APUNTES SOBRE A CONDUCCIÓN DE AUGA DO PONTILLÓN, A PRESA ETC.
A auga é un dos recursos fundamentais que fan posible a vida.
A forma de obtela, almacenala, conservala e aproveitar a súa enerxía motivou os esforzos humanos de múltiples xeitos.
Por iso, o patrimonio cultural do auga non ten que ver soamente coa tecnoloxía e a arquitectura que a humanidade creou para xestionar , utilizar e celebrar as súas propiedades xeradoras de vida, senón tamén con aqueles valores inmateriales que deron forma ás nosas crenzas e costumes.
Os estudos arqueolóxicos realizados ao longo dos últimos anos lévannos a que polo ano 134 da nosa época, Cerponzons, o lugar onde habitamos, era vía de paso da XIX calzada romana, esta calzada unía Bracara Augusta ( Braga, Portugal) e Lucus Augusta ( Lugo) con Astúrica ( Asturias).
VÍA XIX, o seu paso por LEBOREI
Esta calzada pasaba por unha mansión romana, onde nalgúns escritos aparece denominada como Turoqua, anos máis tarde a nosa cidade de Pontevedra.
Por aqueles tempos as edificaciones existentes carecían de fontes de auga ou dalgún tipo de canalización que dispuxese de auga para consumo humano, polo que se sabe, nos estudos realizados ata agora non se atoparon probas que existisen este tipo de infraestructuras.
No que levo lido referente ao primeiro abastecemento de auga na cidade é con data do ano 1420, onde foi da man dos PP Franciscanos que son os que atopan un manantial preto de San Mauro e realizan a canalización.
Os PP Franciscanos e o Concejo alborotados pola auga de San Mauro, 26/09/1697
Os anos van pasando e a cidade cada vez vai tendo máis habitantes, dándose que os antigos sistemas de abastecemento de auga eran insuficientes, polo cal ante as necesidades dos veciños o Concello tiña que atender esta demanda.
No ano 1881 é cando se propón seriamente a construción dunha traída de augas que fornecese as poucas fontes daquel entón e as que se querían incorporar.
Despois no ano 1903 é de mans do enxeñeiro D. José Bosch a proposición dunha nova ampliación da rede de abastecemento, a idea era recoller as augas do Lérez.
Segue unha ampliación de mans do mesmo enxeñeiro no 1911, máis tarde seguirían dous estudos novos de ampliación, eran os anos 1922 e 1926.
Proxecto de saneamento no ano 1991, arquitecto José Bosch Atienza.
( Fotografía cedida polo Arquivo Municipal de Pontevedra )
No ano 1928 constrúese o depósito do Lérez, recibiría a auga dos manantiales do Acival e do Encoro do Pontillón do Castro
Trazado de ferro
Desde o ano 1911 ata 1931 e cando se fai máis pola traída de augas, na que vai dende O Pontillón ata Lérez tense referencias que se comenzou a propoñer e preparar sobre 1928, no ano 1970 hai de novo un proxecto sobre o trazado, donde se mantén o inicio e a terminación do ano 28.
Na nosa parroquia os máis vellos do lugar seguro que se acordan da canalización que hoxe en día se poden ollar restos desta gran obra realizada polos nosos montes.
Muro na vagoada
O LONGO DO TRAZADO HABÍA 5 ALMENARAS :
Almenara en A Meán
Hoxe en día podemos encontrar polo noso monte esta conducción, podemos ollar o seu percorrido polo O Pontillón,pasando cerca do Outeiro do Castro, Monte Redondo, A Meán e Casaldorado, ata chegar o Depósito xunto a Estación Depuradora de Lérez
Conducción do Pontillón a Depósito de Lérez
En algúns lugares a maleza cubre por completo as conduccions:
Restos do trazado cubertos por maleza
UN POUCO DE HISTORIA….
Cerponzons e parte da historia de esta presa ( presa núm. 217 na Relación de Embalses da Dirección Xeral de Obras Hidráulicas do Estado), o principal protagonista e o Río Rons, que baixa desde os montes do Acival, forma o encoro do Pontillón do Castro , pasa pola nosa parroquia donde os antigos Muiños traballaron durante anos grazas as augas do Rio Rons, e remata na Marisma de Alba, xa perto da capital e a desembocadura.
O PRESENTE :
Este embalse está conformado por unha presa de gravidade que almacena a auga procedente do río Rons e doutros arroios que verten na presa. Ten unha capacidade aproximada de 1.604.000 m3. Está construída con parámetros de sillería de granito e núcleo de mampostería.
Nome: Embalse de Pontillón de Castro
Rmo: Rons
Límite superior: Augas embalsadas
Límite inferior: Presa do embalse
Pesca todo o ano: Só pesca sen morte
Pesca á boia: Non autorizada
Especies existentes: Troita
Dmas hábiles: Todos menos os luns.
