares de las 74 viviendas ubicadas en dicho recinto de Salgueiriños, en el que hacíamos constar nuestra oposición a la instalación de dicho kiosco, del que hasta el momento no tuvimos contestación.

Posteriormente supimos que efectivamente, se había concedido permiso para la colocación de un kiosco a favor de Luciano Lorenzo Tato, pero nos tranquilizó que en dicho permiso no se había señalado la colocación de dicho kiosco.

3. Nosotros nos oponemos a que la ubicación del kiosco de referencia se haga dentro del recinto de «<Los Salgueiriños», a que venimos refiriendo, y no por capricho ni malquerencia hacia nadie, sino porque si así se hiciese, resultaría un foco de producción de basura en la barriada, dada la mercancía que en él se trata de vender. A saber: caramelos, chicles, pipas, gusanitos, etc. etc. sin pensar siquiera en que pudiera, hacerse comercio de mercancía de otra índole. Y sobre todo, teniendo en cuenta la proximidad del Colegio del Sagrado Corazón de Jesús, en el que estudian niños y niñas de todas las edades que, para acudir a dicho kiosco tendrán que cruzar la carretera, llamada calle de La Estrada, por la que hay gran circulación de vehículos desde camiones hasta motocicletas.

4. Se da la circunstancia de que el poeta don Celestino Puga Lorenzo que firma el escrito publicado en ese Diario, es tío carnal de Luciano Lorenzo Tato, aspirante a la colocación del kiosco.

En nombre de la Asociación de Vecinos del «Sagrado Corazón de Jesús» de Los Salgueiriños, su presidente,

ELOY DAPENA BLANCO

10 ENERO 1984. DIARIO DE PONTEVEDRA.

LA INSTALACIÓN DE UN KIOSKO EN LA BARRIADA DE LOS SALGUEIRIÑOS.

Amenazas e intento de agresión a tres minusválidos.

El poeta Celestino Puga, responde al presidente de la asociación de vecinos.

El domingo pasado día 8 del actual, publicó la Asociación de Vecinos de Los Salgueiriños, firmada por don Eloy Dapena Blanco su presidente, un escrito en el que puntualiza uno del que suscribe. En esa puntualización, el señor Dapena Blanco desliza que soy poeta, pero si lo ha hecho con otra intención que la verdad le diré que sí que soy poeta. He conseguido 7 primeros premios en otros tantos concursos, además de tener sobre mis espaldas 42 años dedicado a la poesia. Este es el prólogo personal, pero pasemos a la debido contestación al señor Dapena Blanco.

1.-La Asociación de Vecinos, de la que es en la actualidad presidente, (hace tan sólo unos dias que fue designado), fue fundado por iniciativa del señor Rial Lobatón, Regojo y un servidor, recurriendo a usted y a otras personas para formar la Comisión Gestora. Los Estatutos los creé yo, dos de los cuales fueron rechazados por el Gobierno Civil y el tercero aprobado, doy al César lo que es del César, gracias a la Asesoria Juridica de la Jefa de Negociado de Asociaciones del Gobierno Civil, en donde encontré siempre los mayores facilidades para el fin que pretendiamos. Usted jamás fue al Gobierno Civil, señor Eloy, pues fui yo quien le propuse para el cargo de vicepresidente, al señor Garcia Casal para presidente, y al señor Bastón para tesorero-contable. De este último, del señor Bastón sólo tengo que decir que fue el más trabajador de todos nosotros, pues usted señor Eloy no movió un dedo, llegando incluso a no estar presente en la toma de poderes, disculpado siempre ya que primero era su trabajo. Fui secretario general justamente un año, hasta que le presenté la dimisión al señor presidente, debido a los presiones a que estaba siendo sometido, no por parte del señor presidente ni del señor tesorero, dos caballeros de los pies a la cabeza, amantes del diálogo y la calma. Usted sabe que dimiti por que la esposa del actual vicepresicente, y dos vocales, que no tienen derecho a voto, estaban animando a los vecinos, so pretexto que el Ayuntamiento no nos arreglaba las escaleras de piedra para lo cual se habían enviado oficios, a cortar el tráfico en la calle del Poeta Rodriguez Seoane e impedir que los niños y sus acompañantes pasaran por aquí para el Colegio Sagrado Corazón, sin tener en cuenta que esta es una calle pública y no privada.

2-Con respecto a lo que dicen los Estatutos puede usted decirme poco de ellos puesto que yo fui el padre de la criatura. Nada dice usted de que hay que ayudar moral y económicamente a los vecinos necesitados. En Cuanto a las Normas de Convivencia Social, soy también padre de la criatura, con la Asesoría Jurídica facilitada por el Gobierno Civil. Nada dice usted de que en las mismas se dice que los niños jueguen libremente por la barriada procurando no jueguen con balones pesados y que no dañen a los vehículos ni los vidrios de las ventanas». En lo que se refiere a chabolismo, en efecto, así consta, pero sus conocimientos mercantiles son nulos, Sr. Eloy. Un quiosco no es una chabola, sino un local comercial módico, que reúne todas las normas de higiene, estética y seguridad en su sistema eléctrico por llevar instalado estabilizador y cable a tierra. Usted sabrá mucho de fresas y tornos pero de locales comerciales nada. ¡Comparar un moderno quiosco con una chabola, de risa!

