RESTOS ARQUEOLÓXICOS 

 
 
FONDOS ARQUEOLÓXICOS QUE SE ENCONTRARON EN CERPONZÓNS
(HOXE EN DÍA ESTÁN NO MUSEO PROVINCIAL)
 
 
 
 
Catalogación :
Objetos Nº inventario 015198
Designación Materiales de excavación
Título :
CERÁMICA COMÚN ROMANA. DEPÓSITO DA DELEGACIÓN PROVINCIAL DE CULTURA
CERPONZÓNS (PONTEVEDRA)
Descripción : 13 fragmentos de cerámica común romana.( 22/01/1999)
Hallazgo Pontevedra, Cerponzóns, San Vicente, Outeiro. Vigario 1998
Notas: Recogido por los servicios técnicos de la Delegación Provincial de Cultura de Pontevedra. Cronología Época Galaico Romana
Derechos Entidade Consellería de Cultura e Deporte.

Xunta de Galicia

 
 
 
Catalogación :
Objetos Nº inventario 015199
Designación Fragmento\cerámico
Título :
FRAGMENTO DE TERRA SIGILLATA, CERPONZÓNS (PONTEVEDRA)
Descripción : Fragmento de borde de vaso de terra sigillata, 22/01/1999.
Hallazgo Pontevedra\Cerponzóns, San Vicente,Outeiro. Vigario.1999
Categorías Fondo arqueológico Colecciones
Notas: Recogido por los servicios técnicos de la Delegación Provincial de Cultura de Pontevedra.Cronología ÉpocaGalaico Romana
Derechos Entidade Consellería de Cultura e Deporte.
Xunta de Galicia
 
 
Catalogación :
Objetos Nº inventario 015200
Designación : Tégula
Título : FRAGMENTO DE TÉGULA ROMANA. CERPONZÓNS
Descripción : Fragmento de tégula romana, 22/01/1999
Categorías Fondo arqueológico Colecciones
Hallazgo Pontevedra\Cerponzóns, San Vicente,Outeiro. Vigario.1998
Notas: Recogido por los servicios técnicos de la Delegación Provincial de Cultura de Pontevedra.Cronología ÉpocaGalaico Romana
Derechos Entidade Consellería de Cultura e Deporte.
Xunta de Galicia
 
 

 


   
 
Catalogación :
Objetos
Nº inventario 015245
Designación : Materiales de excavación
Título : SONDAXES ARQUEOLÓXICAS NO LUGAR DE VIGARIO, SAN VICENTE DE CERPONZÓNS (PONTEVEDRA).
Descripción : Lote compuesto por Cerámicas: Cerámicas Finas Romanas ( Sigillata Hispánica), Cerámica Común Romana, Cerámica Industrial Romana( fragmentos de dolia, tégulas, ímbrices, ladrillo y pondus) Cerámicas medieval, moderna y Contemporánea. Hierro: 2 Clavos y objeto indeterminado Bronce: Moneda y objeto indeterminado
Categorías Fondo arqueológico Colecciones, 04/05/1999
Pontevedra\Cerponzóns, San Vicente,Vigario.1999
Sondeo Notas: Dirección:Eduardo Rodríguez Saiz.
Cronología ÉpocaGalaico Romana Medieval Moderna Contemporánea Indeterminada
Departamentos Data Arqueología 04/05/1999
Derechos Entidade Consellería de Cultura e Deporte.
Xunta de Galicia
Resolución Consellería de Cultura 12.02.1999
Estado Data Conservación\Regular 04/05/1999
Entregado por D.Eduardo Rodríguez Saiz

Materiales Tipo material CerámicaMetal\BronceMetal\Hierro Numeraciones Número Tipo numera.VIG-99/1-392 Sigla Numismática Notas: Moneda de Bronce, probablemente moderna Sigla: Vig-99/391

 
 
 
 
 
Catalogación :
Objetos Nº inventario 015245-323
Designación Pondus Título : PONDUS. SONDAXES ARQUEOLÓXICAS NO LUGAR DE VIGARIO, SAN VICENTE DE CERPONZÓNS (PONTEVEDRA).
Descripción: Pondus cerámico de forma rectangular, con base plana.
Categoria Fondo arqueológico Colecciones 04/05/1999
 
 
Contexto de campo Sondeo Pontevedra, Cerponzóns, SanVicente.Vigario.1999
Sondeo Notas: Se encontraba dentro de una caja donde pone : Cerámica n. VIII. F. Séptica.Cronología ÉpocaGalaico-romana Departamentos DataArqueología 04/05/1999
Derechos Entidade Consellería de Cultura e Deporte.
Xunta de Galicia
Entregado por D.Eduardo Rodríguez Saiz.
 
 
 
 
 
 
 
Catalogación : Objetos Nº inventario 015245-361
Designación : Fragmento\cerámico Título FRAGMENTO DE TERRA SIGILLATA. SONDAXES ARQUEOLÓXICAS NO LUGAR DE VIGARIO, SAN VICENTE DE CERPONZÓNS (PONTEVEDRA).
Descripción: Fragmento de fondo de un recipiente de terra sigillata con pie anular de sección rectangular. En su cara interior conserva el sello de alfarero
Categoria Fondo arqueológico Cerámica, 04/05/1999
Sondeo : Pontevedra\Cerponzóns, San Vicente, Vigario.1999
Sondeo Notas: Se encontraba dentro de una caja donde pone: Cerámica n. VIII. F. Séptica.Cronología ÉpocaGalaico Romana
Departamento Data Arqueología 04/05/1999 Derechos Entidade Consellería de Cultura e Deporte.
Xunta de Galicia
Entregado por D.EduardoRodríguez Saiz.
Tipo material Cerámica Medidas Tipo medida Valo rUni. medida Parte descrita Longitud 7,00cm Lado más largo Altura1,90 cm.
 
 
 
 
 
Catalogación :
Objetos  Nº inventario 017885
Designación : Materiales de excavación
Título ESCAVACIÓN ARQUEOLÓXICA NO CONTORNO DO CAMIÑO PORTUGUÉS NO LUGAR DE CASTRADO. PK 0+980-1+050. EIXO ATLÁNTICO DE ALTA VELOCIDADE, TR. CERPONZÓNS-PORTELA (PONTEVEDRA).
Descripción : Lote heteroxéneo composto por: -Cerámicas: Olas de borde esvasado e labio plano, Fonte de perfil simple e labio plano con asa de pestana, cuncas, fontes, cántaros, Terra Sigillata Focense, Terra Sigillata Africana Hayes 76, Alcorta GT3, Alcorta GT4, Alcorta O6, Alcorta J2, Alcorta T1, ánforas Almagro 50; Cerámicas locais, común e de importación bizantina, bética e lusitana; Barro negro, pastas negras, grises, ocres, brancas e vermellas.-Líticos: Mans de muíño, meta de muíño circular, resto de talla de sílex sen retoques, prismas, buril, lascas de cuarzo e cantos rodados de granito e cuarzo.-Metais: Anaco de fibela escutiforme de bronce, cabeza de Acus Crinalis, anaco praca de bronce con remaches; varas de ferro, cravos e pezas informes.-Moedas: 1 moeda de peseta.-Materia Orgáncia: 2 anacos de coiro, 3 ósos.-Vidors: 166 anacos de vidro de cuncos acampanados, cores entre verde e amarelo.
 
Departamento
Data Arqueología 2011-03-22
Derechos Entidade Consellería de Cultura e Deporte.
Xunta de Galicia
Estado Data estado Conservación\Regular2011-03-22
Entregado por Dª.Lorena Vidal Caeiro.
Materiales Tipo material CerámicaMetal\Bronce Metal\Hierro PiedraPiedra\ GranitoPiedra \CuarzoPiedra\ Sílex Hueso Cuero Vidrio
Tema Arqueología\Galicia\Pontevedra
 
 
 
(Autorizada a súa publicación neste blog polo Museo de Pontevedra)
 
 
 
 
 
 

4- ENTOLOMA SERPENTIONESANUM

O COGUMELO QUE LEVA O NOME DA NOSA PARROQUIA POLO MUNDO ADIANTE.

Fai dous anos que Jaime Blanco Dios, presidente da asociación Brincabois, descubriu no lugar da BOUZA unha minúscula seta que ata este momento só brotou na nosa parroquia.

A súa lonxitude é inferior a medio centímetro, e o seu descubremento foi inesperado.

Na prensa escrita deuse a coñecer uns días antes da conferencia que tivo lugar o 16/11/2019, na Casa do Pobo.

No xornal La Voz de Galicia esto é o que que se publicaba de mans de ANA BARCALA :

Jaime Blanco Dios.

SERPENTIONESANUM 

Ese es el nombre con el que ha sido bautizada una minúscula seta que brotó exclusivamente en Cerponzóns y que será oficialmente presentada hoy en la Casa do Pobo, en una conferencia con posterior degustación que dará comienzo a las 19 horas. De ello se encargará Jaime Blanco Dios, presidente de la asociación Brincabois y descubridor del hongo hallado en el lugar de A Bouza y que a partir de hoy quedará oficialmente vinculado a Cerponzóns, portando el antiguo nombre de esta parroquia y engrosando su singularidad en los actos de celebración de su milenario. Jaime Blanco hablará hoy de las setas que son comestibles y de las que son venenosas, pero sobre todo compartirá con los asistentes a la charla su entusiasmo por haber descubierto un ejemplar único, con una longitud inferior al medio centímetro. Es un minihongo con características microscópicas y que además se hace de rogar.


Jaime Blanco solo ha localizado dos ejemplares. El primero de ellos en junio del 2017 y el segundo el pasado mes de octubre. Entre ambas fechas miles de infructuosas visitas al lugar exacto de A Bouza en busca del pequeño hongo. «Encontreino por casualidade. Estaba fotografiando outro cogomelo e de repente apareceu este no foco. Tan gracil, tan pequeno e tan atractivo. É habitual que ás veces pasen moitos anos entre a aparición dun exemplar e o seguinte e neste caso, ainda que acumulei moitas xornadas baldías de búsqueda, so me fixo esperar dous anos», apunta.

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/pontevedra/pontevedra/2019/11/15/seta-nombre-milenario/0003_201911P15C109911.htm

No xornal DIARIO DE PONTEVEDRA tamén se publicaba o dia seguinte da conferencia o seguinte artigo :

*SERPENTIONESANUM*, la miniseta que se suma al milenio de Cerponzóns.


Menos de medio centímetro de longitud y de nombre *SERPENTIONESANUM*. Es un mini hongo microscópico que brotó exclusivamentenen la parroquia de Cerponzóns y que fue ayer presentada por su descubridor, Jaime Blanco Dios, presidente de la asociación micológica Brincabois, en un acto que tuvo lugar en la Casa Do Pobo.

El experto micólogo explicó ayer, durante un acto que tuvo lugar en la Casa do Pobo, que halló la minúscula seta en el lugar de A BOUZA y que, como aportación al milenio de Cerponzóns, la bautizó con el antiguo nombre de esta parroquia, *SERPENTIONES*.

Jaime Blanco indicó que encontró la nueva variedad de seta por casualidad, cando estaba fotografiando otro hongo. Solo ha localizado dos ejemplares : el primero de ellos en el mes de junio del 2017 y el segundo el pasado mes de octubre.

Diario de Pontevedra.

DESARROLLO DA XORNADA :

A conferencia de Jaime Blanco foi seguida con moitísimo interese por todos os veciños asistentes ao evento, unha disertación que arrincaba dando a coñecer as principais nocións básicas sobre os cogumelos que existen nos bosques, comentando con todos os pormenores os que se poden atopar na nosa parroquia.