Dimensións mmnimas: Ver página de Tallas mínimas y cupos de capturas
Cebos permitidos: Ver página de Cebos y modalidades autorizadas.
Chama a atención a enorme cantidade de rans que poboan as súas marxes. Os anfibios adoitan ser bos indicadores do estado de saúde dunha zona, e os seus sons, audibles a decenas de metros, amplían a curiosidade do andante. As rans son observables a primeira ollada.
PASADO :
É sobre os anos 30 onde comezan os plans para construír unha presa que abasteza de auga á cidade de Pontevedra, pois o aumento de poboación é considerable e a demanda era cada vez maior.
Incluso temos referencias xa do ano 1927 :
DIARIO DE PONTEVEDRA;28/06/1927
Una comisión de vecinos de Cerponzones estuvo a visitar al alcalde y después lo hizo al Gobernador, para tratar de la indemnización que deberán percibir los perjudicados por la cesión del agua del monte Acibal para la traída a esta capital.
EL HERALDO GALLEGO 20/08/1927
Las aguas de Cerponzones
Estuvo en esta ciudad una comisión de propietarios de la parroquia de Cerponzones con objeto de conferenciar nuevamente con el alcalde de la indemnización que debían percibir los perjudicados por la cesión del agua del monte del Acibal a la traída de Pontevedra. Después estuvieron en el gobierno civil donde e señor Rodriguez Gómez según nos informan, les dijo que el próximo domingo procuraría que tuviesen una entrevista con el alcalde a la que también asistiría él.
Sabemos que el presidente de la sociedad agraria de aquella parroquia, don Juan Magdalena formuló en tiempo oportuno una reclamación que pareció razonable a cuantas personas imparciales tuvieron conocimiento de él, otros elementos han elevado tanto sus pretensiones, que es dificilísimo llegar con ellas a acuerdo.
Es muy sensible que se haya procurado sembrar la desconfianza respecto de la relación del Sr. Magdalena que defiende habitualmente los intereses de la sociedad y de todos los vecinos de Cerponzones, sin esos justificados recelos el asunto de las aguas de Cerponzones se hallaría probablemente resuelto con ventaja para los propietarios de los molinos y del proyecto de traída de aguas que interesa a todo Pontevedra.
Aproximadamente a obra finaliza sobre o ano 1943 e despois 13 anos máis tarde volve ser ampliado.
Ten unha lonxitude de coronación de 158,5 metros e unha altura de 23. A cuenca ocupa unha superficie de 6 km2 e un volume de 20.490 m3.
Nos anos 90 vólvense a realizar traballos de impermeabilización no dique interior.
De todo o que levo lido vou facer un pequeno resumo que é o que máis vexo relacionado coa nosa parroquia.
1 de Xaneiro de 1939 :
Desde o Concello proponse falar co Señor Enxeñeiro de Camiños D. Rafael Picó, propóñenlle que deseñe un proxecto para realizar unha traída de augas.
30 de Xuño de 1941 :
Apróbase o orzamento presentado
17 de Setembro de 1941 :
Celébrase un Pleno Extraordinario, o Alcalde D. Remigio Hevia e a Corporación aproban por unanimidade o Proxecto con orzamentos, memoria e plano.
5 de Febreiro de 1942 :
Nomeamento de expediente de expropiacion.
20 de Xullo de 1944 :
É de mans do contratista D. Raimundo Vázquez F. o que se encargará das obras de captación de augas no Arroio da Ponte do Castro ó de San Vicente no Acibal, ditas obras ascenden á cantidade de 13.255 pesetas.
23 de Novembro de 1945
O Pleno Municipal acorda considerar improcedentes os prezos propostos polos veciños propietarios e aceptar e aprobar os que anteriormente fixara o Señor Perito.
28 de Abril de 1947
Resumo a MEMORIA presentada polo Enxeñeiro de Camiños :
Era o 21 de Febreiro do ano 1941 cando presenta o Concello de Pontevedra un proxecto de ampliación do abastecemento de augas da cidade de Pontevedra.
Neste proxecto facíanse figurar dúas opcións : unha presa con 17 metros de altura ou ben de 23 metros.
A Comisión Xestora decidiuse pola presa de menor altura, e tras anunciarse póxaa, as obras concedéronse ao constructor D. Raymundo Vázquez Fernández, era o 30 de Marzo de 1943, comezando os traballos o 6 de Agosto de 1943.
Dado que o consumo de auga é cada vez maior, o Concello vese na necesidade de aumentar en 6 metros a altura da presa e con iso pasaría a triplicar o embalse que había nese momento construído.
Preséntanse ao Concello os custos desta nova ampliación, que se estipulaban en 821.870,91 pesetas.