En el mes de abril del pasado año no era usted presidente de la Junta de Vecinos, pues tal cargo lo seguía ostentando el señor García Casal y él niega haber firmado ningún escrito dirigido al Ayuntamiento de Pontevedra respecto al quiosco. Es de suponer que dicho escrito seria registrado en el Libro de Registro de la Asociación, con su correspondiente número de salida y sellado y firmado por el señor presidente, quedando la correspondiente copia fijada en el Archivador de Salidas. Si ese documento no fue firmado y remitido con el consentimiento del señor presidente, supone un acto de abuso de poder y atribución de cargo que está castigado por la Ley, sean quienes sean los que gobiernen. Naturalmente el hecho es fácilmente comprobable, puesto que el documento estará archivado en el Ayuntamiento. También habla usted de que lo avaló con 47 firmas de cabezas de familia, pero es que muchas de esas firmas fueron logradas fuera de toda gestión legal, por cuanto las personas encargadas de recogerlas, fueron la esposa del actual vicepresidente y la esposa de un vocal, que como queda dicho infringieron la Ley al solicitar firmas para y en nombre de la Asociación, sin ser miembros de la misma, en lo que respecta a la Junta Directiva que es quien tiene que tomar decisiones al respecto, no los asociados y sin autorización del señor presidente. Además recurrieron al fraude informativo indicándoles a los vecinos que el quiosco lo iban a poner unos «hippis», y según palabras del señor delegado de Parques y Jardines, parece ser que dicho documento tiene 70 firmas. No sé que juego se traen entre manos.

Otro error que comete usted, señor Eloy, (no acierta una) es el de afirmar, «que en dicho documento (se refiere usted aquí a la Licencia Municipal) no se había señalado la colocación de dicho quiosco», lo que viene a demostrar que usted escribe de oídas, aunque mucho me temo que sólo estampó su firma, por cuanto la Licencia Municipal (fotocopia de la cual se envía a «DIARIO DE PONTEVEDRA, dice: «Quiosco de 2,10 x 1,60 que tiene autorizado en la calle Principal de la Barriada de los Salgueiriños», en el Decreto y en el Resultando dice: «Que son favorables los informes emitidos por los señores oficial-jefe de la Policía Municipal, concejal delegado (el encargado de Quioscos y Puestos, Parques y Jardines), arquitecto municipal, así como el de la Comisión de Acción Social y Transportes». Le recuerdo señor Eloy que mi señor tio está acogido a la Beneficencia Municipal y al Fondo Nacional de Asistencia Social, por ser pobre de sclemnidad y minusválido, al que pretenden privar de vivir dignamente, sin duda por que algunos de los firmantes no dieron a sus hijos tal oportunidad.

3.°-Me espanta usted, señor Eloy al asegurar que <resultaría un foco de producción de basuras en la barriada, dada la mercancía que en él se trata de vender. A saber; caramelos, chicles, pipas, gusanitos, etc. etc.>>

Se desprende que usted, o los que le aconsejan pretenden hacer de un grano de arena un desierto, para ocultar a la opinión pública sus verdaderas intenciones, si es que no está siendo manipulado, Sepa señor Eloy, que en Pontevedra hay más de 20 quioscos y todos ellos guardan su entorno limpio, puesto que una de las condiciones que impone el Ayuntamiento, y que constan al dorso de la Licencia es, «Dispondrá de papelera o cubo de recogida de basuras en el exterior del quiosco, debiendo mantener en perfecto estado de limpieza su entorno.> Sepa usted, señor Eloy, que mi señor tio tiene un contrato y que abona 400 pesetas bimestrales al Ayuntamiento de Pontevedra por la recogida de basuras del quiosco. Como verá nada tiene que temer de su imaginario y fantástico foco de basuras.

Después del etc., etc., hace usted un comentario temerario sobre la dignidad y honorabilidad de mi señor tío, con ánimo a todas luces de ofensa, ofensa que se hace extensiva a todos los quiosqueros de Pontevedra, ya que, con rebuscada intención, vierte el siguiente texto: Sin pensar siquiera en que pudiera hacerse comercio de de mercancia de otra indole. Y sobre todo, teniendo en cuenta la proximidad del Colegio Sagrado Corazón de Jesús, en el que estudian niños y niñas de todas las edades», y continúa usted comentando que es peligrosa la calle de La Estrada. Su mala fe, señor Eloy, o la de quien le asesora, es predisponer a la opinión pública directamente contra un ciudadano, claro que ese es el juego que suelen emplear ciertos comunistas, de los que parece haber aprendido mucho. Los niños llevan cruzando hace muchos años dicha calle, señor Eloy, y si tiene que suceder una desgracia, no será por causas del quiosco sino de la fatalidad. Su alegato es incoherente a todas luces y para mi hasta infantil. Considerando que el comentario vertido da a entender que mi señor tio vendería productos nocivos para la salud pública y la moral cristiana, ruégole que tenga a bien aclarar lo que pretendía decir a través del mismo medio, por el que lo difundió, de lo contrario se presentará su escrito ante Juzgado de Guardia, por si fuera constitutivo de delito contra la dignidad de las personas, contemplado en artículo 18 de la Constitución española.

