ESTE ANO TEN QUE IR A BUSCAR O CUCO…

Agustín O Mandila, Marcelino O Portugués, Pepe O Peneiras, Manolo O Lobo, Juan de Bernalda, Antonio O Chelo, Angelito de Pidre, Pepe O Toco e Juan O Becho.

Esta era a lista que todos os anos anotaba na taberna da Rons, Pepe O Peneiras, escribíaa nun papel de estraza que lle pedía a Carmen a taberneira.

A lista dos nomes que están ao principio deste relato estaba relacionada con aqueles homes, que por diferentes motivos, non chegaron a ter fillos.

A lista preparábaa todos os anos polas mesmas datas, a mediados do mes de Marzo, uns días antes da chegada do cuco.

Pero porqué motivo O Peneiras empeñábase en sinalar cada ano a un da lista para encargarlle o “traballo” de ter que ir buscar ao cuco ?

Nin que dicir ten que a aqueles veciños da lista non lle era do seu agrado cando O Peneiras comezaba a escribir a lista, ademais sempre esperaba que estivesen un bo número deles na taberna e cando comezaba a escribir, ao mesmo tempo poñíase a dicir os nomes en voz alta, para que todos os presentes decatásense, o cabreo dalgúns estaba asegurado.

Pero porqué o cuco? Que relación tiña o cuco con aqueles homes?

Por aquel entón eu o único que recordo do cuco era o escoitalo pola Rons, velo era imposible, excepto aquel cuco do balneario que daba as horas e que vía todos os días que pasabamos de vacacións na Vila do Carballiño.

Pero aquel cú cú á tardiña, o auténtico, preto da miña casa, era sempre habitual, cousa que desgraciadamente levo xa moitos anos sen escoitar.

Lendo un artigo de José Manuel Pedrosa, relata que “el cuco y su canto han sido, sin duda, uno de los animales y uno de los signos más insistentemente asociados, en la tradición folclórica española y paneuropea, al equinocial y complejo tránsito (no solo desde el punto de vista climático, sino también desde el punto de vista simbólico y ritual) del invierno a la primavera.

E é que o cuco, co seu canto, para os nosos veciños que traballaban o campo, era como un pregoeiro que anunciaba o pasar do mal tempo e daba paso á mellor época do ano.

Pero o cuco tiña outras connotacións que non eran precisamente positivas, pois por unha banda, todos sabemos que este paxaro de sempre foi asociado á fraude e á rapiña, pois como ave parásita, lanza ao chan os ovos de niños alleos e introduce os seus para que sexan empollados por outras aves. Tamén en moitos lugares, o cuco

asóciase ao adulterio e ao deshonor del derivado, ata o extremo de que en diversas linguas europeas o nome do cuco (ou algún derivado do seu nome) converteuse en sinónimo de cornudo.

No artigo que vos comento, aparecen unhas cancións, que dan pé precisamente a asociar o cuco con cornos e maridos mansos, dando lugar o porque O Peneiras relacionaba o cuco cos homes sin fillos, él incluido 😜.

EL CUCO Y EL ZAMACUCO

CANTAN EN EL MES DE MAYO

Y EL CABRON DE MI MARIDO

NO HA CANTADO EN TODO EL AÑO.

Esta es otra canción:

ERES COMO EL CUCO, NIÑA

PÁJARO QUE NUNCA ANIDA

PONE EL HUEVO EN EL AJENO

Y OTRO PÁJARO LA CRÍA

38- UNHA CEA DE COLLONS.

Daniel levaba días tramando unha cea na taberna da Rons, achegábanse as festas do patrón é a ocasión era propicia…

Naqueles anos as festas celebrábanse no día propio de San Vicente, o ano en que sucedeu isto que vos vou a contar foi no 1973.

Seguramente unha gran maioría dos veciños de Cerponzóns que len o meu blogue coñeceron a Daniel Cochón, para min foi un personaxe único, a súa retranca era tal que non vin outra persoa igual, como dicimos agora, Daniel era un crack.

Daniel sempre estaba a tramar algo, a taberna da Rons fué testemuña de moitas anécdotas protagonizadas por él.

Esta anécdota que cumple agora 50 anos é vos vou a contar lembrábaa vagamente, pero coa axuda da miña irmá (implicada xunto á miña nai no desenvolvemento da anécdota ) cóntovos o sucedido un par de días antes da Festas Patronais.

Unha de tantas noites de chiquiteo e partida de cartas na taberna, comentábase que pronto chegaban as festas e que había que ir preparando o carneiro para os tres días de festas.

Na miña casa habíamos mercado un carneiro coa intención de telo a punto para o Patrón, así que meu pai comezou a comentar que se podía facer unha lista de veciños que tamén ían preparar carneiro para eses días e podíase chamar a Angelito, un matachín veciño da mesma parroquia do meu pai, Campañó.

Daba a casualidade que Daniel era íntimo amigo de Angelito e pareceulle moi boa idea, así cuns cuantos carneiros para matar no mesmo día faríalles un bo prezo. Daniel, elevando aquela voz especial que tiña, dixo:

-Imos tomar nota de todos aqueles que queiran matar o carneiro para as festas, Carmen encargarase de anotar os nomes e despois xa me pasa a lista para poñerme en contacto con Angelito, é xa de paso que falo con él trato de poñer día e hora para cada casa que teña que pasar.