Pontevedra 28 de Abril de 1947
30 de Xuño de 1947 :
Decía anteriormente que o proxecto de ampliación do abastecemento de auga estaba pensado nunha construción dunha presa para o embalse de auga, propoñíase dúas opcións :
1ª Realizar a presa cunha altura de 17 metros
2ª Realizar a presa cunha altura de 23 metros
A Corporación toma a decisión de de realizar a obra de menor altura, presupostada en 998.014 pesetas, pero
ao pouco tempo aprobábase aumentar en 6 metros a presa, debido ao aumento de consumo de auga experimentado nos últimos anos, era na Sesión Ordinaria do 30 de Xuño do 1948, cando se aproba a ampliación.
28 de Marzo de 1948
Novo proxecto de mellora e ampliación da condución do abastecemento de augas de Pontevedra, entre o embalse e o depósito regulador.
Apróbase cun custo de 510.918 pesetas e un gasto en expropiaciones de 9.451 pesetas.
17 de Xuño de 1948
Realízanse obras de reforma do Sifón existente entre as almenaras número un e dous, a devandito sifón axústase tubería que se extrae do sifón de Meán e a partir da almenara número tres se acomete a nova inducción.
31 de Agosto de 1948
Apróbase a recepción das obras de ampliación do abastecemento de auga.
15 de Novembro de 1948
Aprobada as certificaciones de obras de mellora e ampliación da condución do abastecemento de augas. Dábase conta e aprobaba a certificación das obras de terminación da presa de ampliación ata a altura de 23 metros.
Págase ao contratista D. Porfirio Diz Baltasar a cantidade de 88.261 pesetas.
29 de Decembro de 1948
O señor Alcalde daba conta de concluír o justiprecio das leiras, que co consentimento dos seus donos, ocupáronse para as obras de construción do novo sifón de Meán, para a condución de augas á cidade, e que o importe total desas obras era de 4.012 pesetas, sendo aprobadas.
As leiras e os seus propietarios eran as seguintes :
FINCA Nº 97 Dª Avelina ( La Ronca).. de Castelo..30,90 pts
FINCA Nº 98 D Ramón Solla..de Mean…23,69 pts
FINCA Nº 99 Dª Adelaida Solla..de Mean…24,72 pts
FINCA Nº 100 D José Benito Ucha..de Mean..23,90 pts
FINCA Nº 101 D Elvira Fontan..de Mean..11,95 pts
FINCA Nº 102 D Evaristo Cons…de Casaldorado..16,48 pts
SUMA TOTAL 4.012,73 pesetas.
24 Xaneiro de 1949
Na Comisión Municipal permanente di o señor alcalde que desde o 18 de Decembro de 1948, estaba prestando servizo a nova condución do abastecemento de augas entre MONTE REDONDO e MONTE CASTELO, segundo tramo do replanteo do proxecto aprobado o 18 de Marzo de 1948, para mellora e ampliación da condución do abastecemento de augas de Pontevedra.
O Arquitecto Director das obras suscitaba unha serie de arranxos no sifón de Mean, nesa data estábase procedendo a desmontar 700 metros de tubería de ferro fundido de 200 milímetros de diámetro de dito sifón de Mean, que xa estaba abandonado e deixara de prestar servizo o 18 de Decembro do 1948, como consecuencia de poñer en marcha unha nova condución.Todo o material estábase trasladando ao sifón de PEÑA OUBIÑA, obra prevista no primeiro tramo do orzamento aprobado.
24 de Febreiro de 1950
Resumo da MEMORIA do Arquitecto:
Na sesión deste día o Exc. Concello acorda nomearme para que procedese ao estudo e confección do Proxecto correspondente do CAMINO DE CIRCUNVALACIÓN do embalse de Berducido.
As obras da presa estaban a piques de finalizar, e vendo a necesidade por diversas circunstancias, proponse realizar un camiño para os servizos necesarios.
Ademais proxectábase tamén unha pasarela que atravesase o arroio CASTRO a unha distancia de 900 metros da presa do embalse seguindo o camiño chamado A RAPADA e a sua bifurcación polo camiño a PORTA DÁ LAXE.
O orzamento por contrata alcanzaba a cifra de 133.433,22 pesetas.
O documento redáctase no mes de Xullo de 1949
27 de Xuño de 1950
O Señor Alcalde informa a Pleno das anomalías que existen no muro da presa do embalse, ante tal gravidade, indica que se realicen os estudos oportunos para tomar as medidas necesarias.
4 de Xullo de 1950
Celébrase unha Sesión Extraordinaria debido ao grave problema nas considerables perdas de auga a través do muro da presa do embalse, comunícase ao señor enxeñeiro director de obras que proceda a realizar unha visita ao embalse e se realicen os estudos oportunos, para que propoña as medidas necesarias que había que tomar.