4.-Referente a que soy sobrino carnal de don Luciano Lorenzo Tato y que lo omiti en el artículo dirigido <DIARIO DE PONTEVEDRA» precisamente lo hice para que nadie pensase que lo hacía por que era familiar mío, pue las injusticias y los abusos nunca los he admitido, ni admitiré en tanto me quede un hálito de vida sobre la faz de la tierra, y menos cuando ciertos matones de barriada amenazan a una anciana minusválida de 68 años como has sucedido con dos miembros de su Junta Directiva, pretendiendo uno de ellos, llamado Rogelio que mi señora madre le mostrase la Licencia Municipal concedida a mi señor tio, a lo que se negó, por no ser agente munipal ni funcionario de Administración Local, arguyendo de que era «funcionario de la Diputación y que le iba caer el pelo tan pronto hablase con el señor presidente de la Diputación. No sé de qué autoridad está envestido el señor Rogelio para amenazar a una anciana con el señor presidente de la Diputación. El dia de Nochevieja, a las 3 de la madrugada, aproximadamente, el señor Ybañez cuando subía las escaleras para su vivienda, blasfemando, como es habitual en él y formando alboroto, golpeando las paredes que dan a nuestra vivienda, por lo cual le ladraron los perros (su misión es defender a los dueños y sus propiedades), empezando entonces a dar voces y a golpear la puerta, por lo que mi señora madre le dijo que se fuera para su casa y que no nos molestara, amenazando entonces el señor Ybáñez con palabra como estas cala a boca si non vouche ir o lombo». Afortunadamente, cuando ya íbamos a llamar a la Policia Nacional, su señora esposa logró introducirlo en su hogar en el que continuó dando voces y blasfemando. Usted, señor Eloy, me da la sensación de que se ha embarcado en una nave que tiene peligrosas vías de agua, y que la violencia con que pretende gobernar desde su sillón de barro, creyéndose un ser superior, no va a llevarlo a buen puerto. El tiempo me dará la razón. Dejen que los niños jueguen y pasen por la Barriada, porque el día que no escuchemos la algarabía de los niños o el canto de los pajaros, es que habremos muerto. Y por último, señor Eloy le recuerdo las palabras del Buen Jesús: «Dejad que los niños se acerquen a mi, y hay de aquel que les hiciere menor daño, porque más le valiera no haber nacido».

CELESTINO PUGA LORENZO

POETA

ENERO 1984. DIARIO DE PONTEVEDRA

CARTAS AL DIRECTOR: ENVIO A LA ASOCIACION DE VECINOS DE LOS SALGUEIRIÑOS.

Sr. Director de DIARIO DE PONTEVEDRA Ruego si lo estima conveniente, publicar el siguiente escrito

Acabando de leer el artículo escrito por dicha barriada de los Salgueiriños el domingo, 8 de enero de 1984, me paro a pensar si este señor Eloy Dapena Blanco, presidente de la asociación, se cree que muchos de los ciudadanos de Pontevedra nos chupamos el dedo.

Señor mío yo no sé si usted pretende que se rían de ustedes o si usted mismo se está riendo de sus vecinos. Es impresionante creer que sus normas de convivencia social prohíban el secado de ropas en tenderos; cuando entrando en la barriada de los Salgueiriños se divisa toda clase de prendas tendidas a secar no sólo en balcones, ventanas de cocinas si no también espectaculares tenderos de ropa clavados en el suelo, y lo más gracioso es que estos tenderos están colocados en sus famosos jardines; que yo nunca los he conocido a pesar de estar allí en muchas ocasiones. Quizás usted llame jardines a un trocito de tierra que solamente lo cuida una vecina, desde luego la única que se preocupa. O quizás usted llame jardines a «pequeñas extensiones» de tierra seca y sin vegetación.

Desde luego hay muy poco humanismo por parte de los vecinos de los Salgueiriños hacia una persona que trata de ganarse la vida honradamente, o es que quizás piensan que los únicos honrados son ustedes.

Me despido de ustedes y espero que reflexionen y piensen que más vale una bolsa de gusanitos en el suelo que 47 desalmados y deshumanos como lo son ustedes.

Que quede claro que yo ni pertenezco a los Salgueiriños ni conozco al señor que pretende poner el kiosco.

ANTONIO BLANCO

9 ENERO 1986. DIARIO DE PONTEVEDRA

«Suspiros », un poema de amor y ternura

Nueva obra de Puga Lorenzo, que figura en la Gran Enciclopedia Gallega

PONTEVEDRA.- (D. P.)

Celestino Puga Lorenzo acaba de presentarnos un nuevo libro de poemas se titula: «Suspiros », una obra en la que ratifica su vena poética patentizada en las obras anteriores, aunque una de ellas constituye una recopilación de cuentos, en los que predomina la figura infantil enraizada con los valores humanos del hombre.

-¿Qué número de tus obras representa «Suspiros»?

-Es la cuarta en lo que a poesía se refiere y espero que no sea la última, pues cuento aún con unos mil poemas inéditos, que publicaré si encuentro la colaboración necesaria por parte de algún organismo, o entidad, como me ha sucedido con esta última obra, que me patrocinó la Caja de Ahorros Provincial.

-¿Cuál es la razón de la inclinación de Puga Lorenzo a la poesía?

-Es algo que arrancó de los años de mi infancia, quizá por la lectura de la obra poética de nuestros más ilustres escritores y que luego se fue «metiendo>en mí como algo ya inseparable, perdurando hasta la fecha. Es algo, que constituye parte de mi propia existencia, de mi ser, de un ropaje, sin el cual me sentiría desnudo…

-¿Existe en sus poemas, algún motivo, o atención preferente?

-Tal vez, el de los niños y los ancianos, como seres indefensos, tantas veces carentes del apoyo social, como aves de un tercer mundismo, que los margine y destruye haciendo vibrar las fibras de todo corazón sensible, como el mio propio que desde su infancia sufrió esos avatares.

-¿Alguna de sus obras tiene para Puga Lorenzo, un significado especial?

-En realidad, ese significado lo tienen todas, aunque el principal lo constituye la búsqueda de la verdad a través de los dones del Supremo Creador y de los valores humanos que de ellos emanan.