Aquel día estaba presente D. Benito, o cura da parroquia, asiduo á taberna para tomarse a súa cunca de viño tinto e xogar unhas partidas ou xogar unha partida e tomar varias cuncas, que tanto monta Isabel como Fernando jajaja.

-Á min xa me podes anotar, que este ano teño invitados, dixolle D. Benito a Carmen a taberneira.

Daniel chamou a Maricarmen, a filla da taberneira e díxolle que comezase a escribir nunha folla todos aqueles que quixesen matar o carneiro para as festas…

-Rapaza, dixo Daniel, toma nota, fala cos que entren estes días na taberna, pero unha semana antes das festas teñen que estar todos o que queiran anotados para que lle vaia a súa casa o matachín, mira ben o que che digo! Faime as cousas como teñen que ser! Oiches?

Cando Daniel falaba co xesto serio, levantaba a voz e poñíase todo colorado, quería que o escoitaran, ter todo controlado e sin fallo.

Maricarmen contestoulle que non se preocupase, que así o faría.

Uns días despois Daniel falou con Angelito, dixolle que tiña un traballo para él, que había uns cantos carneiros que pasar polo coitelo. Eles dous víronse na feira do Mosteiro, o señor Daniel comentoulle que tiña bastantes cartos que gañar nun día e que xa podía ir facéndolle un prezo, para chegar a un acordo o mellor que había era falar do tema a tratar tomando uns viños.

Señor Daniel, a vida anda moi cara, estou cobrando o mesmo desde fai cinco anos, non subín nada e como comprenderá ir desde Campañó ata Cerponzones xa ten un custo que non llo vou a cobrar.

Trampa, eres unha trampaaaa, ainda me ganas a min ! Que non subiches nada? Anda, anda, que ben sei o que cobras por Lérez e por Alba e por aquí o ano pasado cobrabas o dobre, trampaaaa, que eres un trampaaa.

Entre chiquita e chiquita que iban baixando na taberna, situada precisamente á beira da feira do Mosteiro, chegaron a un acordo.

E nesto que Daniel, de volta a casa, xa comezou a cavilar para preparar unha cea con todos aqueles que se anotasen na lista, tiña na súa cachola unha boa preparada e tiña xa pensado o menú que non iba deixar a nadie indiferente…

Ao chegar o día definitivo para saber cantos se habían anotado, Daniel chegou á taberna e pediulle á miña irmá Carmen que lle lese cantos estaban na lista.

Bos días señor Daniel, mire, son os seguintes : D. Benito, o señor Agustín O Raposo, señor Emilio O Calvete, Joaquín O Carrapuzo, meu pai e de momento ninguén máis.

Ben poucos son, bo, entón con eses que tes na lista, máis o teu marido Gonzalo, o meu fillo Pepe e mais eu, imos cear aquí o sábado que ven. Onde está tua nai ?

Na cociña, preparando a cea.

-Dille que veña un momento.

Maricarmen foi en busca da súa nai e díxolle que saíse un momento, que seu primo Daniel quería falar con ela.

Ola Daniel, que me queres?

Mira Carmen, vou convidar a cear aos que se anotaron na lista, quero que me prepares unha mesa para oito no reservado. Eu traereiche o material que imos a cear, ti terás que preparalo en filetes, adobalo e empanalo, de paso fas unhas fontes de ensalada e unhas patacas fritas.

Bueno vale, que vas traer logo, carne de tenreira ? Preguntoulle Carmen.

Vou traer un manxar, pura manteiga, pero vós as dúas caladas, xa veredes…as dúas mulleres quedaron pensativas…

E chegou o día, Angelito o matachín chegou temprano a Cerponzóns e foi pasando casa por casa e matando os carneiros, de paso tiña un recado de parte de Daniel, nunha bolsa tiña que ir gardando as criadillas de todos os carneiros que ía pasando polo coitelo.

Ao rematar, Pepe, o fillo de Daniel, tiña un encargo de parte do seu pai, xa estaba a esperar a Angelito para recollelas criadillas e levarllas as Carmens da Rons, a sorpresa das dúas mulleres cando chegou Pepe con aquela bolsaza de criadillas xa vos podedes imaxinar.

Ao pouco tempo chegou Daniel, explicoulles de novo como tiñan que preparalas é entre gargalladas marchouse para a súa casa.

As mulleres, meteron as criadillas na nevera e calaron a boca, no comentaron nin cos maridos, nin conmigo tampouco jajaja.

Ao chegar a noite, mentres xogaban ás cartas, Daniel comentoulles aos da lista, que estaban convidados a cear o día seguinte, que Carmen xa tiña o menú preparado e que as dez da noite terían que estar alí todos, que non se fosen a retrasar ningún, porque entón pagaban o prato.

Ningún deles puxo inconveniente, unha cea gratis na taberna dá Rons, quen ía negarse !

Chegou o día e sobre as nove e media da noite comezaron a chegar os invitados á cea, os primeiros foron Daniel e o seu fillo Pepe, querían ver como ía a preparación do menú…

-Que tal Carmen, como vai iso ? Daniel entrou na cociña para ver como ía a cousa…

Pois xa ves, toda a tarde a miña filla pasouna fileteando, mira que non hai bistecs aquí, Jasusdiormío! Agora mesmo empezarei a fritilos, as ensaladas xa están e as patacas mondadas e listas para pasar pola tixola.