29 de Xullo de 1950
Celébrase de novo unha nova Sesión Extraordinaria onde se dá información das deficiencias observadas no muro de presa do embalse para abastecemento de augas, devanditos informes foron realizados polo señor enxeñeiro director de obras e a “Casa Dirque”.
24 de Novembro de 1950
Na sesión ordinaria vólvese a pedir informes ao señor Enxeñeiro, para que concrete as deficiencias das obras do embalse.
Tamén neste mismo día : Apróbase o proxecto de camiño de Circunvalación do Embalse
29 de Decembro de 1950
Tras lectura do informe redactado polo señor Enxeñeiro, relacionado co estado da presa, dáse por declarar a urxencia das obras a realizar.
Outubro de 1951
A petición da Exc. Corporación pídeselle informe ao señor enxeñeiro que indique as posibles causas que orixinan as filtracions na presa e as súas posibles solucións.
No informe emitido polo señor enxeñeiro sinalábase a necesidade de estudar o aliviadero da presa e aconsellábase non reanudarse as obras, que estaban paradas, mentres non se aprobase a solución conveniente por atoparse a obra á cota do aliviadero, así como a impermeabilización con obxecto de evitar filtracions , operación compatible coa terminación.
En data 13 de Xuño de 1952 encoméndase ao Enxeñeiro a redacción do proxecto.
( Finalmente o 3 de Xullo de 1953 apróbase definitivamente a realización dos traballos).
( Con data de 10 de Xullo de 1953 redáctase o orzamento de ejecución por contrata, ascendía a 752.158,59 pesetas).
31 de Marzo de 1952
PRIMEIRA ETAPA DOS ARRANXOS
Infórmase do Proxecto de : Impermeabilización por Inyecciones Presa Embalse
17 de Abril de 1952
Sesión Extraordinaria, requírese ao Enxeñeiro D. Ángel Balbas, por parte do señor alcalde e da corporación, que se manifeste dun xeito preciso e concreta si considérase desligado da dirección da obra de terminación da presa do embalse, da cal é Enxeñeiro Director, ou si pola contra continúa no cargo.
20 de Xuño de 1952
Noméase novo director de obras da presa do embalse, dado que o anterior renunciara.
Noméase a D. Antonio Yribarren
29 de Agosto de 1953
O Pleno Municipal acorda por unanimidad prestar aprobación ao Proxecto de orzamento reformado, sobre obra pendente a realizar.
3 de Marzo de 1955
Apróbase por parte da Corporación do Exc. Concello o proxecto de complementacion da obra da presa, cun camiño de circunvalación do embalse.
ANOS 90 en adiante :
Nos 90 volven a realizarse traballos de impermeabilización do paramento interior.
Xa no século XXI inaugúrase o Centro Deportivo do Pontillón do Castro, dedicado ao piragüismo, cun Campionato de Europa. Esta pista é hoxe un referente internacional para o piragüismo en augas calmas e foi capaz de estimular a práctica deportiva de moitos mozos e mozas.
ANO 2010
En 2010 ábrese o Parque Forestal do Pontillón, en colaboración coa Comunidade de Montes. Tres grandes sendas (a do Embalse, a do Castro e a do Outeiro), novas plantacións de especies autóctonas e un rocódromo son os fitos máis significados.
PLANO ANO 1947 :
PLANOS ANO 1955 :
PLANOS ANO 1970
**A maioría dos datos foron recollidos do Archivo Histórico do Concello de Pontevedra
**Fotografias cedidas polo veciño de Cerponzons Jerónimo.
Na praza da Ferrería tiven certa relación con Valentin, o castañeiro, Dimas, o dos xeados, un pouco máis de relación tivena con Luís Pontevedra, o limpiabotas, que o adoitabas atopar debaixo dos soportais, sentado no seu banquiño o carón do ultramarinos Beledo, Luis de cando en vez viña por xunto miña para falar dalgunha cousa que lle sucedía, muitas delas non boas por certo, algunha xente metíase con él, e non foi nin unha nin duas as veces que entraba chorando pola tenda, eu si non tiña xente na tenda intentaba consolalo como podía dandolle consello. E por suposto tamén tiven relación con María a do Carrillo, toda unha institución na praza.
María, dicían algúns que parecía unha bruxa con aquel mal carácter que adoitaba ter, quizais porque os nenos sempre lle estaban facendo das súas, mentres uns pedían polo portelo dianteiro do kiosko, outros lle estaban roubando pola parte traseira.
O seu forte carácter foi quizais o causante de que moitos nenos e nenas fixésense tamén clientes de Gelucho, moito máis educado e de mellor trato con todos os pequenos que se lle achegaban a xunto él.