-¿El poeta, nace, o se hace?

-Yo creo que nace, pero también se hace, aunque fundamentalmente predomina lo primero sobre lo segundo, aunque lo uno y lo otro han de conjugarse para el mayor logro de la vena poética.

-¿Qué horas, o días qué tiempo dedica a la poesía?

-Depende del momento en que uno se encuentre y en que la inspiración le sea más propicia, hay días que me ocupa unas cuantas horas y otros, sin embargo, que he de esperar a que la musa me sea propicia.

Con Celestino Puga Lorenzo, aún podríamos hablar de muchas cosas más, pero añadamos a lo dicho, que figura en la Gran Enciclopedia Gallega y que sigue siendo un apasionado de la poesía de la verdad, desde hace casi medio siglo.

-SPRINTER-

27 de Julio 1990. DIARIO DE PONTEVEDRA. “SILENCIO” es su último libro.

Celestino Puga Lorenzo, un escritor de denuncia.

-“A los poetas nos consideran los enemigos de la sociedad, porque decimos la verdad”.

Pontevedra. (Por Paula Carracelas)

Celestino Puga Lorenzo nació en Pontevedra el año 1933. Muchos lo conocerán de verle a diario en su quiosco en la Plaza de la Herrería, pero desgraciadamente no son tantos los que le conocen por su labor como escritor.

Un accidente que tuvo a los ocho años y que le dejó inválido hasta los 14, fue sin duda uno de los hechos que marcaron su carácter reflexivo y observador. Comenzó la carrera de Filosofía y Letras pero no pudo acabarla por las dificultades que suponía en aquella época sacar una carrera por libre. Durante tres meses asistió a un cursillo en Bélgica sobre temas de Humanidades, organizado por la fundación Arasmos.

Con motivo de la reciente publicación de su último libro de poesías “Silencios”, hemos querido que el propio Celestino Puga nos contara, aunque brevemente, su trayectoria como escritor.

-¿Cuándo surge en su vida ese interés por el estudio de las Humanidades?

-Empecé a interesarme por este tema cuando era pequeño y leía la Biblia; digamos que mi interés nació de este libro, pero fue creciendo a raiz de otras muchas lecturas, de libros que mi padre tenía en casa; Emilio Ferreiro, Castelao, etc. algunos de aquellos libros estaban prohibidos por la censura de la época.

-¿Cuándo empezó a escribir?

-Cuando tenía 6 o 7 años escribí mis primeros versos para los mayos; a los siete años gané mi primer premio de poesía en el colegio; pero empecé a escribir cn responsabilidad a los 14 años, eran escritos marcados por un tono de venganza y denuncia ante lo que observaba y me desagradaba. A partir de entonces y con mayor o menor frecuencia seguí escribiendo y ahora tengo cerca de 2.000 poemas sin publicar, casi todos en gallego.

-¿Cuántos libros tiene publicados?

-Tengo publicados cinco libros; el primero -“Choros”- fue editado por la Caja de Ahorros Municipa les de Vigo en el año 1978 y recoge poesías de varias épocas. Ya en la década de los ochenta publiqué “Vivencias”, “Senderos”, y “Suspiros”; el último libro, “Silencios”, fue publicado este año, con una edición de cien ejemplares, y que al igual que los anteriores, recoge poesías de épocas diferentes.

-¿Con qué dificultades se ha encontrado a la hora de publicarlos?

-En la época de la dictadura la mayor de las dificultades era la censura, los temas de mi poesía eran de denuncia y no pude publicar nada hasta el año 1978. Ahora el primer problema que se encuentran los escritores a la hora de publicar sus libros es de carácter económico. Las subvenciones que da cultura están muy limitadas y condicionadas, hay muy poco interés por fomentar y extender la labor de los escritores. Hace poco escribí al Conselleiro de Cultura por un fondo que se iba a dedicar a los escritores que quisieran publicar alguno de sus libros, y ni se dignaron a contestarme.

Yo tuve que pagar los gastos de publicación de los últimos cuatro libros, y esto limita la capacidad de publicar en cualquier escritor.

Otro de los problemas es el poco interés que hay en la gente por la lectura; se lee muy poco. En las escuelas generalmente se recurre a los clásicos y se dedica muy poco espacio a la poesía contemporánea.

-¿Qué temas trata con más frecuencia en su poesía?

-Tengo poemas donde canto a la Divinidad, la traición, la bondad, la nobleza, la pureza, etc. todo en una mezcla siempre tratando de ver quién está en posesión de la verdad; quién está sobre la vida y la muerte. Pero sobre todo trato el tema de los niños; las circunstancias que permiten que los niños mueran de hambre mientras otras personas gastan miles de millones en armamento, y que además se indignan cuando el poeta critica esta situación. Nos consideran los enemigos de la sociedad, pero en realidad somos enemigos de la mentira, la calumnia y el engaño; los poetas somos enemigos en la medida en que decimos las verdades. Trato de denunciar por otra parte, la explotación de los niños por parte de los mayores.

También escribo al amor; no tanto en el concepto de hombre a mujer como en el

de amor espiritual, el amor a las cosas, al orden.

-¿Qué importancia tiene para usted la palabra “libertad”?

-Tengo muchos poemas que critican la falta de libertad que hemos sufrido y que todavía seguimos sufriendo. La libertad está muy limitada vivimos en una utopía; las urnas sobran en este país y sobrarán mientras no haya más libertad. El hombre es esclavo, está encadenado porque no es del todo libre.