Jaime insistiu por varias veces que era moi importante estar sempre moi atentos en saber distinguir as comestibles das tóxicas, e a súa recomendación era que cando se teñan dúbidas mellor é deixalas e recoller as que un xa sabe que son comestibles.

Tamén comentou Jaime, que apreciaba un certo atraso na aparición dalgunhas especies de cogumelos, puxo por exemplo as cantarelas, que desde finais de primaveira non se volveron a ver, o motivo era que a falta de auga por esa época do ano fixo que se atrasasen en saír.

Jaime quixo finalizar a conferencia para presentar á estrela da xornada, a nova especie ENTOLOMA SERPENTIONESANUM, dando unha serie de explicacions e advertindo que esta especie non e comestible.

O finalizar a conferencia, todos os asistentes disfrutaron de unha degustación de cogumelos, que se estiveron preparando o longo da xornada, no baixo destinado a cociña, unha boa pota de cogumelos fixo as delicias dos asistentes.

Agora cando en calquer parte do mundo se fale ou se lea sobre cogumelos, o nome do noso pobo estará tamén percorrendo o mundo grazas o nome que se lle puso con motivo do Milenario.

A organización de este evento foi a cargo da Asc. de Veciños O CHEDEIRO, colaborou o Exc. Concello de PONTEVEDRA  e a Asc. Micolóxica BRINCABOIS.

34- FEITOS LUCTUOSOS.

28 de Enero 1882, LA ILUSTRACIÓN CANTÁBRICA 

En la parroquia de Cerponzones murió repentinamente un hombre al dirigirse a regar una heredad de su propiedad.

EL MENDO, AÑO DE 1891

En la tarde de ayer y en la carretera de Lérez ha sido maltratado tan bárbaramente por un joven, un hombre natural de San Vicente de Cerponzones, que hubo necesidad de conducirlo al Hospital en muy grave estado.
Los golpes recibidos en la cabeza son de pronóstico reservado, según nos informan.

El agresor está detenido y el Juzgado entiende en el asunto.

El agredido, cuyo estado ofrecía ayer serios temores, encuéntrame hoy mejorado por un alivio leve y poco apreciable.

8 de Octubre 1896

EL ECO DE SANTIAGO
En la parroquia de San Vicente de Cerponzones fue gravemente herida una joven llamada Manuela Magdalena por un mozo conocido por Juan O FAGUIALLO.

La infeliz muchacha recibió dos tremendos palos en la cabeza que le interesa el hueso.

Dicese que el sujeto en cuestión pretendió atropellarla atentando contra su pudor, y por haberse resistido a ello recibió la salvaje agresion.ñ la herida fue curada en la farmacia del señor Termes y del hecho sé dio cuenta al juzgado.

24 DE NOVEMBRO DO 1898

MUERTE MISTERIOSA DE CARMEN MARTÍNEZ , CONTABA CON MÁS DE CUARENTA AÑOS…

Estuvo en la parroquia de Cerponzones el Juzgado de Instrucción con motivo de la muerte misteriosa de la vecina de aquella aldea Carmen Martinez. Su cadáver fue trasladado al hospital de esta ciudad en donde se practico la autopsia, resaltando que la muerte fue natural. La difunta vivía sola en su domicilio y contaba más de cuarenta años. Ayer recibió cristiana sepultura en el cementerio de esta ciudad.

24 de Noviembre 1898

EL ECO DE SANTIAGO 
El juzgado de Instrucción de Pontevedra ha recibido noticia que en la noche del martes se cometió un crimen en la parroquia de Cerponzones. Para instruir las oportunas diligencias salió el Juzgado sin que a la hora que escribimos estas líneas se conozcan detalles de los sucedido.

25 de Noviembre 1898

No se han confirmado las primeras noticias respeto de que se hubiese cometido un crimen en la parroquia de Cerponzones. Lo sucedido fue que apareció una mujer muerta debido a un accidente natural, una anciana que vivía sola.
ROUBO NA CASA DO CURA

13 de Agosto 1900

Un artigo no periódico daquel tempo relataba os feitos acontecidos na parroquia de Cerponzóns.

ROBO EN CUADRILLA.

En la madrugada del sábado fue robado el cura de la inmediata parroquia de San Vicente de Cerponzones Sr. Prada. El hecho ocurrió a las doce en punto. Viven en la casa rectoral el señor indicado, el ama y un muchacho de pocos años, que está también al servicio del cura.

Para penetrar en el edificio se valieron los ladrones del siguiente procedimiento :

Primeramente los ladrones cortaron las cuerdas de las campanas de la Iglesia, antes de entrar en la huerta que circunde la casa mataron los perros con estricnina, después de esperar a que los perros estaban muertos, apoyaron un pino en una de las puertas altas, treparon hasta ella. Con un berbiquí hicieron un agujero capaz de dar cabida a la mano, de esa forma pudieron abrir la puerta fácilmente. Para ello no tuvieron más que abrir un pasador. Ya dentro de la casa se dirigieron primero a la cama del señor cura a quién despertaron….

Eran cuatro sujetos enmascarados y uno descubierto. Éste, además, iba descalzo. Sin duda fué el encargado de avanzar primero a la habitación para no ser oído.

-VENIMOS A POR OCHO MIL DUROS ! dijeron los ladrones al señor cura. Éste, repuesto de la primera impresión, contestó que no tenía tanto, dando pruebas de gran serenidad. Los malhechores insistieron amenazando con matarle si no descubría el sitio donde estaban guardados los ocho mil duros. Luego lo maniataron con una cuerda y le metieron un cincel en la boca para que no gritase. Lo mismo hicieron con el ama y con el muchacho.  Después se dedicaron los ladrones a registrar toda la casa, robando lo siguiente :

– 25.000 reales en oro, 8.000 en plata, 9.000 pesetas en billetes del Banco y un reloj. Además llevaron resguardos del Banco por valor de 20.000 duros, dos monederos, uno de piel que contenía 5 duros en oro, 10 ó 12 monedas de 20 pesetas cada una de oro, otro monedero de plata, éste sin dinero, dos carteras de bolsillo con billetes de 25 pesetas. Cinco pañuelos de seda, un testamento y varios otros efectos de escaso valor.  Los ladrones creyendo que había más dinero, maltrataron al anciano párroco con una palanqueta de hierro, le ataron otra cuerda a la cabeza, apretándosela tan fuertemente que al siguiente día aún conservaba todavía las señales. Los labios los tenía ennegrecidos, efecto de la presión del cincel que le colocaron en la boca.

– El muchacho, mientras los ladrones realizaban la operación ante dicha se fue desprendiendo de las ligaduras, desatando luego a la ama y después al cura.  Todo esto lo metieron en un saco, abandonando seguidamente la casa, convencidos de que ya no había más dinero, eran las cuatro de la madrugada.

– A primera hora salieron desde el cuartel de Pontevedra en dirección San Vicente de Cerponzones, tres parejas de la Guardia Civil, con objeto de hacer trabajos para el descubrimiento de los autores, realizaron el correspondiente atestado, donde daban cuenta de lo que se encontraron en el lugar de los hechos, una palanqueta de hierro, un cincel y la cuerda. Personado más tarde el juzgado instructor le fué entregado dicho atestado, continuando la aludida fuerza practicando averiguaciones. Hasta ahora no fue posible dar con los autores, pero se persigue activamente la búsqueda de un sujeto licenciado de presidio, que por lo visto reside por aquellas cercanías y sobre quién recaen sospechas acerca de que fuera uno de los partícipes en el robo.Supuestamente los ladrones, según testigos, pasaron por Campaño dirección Poyo. El hecho fue comentadisimo estos días por las graves circunstancias que revistió y por ser muy conocido en Pontevedra el Sr. Prada donde tiene familia. 

ES.GA.36038 AMUPO 10. 1.3.6.-10/41/39 José Casal

30 DE NOVEMBRO DE 1903, FUEGO NA DE LOSADA

El sábado se incendió la casa de la señora viuda del perito Losada sita en San Vicente de Cerponzones. El fuego se comunicó a otra vivienda ardiendo la cocina completamente. La casa primera quedó casi en ruinas tal han sido los desastrosos efectos del incendio. Los vecinos prestaron auxilios.

1905 HISTORIA CRIMINAL DE PONTEVEDRA

LA ÚLTIMA CENA EN CERPONZÓNS DE ÁNGEL ROUCO, EL ARTILLERO.

1905 PONTEVEDRAÁngel Sebastián Rouco, natural de Oia, es un ratero de mil batallas en la franja de Pontevedra a Santiago. Tiene como alias El Artillero, posiblemente ganado en sus años de militar, y como siempre ocurre en casos de delincuentes con amplio historial, al lado de quienes le odian por haber sido sus víctimas se encuentran los que le admiran, no tan numerosos, pero ciertos.
Mediado diciembre, las fuerzas que lo persiguen lo sitúan en la Parroquia de Santa María de Alba, porque sus últimos golpes se producen en los montes de Poio y Campañó. Ha asaltado en Poio, ha robado en el estanco de Ferrería, se ha llevado ganado y aves aquí y acullá. Los vecinos no entienden de romanticismos y tienen al Artillero como el más activo raposo que amenaza sus posesiones.

Alrededor del día 10 la información se concreta. Algunas noches el Artillero se refugia en una casa de Hermida, en San Vicente de Cerponzóns. Hasta allí van los agentes Eduardo Alonso Garrido y José Paz Corbacho, envueltos en amplias mantas y provistos únicamente de revólveres, para que el fusil no denuncie su condición de guardias civiles.

Les acompañan los vecinos de Cerponzóns Felipe Fariña, Valentin Vieitez Cochón, Hermenegildo Ucha y Eladio Ucha, que les sirven de guías, armados de pistolas y escopetas, ellos sí. Pasadas las nueve y media, el grupo llega ante la casa de Rosendo Viqueira, en el citado lugar de Hermida, donde saben que cena el Artillero.

La casa, conocida como la de O Cristo, está en un sitio desplobado. En ella vive Viqueira, que es albeitar, con su mujer y un hijo de 26 años. Al entrar los guardias, el Artillero se levanta bruscamente y…

Pero dejemos que sea el propio Valentin Vieitez Cochón, uno de los acompañantes de los guardias, quien relate lo ocurrido, pues no siempre se dispone de testimonios directos. Valentin de 28 años, es un fornido sillero de regular estatura. Él será el,protagonista de aquella noche. Oigamos sus palabras, recogidas por el cronista del Diario :

“A las ocho y media de la noche del sábado vino a llamarme la Guardia Civil, así como también los vecinos Eladio Ucha, Hermenegildo Ucha y Felipe Fariña, diciendo que le acompañásemos para capturar a Ángel Rouco. Nosotros sabíamos perfectamente dónde estaba el Artillero, porque lo vimos a las cinco de la tarde meterse en la casa de Rosendo Viqueira. Los cuatro paisanos íbamos armados de escopetas y revólveres, ante el miedo de que disparase contra nosotros el Artillero. Yo llevaba una escopeta de dos cañones, cargada de munición. Al llegar a la casa de Viqueira tomamos toda clase de precauciones para evitar que el ladrón se escapase. Yo fui con el guardia Garrido y con Eladio Ucha por la parte de atrás, atravesando unas fincas. Por la carretera iban el otro guardia, José Paz Corbacho, y los paisanos Felipe Fariña y Hermenegildo Ucha. El primero que abre la puerta es el guardia Corbacho. Ángel, al verse sorprendido, hace un disparo de pistola contra él, y éste grita pidiendo auxilio, después de darle un tiro en la pierna derecha. Acudimos en el acto y nos encontramos a Corbacho y Rouco peleando a brazo partido en la cocina de la casa. El momento fue terrible para nosotros, porque creímos herido al guardia. Corbacho intentaba amarrarlo, pero Rouco se arroja a él como una fiera y lo lleva vencido. Yo quise sujetar también a Rouco, pero éste me lanzó una mano al pescuezo, arañándome de esta manera….(Vieitez muestra al periodista los arañazos que presenta en la cara y el cuello)…durante esta lucha se hunde una tabla del piso, y cae el guardia al suelo, ante lo cual dice el Artillero: “Non hai forza para min”.