No seu pequeno kiosko da Ferrería estivo durante anos Celestino Puga, máis coñecido como Gelucho, o seu kiosko e o de María eran lugares por onde pasabamos todos os días , sempre iamos ás gominolas, pipas, chicles….etc.
Casi todolos días antes de entrar no colexio de Buela, sito na Praza de Mendez Núñez, un grupo de compañeiros visitábamos a Gelucho ou a María, así durante todo o curso…..
Co paso dos anos a miña época de estudante quedou atrás e pronto comecei a traballar nun establecemento de venda de confección, moi preto de onde estaba situado Gelucho, a miña empresa de nome Peral estába situada na Praza de Curros Enríquez e a miña parada durante anos antes de entrar a traballar pola mañán foi a Cafetería Pasaje, alí volvémonos a atopar de novo Gelucho e máis eu.
Recordo coma se fose hoxe as nosas charlas no Pasaje, alí pasabamos momentos inesquecibles, Gelucho falabame dos seus libros, das súas pinturas, da vida pontevedresa….gardei con muito agarimo os seus consellos, sempre bos.
Dou a casualidade que a súa vivenda, situada no Barrio dos Salgueiriños atopábase a uns cen metros da miña, un día Gelucho coñocendo donde eu vivía invitoume á súa casa , falamos coma sempre das cousas do día a día e de paso mostroume as súas pinturas, e con todo cariño agasalloume algunhas delas, hoxe en día gárdoas con moitísimo agarimo, foi o mellor agasallo que me puido facer.
Con éstas lembranzas quero homenaxear a ese gran home que viviu entre nós.
DIARIO DE PONTEVEDRA. 4 DE MAYO 1973.
Celestino Puga Lorenzo, “Lope de Puga”, trovador de los maios.
El es el fénix del ingenio en eso que parece tan fácil y que es tan difícil de hacer un verso para el cantar del «maio». Porque él lo hace con facilidad y su musa parece una fuente inagotable de imaginación, Celestino Puga Lorenzo (antes Celestino Lorenzo Tato), se le conoce en los ambientes trovadorescos, bohemios e intelectuales de la ciudad como «Lope de Puga“, autor de las coplas del «maio» de los Salgueiriños, primer premio en el último concurso, organizado por la sociedad «Amigos da Cultura>> en el marco de la Plaza de la Herrería, el pasado día 1, cuando el sol estaba en el cenit: las 12. Pero Celestino «Lope de Puga», a pesar del éxito, no está contento ni conforme. Al conocerse el fallo del jurado, nuestro trovador del maio era una fuerza de la Naturaleza convertida en protesta…
-¿Pero qué pasa?
-¡Nada! ¡Qué no hay derecho! ¡Todos los años lo mismo y este año, peor, peor, peor! -Peor ¿por qué? -Porque ha sido un total fracaso de organización; porque el primer premio se ha dado a un maio que, en mi opinión, no lo merecía. La ausencia de palco, de altavoces y el hecho de que el concurso se celebró en una plaza muy amplia y sin acústica, perjudicó la actuación de muchos maios» e hizo que las voces de los niños no llegase con claridad a los espectadores.
-Bueno, pero esa crítica acerba, señor Puga, no será fruto de la desilusión, de advertir que el maio de Los Salgueiriños no llevó el primer premio…
-¡Un momento, un momento! ¡Discrepo! ¡Discrepo! No sólo merecimos el primer premio en letras, sino también en interpretación, dejando a un lado la corona y maio, que puntuaron, nada su hermosa ornamentación. A mi, particularmente, nada me extraña pues hay como una especie de envidia, de inquina y de persecución contra el maio de Los Salgueiriños…
¿Cómo es eso? ¡Veamos, veamos! ¿Acaso se discrimina al maio de Los Salgueiriños? ¿Tiene enemigos irreconciliables?
-¿Cómo si no? ¿Cómo puede explicarse lo que pasa, eh? ¿Cómo? Sin ánimo de herir susceptibilidades y los buenos deseos de algún miembro del jurado, creo que ya de antemano se trató de aliminar al malo de Salgueiriños, al igual que sucedió el año pasado.
-¿Por qué? ¿Cuál puede ser la causa de ese <<racismo» en el mes de las flores, en que todo invita a la poesía y a la paz?
-Soy el primero en ignorarlo de modo propio y porque no quiero echarle más leña al fuego. Pero pienso que si algún miembro del jurado tiene algo personal contra mí, leyes hay en este país para que se me exija lo que haya lugar, pero que no empañen el ambiente de la fiesta con esas rencillas que causan más daño que beneficio. Pienso que de continuar ese señor, o señores, en el jurado, el año que viene no sólo el maio de Salgueiriños se retirará, sino que terminarán por matar la fiesta. Y sé mucho de élla, porque soy el decano de los poetas que la cantan. Llevo 28 años al pie del cañón haciendo versos y he conquistado numerosos premios. Creo que mi «curriculum vitae», como se dice en los reclamos publicitarios de ejecutivos, merece un respeto, ¿no?