-¿Ha escrito algo de novela?

-Si, tengo dos novelas, la primera “Una adolescente llamada Mónica”, está basada en un hecho real, en un incesto; la segunda está sin terminar y recoge el tema del atentado que sufrió el Papa. También tengo escrito un ensayo sobre el alzamiento en Galicia.

Me gusta basarme en hechos reales para evitar en todo lo posible la ficción. Sobre todo he escrito cuentos infantiles; pero hasta ahora sólo he publicado poesía.

-¿Tiene pensado publicar algún libro próximamente?

-Sí, el mes que viene publico otro libro; todavía no tengo pensado el título. Incluirá poesías de años anteriores, pero tendrá bastantes recientes. Cambia un poco la temática, trata de mostrar cómo los gallegos nos apartamos y cerramos ante el resto de España, ante otras culturas en general. También se muestra una cultura gallega muy confusa, como el resultado de una mezcla de influencias, y sobre todo reflejará nuestra autodestrucción, la manera en que acabamos con nuestra ría y nuestros montes.

También incluirá poesías que denuncien la corrupción y explotación de los niños.

18 JULIO 1993. DIARIO DE PONTEVEDRA.

CELESTINO PUGA LORENZO LLEVA 50 AÑOS ESCRIBIENDO.

“A los ocho años ya gané un premio de poesía “

Curro Volta/Pontevedra

Celestino Puga Lorenzo lleva más de 50 años escribiendo. Ha hecho poesía y escrito cuentos, pero siempre sin buscar ningún tipo de contrapartida en el difícil mercado de las letras. Lo hace simplemente porque le gusta, y para editar su obra sólo ha contado en alguna ocasión con alguna ayuda de las Cajas de Ahorro de Pontevedra y Vigo, mientras que la Xunta de Galicia, a la que solicitó alguna vez su patrocinio, ni se ha molestado en contestarle. Los ejemplares de sus libros suele obsequiárselos a sus amigos, para que tengan un recuerdo de él, y no los pone a la venta porque esto suele hacerlo por pura afición, como un simple entretenimiento.

Curro Volta

-Desde cuando escribes, Tino?

Empecé siendo muy niño, A los ocho años ya gané un premio de poesía. Tengo 60, así que fíjate el tiempo que hace

-Has editado algún libro?

Muchos, tanto en lengua gallega como en castellano. Este último en lengua gallega debe ser el noveno. Los cuentos, en cambio, son los primeros que publico.

-Cómo está el mercado del libro?

Yo en el mercado no intervengo Lo que publico lo suelo regalar, yo no vendo.

-Osea, que lo haces de una manera altruista.

Lo hago por pura afición. Es un sentimiento que llevo dentro y trato de plasmarlo con la pluma, si tengo dinero los edito, y me ayuda mucha gente. Concretamente las Caja de Ahorro de Vigo me publicó uno en gallego, y la de Pontevedra, otro.

-Y la Xunta de Galicia?

Solicité ayuda y ni siquiera me contestó. Me dio la callada por respuesta

-Crees qué lee mucho la gente?

La poesía no la lee nadie hoy en día. La gente se dedica a los folletines, está todo montado de tal manera que los grandes premios, las grande editoriales, editan los libros, yo diría que de una forma casi “mafiosa”

-Cómo si se repartieran los premios?

Es decir, “dame que te doy”. Hoy le tocan los premios a uno, mañana a otros, y entre unos y otros se están repartiendo este “pastel”.

-Crees que perjudica a la gente joven?

Este “pastel” tratan de separarlo del resto de los que tienen tendencia a escribir. A la juventud que tiene inquietudes de este tipo, no se le apoya. Se les está cortando esta actividad; se está destrozando el pensamiento literario de este país…

-Pero las editoriales, da la impresión de que hoy editan más que nunca, ¿no crees?

Recurren mucho a las obras del “boom americano”. Pero también recurren mucho a los clásicos. Las grandes editoriales están invadiendo el mercado de clásicos, es decir del Siglo de Oro; o de la literatura inglesa, francesa o de la alemana. Hay excepciones, como con Camilo José Cela, Delibes… pero se lo tienen bien montado ellos. No quieren saber nada de la juventud, ni de su pensamiento político actual.

-Es decir, ¿qué crees qué hacen lo que quieren…?

Ellos se lo comen, ellos se lo guisan. Es una “mafia”, entre comillas. Están cortando por completo la actividad de la juventud, y prefieren que la juventud se haga arisca, se indiscipline, se meta en la droga, en el alcohol y en la prostitución y otras muchas cosas. ¿Por qué”, porque no le dan campo. Ya no hablemos del trabajo, que eso es terrible.

-¿No te parece entonces, que se intente culturizar desde el Gobierno al País?

Parece mentira que el Gobierno actual que tenemos, que mucho presume de cultura, que presume de socialismo, que esté dejando de lado a la juventud; ¡qué la está destrozando!. Esto te lo digo como amigos y conocidos que somos, las directrices del Gobierno Español, están destrozando a la juventud. La está destrozando en todos los sentidos; en el arte, en las ciencias, en la educación, y en todo.

-¿Cómo crees entonces qué será el porvenir de estas jóvenes generaciones?

Se salvarán algunos, no cabe duda, siempre hay una reserva espiritual, y con esa reserva no podrá ni el socialismo ni nada. Esos se van a salvar, pero serán muy pocos. La mayoría de ellos se ven sin porvenir, se ven sin futuro, completamente abandonados en esa nave en el océano, sin nadie que les ayude. Y entonces la juventud prefiere lo cómodo, lo fácil: que es robar, drogarse, prostituírse.