Volveu Daniel para a barra da taberna, non quería que chegasen os invitados e víseno que estaba na cociña, axiña comenzaron a chegar os convidados…

Chegou o cura, D. Benito, aos poucos minutos apareceron o señor Emilio Calvete e Agustín O Raposo.

Uns dos últimos en chegar foi meu cuñado Gonzalo, un pouco antes fixerao Joaquín O Carrapuzo.

Comezaron a xuntarse na barra e mentres non os avisaban para cear, tomáronse unhas chiquitas e falaban das festas, das orquestras contratadas para o patrón, de que se iban vir as barcas e os do tiro o pichón, do tempo que iba facer e tamén tiñeron tempo de falar do último combate de boxeo de Urtain, tema deportivo de máximo interese naqueles anos.

O pouco, miña nai comezou a chamalos para que fosen pasando ao reservado, lugar habitual onde almorzabamos, donde comiamos e ceabamos os da casa.

Fóronse sentando e ao momento, miña irmá e a miña nai (as dúas todas serias) foron colocando as bandexas, primeiro as ensaladas, despois as patacas fritas e por último aquela montaña de bistecs rebozados que fixo a máis dun quedar un tempo coa boca aberta.

Comezaron a cear e ninguén poñía peros ao menú, os bistecs baixaban nun pis pás, jajaja. Daniel observaba un por un dos comensales, deixou que repetiran…

É a metade da cea, Daniel, comezou a preguntar aos alí presentes :

D. Benito, que tal están os bistecs ?

-Ben, mui ben, mui ricos, parecen manteca. O cura era de bo dente, sí él o decía é que era verdade…

Pois coma, que come do seu, contestoulle Daniel.

Emilio, que tal todo ?

-Ben, ben

Pois come, que comes do teu.

-Agustin, gustanche os bistecs?

-Gustan, están cojonudos !

Pois come, que comes do teu, jajaja.

O que máis e o que menos comezou a estrañarse, non entendían o porqué Daniel preguntáballe a todos o mesmo e o que máis lle chocaba era aquela resposta : come, que comes do teu…

O primeiro en mosquearse foi D. Benito, poñía unha cara de estrañeza, como dicindo que é o que estarei a comer entón para que Daniel diga iso ? E a que virán esas risas ? Ainda así seguía comendo…

Agustín ao ver que Daniel ría tanto e repetía a mesma frase con Juan e con Joaquín, erguíase da mesa todo encabuxado e preguntaba :

-Que estamos a comer? Que nos distedes a comer ? Contesta Daniel ! Mira que vou a casa e traio a escopeta e lévome por diante a todos os que esteades compinchados! Carmen ! Donde andas? Ven aquí!

Daniel non paraba de rir, o seu fillo Pepe igual, a miña nai e a miña irmá estaban na cociña, non aguantaban coa risa, non sabían como poñerse, houbo un momento que se foron as dúas para a taberna, pero non tardaban moito en entrar de novo no reservado por verlle as caras a todos, incluídos a do meu pai e a da meu cuñado Gonzalo. Mentres tanto eu sentado nunha cadeira da taberna vía unha serie na televisión, escoitaba uns berros, pero como era habitual que de cando en vez discutían por calquera cousa, non lle fixen moito caso ao que estaba a acontecer no reservado.

Mentres tanto, os homes seguían querendo saber que era o que estaban a cear, cada vez máis encabuxados e de cando en vez baixaban os santos xuntos, aínda que estivese D. Benito presente, jajaja. Meu pai chamaba pola miña nai para querer preguntarlle que cociñaran…aquilo eran os chotis jajaja.

Entón Daniel pediu silencio e comezou a preguntarlles os convidados, Daniel todo serio, comezou por D. Benito:

D. Benito, onte foron pola súa casa para sacrificar o carneiro ?

-Si, así foi, si.

Agustín, e a ti, tamén che foron onte?

-Si, tamén.

Supoño que aos demais tamén foi Angelito polas vosas casas, verdade ?

Todos asentiron, e de súpeto Daniel dilles :

POIS O QUE ESTADES A CEAR SON OS COLLONS DOS VOSOS CARNEIROS ! Jajajaja

Xa podedes imaxinarvos o balbordo que se montou, Agustín fixo ademán de ir á súa casa para buscar a escopeta e cargarse primeiro a Daniel, D. Benito non saía do seu asombro, Emilio O Calvete, dicía:

Me cajo en díes, mira que nola meteches de carallo!

O meu cuñado, todo serio, comentaba que él non sabía nada, que a súa muller non lle dixera nada do que se iba a cear, que fose enganado como os demáis.

Meu pai, outro tanto do mesmo, os demáis non lles crían claro, Joaquín escachaba de risa e suxeitaba a Agustín para que non fose buscar a escopeta, aquilo era tal a que se montou que eu xa estaba no medio da disputa para querer saber de que ía a cousa jajaja.

Nisto que as dúas Carmens, con bágoas nos ollos de tanto rir, para calmar os ánimos, achegáronse a eles e preguntáronlles :

Á ver unha cousa, gustouvos a cea, estaban ricos os bistecs ?

Si que estaban Carmen, contestou Daniel, ou non ves que non quedou ningún ! Jajaja

Pois entón, acabouse o problema, quen quere café?

Trae cafés e unhas copas de aguardente ou do que queiran estes homes, que son merecedores diso, jajaja, contestoulle Daniel.

Ah! Oiches, a Don Benito tráelle Cointreau, que é bo para digestión jajaja.