Y en ese momento hace Rouco un segundo disparo de pistola sobre Corbacho, quemándole la ropa, pero sin herirlo. Al ver que aquello iba mal para el guardia, todos gritaban : ” ¡Haced fuego ! ¡ Haced fuego ! “

Yo apunté con la escopeta y se la disparé en el vientre, cayendo inmediatamente Rouco sin decir una palabra ni dar una queja. Ya en el suelo, le sujeta Corbacho y le pone unas esposas en las manos, pero a los cinco minutos hizo un gran esfuerzo el prisionero y rompe las ligaduras que lo sujetan. Antes de que yo disparara la escopeta quiso Rouco escaparse por una ventana. Echó las manos a ella y rompe de un tirón las visagras. Aún después de herido, Rouco se incorpora fácilmente, saca un pitillo del bolsillo del chaleco y lo fuma con toda tranquilidad. Apenas se queja y únicamente pedía agua de vez en cuando, porque ardía de sed.

Éste es el relato de Valentin Vieitez. En otras fuentes se afirma que el autor del disparo mortal es Eladio Ucha, pero, en cualquier caso, así son las últimas horas del Artillero.

Más tarde pide otro cigarrillo a Felipe, y éste se lo da, fumándoselo hasta apurar la colilla. Acude el practicante Juan Losada, llamado por Garrido. Dispone que el herido sea colocado sobre unas pajas para limpiarle la sangre. Incorporado Rouco por dos hombres, Losada aprecia que tiene fuera del vientre parte del intestino y le hace la primera cura, aplicándole fuertes vendajes en la pierna y en el vientre. Las heridas son a quemarropa. El herido conserva hasta el último instante el conocimiento y habla tranquilamente con todos. Cuando Rouco ve la extensa herida del vientre, dice medio en serio, medio en broma : “Esta sí que é de morte !”

A las dos de la madrugada, mientras habla, fallece el Artillero. Les explicaba en ese momento que los tres duros que se le ocupan los ha ganado jugando a las cartas. También tenía en su poder tres relojes, uno de uso diario y los otros dos escondidos entre la ropa. En una cartera lleva una participación de la Lotería, expedida por un tabernero de Curro.

Al lugar del suceso acude el forense Temes Trujeda y el cadáver es trasladado al Hospital, donde se le practica la autopsia. Rouco deja pendientes en la Audencia pontevedra sanitario siete causas por robo.

Juana Rouco, su madre, cumple en la carcel pública varias condenas por robó su además le esperan otras dos causas por el mismo delito, que se verán en la Audencia dentro de poco. El periodista del Diario la visita en su celda y la encuentra llorando, cubierta con un manto negro.

Dice que hace dos días unas mujeres de Cerponzóns le informan de la muerte de su hijo. La noticia no le sorprende, pues hace tiempo que espera ese triste e inevitable desenlace. “A culpa de todo é desa maldita muller, a Mangusa, que foi a perdición de meu fillo “.

Durante sus correrías, Ángel le escribe varias cartas y en algunas ocasiones le manda cantidades en metálico. Se supone que también le envía los sellos robados en el estanco que le son ocupados en la carcel. Juana tiene intención de pedir a las autoridades el reloj que lleva su hijo en el momento de morir, pues es un regalo suyo.

También está en la carcel desde unos días antes por escándalo público la novia de el Artillero. La encuentran completamente borracha en la Calle Real, y la conducen a viva fuerza a la prevención. Dice el cronista que es una linda muchacha de 20 años, llamada Elisa Calvo del Río, natural de Pontevedra y conocida por mal nombre como A Mangusa.

En 1907 es detenida en Iria, reclamada por el juez de Caldas por un delito de hurto. En la mañanas del 20 de Octubre de 1906, de acuerdo con Ángel Rouco, ella y él también procesado Emilio Fernández, se apodera de una porción de un todo cerdo valorado en 11 pesetas y propiedad de Rosa Brañas. Por falta de cargos, se retira la acusación contra ambos. La causa no parece de demasiada enjundia.

Añade el cronista que desde hace años ” se dedica a vagar por el arroyo, cayendo en toda clase de debilidades”. Pasa a vivir con Ángel Rouco acompañándole en sus aventuras desde Pontevedra a Santiago. Por culpa del Artillero duerme muchas noches en los montes o en la carcel.

Gracias al buen oficio periodístico de los redactores del Diario de Pontevedra también contamos con el testimonio de Elisa Calvo, recogido en la carcel de la ciudad. Éstos son los pensamientos de la novia del Artillero:

Eu tíñalle máis medo que cariño, porque ameazábame sempre con matarme se o deixaba ou descubría o seu paradeiro.

Precisamente o martes pasado, chegamos ata Padrón, onde teño familia, e afasteime del. Prefería gañar a vida honradamente e púxenme a partir pedra nunha estrada gañando catro reais diarios. Cando su me cría tranquila, veu buscarme e levoume canda él. Despois prendéronme e estiven na cadea de Padrón por un roubo que fixera Ángel en Cesuras. No novo na cádea de Caldas cunha friaxe tremenda, ata que me puxeron en liberdade ao cabo de uns días. Todo por causa del, porque foi a miña desgracia. Cando máis fun na súa compaña foi polos Montes de Poio e A Caeira, onde perseguíronnos os gardas civis a cabalo. Aquela foi unha tempada de fame para os dous. As veces dicíame : “Vai ao pobo e fala cos señoritos y tráeme cartos”. Eu viña mío tapada nun mantón a Pontevedra, gañaba de cualquera xeito unhas cantas pesetas e leváballas ao Rouco.

Cando volvía sean cartos pegábame e dicíame cousas terribles. A nadie cúlpame de todo, señaló razón, e non pode queixarse, porque algunhas veces viña a esta misma cárcere para traerlle diñeiro. Eu sabía que tiñan que matalo e llo dicía.

¿Y el que contestaba ?

Púñase furioso dicindo: ” Ou me collen morto, ou non me collen !”.

Un artículo de José de Cora no Diario de Pontevedra.

14 de Abril 1906

EL ECO DE SANTIAGO

Hallándose cortando un pino en una dehesa de la parroquia de Cerponzones el vecino de la misma Vicente Morgade Tilve, de 22 años de edad, se le vino encima el árbol, produciéndole graves lesiones que le ocasionaron la muerte a las cinco horas.

Noviembre de 1906

JUSTICIA ANÓNIMA 

En los primeros días de noviembre aparece muerto en la carretera de Santiago, cerca de Pontevedra, un tal Baltasar, conocido por CALDEIRADA. 

A consecuencia del hallazgo, la Guardia Civil detiene a un compañero suyo que presenta en la cabeza una herida producida por un palo.

Es puesto a disposición del juzgado e ingresa en la cárcel. Ambos eran de muy malos antecedentes, y se supone que en la noche del día 1 intentan robar a algunos traficantes en ganado, que regresan de la feria celebrada en Pontevedra.

Las presuntas víctimas pasan a ser verdugos y consiguen dar muerte a uno y herido al otro, dejándolo tal vez por muerto.

La opinión general en las parroquias de Lérez, Alba, Cerponzóns, Campañó y Curro es que ” el muerto está bien muerto” y que el detenido está mejor en la carcel que fuera.

25 de Mayo 1909

EL PROGRESO

Una pareja de la Guardia Civil detuvo en la inmediata parroquia de Cerponzones a tres jóvenes que en la fiesta celebrada en Lérez promovieron una reyerta haciendo disparos con un revólver y dando estacazo limpio. Los tres detenidos quedaron a disposición de judicial.

EL PROGESO, AÑO DE 1909

Estuvo a punto de perecer ahogada en el lugar de Santos de Mollabao una niña de la parroquia de San Vicente de Cerponzones, encontrábase bañando en aquel sitio cuando la arrastró la corriente, poniendo en grave peligro su vida.
Dos hermanas suyas que también estaban allí, comenzaron a gritar pidiendo auxilio.

Un joven de Mollabao, Manuel Portela, se arrojó al agua, vestido, consiguiendo salvar a la niña. Este acto mereció muchos elogios de cuantos lo presenciaron.

AÑO DE 1912 .CRIMEN POR CELOS

LORENZO Y ELISA VIVEN UNA PECULIAR HISTORIA DE AMOR 

A las doce de la noche del 14 de septiembre se conoce en Pontevedra que ha ocurrido un sangriento suceso en la parroquia de Cerponzóns a consecuencia del cual está moribundo un joven de 23 años llamado Lorenzo.
Los antecedentes del suceso nos informan de que Lorenzo García Villaverde y Manuel Fariña requieren de amores desde hace cuatro meses a Elisa Raposo Crespo, que al parecer se deja querer por ambos. Elisa asiste esa noche al baile que se celebra en el lugar de Vigario, de San Vicente de Cerponzóns, a donde concurren también ambos rivales.

Elisa baila con Manuel Fariña y los dos se muestran muy cariñosos, tanto que los celos abrasan el corazón de Lorenzo. Éste concibe la idea de esperar en una robleda a Elisa y Fariña para vengarse de la pareja, aunque no se sabe de qué forma lo hará. Lo cierto es que se adelanta y se mantiene al acecho entre unos árboles para aguardarlos sigilosamente.

En el momento en que pasan Manuel y Elisa muy amartelados, salta Lorenzo delante de ellos. Al verse interrumpido bruscamente en su idilio amoroso, Manuel saca un revólver y dispara contra Lorenzo. Dos balas hacen blanco en Lorenzo y cae a tierra gravemente herido.

Tiene un proyectil en el costado izquierdo y otro en el muslo. Fariña y Elisa se dan a la fuga dejando allí al herido. Éste se levanta como puede y, derramando mucha sangre, marcha trabajosamente a pie hasta su casa, que se encuentra a un kilómetro de ese lugar.

Avisado el juez de primera instancia señor Giraldez, se traslada a las doce de la noche a Cerponzóns y allí permanece hasta las cinco de la madrugada. También se traslada a ese lugar una pareja de la Guardia Civil.

El autor del crimen, Manuel Fariña, ha desaparecido, aunque luego se presenta de forma voluntaria. A las siete de la mañana, el herido es conducido al hospital en una camilla de la Cruz Roja.

Cuando Manuel viene por la Puente de O Burgo con dirección a Pontevedra a fin de entregarse al juez de instrucción, es detenido en aquel punto por dos guardias municipales.

Manuel es interrogado por el juez Giraldez y se confiesa autor del hecho. Dice que Elisa Raposo sostenía relaciones hace tiempo con el herido Lorenzo García, hasta el punto de que la chica tenía frecuentes disgustos con su padre, pues éste no quería tales amores porque Lorenzo no había entrado en quintas.

Afirma que días atrás el padre y el novio andan a tiros por dichos amoríos. La noche de autos estuvo en la taberna que José Poceiro tiene en Verducido y cuando se retiraba para su casa con Elisa Raposo y otras muchachas, le sale al encuentro Lorenzo. Amenaza a Elisa con un puñal y le dice a él: 

-Quen es ti para acompañar a estas rapazas ?