-Pero algo harán los que mandan, ¿no te parece?

Ellos felices. Ven que esta nave se está hundiendo y no hacen nada por llevarla a buen puerto. Entonces la Literatura, como la poesía, la música, el arte, el deporte, todo eso lo están cortando de una manera, que sólo se lo permiten a los grandes capitalistas; practricar el golf, el tenis; no hay campos de deportes, no hay nada, y lo poco que hay es pagado.

-¿Crees qué la oferta qué se les hace a los jóvenes es insuficiente?

La juventud no tiene dinero. primero, porque las familias dependen de un salario que hay que destinarlo para el alimentos y ropa. ¡El Gobierno no les da nada de nada!. Osea, a la juventud actual, no les ofrece nada, lo deja indemnes, indefensos.

-Los llamados “culebrones” que ofrecen las televisiones, tanto las privadas como la pública, ¿influyen para qué se lea menos cada día?

Ya no es leer menos, es que estos “culebrones” están destrozando por completo, lo que podemos llamar la Literatura Hispana. La destrozan primero en el lenguaje, porque con sus americanismos, sus intrusismos, sus localismos, están destrozando por completo nuestra lengua. Pero, claro, esto les conviene a unos cuantos señores, que no sé por qué sistema o causa, lo permiten. Y si lo permite el Gobierno, el Gobierno es el culpable.

-¿No te parece qué hay que tener también en cuenta a los americanos de habla hispana?

Estoy de acuerdo que se proteja la literatura Universal, como la de nuestra lengua, y que a los prohombres del otro lado del mar se les de facilidades, pero no en este caso. Hay obras muy buenas llevadas al cine y eso si lo admitimos, pero no estas series que sólo hacen trastocar la mentalidad de la gente, que nos hace transportar a una situación tercermundista.

-Los personajes públicos también le dan bastantes patadas al idioma, ¿verdad?

Por desgracia en este país, a la política ha llegado lo peor, porque no hemos tenido una democracia muy extensa, pero si hemos tenido una cultura. Esa cultura durante años, aunque fuera como muchos dicen “dictatorial”, fue una cultura. Fue una cultura cristiana, de hogar, de familia, de patrimonio y fue una cultura que se conservó; por lo menos sabíamos hablar castellano. Hoy no hablamos ni castellano; chapurreamos el ingles, chapurreamos el francés, y en fin, no hablamos nada.

-Volviendo a tí, Tino, ¿estás es cribiendo algo ahora?

Si, si. Tengo dos novelas muy extensas. Una precisamente trata del Levantamiento de Galicia de 1843, y la otra de nuestra Guerra Civil. Los dos son temas muy interesantes, pero estoy perfeccionandolas. No quiero lanzarlas al mercado así, sin control. Y en cuanto a poesía, yo que te diré, sobre 2000 poemas tendré sin editar, esperando que le toque su turno para que vayan saliendo poco a poco,

-Tendrás que contrastar muchos datos en las novelas que preparas, ¿no es así?

-En el “Levantamiento de Galicia”, por ejemplo, trato de cuidar mucho la historia. No difamarla, porque si no es como si nos ultrajáramos o difamáramos a nosotros mismos. Yo no me dejo llevar por pasionismos, trato de ser concreto. Hubo vencedores y vencidos; gente buena y gente mala por ambos lados y eso es lo que hay que enjuiciar haciéndolo con serenidad, con profundidad cristiana, sin caer ni en odios ni rencores. España necesita paz y amor, y los errores que hubo los debemos sacar a la luz con claridad y que se sepa lo que fue con diafanidad, y no lo que unos quieren que haya sido, y otros ocultan.

-¿Tu cuento preferido?

Se titula “No me mates madre mía”, que creo que es lo último que escribí. Cuando lo escribí pensé en eso, en la maternidad. Se trata de un aborto provocado por circunstancias sociales, económicas, en las cuales la única víctima de esta sociedad es el que está en el seno materno, que se le priva del derecho de la vida. Y esto es un crimen que un Gobierno como el nuestro ha permitido con la ley del aborto.

11 MAYO 1994. DIARIO DE PONTEVEDRA.

“Colleita de choros”, último libro de poemas escrito por Celestino Puga.

“Cuando tenía 9 años escribí mis primeros poemas”

CURRO VOLTA Pontevedra

Celestino Puga Lorenzo es un hombre muy conocido en Pontevedra, sobre todo por los críos, por las golosinas que vende en su kiosko de la Herrería. Es un ir y venir constante para comprarle una piruleta, gominas o un chupa-chup. A él se le conoce por “Gelucho” y lleva ya muchos años en esta plaza a la que acuden cada tarde a su pequeño negocio los peques, mientras que por la mañana permanece en casa cuidando a su madre.

Acaba de editar un libro de poemas escrito en gallego -que me parece que es el décimo- aunque no es el único idioma que utiliza habiéndolo hecho otras veces en la más pura lengua cervantina. En él hace una recopilación cronológica de algunos de sus poemas que abarcan distintas etapas de su vida, desde 1948 hasta 1978. Gelucho tiene 60 años, es pontevedrés y confiesa que no le muestra ningún trabajo escribir, afición a la que le dedica todos los días algún tiempo.

Le hacemos la entrevista “in situ”, es decir, en su propio kiosko teniendo que realizar varios cortes o interrupciones durante ella para que pueda atender a sus pequeños clientes, que llegan ansiosos hasta allí en busca de alguna golosina que echarse a la boca.