-Y bueno, Lope de Puga, ¿usted que soluciones aportaría para mejorar el concurso de maios?
-Pues democratizar la composición del jurado. Que formen parte del mismo gente del pueblo y un representante de cada maio. Sería la votación de una mayoría, en vez de la decisión de una minoría. Porque, además, los que cantan debajo del maio, son los únicos que saben lo que cuesta construirlo y cómo se hace una corona, un maio y como se canta la letrilla. Lo que se hace actualmente está trasnochado…
O dia seguinte, no DIÁRIO DE PONTEVEDRA, publicaba éste escrito:
AMIGOS DA CULTURA
NOTA ACLARATORIA EN TORNO A LA FIESTA DOS MAIOS
Polo que respeita á Festa dos Maios, que se celebróu días pasados, compre reiterar -pois- que xa oportunamente se lle fixo constar aos representantes da Prensa-, que esta Asociación nen se comprometeu a instalar o palco e micrófonos de costumbre, nen era da súa incumbencia, polo que non é responsábel de tal falla, pola cal ten levado a cabo as aportunas queixas.
Encol dos comentos sobre autros aspeitos da tradicional Festa dos Maios, que tampouco teñen relación coa actuación desta entidade, permitímonos suxerir que estas interesantes críticas sexan feitas atraveso dos cantares dos vindeiros maios, outorgándolle dese xeito maior valor á Festa, precisamente no aspeito crítico e humorístico, peculiar das letras verdadeiramente populares dos nosos maios de sempre.
A vez queremos solicitar un maior apoio das entidades pontevedresas para o futuro Concurso por canto os escasos recursos da Asociación, que se mantén das cuotas dos socios, non permitirá dotar premios de certa entidade, no porvir, que ocasionen situacións deficitarias no patrimonio social.
As maiores reservas de osíxeno do praneta Terra escomenzan a estare en perigo pola xa amostrada telma do home en desfacer aquelo que lle é vital. Cando dita reserva sofra unha merma dun trinta por cen, entón o remate da vida humán alcontrarase perto. A cepa e polución distas fontes de osixenación sinificarían o ensolimamento do aer que respiramos. Istas fontes de osíxeno, arrincan da chamada “vea e pulmoeira americana”, dende Yucatán en México, hastra as ribeiras sul do río Paraná na Arxentina, eisí como o nomeado Suleste Asiático, os que hai que xuntar Borneo, Bengala, Indonesia, Filipinas e as terras que forman o xigantesco arco do Golfo de Guinea. E descir, que dispoñemos de vexetación nas zonas Tropical, Subtropical e Morna, escontra dos grandes desertos e das dúas zonas xeladas nas que a vexetación non eisiste, e que cada día aumenta de tamaño cara as chamadas terras frias, sobor un metro o ano, e que pode, derrado o tempo descompor o equilibrio do exe, xa Incrinado da Terra, co perigo de volco, que faria faria trocar os mares causando a derrube de miles de cibdades o asulagamento de cáseque tódola terra emerxida, deixando o descoberto grandes zonas agora coberta polas augas que serían fachos de xigantescas pestes, ó descomporse a materia orgánica dos fondos do mar baixo os raios do sol. Escontra disto hai outro perigo, que é a cárrega de caor que está adequirindo a asmófera pola polución de fluor e monósido de carbono, sen dúbida debido as xigantescas cantidades de carbón e hidrocarburos que a cotio se queiman e que ó quentar o aer está facendo do mesmo unha campá sobor os casquetes polares, que, vindeiro o tempo, faría derreter enormes cantidades de xelo, co que aumentaría o nivel dos mares en moitos metros, pondo as chamadas terras baixas e de aluvión en perigo de asulagarse dunha maneira vacacenta, sen que o home poidera facer nada. Isto privaría a humanidade das fontes de condoitos que istas terras doan en colleitas, que coma todos sabuñamos é un ochenta por cen dos agros da Terra.
Os gobernos do mundo enteiro, sexa cal sexa a súa idioloxía, en humán xuntanza deben percurar sandar a doenza deste noso habitat, pra que as vindeiras xeneracións teñan aer limpo e sán, onde poldan desenrolar a continuidade da especie humán que por dereito ecolóxico herdóu do Infindo Cosmos. E isto solo se pode percurar con enérxicas medidas, incruso, si fixera falla, coa creación dun exército internacional, semellante as Forzas das Nacións Xuntas, o cal tería a tarefa de vixilar aquelas zonas ónde houbera sinales de contaminación da Natureza, facendo, sempre respetando a integridade territorial e política, pechar aquelas fábricas ou inxenios que foran escontra o ben común. Soio eisi se percuraría afogar a semente espallamento de elementos noxentos, pois certos gobernos dos chamados “domiñantes” doan abondo consellos os pobos subdesenrolados e probes, namentras queles labouran verdadeiros infernos, os cales desfarían a vida nun intre, non soio humán, senón tamén vexetal e animal en xeral, coas cha- madas bacterias e virus, deixando de cote hidróxeno, cobalto, estroncio e uranio, que coa nomea- da bomba de neutrones, ameázanse uns os outros, como si a humanidade non eisistira.