Después Lorenzo prorrumpe en insultos y blasfemias, sacando a relucir una pistola y un palo. En estas circunstancias, y al verse tan gravemente acometido, Fariña no tiene más remedio que hacer uso de una pistola y disparar dos tiros sobre Lorenzo, dándose después a la fuga.

Como el herido niega que hubiese acometido a Fariña, el juez dispone que el agresor sea conducido por la Guardia Civil al Hospital con objeto de ser careado con Lorenzo. En dicho cuarto se sostuvieron ambos en las manifestaciones que habían hecho, reconociendo el herido que el autor de los disparos fue Fariña.

Elisa Raposo es una muchacha de buen aspecto, simpática y de ojos traviesos, que relata los hechos con la sencillez de una jovencísima enamorada :

-Eu non quería a ningún deles, nin nada tiña que ver con eles. É certo que o ferido me perseguía hai tempo, pero eu díxenlle vinte veces que non o quería e que fixera o favor de gobernar a súa vida por outro lado. Pasa dun mes que non me falaba, porque lle dei un desprezo. Él dixome entón : “Se non me queres, quítoche a vida porque antes de verte con outro, vou á cadea”. Eu non lle fixen caso e fun a noite do domingo ao baile de Berducido con dúos amigas miñas, que as dúos chámanse Dolores. Alí atopamos tamén ao ferido Lorenzo García Villaverde, pero non nos falamos para nada. As dez e cuarto saímos as dúas, Dolores e máis eu para as nosas casas acompañadas de Manuel Fariña. Cando iamos todos moi entretidos, sen meternos con ninguén, saíu do monte un home. Era Lorenzo García, que, enfrontándose a nós non deu as boas noites e di :

-Parece mentira que sendo veciños non me chamarades ao saír da taberna e viñerades sós.

-Non te vimos-contesto eu-. Se non, avisaríamoste.

Despois, dirixíndose a min, tratoume moi mal de palabras e ameazoume cun puñal que sacou do peto da chaqueta. As outras rapazas metéronse entre os dous chamándoo á orde, pero nós, as mulleres, escapamos, porque o ferido comezou a paus e bofetadas co Fariña. Antes de pelexar os dous, dixo o ferido :

– Hoxe, por ser o día dos milagres, vou eu a facer un milagre. Teño os botóns da camisa moi ben cosidos e quero que mis arrinque este cocho.

Elisa termina diciendo que no sabe lo que pasó después, pues ella y sus amigas se escapan en cuanto Lorenzo García empieza a dar palos.

Uno de los proyectiles le interesa el pulmón y no hay esperanzas de salvarlo. Se espera de un momento a otro un desenlace funesto. Esa madrugada se le administra el Viático en la Sala del Santo Ángel donde se encuentra el herido.

La historia reserva episodios impensables, porque después de sortear a quintas el 18 de Febrero de 1913, el 1 de agosto de ese año se casan Elisa Raposo Crespo y Lorenzo García Villaverde.

El 9 de abril de 1915 lo cita el Gobierno Militar como soldado para entregarle unos documentos y el 24 de Noviembre es declarado inútil total para el servicio. Lorenzo pasa a cobrar el subsidio procombatiente.

El 29 de noviembre de 1962, a la edad de 73 años, muere Elisa Raposo. Al año siguiente, con 72 años, muere él…..

Publicación de José de Cora.
OUTRO PERIÓDICO COMENTABA O SUCEDIDO DE ESTA FORMA :

CERPONZÓNS 17/09/1912

CRIMEN POR CELOS

HERIDO GRAVE.-Detención del autor.-Este y el juzgado en el hospital.

Al entrar en máquina nuestro número de ayer llegaron a nosotros rumores de haberse cometido la noche ultima un homicidio en la inmediata parroquia de Cerponzones.
Más tarde supimos, concretamente, detalles de lo ocurrido.

En el lugar de Vigario, de la indicada parroquia, celebróse un baile de esos que abundan los días de fiestas de nuestras aldeas sin permiso de nuestra autoridad competente.

A este baile asistió Elisa Raposo, muchacha llena de donosura, pero con gracejo de sinceridad propia de su apellido.

Por ella estaban amartelados Manuel Fariña y Lorenzo García Villaverde.

Elisa, en el baile fuese porque Manuel Fariña le inspiraba más simpatía, ó por avivar el fuego del amor en Lorenzo García, dío preferencia al primero, bailando y no apartándose de él en un solo momento.

La resolución de este apasionado joven no fue la de esperar al día siguiente para ir a la casa de los padr s de Elisa a pedirla en matrimonio, que esto sería tal vez el propósito que se proponía la casquivana rapaza, sino que saliéndose del baile se apostó en una robleda, por la que tenían que pasar Elisa y Fariña.

Iban estos enloquecidos en sublime idilio de amor, pero al percatarse Fariña que le esperaba García, sin duda proveyendo el choque, sacó un revolver que llevaba y lo disparó sobre éste.

Epílogo.

Lorenzo García Villaverde recibió dos balazos, uno en el pecho y otro en la espalda, y Manuel Fariña con Elisa Raposo se dio a la fuga.

El herido derramando abundante sangre pudo penosamente llegar solo a su casa, que dista cerca de un kilómetro del punto donde ocurrió el trágico suceso.

El juzgado al tener conocimiento de lo sucedido, se trasladó en la misma noche al domicilio de Lorenzo García Villaverde, y después de recibirle declaración y practicar otras diligencias, dispuso que fues trasladado al Hospital en una camilla de la Cruz Roja. Su estado es grave.

Ayer fué capturado por la Guardia Civil Manuel Fariña, y con él fué el Juzgado al Hospital para recibir declaración al herido.

Este reconoció a Lorenzo García como autor de los disparos.

FIN————–

16 de Octubre 1912

EL PROGRESO

Ramón Villaverde y Lorenzo Tilve, de la inmediata parroquia de Cerponzones, se encontraron en la carretera y recordando antiguos resentimientos, disputaron acaloradamente hasta el extremo de pasar de las palabras a las obras, no habiendo llegado a que tuviese consecuencias fatales, gracias a la intervención de algunos vecinos. Sin embargo , el Ramón Villaverde resultó herido de un instrumento punzante en el hipocondrio derecho. El médico de esta capital, Sr. Poza, que le curó en su domicilio apreció que la lesión era leve.

8 de Diciembre 1912

EL PROGRESO 

En la parroquia inmediata de Cerponzones ocurrió una lamentable desgracia.
El Niño de dos años de edad José Benito Maquieira García , del lugar de Reiriz, hallándose en la cocina de la casa de sus padres, sufrió extensas quemaduras en diferentes partes del cuerpo, producidas por el agua hirviendo de un puchero que se volcó, falleciendo a las pocas horas, a pesar de los auxilios que le prestó el médico D. Celestino López de Castro.

15 de Diciembre 1912

EL NOROESTE

Entre las parroquias de Cerponzones y Portela le robaron 500 pesetas a un anciano de 88 años. En el mismo punto asaltaron días pasados a un conocido traficante en ganados.

15 de Noviembre 1913

EL ECO DE SANTIAGO

El automóvil de línea que hace el recorrido de Pontevedra a Lalin, perteneciente a la empresa de los Sres.Martinez, de Silleda y Campos, de la Estrada, sufrió ayer tarde en la parroquia de Cerponzones,muy grave accidente.

Por rotura del guía, se precipitó a un barranco que existe en dicho lugar. El conductor resultó con cuatro costillas rotas. Cuatro viajeros recibieron también Fuertes golpes, uno de los heridos es el joven diputado provincial Sr. Otero. La primera cura se la practicó en el lugar del suceso el médico Sr. ESMORIS.

 

9 de Diciembre 1913

EL PROGRESO 

Fueron denunciados al juez de Pontevedra los vecinos de la parroquia de Cerponzones, Lorenzo y Arturo García , acusados de haber amenazado de muérete repetidas veces, a su convecino Manuel Fariña Falcón.

Éste está procesado por lesiones de arma de fuego que produjo al Lorenzo, la noche del 16 de septiembre último, cuando en compañía de varias mozas regresaban de un baile celebrado en el ayuntamiento de Geve.

1913_Duas veciñas de Meán mortas….

 Diario Palentino, 12 de Mayo del año 1913

Dos mujeres muertas por un rayo.

A las 10 de la mañana ocurrió en la inmediata parroquia de Cerponzons…

En el monte nombrado cómo Mean, hallándose a dicha hora apacentando una vaca y una ternera las labradoras Rosa Tilve Paz, de 40 años y Emilia Tilve Tilve, de 45. Con ellas estaba la niña de siete años Dolores Paz Tilve, hija de la última.

Cómo empezaba a llover, refugiaronse todas en una robleda que allí existe, llevando también el ganado.

Momentos después y cuando menos se esperaba, una chispa eléctrica cayó precisamente en el árbol a cuyos pies estaban las referidas mujeres.

Rosa y Emilia sufrieron los más horribles efectos de la descarga. Ambas quedaron muertas en el acto, con los cuerpos totalmente carbonizados.

La vaca que Rosa sostenía por una cuerda, murió también.

El rayo dejó ciega del ojo izquierdo a la pobre niña, que llena de terror, apenas si se daba cuenta de la magnitud de la desgracia.

ANO DE 1913

COSTURERA SE TIRA DEL PUENTE RONS DE UNA ALTURA DE 50 METROS

«Se arrojó del puente Rons de una altura de 50 metros, una agraciada joven de 18 años de edad llamada Dolores que vivía en el lugar de Tilve, parroquia de Cerponzones, vivía con la costurera Manuela Eiras, esta había recogido a Dolores del Hospicio, quiso matarse Dolores por contrariedades amorosas, momentos antes de arrojarse del puente estuvo hablando con su novio Aurelio Carón, en la puerta de la casa donde vivía. Cuatro vecinos la encontraron en grave estado y la trasladaron a su domicilio donde le prestaron los primeros auxilios, el practicante Sr. Losa. El juzgado fue a Cerponzones con el médico D. José Filgueira para instruir diligencias, Dolores presentaba una herida bajo la barba, el médico le dio 11 puntadas. Créese que la suicida intentó antes tirarse en un pozo en cuyo dintel apareció un pañuelo de mujer». El texto, publicado en el Diario Palentino el 9 de agosto de 1913, parece una prueba más de que al puente Malvar sobrevive todo aquel que lo cruza. En otro  diario (EL ECO DE SANTIAGO) la altura desde donde se tiró era de 20 metros, y nombraban al puente como EL RODIS.

7 de NOVIEMBRE 1915

EL NOROESTE 

En la casa que habita en el lugar de Socorro, parroquia de Lérez, Manuel Pazos García, apareció muerto anteayer en una habitación, el pordiosero Manuel de Cerponzones.

Desconocemos las causas de la defunción.

7 de Mayo 1916

EL NOROESTE

En la parroquia de Cerponzones falleció anteayer el labrador Manuel Tilve Castro, de 65 años, a consecuencia de una congestión, según informe del médico que le asistió; pero como de publico se dice que el finado había sido apaleado antes de morir, el juzgado instruye diligencias para esclarecer lo ocurrido.

15 de Octubre de 1916

EL PROGRESO 

Hallándose subido a un pino en el lugar de Tilve de l parroquia de Cerponzones, el niño de once años, Juan Guiadanes Casas, tuvo la desgracia de caerse, recibiendo una pequeña herida con fuerte contusión en la espalda y conmoción visceral. Avisada la Casa de Socorro de esta capital, envió una camilla en la cual se lo trajo al Hospital de Pontevedra.

1922-PUÑALADAS DE GRAVEDAD

EL ECO DE SANTIAGO

Antonio Castro Tilve , de Alba y otro sujeto riñeron por cuestiones de ganado en Cerponzones con otro labrador.durante la lucha , éste recibió del primero varias puñaladas de gravedad.Antonio Castro fue encarcelado.Los otros dos resultaron también heridos.