-Te voy a formular tres peguntas en una: ¿Qué años tienes?, ¿de dónde eres? y ¿cómo descubriste esa faceta de escritor?

-Soy de Pontevedra, tengo 60 años y, escribir?: pues eso es muy fácil para mi. Me di cuenta cuando estaba paralítico, porque yo a los seis años ya sabía leer y escribir que me había enseñado mi padre. A los 8 ó 9 años empecé a pensar en cosas raras y lo fui plasmando en papeles y de ahí empezaron a salir los poemaslas poesías.

-¿Recuerdas cuáles fueron tus primeras poesías?

-Te diré una cosa y, es asombroso eran ecológicas!

…Caramba, te adelantaste en el tiempo…

-Mi madre iba a Monteporreiro a lavar la ropa y yo me di cuenta que el jabón y la lejía al salir al agua los peces se quedaban como asustados. Entonces le pregunté a mi madre: “mamá, la lejía y esto no matará a los peces?”…es decir, que uno de los primeros poemas fue sobre los peces diciendo que se morían por esa causa.

-¿Te resulta fácil o te cuesta trabajo encontrar las rimas?

-Me es fácil encontrar las rimas. La métrica ya es otra cosa más complicada. Si te has fijado casi todos mis poemas-salvo excepciones- son rímicos, porque a mi me sale muy rápida.

-¿Qué te decían tus compañeros de colegio al ver qué siendo tan jovencito eras capaz de hacer poesías?

-Normalmente me veían como si yo fuera algo especial porque dominaba mucho la gramática. La literatura me gustaba mucho y la geografía, la historia y la gramática la dominaba muy bien, no así las matemáticas, ni la química ni la fisica.

-Pienso qué, sin embargo, tus maestros, se quedarían un poco sorprendidos al ver que un chaval como eras tú en aquel entonces. apuntabas cualidades, ¿no?

-Era una profesora que además era del interior, de Puentecaldelas o de por ahí , teníamos la escuela en la Piolla en Lérez-y ella se quedaba muy sorprendida al ver como resolvía yo las cuestiones y lo bien que se me daba la gramática. Yo atacaba la sintaxis y la morfología sin problemas.

-Conforme fuiste avanzando en el campo de la poesía, ¿te preocupaste de estudiar cómo se construían la rimas, sonetos, cuartetas, etcétera?

-No, no, porque yo no tenía conocimiento de la métrica. A mí nadie me había enseñado métrica. Para mi era más bien una poesía romántica, de tristeza, porque mi poesía es muy triste. Narro cosas de pobreza, de miseria en el ambiente que yo viví y me desarrollé. El paisaje que me absorbía, el Río Lérez encantador…

-…Igual que hoy, ¿verdad?

-Yo vivía allí en la Piolla, al lado del cementerio. Bajábamos hasta las aceñas y contemplabas toda aquella belleza, toda aquella naturaleza tan viva, tan exuberante que hoy por desgracia está destrozada…Aquello parece que y era una fuente de inspiración…

-Veo que este último libro tuyo, “Colleita de choros”, está escrito en gallego, ¿siempre utilizaste esta lengua en tus poemas, Gelucho?

-No, siempre en gallego, escribo en las dos lenguas, en castellano y en gallego…

-¿Qué opinas del gallego qué se habla hoy?

-Lo que pasa es que el gallego que yo escribo es la lengua que yo conozco; no es el gallego de hoy. El de hoy parece que es un gallego muy raro, para expertos, no para el pueblo. El gallego que hablábamos nosotros, era distinto completamente del que hoy se habla. Precisamente en este último libro mío lo hago con el gallego que se hablaba en aquel entonces, no con el que se habla hoy.

-¿Le dedicas muchas horas al día a escribir tus poemas?

-Casi siempre escribo de noche, hasta las tres o cuatro de la mañana y por la mañana paso las cosas a limpio. Pero preferentemente escribo más en invierno: el clima, la lluvia, la noche, parece que te dan más inspiración.

-¿Cuántas obras llevas escritas?

-Creo que este libro es el número 96.

-¿En qué basaste este último libro?

-Es una recopilación de cosas que ido haciendo en distintos años, por eso verás que va por orden cronológico y citando en cada una de ellas el año. Fui escogiendo todos aquellos que escribí en mis años mozos, adolescencia, y siendo ya algo mayor

-¿Qué tal está lo de las ayudas para las gentes que como tu escribís?

-Eso es un desastre, es mejor no tocar el tema, porque es desastroso. Yo incluso le dirigí una carta al Conselleiro de Cultura y no se ha dignado contestarme. No sé de que va esto porque luego en la propaganda de la tele dicen que si van a ayudarque si estoque si lo otro. La verdad es que no lo entiendo, si fuera el Gobierno Socialista aún lo entendería, pero este es un Gobierno, pienso, que un poquito más “seriote”, ¿no?

Por lo que dices Gelucho, me da la impresión -por decirlo en lenguaje coloquial- que tenéis o tienes que “rascarte el bolsillo” para sufragar los gastos de edición, ¿verdad?

-Si, si, si. Aquí si no te ayudan otros Entes, no hay nada que hacer. Por ejemplo a mí han ayudado otras personas, familiares, amigos, sino de esto no habría salido nada. No hubiese publicado nada porque económicamente no puedo.

-Seguro que ahora estarás preparando otro libro, ¿no es así?

-Tengo otro, que si tengo la ayuda necesaria saldrá muy pronto.

-¿Sobre qué tema?