Despois duns cafés e unhas cantas copas e por encima a queimada que fixo Joaquin, o que máis e o que menos tiña unha boa melopea, Agustín, aínda co cabreo encima, dicíalle a Daniel :

-A cea non estivo mal, estánche ricos os carallos dos collons, pero iso avísase antes carallo.

Ao final, remataron todos amigos e a cousa quedou como unha anécdota máis de tantas e tantas que sucederon na Taberna dá Rons.

Eran as cinco da mañán, estaban todos con unha boa melopea encima, remataron xogando o chinchimoní no mostrador da taberna, baixaron todalas botellas de cava, non quedou unha enteira.

NOTA: Pero sabedes unha cousa, o primeiro en probar eses bistecs rebozados fun eu, a miña nai e a miña irmá antes de poñerlle a cea aos invitados de Daniel, déronma a min, si, así como volo conto.

Á hora de cear a miña irmá preguntoume se me apetecían uns bistecs rebozados, eu contesteille que si, que xa estaba tardando, sempre me gustaron, como diría hoxe en día calquer raparigo: me rechiflan! Así que me puxeron dous e dispúxenme a comelos, mentres os comía elas dúas só facían mirar para min e rirse, ao acabar de comelos preguntáronme se me gustaban e se quería repetir, eu contesteille que si e veña outros dous e veña risas…

Despois pasou o que pasou.

17- SETE PESOS.

Esto que vos vou contar seica pasou fai uns anos, a principio dos anos setenta do pasado século, de todas formas teño que asegurarme, pero mentras tanto digamos que é un conto…

Resulta que iba un día o cura D. Benito subindo as escaleiras que van da casa do caseiro o atrio e nada máis chegar arriba, D. Benito chamou por Juan, o raparigo que estaba naquel momento facendo a función de sacristán.

Juan estaba xogando a pelota cos rapaces que se xuntaban os días de misa na finca da antiga escola de Carballo, hoxe en día coñocida pola Casa do Pobo.

Ven aquí, Juan, ven aquí, dicíalle o cura D. Benito ao sacristán.

Juan achegándose ía preguntandose que presa tería o cura, precisamente cando estaba xogando a pelota, que sería o que quería aquel home para chamar por él daquel xeito.

-Tí eres home de ben ? Preguntoulle D. Benito.

– Ai señor ! E pregúntamo? E digo eu, haberá home máis leal e mellor servidor ca mín? Si San Vicente falase, poderíalle dicir se son de lei ou non.

– Pero como San Vicente non fala, e penso que fai ben, fágoche eu a pregunta.

– Ave María, Don Benito ! As súas palabras danme moito que cavilar. Seica ten vostede algunha dúbida sobre a miña honradez ?

– Coméntoche Juan : hoxe estiven a recoller os cartos da boeta de ánimas, e notei que non había nin a metade do que tiña que haber. Quen colleu os cartos do peto ? (A cantidade de diñeiro que o cura recollía semanalmente era prácticamente sempre a mesma, cada fregués sempre daba a mesma esmola, polo cal, D. Benito estaba seguro de que faltaba unha certa cantidade de diñeiro considerable comparando coas anteriores semanas).

Juan, rascou a cabeza fortemente e despois de vacilar como quen vai a chapuzarse na auga fría en pleno mes de Xaneiro, dixo :

– Pois mire, señor cura : a verdade é a verdade e non hai outra, e por dicir mentira non me vai de abrir as portas o demo. Onte pola mañá quitei sete pesos da boeta.

– Gandulo ! Mal sacristán, herexe ! …Roubar dese xeito ás ánimas do purgatorio !

– Eu roubar ? Iso non é certo ! Faga o favor de escoitarme, pola nai que o pariu, e verá que como non foi un roubo.

– Resulta, que o sacristán de Campañó, debíame sete pesos desde fai catro anos. Como non tiña forma de enviarmos, decidín escribirlle dicíndolle que metese na boeta de ánimas da súa igrexa sete pesos, que eu os collería da boeta de aquí.

– Mala centella che parta !

– Pero señor cura… As ánimas perderon algo con iso ?

– Juan, as ánimas de Campañó nada teñen que ver coas ánimas de Cerponzons: son autónomas.

– Cando queiras virar ou cobrar un xiro, vas a casa do carteiro de Alba, porque se non, coas túas filosofías e descubrimentos comerciais eu son o que vai quedar como as ánimas do purgatorio.

NOTA : Teño que saber en realidade si foi verdade, no ano 1921 había un conto de M. Lugris Freire mui parecido, quedárei con Juan para tomar un viño e de paso preguntolle jajaja.

CONTOS NA LAREIRA (34) O TROLE

RECORDANDO O TROLEBÚS 

Imaxinádesvos o duro que sería ir andando cunha carga na cabeza desde a nosa parroquia ata o centro de Pontevedra ?

Imaxinádesvos ás nosas nais e avoas ir andando con choiva, vento, frío , calor etc…cargadas de cousas, tanto de ida coma de volta  ?