22 de Agosto 1924

EL ECO DE SANTIAGO 

Apareció muerta en su vivienda de Cerponzones la anciana de 75 años Andrea Piedras Cochón.
Presentaba su cadaver una lesión en la frente. Créese que debió caer por la escalera de la casa y producirse la muerte al chocar con el suelo, pero nadie presenció el accidente.

12 de Agosto 1925

EL ORZÁN

En la carretera de Santiago un auto que se dirigía a Pontevedra atropelló a la joven de 20 años Josefa Alfonso Cancela.
Se le apreciaron diversas lesiones y fractura eñde la pierna izquierda.ñel suceso ocurrió en el lugar de Cunchido, parroquia de Cerponzones.

2 de Diciembre 1926

EL PROGRESO 

UN AHOGADO EN CERPONZONES 
Días pasados apareció ahogado en el río “Cerpoazones”, el joven de aquella parroquia Felipe Fuentes de 20 años de edad.
De las diligencias practicadas por el juzgado de Instrucción y benemérita, resulta que dicho joven se hallaba apacentando ganado cerca del lugar del suceso, no habiendo podido esclarecerse como ocurrió el accidente, que privó de la vida al desgraciado labrador, aunque se supone haya sido casual.

2 de Xuño do 1927 

INCENDIO MISTERIOSO DE UN AUTO EN CERPONZONES

En una de las pasadas noches sufrió un accidente en la carretera de Santiago, y en las cercanías de Pontevedra, un automóvil de Vigo. Viajaban en éste su propietario D. José Souto Domingo, vecino de aquella ciudad, su esposa, una joven, un sacerdote, el chofer y un hijo del dueño, que era el que guiaba el coche.
En el punto conocido por “Fuente Saldán”, de la parroquia de Cerponzones, en una curva, salió el auto de la carretera, dando una vuelta completa, y rodando por un terraplén de unos 10 metros de altura. Sus ocupantes no sufrieron más que ligeras erosiones y siguieron viaje a Vigo en otro automóvil que por allí pasó. El Sr. Souto Domingo dejó al cuidado de su coche al muchacho de 15 años José Blanco Pérez, vecino de Cerponzones. Y éste manifestó que dos desconocidos, después de maltratarlo y obligarlo a que se marchase prendieron fuego al vehículo, el cual se quemó por completo.

La Guardia Civil practicó gestiones para descubrir a esos desconocidos, no consiguiéndolo.

6 de Septiembre 1928

EL ORZÁN

ATROPELLO POR UN AUTOMÓVIL.

En el cuarto de socorro fué curado y conducido al hospital después, el vecino de San Vicente de Cerponzones, José Recarey, de 26 años, que presentaba fracturadas las dos piernas. El desgraciado fué alcanzado en la carretera de Caldas por un automóvil que siguió su camino sin prestarle auxilio. Otro coche que pasó por allí horas más tarde lo transportó a esta capital.

31 de Octubre 1928

EL PROGRESO 

CAÍDA DESGRACIADA
La vecina de Cerponzones Plácida Pérez, que llevaba un haz de leña en la cabeza y una niña de cuatro años en los brazos, tuvo la desgracia de que se le cayese la criatura al suelo, sufriendo esta una fuerte conmoción cerebral.

4 de Enero 1930

Fueron dados de alta los dos heridos que el día 24 de diciembre sufrieron un accidente automovilísta en la inmediata parroquia de Cerponzones.

Por cierto, que tenemos que rectificar un pequeño detalle : el accidente no se produjo por haber sido deslumbrado el automóvil que conducía a los heridos por los faros de otro que venía detrás, sino por tratarse de una curva muy peligrosa, qué sólo a los que la conocen es fácil salvar con facilidad. Y el automóvil accidentado era de matrícula de Madrid y su conductor no conocía el peligro que encerraba.

El auto que iba detrás era del industrial de esta plaza D. Valentin Rodríguez, que se dirigía a Moraña en compañía de dos personas, entre ella un tal Andrés “El Dapi”.

El señor Rodríguez y “El Dapi” , vieron como el primer auto se fue por el puente de Cerponzones a una altura de 12 metros, quedando con las ruedas hacia arriba, y debajo aplastados y dando ayes a sus ocupantes.

8 de JULIO 1930

LA VANGUARDIA

Esta madrugada se suscitó una reyerta en la vecina parroquia de Cerponzones, acometiéndose a puñaladas Alejandro Villanueva y Hediodoro Riva. Ambos resultaron gravemente heridos. Ingresaron en el hospital.

1 de Abril 1931

EL ORZÁN

En la tarde del domingo un automóvil de viajeros que iba hacía Santiago se fué en la cuneta de San Vicente de Cerponzones, sufriendo ligeras heridas la distinguida y bella señorita de la Iglesia, que iba en compañía de sus padres. El coche siguió luego viaje.

19 de Julio 1933

EL PROGRESO 

El crucero de piedra, de gran valor artístico, sito en Puente de Rons, en la parroquia de San Vicente de Cerponzones, había sido derruido por chocar contra él en un accidente fortuito una camioneta.
Los agricultores de aquella parroquia que tienen veneración por dicho crucero lo han reconstruido por suscripción popular.

14 de Diciembre 1935

EL PROGRESO 

VUELCA UNA CAMIONETA
En San Vicente de Cerponzones, una camioneta que, procedente de Noya, se dirigía a Vigo, conduciendo varias personas de la citada población coruñesa, al coincidir en su marcha con otros dos vehículos, dió un violento frenazo y volcó.

Resultaron heridos cinco de los ocupantes, dos de ellos, muy leves, que fueron curados en la Cruz Roja, y de los cuales ya dimos cuenta ayer.ñlos otros tres que fueron asistidos en la Nueva Policlínica, son :

Agustin Agra Fernández, que presentaba una herida de diez centímetros en la region paretal derecha y otra de cinco en la ocipital, ambas incisas.

Manuel González Varela, que presentaba herida angular incisa, epde tres centímetros en la region frontal.

Félix González Souto, con herida de cuatro centímetros en la region más reducida, la region frontal parietal derecha y otra más reducida en la frontal.

21 de Julio 1945 FALLECIMIENTO DE UN MAESTRO

En esta capital y tras larga y triste dolencia, entregó su alma al Todopoderoso, Don Abilio Bernaldo de Quirós, Maestro de la Escuela Nacional de niños de San Vicnete de Cerponzones.
Una labor magnífica, realizada con amor y dulzura durante veinte años, queda interrumpida por la intromisión de la Muerte, cuando aun se esperaban de su magisterio direcciones y enseñanzas dignas de alabanza.

A su entierro, que ha constituido una sentida manifestación de duelo, asistieron un numeroso grupo de amigos y compañeros del municipio, presididos por la Inspección profesional. Sin indicaciones de nadie bajaron las cuestas de Cerponzones unos cuantos niños, que rodearon el féretro y acompañaron asombrados y cogidos de las manos, al Maestro que se les iba para siempre. Pocos repararon en este emocionante detalle, pero nosotros sí, porque al presenciarlo se nos anegó el corazón de sentimiento sin poderlo remediar. Los niños rindieron y pagaron con su acción el amor a quien tanto les ha amado.

El Sr. Bernaldo de Quirós, no era ponteveedrés, ni siquiera gallego. De la tierra de Castilla le empujó la profesión a nuestros campos y en ellos ha vivido enamorado de su espléndida hermosura.

Que en paz descanse y reciba su viuda y sus hijos el testimonio sincero de nuestro sentido pesar.

19 de Agosto 1956

DIARIO DE ZAMORA

CRIMINALIDAD DE UN CONDUCTOR DE UN CAMIÓN

De asistir a una fiesta en la parroquia de San Vivente de Cerponzones regresaban a su domicilio Manuel Cochón, su esposa Isabel Paz Pérez y sus hijos Manuel y José, de siete y ocho años de edad, respectivamente. El primero iba sobre un caballo, llevando consigo a su hijo mayor, y la esposa y Manuel, el hijo menor, conducian la caballeria. Al llegar al sitio denominado San Cayetano, fueron atropellados los cuatro por un camión que se dirigía a Pontevedra, y cuyos ocupantes, lejos de prestar auxilio a las victimas, se dieron a la fuga en el vehiculo. La caballeria murió en el acto y los atropellados fueron recogidos en otro camión y trasladados a una clinica, en donde el niño José dejó de existir. La madre tiene fractura del cráneo y su estado es gravísimo, y los otros dos sufren heridas también graves-

el conductor del camión causante del atropello, Francisco Lugo Blanco, vecino de Vigo, hizo el reparto normal de leche, pero más tarde fué localizado y detenido por agentes de la Policia gubernativa. Ha sido puesto a disposición del Juzgado de Instrucción de Pontevedra para su ingreso en la cárcel. Elgobernador civil le ha impuesto, además, una multa de diez mil pesetas.

DIARIO DE PONTEVEDRA, DECEMBRO DE 1964

APARECE EL CADÁVER DE UNA MUJER, EN SU DOMICILIO DE CERPONZONES.

En su domicilio de Cunchidos (San Vicente de Cerponzones), apareció el cadáver de Josefina Cochòn Villaverde, de 52 años, de profesión vendedora. Pese a las gestiones realizadas por la Guardia Civil, se desconocen las causas que pudieron motivar su muerte, aunque se cree que fue natural.

1970…O CASO DOS NENOS HUÉRFANOS DE CERPONZONES

Camiño dos cincuenta anos que sucedeu este feito, aínda é o día que o recordo con gran tristeza, dado que compartín cun dos seus fillos momentos de colexio, xogos e pelexas, anos máis tarde a morte levouno sendo moi xoven.

Chamábase José Manuel, tiñamos prácticamente a mesma idade, estivemos xuntos no colexio de Meán, os nenos estábamos no aula que hoxe en día se converteu en biblioteca da parroquia, aquela aula onde pasamos muitos momentos agradables e outros non tanto, aínda é hoxe o día que cando estou alí e vexo para o lugar onde está situada a cheminea, á miña mente veñen os recordos, aquel lugar era o escollido  polo mestre de quenda para poñernos fronte á parede, cos brazos estendidos e coas mans cargadas de libros, detrás nosa o mal chamado mestre coa vara por si caíannos os libros….

Recordos teño mil e un, a enseñanza das matemáticas, a gramatica, aquelas longas e tediosas xornadas de querer inculcar a relixión ” ao seu xeito”, a de ter que beber nos recreos o leite en pó, raio de leite ! hai a quen lle gustaba moito, a min nada, pasábaas canutas para poder pasarlle o vaso a un compañeiro, moitas veces deillo a José Manuel, sen que se dese conta o mestre, pois estaba controlando seguido que cada un bebésemos o leite asinado para cada un de nos.

Cando mellor se pasaba era no recreo, o que hoxe en día é o lugar onde hai uns xogos para os nenos, cunha estupenda alfombra de céspede artificial, antes era o noso campo de xogo sin xogos coma os de agora, a alfombra era de terra por suposto, con uns cuantos buracos para xogar as bolas, estábamos  rodeados de toxos e piñeiros, sen outra cousa que unha pelota ( a veces feita de trapo) os aros, e os nosos petos repletos de canicas e por suposto o trompo.

Cantas veces terminamos pelexándonos! Recordo aquel día coma si fora hoxe,  José Manuel estaba situado nunha esquina do colexio e eu na outra, as pedras voaban hacia min e hacia él, estabamos moi encabuxados o un co outro, seguramente por algún pique no momento de estar xogando.