-Sobre un hecho sentimental que me ha sucedido. Es como una acusación sobre el fijamiento del amor en la sociedad actual, que lo veo muy corrompido. Entiendo que el amor es algo sagrado, emana del espíritu, de la creación y que se está jugando con él de una forma brutal. No buscamos el platonismo, ni el romanticismo, pero el amor actual es un egoísmo total, es una ambición.

Pienso que el amor actual es un desastre. O yo estoy muy equivocado el amor actual es degenerativo totalmente.

-De todas formas, no paras…

-No paro. Fíjate que yo aún tengo sin publicar unos 600 o 700 poemas.

-¿Cuántos ejemplares haces en cada edición?

-Son cortitas. Piensa que sale muy caro y no es lo mismo hacer 100 que 300 ejemplares.

-Me imagino que te llevarás muy bien con los críos, ¿verdad? No paran de venir a comprarte cosas, incluso no hay competencia que se te resista.

-Me llevo bien con todos los críos, con los adultos y los ancianos: yo amo a la humanidad. Si dejas de amar a la humanidad, te dejas de amar a tí mismo, y si te dejas de amar a ti mismo dejas de amar a Dios.

-Gelucho, muchas gracias. ¿Quieres decirnos algo más?

-Muchas gracias a vosotros y que lean mis libros y nada más.

8/DICIEMBRE 1996. DIARIO DE PONTEVEDRA.

PERFILES CIUDADANOS

Junto al clima, la historia o el urbanismo – y más que ninguno – el carácter de una ciudad lo determinan sus habitantes. Quiero mostrar a ocho vecinos, no necesariamente nacidos aquí, que ayudan a conformar una Pontevedra apacible, pero no somnolienta, culta sin estridencias, cómoda para vivir. Interesante.

GELUCHO PUGA

Le dicen “el poeta de la tristeza”, o mas bien de los sentimiento profundos que siempre imponen por su solemnidad y desgarro. Al parecer, en España se lee poca prosa y ninguna poesía; Gelucho tiene publicados varios libros cuajados de intensidad:

“Non esquezas ceibe ialma o meu sufrido en Xesús, e cando me deixes na cova fálalle da miña cruz”

Bécquer aseguró que en el mundo habrá poesía mientras haya prima- vera, misterios, esperanzas, recuer- dos y mujeres hermosas. En Ponte- vedra hay poesía y muchos poetas que la recogen.

===================

Tamén Mateo Fontán Couto fala de Gelucho no seu blogue, dí así:

Celestino Puga naceu en Pontevedra o 17 de setembro de 1933. De familia moi humilde chegaría a realizar, sen rematalos, estudos de Filosofía e Humanidades. Sobre os anos setenta instálase na Ferrería nun quiosco. Coñeciámolo como Gelucho, aínda que tamén había quen con mala idea referíase a el como o Chepas, pola xiba e o aspecto maltreito do seu corpo como consecuencia dunha lesión na columna vertebral que o tivera paralítico durante cinco anos cando novo. Este Pontevedrés de A Piolla, era unha persoa amable e próxima cos nenos, moitos acudían a el fuxindo do mal carácter de María. Segundo puiden saber, grazas a información de José Fernando González Agra, formaba cuadrilla no bar Pajariño –que despois sería El Coralín,– e chamábano Marriños. A xente lémbrano moi espelido e con grandes dotes de orador. Xa de neno mostrou un grande interese pola poesía; compoñía poemas para as Festas Florais do primeiro de maio onde acadou premios durante anos. Xuntando versos chegaría a publicar varios poemarios.

Meu pai trouxo un día a casa un destes libros de poemas de Celestino Puga que mercara no rastro dos domingos. Fíxome ilusión e deseguido comecei a lelo. Leva por título Choros e recolle composicións entre os anos 1948 a 1978. A portada do libro é moi inxenua, con bágoas caendo do título da obra e sobre a silueta dunha tumba, o fondo é rosáceo. Leva unha pequena descrición biográfica e crítica do poeta Alfonso Meijueiro Rodríguez así como un breve prólogo do propio autor. Nunha páxina sinálase a axuda da Caixa de Aforros Municipal de Vigo para a súa publicación.

Lendo Choros un decátase da melancolía que o autor verte nas súas composicións a través de temas como a dor, a angustia vital ou o intimismo. A relixiosidade mediante un persoal cristianismo xoga así mesmo un papel importante no libro. Tamén é recorrente na poesía de Gelucho a denuncia social e a reivindicación da xente do común, así como o canto a Galicia e ao seu rico patrimonio.

Das súas influencias el mesmo destaca a de Rosalía de Castro. Segue formulas plenamente clásicas, Celestino Puga síntese cómodo nas estrofas de catro versos onde a rima consoante, a máis predominante, alterna nos versos pares. Característico é o retrouso que emprega no comezo de cada estrofa. No tocante á linguaxe o libro denota un galego falado, particular, fuxidío de canóns ortográficos. Unha lingua que se sente persoal e compártese co lector. Outros títulos de libros deste quiosqueiro poeta que puiden rescatar serían Vivencias, Senderos, ou Esencia de musa, este último con ilustracións de Lubiáns

Velaquí dous esbozos de dúas vidas importantes na intrahistoria pontevedresa. Ás veces acórdome de Maria a do Carrillo e mais do amigo Gelucho; como se levarían entre eles?, cales eran as súas afeccións e inquedanzas? Véxome de neno, bulideiro e preocupado en adquirir as doces viandas, sen tempo para leria. Hoxe dedicaría algún minuto máis en coñecer a quen xa forman parte da miña memoria da infancia.