Naqueles anos unhas das necesidades que máis botaban en falta os nosos antepasados non cabe dúbida que era o medio de transporte, lograr que chegase o máis preto posible o tranvía , máis tarde o trolebús e despois o autobús sería sempre una das peticións máis demandadas…..
 Nos anos 20, os veciños de Cerponzóns reclamaban que o tranvía da época chegara máis cerca da nosa parroquia para que as comunicacións con Pontevedra fosen mais doadas, recordade que nesas datas non habia moitos coches particulares, e os nosos veciños cada vez que tiñan que ir a capital moitos deles iban andando, o cal supoñia perder todo o dia…

COPIA DO ARTÍCULO QUE SE REFIRE Ó TEMA:

ORZAN; AÑO XI Nº3226; 21 DE OCTUBRE  DE 1928

AMPLIACIÓN DEL TRANVÍA:

Firmada por los presidentes y secretarios de las Sociedades Agrarias de las parroquias de Campañó, Alba y Cerponzons, los curas párrocos de las mismas y los maestros de las dos últimas, se dirigió una instancia al presidente del Consejo de Administración de la Compañía “tranvías eléctricos de Pontevedra”, pidiendo se lleve hasta el empalme de la carretera de Santiago con la de Cambados,  la línea del tranvía eléctrico cuya concesión está hecha actualmente hasta el lugar de La Ferreira.

Se alega en la instancia que las importantes parroquias de San Pedro de Campañó, Sta. María de Alba ,  San Vicente de Cerponzóns, Curro, Portela…, etc, tiene en su afluencia a la capital, como punto de necesaria convergencia, el empalme citado y se considera que el nº de viajeros desde el referido punto a Pontevedra habría de ser considerado dado el crecido número de personas que diariamente circulan por el referido empalme ya descendentemente hacia la capital, ya ascendentemente hacia ferias tan importantes como las de Mosteiro, S. Antoniño etc.”

Anos máis tarde, xa funcionando o trolebús, e con parada en Alba, pídese por parte da Asc. De Veciños O Chedeiro unha ampliación de paradas que teñan como destino a parroquia de Cerponzons, o 30/12/1995 dase conta na Asamblea ordinaria de que desde as empresas CASTROMIL e GARRIDO opoñense a concesión de ampliación do percorrido Alba/Hermida, que se encargaba a empresa Autobuses de Pontevedra S.A.
Foi no mes de Marzo do 1996 cando a Asociación presenta un recurso ordinario na Conselleria de Obras Públicas contra a resolución denegatoría dos Autobuses de Pontevedra S.A. para poder ampliar o seu percorrido ata o lugar da Hermida.

Desde a Asociación hai un socio ( Ramón Iglesias Barreiro) que solicita que se acuda o Concello para que apoíe a iniciativa solicitada.

Encontrei varios artigos relacionados co trole  :

DIARIO DE PONTEVEDRA. 

Trolebús: Ómnibus de tracción eléctrica, sin carriles, que toma la corriente de un cable aéreo por medio de un trole doble. La definición de la RAE aparece un poco más detallada en la Wikipedia: también conocido como trolley o trole, no hace uso de vías especiales o rieles en la calzada, como el tranvía, por lo que es un sistema más flexible. 

Y los defensores de las energías verdes añaden que es «silencioso, cómodo, rentable, limpio y respetuoso con el medio ambiente».

El 15 de diciembre de 1943 se inauguró la línea de trolebuses entre Pontevedra y Marín, de ocho kilómetros de longitud. Habían instalado el tendido eléctrico los empleados de la empresa Lago de Vigo y el billete costaba 60 céntimos.

Acto de bendición, Decembro de 1943

Los seis primeros vehículos fueron adquiridos en Londres gracias a las gestiones realizadas por el duque de Alba, entonces embajador en la capital británica. Se trataba de unos Leyland de un solo piso que se conocían como ‘chinos’, porque su destino original era la ciudad oriental de Cantón.

El éxito de aquel sistema de transporte fue tal que una década después, en 1955, se puso en marcha una segunda línea entre el centro urbano y la parroquia de Lérez; dos años después se prolongó hasta A Ferreira y en 1962 Alba se convirtió en fin de trayecto.
Los ‘chinos’ se vieron reforzados en 1961 con una partida de ocho trolebuses de dos pisos (BUT, Q1), de segunda mano, aquiridos a la London Transport tras una operación no exenta de contratiempos de la que también se benefició la ciudad de Valencia.

Llegaron al puerto de Marín el 25 de febrero a bordo del buque alemán Ana Oldefor y tanto su desembarco como su posterior puesta en funcionamiento se convirtieron en todo un acontecimiento. Eran muy distintos a sus predecesores, más altos, más modernos, más molones…

Con el paso del tiempo, los troles acabaron convirtiéndose en un símbolo. No se entendía una visita a Pontevedra o Marín sin viajar en ellos e incluso se organizaban excursiones ex profeso desde ciudades limítrofes para admirarlos y disfrutarlos.

La compañía que explotaba las líneas de trolebuses, TEP, fue absorbida en 1977 por Transportes La Unión. Ese mismo año fueron comprados a Valencia 17 vehículos para sustituir a los ingleses de dos pisos.

EL ADIÓS 

Pero el material fue envejeciendo y el mantenimiento se redujo a la mínima expresión (la apuesta de futuro eran los autocares a gasoil) y en 1988 se suprime la línea plaza de Galicia-Lérez-Alba. Al año siguiente, el 31 de agosto de 1989 el trolebús número 102, modelo BUT-Macosas, entró en las cocheras de Mollavao y nadie volvió a saber de él. Fue el último trolebús de España.