Os pobos que sobor a terra quedaran dempois dunha guerra bacterolóxica ou nuclear, sofririan estarrecedoras mesturas e troques, que máis ben semellarian mutantes, que seres humáns, e dende ise intre a terra escomenzaría a súa agonía.
Estarrece con soio cavilar nestes feitos, pois entón ben se podía descir que o remate da vida humán cobor o praneta Terra, era xa un feito. Os homes de ciencia e os ecoloxistas de sensos craros e limpos, crentes ou non en Deus, teñen agora a tarefa de loitar coas armas da paz, pola vida mesma. Esquecer o feito ou agachar a cachola baixo a aza siñificaria a morte, non soio das es pecies animales e vexetales, senón da mesma humanidade. Ainda se está a tempo de sandar a Terra da doenza que nós mesmos lle doamos a cotio, Sandemos os ríos, os mares e o aer pois ó facelo nos alcontraremos sandando a vida vindeira. Nos sexamos cobiceiros e en humán xuntanza esquezamos a birra que perante anos foi nemiga da Nal Terra. Deus pra uns, o Cosmos pra outros, non é máis que unha sola parola. VIDA.
DOMINGO, 22 DE JULIO DE 1979. DIARIO DE PONTEVEDRA.
Entrevista con Celestino Puga autor del libro «Choros «Escribo versos desde los diez años)
«Mi poesía expresa mucho temor a la muerte.
PONTEVEDRA.-(Servicio informativo D.P.)
A los 33 años, un poeta ha nacido a la vida literaria regional: Celestino Puga Lorenzo, que ha publicado un libro de poemas con el título de Choros», en donde expresa algunas facetas de su obra, que consta de más de mil poemas, en los cuales encierra toda una vida de ensueños y realidades, escrita en tiempos de lloros y dolor humanos que tan profundamente caló en su alma de poeta del pueblo. Su poesía, triste y desesperada en algunas ocasiones, da paso en otras a verdaderos cantos de amor y sublimidad, pero ante todo se descubre en su autor un arrollador torrente de amor a su tierra gallega, a sus gentes, a los hombres del campo y la mar y a los niños. Alguno de sus versos parece que han sido ararncados a golpe de hazazón de lo más profundo del alma gallega y muestran, sin lugar a dudas, los sufrimientos de una raza desplazada e incomprendida durante siglos por quienes hicieron de la fuerza manjar de sus maldades.
¿A qué edad escribiste tu primer poema y cual fue la razón de su composición? -Tendría unos diez años, o quizás menos. La razón fue hacer versos para la Fiesta de los Mayos. Luego el «<bicho» se metió en mí y ya jamás paré de componer, salvo en momentos de crisis nerviosas que me afectaron y que aún me acosan pero ya en menor intensidad.
-Has compuesto poemas como para diez libros ¿Los conservas todos?
–Bueno, algunos se han extraviado, pero conservo alrededor de mil, así como varios cuentos infantiles. Tengo además dos pequeñas obras de teatro y una novela versada en el Levantamiento de Galicia de 1845 contra la dictadura de Narváez. Poseo también un extenso trato sobre las «Revelaciones de Ezequiel y Juan» en el que pretendo demostrar por medio de teorías modernistas que sus visiones corresponden al momento actual y por tanto a que ya en aquellos tiempos fuimos visitados por seres de otras culturas, bien de nuestra propia Galaxia o de otras más lejanas, sin dejar naturalmente de mano la posibilidad de ese universo paralelo.
-Bien, observo que tu trabajo ha sido interesante y muy de tener en cuenta por su temática, pero he notado que en tu poesía hay mucho temor a la muerte y a la pérdida del alma y que a veces ambas chocan con lo que tu describes como la vida eterna.
–Es cierto. Pero también te habrás dado cuenta de la fecha de los poemas. A mi los médicos me vaticinaron que sool tenía de vida hasta los veinte años. Luego me la prorrogaron en diez más. Si a eso unimos los años que estuve paralítico podrás llegar a la conclusión de cual sería el estado de mi mente y la angustia de mi alma. De ahí que buscase contínuamente a Cristo y por supuesto, al Dios de la Vida. Me niego a crer en la muerte de la materia. Simplemente admito su transformación al desaparecer momentáneamente de ella la fuente de energía que le genera vida. Naturalmente debes reconocer que el cuerpo humano es materia y que por lo tanto solo suceptible de transformación, pero jamás podrán ser destruídos sus elementos, como son, calcio, hierro, fósforo, etcétera.