Pero ao día seguinte de novo estábamos xogando, todo había pasado, eramos de novo amigos !

PERO UN DÍA ACONTECEU UN FEITO QUE XAMÁIS ESQUECEMOS…..

Máis que unha casa era unha chabola, desvencillada e insana, así a describía o xornalista do Diario de Pontevedra, que cubriu esta lamentable e tristemente noticia que foi durante o mes de Xuño do ano 1970 unha das noticias que máis saíron no xornal.

Sábado, 30 de Maio de 1970, un coche funebre diríxese lentamente hacía o cemiterio de San Vicente de Cerponzones, detrás del seguíano uns poucos veciños que acompañaban á finada,S.P.B., unha muller nova, que contaba con 33 anos de idade e xa nai de cinco fillos.

O acompañamiento estaba empañado dunha gran pena e amargura pensando en todo o que sucedera e no que o futuro traería a aquelas criaturas que quedaban sen nai, único sustento na familia, eran os seus veciños máis próximos e algún familiar que vendo a situación decidiron desde o primeiro momento botar unha man para que aqueles nenos tivesen un futuro digno e que non seguisen vivindo na indigencia como viña sucedendo.

S.P.B. faleceu aos dez días do seu último parto, as condicións de hixiene e alimentarias non eran as adecuadas e sucedeu este trance, deixando a cinco pequenos e a unha nai, viuda desde facía 19 anos, que contaba nese momento con 73 anos de idade.

O PORVIR, UNHA INCÓGNITA

Os fillos e a nai choran a morte de S., chora toda a parroquia de Cerponzones a morte dunha muller tan nova, choran pola pobre avóa que se queda a cargo de cinco netos e cun porvir incerto, un porvir que sería aínda máis negro que o pasado, cheo de miseria no que vivía esta familia, eran palabras do redactor do xornal.

A defunta contaba con tres irmáns, os cales non podían afrontar as necesidades da familia que deixaba desamparada totalmente, é cando os veciños da parroquia están dispostos a axudalos, pero saben que esta axuda non podía ser para sempre…..

A avóa, Hermelinda, curtida á forza dunha vida de sufrimentos, castigada moitas veces polo fame, está moi triste, aínda así se atopa serena, esa serenidade que durante anos de experencias en tipo de punzadas agudas nas súas carnes e na súa alma, a súa maior preocupación son os seus netos.

Hermelinda contáballe ao xornalista que si non teñen axuda teríase que ir cos netos a pedir, e pide que non lle quiten aos netos, que xa se marchou a súa filla e non quería perdelos.

O xornalista seguía escribindo como dúas bágoas contidas atopaban unha canle apropiada nas profundas engurras da cara de Hermelinda.

E a esperanza ? Os seus netos terían amparo, institucións había para acollelos…

José Manuel, Rosa, Javier, Pilar e Alberto xa non terán que vivir da esmola como ata aqueles días, Deus-e os homes- poñerán remedio, comentaba Guillermo Campos.

Seguía escribindo o xornalista : sabemos que un dos fillos da señora Hermelinda, está disposto a acollela. O pequeniño, dez días de vida, alleo á traxedia, pode ir cos seus irmáns á Institución, ou pode ser o ” fillo ansiado” dun matrimonio sen fillos…Este é o futuro. A José Manuel e a Javier gústalles a mecánica; a Rosita, a costura. O vecindario di que son bos escolares, e moi vivos.

O vecindario di tamén que este é un caso que merece atención. Dámosnos conta. Unha chabola e tres ou catro galiñas, cunha anciá por nai, sen outro patrimonio, sen un pai, non é futuro.

Ou si o é, pero, tan negro como o loito que a señora Hermelinda leva pola súa filla morta.

O CABO DE UNS DÍAS O XORNAL SEGUÍA DANDO AS ULTIMAS NOVAS :

A situación da familia, a situación dos nenos huérfanos de San Vicente de Cerponzones non se solucionou aínda coa consolidación necesaria, pese á prontitud que o caso reclama.

Desde o pasado domingo en que o noso xornal deu a coñecer a realidade en que se desenvolve a vida deses cinco nenos, prácticamente desamparados, sen medios de subsistencia, vivindo nunha choza, ao coidado dunha anciá que necesita coidados ela mesma, durante estes 3 últimos días, dicía, foron moitas as persoas que nos preguntaron pola situación da familia, comunicándonos a súa intención de axudar na medida posible.

Efectivamente, varias persoas visitaron á avóa e aos nenos en San Vicente de Cerponzones. Hai un desexo crecente de axudarlles en vista de que as xestións que se iniciaron a fin de internalos nalgunha institución oficial, non prosperaron como cabo esperar. Débese ao parecer a que ditas institucións non podian polo momento, albergar máis nenos, por falta de espazo material.

Como dicía, varias persoas -facendo seu un problema que é de todos- visitou á familia e ofrecéronlle solucións. Parece ser que dous dos nenos – polo menos o de 11 días seguro- van ser adoptados por respectables familias. Tamén, que a nena pasará a vivir cun tío e que o maior, quedarase a vivir coa avóa. Hai unha familia interesada en acoller ao outro neno, co que a primeira vista un dos aspectos do problema queda resolto.

( Aquí habemos de facer unha obxeción no sentido de que os nenos son adoptados, ben : pero en calidade de acolleitos en familia a medida non ofrece a seguridade nin garantía necesaria, salvo excepcións, no caso de que a situación prolónguese).

Pero esta non é situación para comentar aquí. Diciamos que había persoas que decidiron buscar solución por outros medios, mentres non se conta co apoio oficial.

Na nosa redacción estiveron onte algunhas destas persoas entre elas unha delegada de Cáritas, co fin de sentar as bases sobre as que han de realizarse as xestións. En consecuencia, acordouse que todas aquelas persoas interesadas en formar este grupo de xestión, pasen por esta redacción, mañá venres, ás 8 en punto da tarde.

Reunidos veremos a forma máis conveniente de canalizar esforzos, xa que todos tenden a conseguir un mesmo fin, de forma que leven unha progresión adecuada todas estas encomiables iniciativas de reformar a vivenda, proporcionar axuda económica, etc.

Desta forma contribuirase a que as xestións discorran por unha canle común no que suscitará vantaxes para chegar á solución parcial do estado dos nenos e a avóa, mentres non chegue a solución definitiva e oficial. Esta será sen dúbida a principal das xestións que deben realizarse, a fin de garantir a educación e formación apropiada para os nenos.

COMENZA A PERFILARSE O PORVENIR DOS HUÉRFANOS

A suscripción que iniciamos a favor dos cinco nenos huérfanos de San Vicente de Cerponzones, non puido ter un comezo máis alentador e que se reflicte na relación de donativos que máis adiante se especifica. A nosa pretensión non é só aliviar, de xeito momentáneo e espectacular, a situación de indigencia e desamparo en que se encontran esas cinco criaturas, senón obter unha cantidade de diñeiro que poida asegurarlles unha formación profesional adecuada, ou a realización dos estudos prácticos necesarios para aquel de entre os cinco irmáns que teña aptitudes do exercicio dunha das moitas actividades laborais existentes na actualidade.

A recaudación pois, que se obteña ingresarase nunha conta corrente a nome dos cinco irmáns e coas seguridades para que o diñeiro reunido recíbano cando entren na idade en que haxan de elixir o camiño da súa vida. E non só isto, senón que se utilizará para que sobre as súas vidas non se cierne a pantasma da indigencia, a incultura e o esquecemento e para que dispoñan dunha vivenda digna.

Isto é o que comprenderon as persoas que responderon con verdadeira solidariedade humana ao noso chamamento. Comprendemos todos que estes problemas non deben resolverse así. Pero tamén sabemos que primeiro ha de atenderse un dos moitos casos, que como este, existen no noso país, e logo preocuparse dos doutras latitudes. Porque sería imperdonable que, por acudir en axuda de naturais de afastados países, abandonásemos á súa triste sorte a nenos que son os nosos veciños, os nosos prójimo trágicamente prójimo.

O xornalista continúa este artigo coa relación de entidades e persoas que fan os seus donativos, por exemplo a Cooperativa de Produción ” Diario de Pontevedra” entregaba 5000 pts., un sacerdote 5000 pts. Calixto Díaz 1000 pts….e así unha serie de persoas, con nomes ou ben anónimos, recaudan os primeiros días a cifra de 15.835 pts.

O problema (o futuro) dos nenos huérfanos de San Vicente de Cerponzones, parece vaise encauzado cara a solucións definitivas.

Onte pola tarde, celebramos na nosa redacción, unha reunión na que estiveron presentes varias persoas interesadas en axudar aos nenos. Tamén os organismos oficiais captaron a situación e iniciaron as xestións pertinentes.

Mutualidades Laborais entrevistouse coa familia e, en consecuencia comezou a tramitación precisa co fin de conceder aos nenos unha pensión por orfandad, así como o subsidio de defunción. Tamén leste mesmo organismo entregou, en metálico, unha cantidade en concepto de asistencia social. Pero isto non chega. É preciso máis.

Parece que o futuro dos nenos está perfilado.

En principio, decidiuse, coa aprobación do representante familiar que José Manuel e Javier, 11 e 5 anos respectivamente, pasen a unha institución onde poidan completar e iniciar unha formación adecuada. As xestións vanse a dirixir a Auxilio Social, que posúe un magnífico colexio en Tuy. Temos a esperanza de que estas xestións alcancen o éxito.

José Manuel e Javier

Rosita, de 9 anos, preténdese ingresaría nun colexio apropiado, posiblemente en Vigo. E os dous pequenos, María Pilar, 4 anos, e Alberto, 14 días, serán adoptados. Estas son as nosas impresións.

Ao mesmo tempo, solicitarase do Patronato “Francisco Franco” ( para mellóra da vivenda rural), unha subvención coa cal se complementarán as esixencias do tipo económico que ditas reformas supoñerán.

O porvir, pois, xa non é a incógnita de días pasados para os nenos huérfanos de San Vicente de Cerponzones. Pronto ( Dios quéirao así) a situación dos nenos consolidouse, con todas as garantías para eles e simplificando a situación dos seus familiares, xa que nin sequera a avóa é problema tendo en conta que queda acompañada dunha filla.

Todos estes acordos habidos na reunión de onte, terán continuación práctica a partir de hoxe mesmo en que, este magnífico grupo que se propuxo solucionar o caso, inicia as xestións pertinentes. Con elas, e coa colaboración económica de todos vostedes, contamos desde hoxe.

.

Días despóis as axudas ascendían a 27.080 pts.

SUSCRIPCIÓN EN FAVOR DE LOS HUÉRFANOS DE CERPONZONES

O caso dos cinco nenos  huérfanos de San Vicente de Cerponzones calou moi fondo nas conciencias dos pontevedreses. Boa mostra é a marcha ascendente da suscripción iniciada co fin de resolver as necesidades máis urxentes dunha familia sumida, polo lóstrego do Destino, nunha existencia cercada por privacións e sufrimentos.

A remediar estas e outras situacións, posteriormente orixinadas, tende esta suscripción que espera o concurso de todos os pontevedreses de boa vontade. Só trátase de entregar unha pequena cantidade do que sobra, do que se gasta na consumición do lecer. Só iso…

E esta é a lista da terceira relación de donativos recibidos na administración deste xornal en favor dos cinco nenos huérfanos :

A lista comeza coa cifra que se había recaudado ata o momento e seguidamente coas novas achegas, entre elas as de Celestino Viéitez e unha donación importante de 2.500 pts. asinada por : Os catro amigos.

A suma ascendía a 34.180 pts.

DONATIVOS RECIBIDOS EN FAVOR DE LOS HUÉRFANOS DE CERPONZONES

Na cuarta relación de donativos a cifra alcanza as 35.605 pts.