Con él no acabó el servicio (empezaron a funcionar los autobuses) pero sí un recorrido sentimental de los últimos 46 años por Pontevedra, una ciudad que hizo del trole casi una seña de identidad para tres generaciones. El periodista Manuel Jabois recordaba en 2009, coincidiendo con el vigésimo aniversario del adiós, que en el trole «fue donde se hizo famoso el grandísimo John Balan, improvisando su espectáculo en la parte trasera del vehículo para deleite de un público entregado. Fue, su lenta desaparición, uno de los últimos resquicios de la Pontevedra de la posguerra que se conservaba entre postales de blanco y negro».

Héctor Poderoso García es un coruñés de 41 años apasionado por los trolebuses, hasta el punto de que a finales de los ochenta se desplazo a propósito hasta Pontevedra para fotografiarlos y viajar en ellos.

No siempre nos queda claro que para cambiar las cosas no es necesario perderlas. Algo así volvió a pasarle a los pontevedreses hace ahora 25 años, cuando el trolebús 102, azul con techo blanco, realizó su último viaje a las cocheras. Unos saludaron la extinción de lo que consideraban sinónimo de avería y tardanza. Los menos hasta participaron en una manifestación que encabezó el político Camilo Nogueira en defensa de un transporte colectivo ecológico, silencioso y rentable.
En los años ochenta Pontevedra era ya la última ciudad de España en contar con este sistema de transporte.

FARO DE VIGO :

Ya entonces, como recuerda el estudioso de los trolebuses Héctor Poderoso García, “había una conciencia entre la población a favor de la conservación del medio ambiente y en defensa de transporte que no produce contaminación acústica; a los pontevedreses no se les dio ninguna explicación de por qué fueron retirados”.

Más aún, el experto explica algo que debió hacerse público en su momento: unos meses antes de la supresión la empresa recibió una oferta que parecía irrechazable, “unos fabricantes extranjeros le propusieron renovar la flota de troles clásicos por trolebuses modernos y articulados con plataforma a nivel del suelo para el acceso de carritos de compra, de bebés, personas con movilidad reducida etc”, explica el investigador.

Esta más que generosa oferta se rechaza, sencillamente, por oscuros intereses económicos que alguien se encargará de probar algún día. Por el momento, los expertos indican que “lo que si está claro es que los políticos de la época se empeñaron en decir que estaban viejos, que eran muy antiguos, que exigían mucho mantenimiento”.

La disculpa final fue un cambio de sentido del tráfico en una calle… Y a la ciudadanía no se le contó jamás la oferta de los fabricantes extranjeros, que habría hecho que Pontevedra fuese hoy una de las cerca de 230 ciudades europeas que cuentan con este sistema de transporte.

¿Cómo sería hoy el trolebús capitalino? Un buen ejemplo son los 6 troles de diseño futurista que TVR Castellón acaba de encargar a la compañía checa Skoda Electric: vehículos de 12 metros con un frontal que evoca un tranvía, con nuevos estándares de confort interior y baterías de alimentación independiente para que puedan circular por trayectos sin tendido.

“En Europa se les conoce como trolebuses híbridos o bimodales”, destaca Héctor Poderoso, “son vehículos de última generación que llevan acopladas unas baterías por si acaso se avería el motor eléctrico o se va la luz puedan seguir funcionando convertidos en autobuses”.

Esta batería acaba precisamente con dos de los principales problemas del trole a los que aludían sus críticos: la necesidad de estar permanentemente conectado a la catenaria o la interrupción del servicio en caso de un parón del suministro.

O Trole visto dende a Cafeteria Las Torres.

Eran, conviene reconocerlo, episodios bastante frecuentes desde que el 15 de diciembre de 1943 se había inaugurado la línea 1, Pontevedra-Marín. 

La adquisición de los mismos no había sido fácil e intervino Francisco J. Sánchez Cantón ante el duque de Alba, entonces embajador de España en Londres, para cerrar la operación. “La dificultad procedía de que se consideraba que los chasis de los trolebuses eran material de guerra”, indicaba en 1994 el catedrático José Ángel Fernández Arruty, cuyo abuelo paterno, José Fernández Tafall, fue jefe de estación.

Finalmente, la Compañía de Tranvías Eléctricos de Pontevedra recibió los 6 primeros trolebuses, que eran de color blanco y se les apodó “chinos” porque en un principio estaban destinados a la ciudad de Cantón.

Cada 15 minutos salía un trole para Marín y tardaba en llegar a su destino 20 minutos, nada que ver con los tiempos cada vez más cortos que emplean los modernos trolebuses. 

Como ejemplo, recordar que la compañía alemana Siemens ha sido contratada para electrificar un tramo de 30 kilómetros de la autopista que comunica el puerto de Long Beach, en Los Ángeles, con la estación ferroviaria. La previsión es que esta lanzadera esté operativa en julio de 2015 y permitirá que 35.000 trolecamiones conectados a la red recorran a diario el tramo transportando mercancías.

Otra de las claves en la mejora de los tiempos en los trolebuses son los interiores más amplios y cómodos de los nuevos vehículos, que acortan los periodos de acceso y descargas, promoviendo un flujo de ocupación más ágil.

La segunda línea, hasta Lérez, se inauguró en 1955 y siete años después se extendió hasta Alba. Por lo que respecta a los vehículos, Héctor Poderoso detalla que “en 1957 tres nuevos trolebuses fueron carrozados en los talleres de la propia compañía TEP y en 1961 la empresa compra a Londres ocho troles de dos pisos, los BUT Q1, que llegaron al puerto de Marín el 25 de febrero de ese año”.