-Noto también que sientes un gran respeto por los muertos y un profundo amor por los niños que sufren ¿Hay una situación especial para estos dos conceptos?
–Mira, yo pasé mi niñez y juventud materialmente en contacto con los muertos, puesto que vivía pegado, por así decirlo, con el cementerio de mi parroquia. Vi «morir» a tres de mis abuelos y contemplé los cuerpos, para mí dormidos, de otras personas, amén de aquel vulgar asesinato cuando apenas tenía seis años. Tocaba sus huesos en el osario y jamás les tuve miedo. Sabía que de ellos nada tenía que temer, En cuanto a los niños, he escrito muchos poemas para ellos, quizás porque también hubo un tiempo en que fui niño. Además ten encuenta que ellos son la savia de la vida y que contínuamente los sacrificamos en nuestra estúpidas guerras condenándolos al hambre, a la miseria y a las degradaciones más horribles.
No blogue de Mateo Fontán Couto, encontro un apartado que fala de Gelucho :
Celestino Puganaceu en Pontevedra o 17 de setembro de 1933. De familia moi humilde chegaría a realizar, sen rematalos, estudos de Filosofía e Humanidades.Sobre os anos setentainstálasenaFerreríanun quiosco. Coñeciámolo como Gelucho, aínda que tamén había quen con mala ideareferíase a el comoo Chepas, pola xiba e o aspecto maltreito do seu corpocomo consecuencia dunha lesión na columna vertebral que o tivera paralítico durante cinco anoscando novo. EstePontevedrés de A Piolla, era unha persoa amable e próxima cos nenos, moitos acudían a el fuxindo do mal carácter de María.Segundo puiden saber, grazas a información de José Fernando González Agra, formaba cuadrilla no bar Pajariño –que despois sería El Coralín,– e chamábano Marriños.A xente lémbrano moi espelido e con grandes dotes de orador.Xa de neno mostrou un grande interese pola poesía; compoñía poemas para as Festas Florais do primeiro de maio onde acadou premios durante anos. Xuntando versos chegaría a publicarvarios poemarios.
Meu paitrouxoun día a casa un destes libros de poemas de Celestino Puga que mercara no rastro dos domingos.Fíxome ilusión e deseguido comecei a lelo.Leva por títuloChorose recolle composicións entre os anos 1948 a 1978. A portada do libro é moiinxenua,con bágoas caendo do título da obra e sobre a silueta dunha tumba, o fondo é rosáceo. Leva unha pequenadescriciónbiográfica e crítica do poeta Alfonso Meijueiro Rodríguezasí como un breve prólogo do propio autor. Nunha páxina sinálase a axuda da Caixa de Aforros Municipal de Vigo para a súa publicación.
LendoChorosun decátase da melancolía que o autor verte nas súas composicións a través de temas como a dor, a angustia vital ou o intimismo. A relixiosidade mediante un persoal cristianismo xoga así mesmo un papel importante no libro. Tamén é recorrente na poesía de Gelucho a denuncia social e a reivindicación da xente do común, así como o canto a Galicia e ao seu rico patrimonio.
Das súas influencias el mesmo destaca a de Rosalía de Castro. Segue formulas plenamente clásicas, Celestino Puga síntese cómodo nas estrofas de catro versos onde a rima consoante, a máis predominante, alterna nos versos pares. Característico é o retrouso que emprega no comezo de cada estrofa. No tocante á linguaxe o libro denota un galego falado, particular, fuxidío de canóns ortográficos. Unha lingua que se sente persoal e compártese co lector. Outros títulos de libros deste quiosqueiro poeta que puiden rescatar seríanVivencias,Senderos, ouEsencia de musa, este último con ilustracións de Lubiáns
Velaquí dous esbozos de dúas vidas importantes na intrahistoria pontevedresa. Ás veces acórdome de Maria a do Carrillo e mais do amigoGelucho; como se levarían entre eles?,cales eran as súas afeccións e inquedanzas? Véxome de neno, bulideiro e preocupado en adquirir as doces viandas, sen tempo para leria. Hoxe dedicaríaalgún minutomáis en coñecer a quen xa forman parte da miña memoriada infancia.
Máis información sobre Celestino Puga ” Gelucho” :
VÍA XIX, o seu paso por LEBOREI
Os PP Franciscanos e o Concejo alborotados pola auga de San Mauro, 26/09/1697
Trazado de ferro
Muro na vagoada
Almenara en A Meán
Conducción do Pontillón a Depósito de Lérez
Restos do trazado cubertos por maleza
O Roque de Cerponzóns 