DONATIVOS RECIBIDOS EN FAVOR DE LOS HUÉRFANOS DE CERPONZONES

Na quinta relación a suma das donacions suman 39.290 pts.

DONATIVOS RECIBIDOS EN FAVOR DE LOS HUÉRFANOS DE CERPONZONES

Na sexta relación suma a cantidade de 42.515 pts, entre os donantes está unha aportacion de José Luis Torrado, desde Toledo enviou 1000 pts.

DONATIVOS RECIBIDOS PARA LOS HUÉRFANOS DE CERPONZONES

En na décima relación a suma era de 54.420 pts.

LA SUSCRIPCIÓN EN FAVOR DE LOS HUÉRFANOS DE CERPONZONES

Suma de donativos 55.220 pts.

A suscripción iniciada neste xornal a favor dos nenos huérfanos de San Vicente de Cerponzones, leva, como o lector pode advertir, unha marcha lenta, en parte debido a que as dificultades de supervivencia suscitadas fosen resoltas satisfactoriamente, tres nenos foron adoptados, os outros dous varóns, foron internados nunha institución benéfica, que lles proporcionará unha educación e formación adecuadas ata alcanzar unha idade en que poidan valerse por si mesmos.

É evidente, que os nenos adoptados deixaron de ser un problema, posto que agora teñen unha familia. Pero quedan eses dous muchachitos internados, cos cales a adopción non se ofrecía viable.

Cando eses dous nenos regresen, logo de longos anos no establecemento benéfico é a nosa intención que :

a) Dispoñan dunha vivenda digna en que acubillarse.

b) Dispoñan dunha cantidade coa que facer fronte aos seus primeiros gastos.

Non se trata de mendigar unhas achegas, senón que cada un dun pouco do que lle sobra, ou do diñeiro que inviste en cousas, obxectos superfluos. Aínda se está a tempo e en ocasión : ata o 30 do actual mes, en que pecharemos esta suscripción definitivamente.

Si a cantidade recaudada alcanza para satisfacer o custo das obras na casucha en que vivían, cumpririamos todos co noso deber. Si non alcanza, a cifra total ingresarase a nome dos huérfanos na Caixa de Aforros e en canto á súa vivenda que o Mañá decídao.

José Manuel, segundo pola dereita, muitos momentos compartidos con él, D.E.P.

1994 ASESINATO

img_4522
img_4528

 MANUEL LÓPEZ ESPERÓN (MANOLO CAMPAÑÓ), 1ª parte

MANUEL LÓPEZ ESPERÓN (Campañó,12/07/1924) (01/01/2021)

O ÚLTIMO COMUNISTA.

RESIDENCIA MONTE TECLA, a Guarda.

Luns, 11 de Novembro do 2019, dous cafés cortados.

Seis meses antes de haber eu nacido, Manolo xa levaba anos metido de cheo na organización do PCE, seguramente estaría no VI Congreso do Partido Comunista de España que se celebrou no mes de Xaneiro de 1960, onde se deu a coñecer o programa de devandito partido, daquela contaba con 36 anos, mentras tanto eu estaba na barriga de miña nai…

OS ANOS DO MEDO

Comecei a ter referencias de Manolo cando tiña uns dez anos, ata ese momento non era habitual falar de comunistas na miña casa, nin na taberna, nin na cociña cando estábamos comendo,  e sendo ademáis da familia ainda menos, tíñase como escondido, quizáis para que non chegase a oídos de alguén que non interesaba que o soubese, o medo, quizáis a vergoña ao que dirían, facía que a vida de Manolo fose un tabú, aínda hoxe en día cónstame que algún familiar de Manolo non sabe da súa vida nin a metade.

Recordo vagamente a primeira vez que se falou de Manolo na miña presenza, seguramente escapóuselle ao meu pai o seu nome, e a miña curiosidade fixo que lle preguntara que quen era ese home que era un comunista, e que o meu pai, con certa preferencia por Franco, falaba moi ben del, de Manolo, O Comunista.

O meu pai non quería entrar en detalles en dicirme quen era Manolo, tras insistirlle varias veces e ter a calada como resposta, esperéi  a que se fose aos seus quefaceres, sen esperar máis tempo fun a xunto a miña nai a preguntar por Manolo, quen é Manolo mamá, dime quen é ese señor, que ten que ver connosco o comunista ?

A miña nai miroume e co dedo indice diante da boca suxeríame que me calase, que falase en voz baixa.

Cala, iso son cousas de maiores, da época da guerra, non che importa, ti o que tes é que poñerche a estudar, esquéceche do que se falou na mesa hoxe.

Pero a min esa resposta non me valía, non me iría a estudar sen antes saber que relación tiña Manolo coa nosa familia, como Roque que son.

-Mamá, dime que ten de relación connosco ese tal Manolo, só iso e voume a estudar.

-A miña nai volveume a sinalar silencio de novo co dedo, baixa a voz Juanito, que che van escoitar na taberna.

-Mamá dime quen é, anda.

-Achegouse a min e rumoreando díxome : Manolo é primo do teu pai, é de Campañó. E agora pasa a estudar.

Quedeime de xeo, tiñamos un parente comunista !

A miña nai advertíame que non llo dixese a ninguén, pero a ninguén, nin aos meus dous mellores amigos.

E así foi, non llo dixen a ninguén, non fóra a ser que pasase algo, aqueles tempos viviamos co medo metido no corpo, todos os meus amigos e amigas, os que tiñamos as mesmas idades, ano arriba, ano abaixo, nacemos co medo metido no corpo, non nacemos cun pan debaixo do brazo, senón que nacemos cunha venda que nos cubría todo aquilo que non se debía de falar, daquela maldita guerra entre irmáns, das vinganzas e axústes de contas…..

Manolo, o comunista.

E así un día, cando estaba a soas co meu pai pregunteille: papá, quen é Manolo, o comunista ?

O meu pai quédome mirando e a súa resposta foi clara e concisa, un primo meu.

Non quixo dicirme nada máis , eu insistín, pero porque lle chaman o comunista ? É malo ? Onde está agora ?

Iso a ti non che interesa, son cousas do pasado que non deben falarse, mellor así.

Non fixen máis preguntas, naquel momento, sabía que era mellor non tirar do meu pai, non quería que sacase o seu mal xenio, xa habería outro momento para ir tirando do fío.

UNHA PARTIDA DE CARTAS

Normalmente os sábados era o día escolleito polos homes que afacían vir á taberna para quedarse a xogar ás cartas ata as tantas da mañán, bueno comenzaban coas cartas, e finalizaban xogando o chinchimone.

Un día de tantos nos que eu estaba presente vendo como xogaban á virisca de seis, gustábame ir analizando a cada un dos que compoñían a partida, o ver os seus xestos, como daban as señas sen que os contrincantes decatásense, observar como se sentían orgullosos de gañar a partida e comentar a fazaña coa retranca que os caracterizába….

Un día deses decateime de algo máis de Manolo, quizáis o meu pai non se deu de conta de que eu aínda non me había ido para cama, quizáis porque tamén pensou que xa era hora que eu soubese algo máis sobre él, fose o que fóra, o meu pai sacou a relucir a Manolo, o comunista…

Todo comezou nunha discusión sobre a guerra e as consecuencias que trouxo, que si uns eran os bos, que si outros os malos…

Nun momento deses, o meu pai comezou a comentar unha anécdota sobre o seu primo…

Mirade, por si non o sabedes, eu teño un primo de Campañó que é comunista, pero comunista desde moi novo, naceu así, con esas ideas.

Un día uns veciños de Manolo e meus, que eran moi pobres achegáronse a casa dos pais de Manolo, íanlles a pedir unhas terras para traballar, xa que eles non posuían nin un metro de terra para poder plantar unhas patacas.

-Señor López, ben sabe que somos pobres e non temos terras para traballar, si vostede fóra tan amable de cedernos algunha das súas leiras agradeceriámosllo de mil amores, estamos sen nada, e temos moita necesidade, necesitamos alimentar aos nosos fillos.

O pai de Manolo tiña suficientes leiras, deixarlle algunha a esa familia non lle ía causar problema, aínda así lles puxo unha condición:

-Bo, cédovos unhas leiras, pero iremos a medías, do que saquedes das colleitas das leiras a min téndesme que pasar a metade de cada unha delas.

A familia accedeu á proposta e os poucos días comezaron a traballar as terras.

Á hora de comer, na casa de Manolo saíu a relucir o trato que fixera o seu pai cos veciños…

O meu pai comentaba isto a todos os que quedaran logo de finalizar a partida de cartas, levantáronse e ocuparon a barra da taberna, a intención era pagar a conta e marcharse, xa eran horas, pero a conversación era interesante, así que o que máis e o que menos volveu pedir outra cunca de viño…..

Así, mentres o meu pai servíalles o viño , íalles contando ao detalle toda aquela historia…

Cando estaban na mesa comendo, o pai de Manolo comenzou a dicir que chegara a un acordo cos veciños para ceder unhas terras, voulle deixar as leiras que nos quedan máis lonxe e que perdemos moito tempo en ir ata elas, eles traballaranas e coidarán, ademáis o trato benefícianos, terán que darnos a metade do que colleiten.

Manolo ao escoitar dicir ao seu pai o trato que concertara cos veciños, díxolle :

Meu pai, vexo que obraches ben en ceder unhas terras a estes veciños que están tan necesitados, pero o que non me gusta é ao trato o que chegastes, esa xente necesita a colleita enteira para eles, aínda así non vai ser moito o que consigan nesas terras para satisfacer as súas necesidades para todo o ano. O mellor que podes facer é que se leven a colleita enteira para eles, nós temos suficiente coa nosa.

Debes de ir xunto a eles e dicirllo.

E así foi, así o fixo.

Carallo para o comunista ! Que detalle tivo cos seus veciños ! Iso non o fai moita xente ! Comentaban os paisanos na taberna. O meu pai asentía e dicíalles que Manolo era así desde moi novo, as súas ideas eran as de dar a quen tivese necesidade, de repartir entre os máis necesitados.

Así foi como comecei a saber cousas de Manolo, pero non o coñecín personalmente ata moitos anos despois.

Un día , non recordo nin onde nin cando, o meu pai presentoume a Manolo, falamos un momento, comentamos varias cousas da nosas vidas, sobre os nosos traballos eu díxenlle que estaba en Peral, Manolo díxome que levaba unha representación de teas, así que tiñamos algo en común e inviteille a que viñese por xunto miña cando quixese e así podiamos falar máis tranquilamente, eu tiña interese en saber sobre a súa vida, a súa traxectoria e a situación actual naqueles momentos.

AS VISITAS DE MANOLO

Pasaron uns días logo de coñecernos, e Manolo presentouse no lugar do meu traballo, comezamos unha longa amizade durante moitos anos.

Normalmente visitábame polas tardes, tiña planificado o seu día a día, durante anos viviu no Hotel Virgen del Camino, alí tiña unha habitación alugada onde posibilitaba que puidese vir a visitarme asiduamente.

O seu día a día era normalmente pola mañán o de levantarse, prepararse e ler a prensa, despóis tocaba comer e dar unha volta, sobre as sete da tarde era cando viña por xunto miña, dependendo si eu estaba ocupado ou non, tiñamos o noso momento para falar dos temas da actualidade, a maioría eran relacionados coa política, él daba o seu punto de vista, eu o meu, tíñamos puntos en qué estábamos dacordo, outros non tanto, así era habitualmente, había sempre de que falar e discutir.

E así, día tras día , Manolo e eu iamos tendo máis confianza e iámonos abrindo un ao outro comentadonos certas cousas que habitualmente non as falabamos, nin entre nós, nin coas demáis amizades.