Tenían capacidad para 70 pasajeros sentados y 25 de pie.

Estos nuevos troles “llamaron enormemente la atención”, indica José Ángel Fernández Arruty, y fue tal el grado de aceptación del transporte que “incluso se especuló con la posibilidad de implantar los trolebuses entre Pontevedra y Sanxenxo”, aunque finalmente no llegó a concretarse el proyecto.

Reportajes de televisión, documentales, alguna película (caso de Botón de Ancla) y numerosas postales convirtieron a los troles en una de las imágenes más simbólicas de la ciudad.


Los trolebuses de doble planta desaparecieron en 1977. “Transportes La Unión estaba absorbiendo a Tranvías Eléctricos de Pontevedra”, indica a este respecto Héctor Poderoso, “y compra la recién clausurada red de Valencia, 17 troles que años antes ya habían funcionado en Barcelona”.

¿Cómo es que Pontevedra puede heredar troles tan antiguos? La explicación está en la mayor longevidad de estos vehículos: “El motor eléctrico tiene una vida media de 30 años”, explica el experto, “mientras que los autobuses al utilizar motores diesel de gasoil tienen una vida media de entre 10 y 12 años, además de emitir todo tipo de gases contaminantes, mientras que los trolebuses no contaminan absolutamente nada y son cómodos, silenciosos y más rentables que el autobús”.

Son precisamente los argumentos de la ciudad de Viena, con 227 kilómetros de tranvía y tendido eléctrico, para sumar 12 nuevos troles con capacidad para 40 personas, adquiridos al fabricante italiano Rampini. La tecnología de recarga más barata permitirá reducir en un 25% los costes de mantenimiento y combustible.

En el caso de Colonia, el objetivo de sus nuevos 8 troles de 18 metros es transmitir una visión futurista de la ciudad, un empeño que ha de conseguir la compañía UDL Bus & Coach con sus diseños.

Puertas amplias, imagen de vanguardia, indicadores que permiten que el viajero siempre tenga un listado actualizado de las rutas para darle opción a cambiar… Nada que ver con aquellos troles que hubo que tunear y modificar las puertas, dado que en Reino Unido se circula por la izquierda, o el pobrecito anciano que aparece en una foto de 1981 desvencijado, esforzándose por llegar silenciosamente a Marín. No debimos perderlos, no hacía falta para cambiar las cosas.


LA VOZ DE GALICIA

Comienza el año en Pontevedra con una subida del billete del trolebús a Marín y a Lérez de más del 12 %, paralelamente al incremento general de todos los transportes públicos. El precio del viaje de Pontevedra a Marín quedó establecido en 37 pesetas y el trayecto Pontevedra- Lérez en 31 pesetas.«La subida sorprendió a los usuarios de este medio de transporte interurbano que, lógicamente no la acogieron con agrado», publicaba La Voz el 11 de enero de aquel año. «Ya han comenzado a surgir las primeras opiniones que reclaman un mejora del servicio de forma que se mejoren las condiciones en las que actualmente se presta», continuaba la noticia.

Los trolebuses, cuya historia está plagada de anécdotas que se recuerdan en los anales de la historia pontevedresa con cierta nostalgia, lejos de ser considerados una reliquia del pasado se habían revalorizado como transporte libre y sostenible, hasta el punto de que por entonces ciudades como Madrid se planteaban su restablecimiento. En Pontevedra se habían implantado en 1943 y se suprimieron definitivamente en 1989.

Era o 03-01-1960 cando se publicaba unha critica pola falta de viseras nas paradas :

VISERAS DONDE RESGUARDARSE LOS USUARIOS DEL TROLE

Pontevedra.-A pesar de todo lo proyectado por la compañía de autobuses de Pontevedra continúan sin construirse “las viseras” donde puedan cobijarse los usuarios de los trolebuses a Marin.

Más de una vez hemos visto como, pese a la lluvia, los usuarios tienen que guardar cola de forma estoica para coger el “trole”. Y al día siguiente tienen que coger cama para curarse del resfriado o de la gripe.

Creemos sinceramente que el que paga tiene derecho a un mínimo de comodidades, y más teniendo en cuenta a las criaturas de pocos años y a los venerables ancianos. Al menos con la perra chica que han aumentado en los billetes debido a la desaparición oficial de los 2 céntimos, podrían construirse uña viseras que, aunque fuesen de lona, evitarían coger el ” trole” hecho un pingajo.

Fai uns anos varios veciños e veciñas comentamos os nos os recordos, estos son algúns:

1-Eu tamén iba no trole a Pontevedra, pero na outra línea porque eu son de Marín. Era un transporte mais ecolóxico que os actuais autobuses e viñan sempre puntuais, bueno, menos cando se lle soltaba o cable que os unia á linea eléctrica e tiña que baixar o conductor a recolocalo. Tiña o seu encanto este trole co seu revisor que che viña a pedir o ticket, pero o mellor do mellor era o que tuña dous pisos e cando eramos cativos sempre nos gustaba ir no piso de arriba

2-Eu sempre me alegraba cando viña un de dous pisos a línea de Alba , por soposto ia para o piso de arriba !

3-Tendrian que volver a ponerlo, que ahora es un asco 😕

4-O q mais me acordo son dos asientos de madeira

5-O que mais me lembro é do traballo que pasaba o conductor cando se lle saían as pértigas do cable, e de como pringaba as mans na graxa. De cando quedaba sen corriente e saías a correr cara ó instituto porque non chegabas a tempo. Son moitas lembranzas!!!!

6-Quen se lembra dun conductor que cando viña el xa sabíamos que chegariamos tarde ? Por certo un bo home , pero lento de carallo……

7-Eu recordo estar nel e marchar a luz e ter que esperar a que volvese para arrancar.

8-Eu recordo que non tiñan pesetas para dar a volta e dábanche un tique polo valor dela..jajaja

UNHA AMIGA DE CAMPAÑÓ ENVIOUME O SEGUINTE RECORDO:

Se fose a ben falar das persoas que tiveron relación co trolebús en Pontevedra, unha desas persoas é a miña avoa Jesusa Paz, nada en Pontevedra no ano 1916. Despois de enviuvar cunha filla de tres anos e outra en camiño tivo que sacar adiante á familia. Traballaba na casa de D. Fabelo, limpando e coidando a súa muller que estaba enferma. Foi este Señor o que a recomendou para entrar a traballar na limpeza das cocheiras en Mollabao. Limpaba as oficinas, os baños e se lle quedaba tempo aínda repasaba os troles. Os meus recordos son de ir e vir no trolebús con ela, día si e día non, sobre todo algunha mañá que ía a cobrar ou facer calquera tarefa porque o seu horario laboral cubría toda a tarde, desde as 15,30 até as 20,00. Mencionar tamén a figura do revisor que subía e baixaba nas paradas que cubrían o percorrido de Pontevedra a Marín pedindo o billete. Este feito sempre pareceume curioso porque o billete o vendía o condutor i eu cría que todo o mundo tiña que entrar pola porta de adiante; máis tarde descubrín que había xente que se colaba pola porta traseira para non pagar. Se tiñan a sorte de que nesa viaxe non viña ningún revisor aforraban o traxecto. Traballou moitos anos e ao finalizar a súa etapa tivo unha xubilación digna e ben recoñecida por todos os compañeiros e compañeiras. A verdade e que foi unha muller rodeada de homes e mantivo sempre a honradez e a honestidade por riba de todo. Tenme contado algún episodio que hoxe estaría considerado de acoso, pero ela sempre tivo a capacidade de manter aos homes a raía. 

Traballaba en horario de tarde porque polas mañás vendía empanadillas e boliños doces na estación de buses do Castromil e a Unión que daquela atopábase na rúa “General Mola”.

O seu día comezaba ben pronto amasando empanadillas e masa para os doces. Logo coa lata na cabeza levaba as viandas ao forno de Acuña na carreteira de Vigo. No tempo que cocían ela volvía a deitarse e aproveitaba para durmir. Recollía a fornada, organizaba a cesta de mimbre enorme que levaba na cabeza facendo un rodete de tea para poder soportar o peso. Regresaba ao mediodía cos cartos das vendas, comía e preparábase para as tarefas da tarde, que como xa ben dixen desenvolvíanse noutro espazo ben diferente. Iso si reservaba sempre as fines de semana para as tarefas de lavar roupa no río. 

Que tempos!. Traballábase derreo  e non sei como facían pero sempre quedaba tempo para saír a rúa, sentar nunha silla e falar, unhas veces do que pasaba no mundo e outras para sacarlle a pel aos veciños.

Enlaces relacionados : https://www.diariodepontevedra.es/articulo/pontevedra/la-ultima-parada-del-trole/201909282003501054093.html

No blog CARRIOLA DE MARIN  :

Con el recuerdo de los “troles” nos viene a la memoria muchos de sus operarios, conductores, cobradores y revisores. Graña, los hermanos Dapena, Blanco… eran los que iban al volante pisando por puntos el acelerador y teniendo mucho cuidado en las curvas que no se soltaran las pértigas de la corriente, o tendrían que salir al exterior, armarse de paciencia, y tirar de las cuerdas hasta conseguir conectar de nuevo a los cables paralelos que alimentaban la energía para mover los coches. Con ellos los cobradores e incluso las cobradoras que se incorporaron en los últimos años a aquel puesto de trabajo. Durante mucho tiempo los cobradores empezaban al principio del “trole” con una carterita en la mano e iban cobrando a los viajeros que permanecían sentados o de pie en las plataformas y el pasillo central aunque estaba prohibido. Cobraban por tramos, no como ahora que es igual ir a Pontevedra que a Cantodarea. Con el tiempo se les instaló una mesita con su asiento en la “popa” del coche y cobraban sin moverse del sitio a los viajeros que entraban por la puerta de atrás, y se iban moviendo hacia adelante con el recibo de su billete pagado en la mano. Y el revisor, aquel uniformado que, sorpresivamente, subía en cualquier parada del medio del recorrido y, con un aparatejo en la mano, iba picando los billetes de los presentes para comprobar que ninguno se había colado por la cara. Hoy, los mastodontes buses que los sustituyeron llevan un conductor que también es cobrador y hasta revisor, y los clientes entran por delante y se van moviendo hacia el centro y la parte trasera del vehículo. Todo al revés.

Prohibido hablar al conductor”. “Prohibido fumar y escupir en el vehículo” “ Prohibido cruzar por delante del trolebús, puede ser atropellado por otro vehículo que Vd. no ve” y junto a estos carteles de prohibición los anuncios de los comercios de Pontevedra y Marín animándote a que compraras sus productos incluso aquel que aconsejaba la visita a un determinado médico para que te consultara las almorranas.