Aínda así a Manolo custaba sacarlle cousas relacionadas co seu paso polo partido comunista, era reacio a iso, en moitas ocasións eu buscaba o xeito de que comentase sucesos vividos por él en primeira persoa, pero non había forma, sabía como cambiar de tema, eu quedábame coas ganas, será noutro momento, quizáis o próximo día, ese era o meu pensamento en muitas ocasions.

Ata que chegou o día, xurdiu de imprevisto, foi a raíz dalgún comentario relacionado coa época en que era perseguido, Manolo comezou a falarme….

SIN UÑAS, NIN NOS PÉS, NIN NAS MÁNS.

Unha vez estabamos moi perseguidos, en varias ocasións estiveron a piques de deternos, era, si mal non recordo, polo ano 1948 cando cae a organización comunista de Pontevedra, somos apresados uns 80 militantes en toda a provincia.

A min e a uns cantos compañeiros leváronnos á carcel de Vigo, durante días tivéronnos nas peores condicións, cada día levábannos a declarar, pasabamos días sen comer nin beber, sen luz e sen roupa, tíñannos así durante días .

Un dos días de interrogatorio decidiron apertarme as tuercas do todo, fixéronme de todo, ata terminar de arrincarme as uñas dos pés e das mans.

Estaba exhausto, a dor era insoportable, pero fun capaz de seguir na miña liña, e non dixen nada, a intención que tiñan era a de que dixese nomes de compañeiros que formaban o partido, querían nomes e máis nomes, non din nin o primeiro….

Pero todo o  sufrimento de Manolo e o seu valor non serviu de nada, un dos seus compañeiros que tamén estaba detido non foi capaz de soportar tanto dor e veuse abaixo, foi dicindo os nomes dos seus compañeiros de partido, un por un.

Pouco máis me quixo contar Manolo daqueles feitos, pechábase en banda e por moito que lle insistía en que debía de escribir un libro, el nunca quixo falar máis do tema, nin escribir.

Penal de EL DUESO, 1950, compañeiros de Manolo.

Era o 13 de Xaneiro do 2018 cando no xornal Faro de Vigo dábase a noticia do falecemento dun compañeiro de Manolo, chamábase Severino Domínguez Rey e fora o responsable do Socorro Rojo e tamén dirixente das milicias na clandestinidade.

No ano 1948 cae a organización comunista, son apresados Severino Dominguez, Carlos Crespo Alfaya, Manolo López Esperon, Freire, Peón, Ocampo, Barros… O xornal publicaba que en total foran 75 militantes da provincia de Pontevedra, Manolo dixome que foran sobre 80.

Todos eles foron torturados.

Penal de EL DUESO, 1950, presos galego, entre eles Manolo.

E así foron pasando os anos, recibindo as visitas de Manolo, ao cabo duns anos foise do Hotel e xa non o vía con tanta frecuencia.

As veces que viña a Pontevedra facíame a visita de rigor, adoitaba achegarse primeiro pola farmacia de Adelaida Herreros, á beira de onde eu traballaba, tiña moita confianza cuns empregados que eran naturais de Campañó.

Logo de estar con eles viña a xunto miña, de novo estabamos falando dos políticos de quenda, tanto a nivel provincial como nacional, outras veces comentábame sobre as súas cousas persoais….

Un día que me visitou viña dicirme que quería invitarme a comer, xunto con outros dous amigos del, contesteille que cando quixese, pero a comida non se chegou a realizar, Manolo desapareceu de súpeto, non volvín saber del nun par de anos.

Intentaba a través dun dos seus amigos saber algo sobre Manolo, este amigo tampouco sabía nada, desaparecera da nosa vista.

Co paso dos días íame preguntando cada vez máis onde podía estar Manolo, por suposto que morto non estaba, decataríame o máis seguro.

Cando me quedei sen traballo foi o momento de querer saber máis de Manolo, tiña tempo libre para poder preguntar e poder ir visitalo alá onde estivese.

E por fin chegou o día, por fin souben onde estaba, e non esperei máis, fun xunto a Manolo…

RESIDENCIA DE MONTE TECLA

Tras varias indagacións infrutuosas chegoume unha chamada que me dicía onde estaba Manolo, soamente foi dicirmo que conforme puiden chamei  á Residencia onde estaba aloxado.

Nuns minutos estaba falando con él, Manolo estaba alén do teléfono, que alegría levamos, tanto él coma eu.

Non foi moito o tempo que estivemos falando, soamente preguntarlle que tal estaba, si sabía quen era eu e dicirlle que o iría a visitar ao día seguinte.

-Bo, como queiras, pero mira que estou moi lonxe, díxome Manolo.

COMUNISTA DENDE QUE NACEU.

Ao día seguinte de falar por teléfono con Manolo, collín  o automóbil e funme a velo.Cheguei a primeira hora da tarde á residencia, e na recepción pregunte por él, nuns minutos xa estaba comigo, fomos a sala de visitas, collimos uns cafés e sentamos…

Estivemos falando unhas tres horas, a nosa conversación foi moi extensa, falamos da súa chegada á residencia de Monte Tecla, do periplo que pasou ata chegar a ela, tamén de como era o día a día alí, da miña situación e a da miña familia.

Tamén falamos do seu afillado, o meu tío Fernando, de como tiña que facer eu para a próxima visita que lle fixese, pois lle prometín de ir dar unha volta a Portugal e comer un bo bacalao…O que máis me impactou foi un momento en que me dixo : Juan, de aquí xa non saio.

Nese espazo de tempo foron moitas as cousas que falamos, moitas delas quedaron entre él e máis eu, moitas e moi interesantes e esclarecedoras.  Ao final da conversación díxenlle de facernos unhas fotografías, Manolo era reacio, non quería, prometinlle que non as faría públicas mentres vivise, entón díxome que si era así, entón que si.

PARTE DA CONVERSA

Manolo, cando comezou a túa participación no partido comunista ?

Eu comecei cando nacín, a miña ideoloxía xa comezou de moi xoven,  aínda que na miña familia non había ninguén que fose comunista, soamente o meu avó Domingos era o que tiña unha actividade na Sociedade de Agricultores, pero non era comunista,  eu daquela ía con él sendo eu un cativo, gustábame estar alí, ler os boletins, mentres os demáis mozos que se achegaban á Sociedade falaban doutras cousas, eu centrábame en ler e preocuparme de temas sociais.

Tamén recordo de ir coas vacas para o monte, cos demáis veciños, alí xa falabamos de temas de política, cultura e demáis cousas de interese xeral.

Como había varios veciños que tamén estaban interesados na política, algúns eran dos lugares de O Freixo, Barragans, Corredoira….pois decidímos constituír o sindicato na Cámara Agraria.

Manolo, porque houbo tantos fusilados ?

Pois porque había moitas vinganzas, moito odio, moito rencor ….os que máis sufriron foron os que pertencían ás Sociedades que había nos lugares de a Corredoira, e tamén os que constituían a Sociedade que había na Casa do Cochón, situada no lugar de Barragáns.

Non fai moito que tiña moitos libros gardados que recollían moitos datos sobre aqueles tempos, tamén tiña libros onde recollían os datos de todos os que foron fusilados e salvaxemente torturados……agora non me queda ningún que quixese que os tiveses ti.

Manolo, cando foi o peor momento para ti ?

Tería uns vinte anos cando veu a DEBACLE MAIOR, é cando fun detido, foron tempos moi duros.

Manolo, chegaches a realizar o Servizo Militar ?

Non, libreime porque a miña nai era viuda, eu era único fillo, despóis cando morreu a miña nai, eu aínda estaba en tempo en que me podían chamar para realizar a mili, o meu avó Domingos foi o que me salvou de ir.

Cóntame Manolo, a túa detención…

Pois que queiras que che diga, que fixeron unha gran redada, fomos 66 os implicados (fai pouco había dito 80, pero puden entender mal) a nivel de toda a provincia de Pontevedra.

E con respecto aos *paseos* , quenes sufriron máis, con relación ás nosas parroquias máis próximas ?

Os que máis foron os veciños de Lérez.

Recordas o que lle sucedeu a Magdalena ?

Si, contoumo a miña nai, ía cunhas veciñas a Pontevedra, a vender o leite, cando por un camiño que hai no lugar da Gandara, atopáronse coa cabeza de Magdalena entre as silvas, e un pouco máis lonxe co seu corpo, habíanse ensañado con él, tamén recordo os da familia Gama e outros máis, agora non me salen os seus nomes.

Pero esa xente que mal fixo ?

Ningún, Magdalena pertencía á Sociedade Agraria, era moi boa persoa, pero todo foi por vinganzas, por pensar doutro xeito distinto aos outros, a min tíñanme como un delincuente…..

Gustaríame que che quedaches con aqueles libros que eu tiña, en fin, agora xa non me queda nada….

Tivemos tempo para falar de moitas outras cousas, leveille de agasallo unha revista da Asociación Cedofeita, na portada saía unha foto dos integrantes da comisión de festas de Lérez e o grupo de gaiteiros, co seu tambor e tamborileiro, falamos deles e Manolo recordábame da anécdota de cando unha viaxe a Madrid do grupo de Perfecto Feijoo. Referíase ao tamborileiro que lle preguntaba a P. Feijoo que cando se ían para España, que sentía morriña da súa terra, isto contábao Castelao no seu libro Sempre en Galiza.

Falamos de como se sentía na Residencia ( o día 22 de novembro fixera catro anos que había ingresado), non estaba a gusto, a maioría dos que estaban alí internados non estaban mentalmente ben, e Manolo non tiña prácticamente con quen falar e debater as súas ideas, o único que tiña era o xornal para estar ao día do que estaba acontecendo, tanto a nivel Pontevedra, como en xeral.

Preguntoume pola miña familia, sempre se interesou pola miña dona, coñecíaa do comercio, e polos meus dous fillos, ás veces víñame dándome a enhoraboa por algún campionato que Adrián había acadado e habíao leído na prensa.

Pero Juan, como viñeches ata aquí ? Co lonxe que estou….

30 de MARZO do 2020

Volvín comunicarme con Manolo o día 30 de Marzo de 2020, en pleno encerro con motivo do coronavirus, o día anterior había chamado á residencia e dixéronme que estaban todos ben, pero se quería falar con Manolo tiña que facelo sen ser festivo, pois como era domingo non estaba a moza responsable de pasar as chamadas.

Así que o luns chameino e falamos un momento, o seu estado era bo e comentamos a situación que estabamos a pasar, preocupouse pola miña familia e deume saúdos para todos.

Prometinlle a Manuel ir visitalo tan pronto pasase a pandemia e  díxome que estaríame esperándome ,e de paso íame a entregar o seu reloxo, que non lle funcionaba e como non tiña moitos anos quere que llo leve a unha tenda de Pontevedra para que llo arranxen, díxenlle que así o faría, despedímonos e quedamos de vernos canto antes.

13 de AGOSTO do 2020

Despois de varios días querendo contactar con Manolo, o día 13 de Agosto do 2020 volvo a falar con él, o primeiro que lle preguntei foi pola súa saude, comentoume que había estado fai uns días un pouco mal, pero xa estaba de novo ben. Manolo preguntoume pola familia, tamén recordoume que teño que levarlle o reloxo a arranxar, polo demáis todo ía ben. Quedei de ir xunto a él en canto poidera.

Como pode haber xente hoxe en día que defenda a Franco ? Por suposto que na guerra civil houbo todo tipo de crueldades, e condeno calquera tipo de violencia, veña de onde veña, pero o culpable do golpe de Estado foi Franco e deu lugar a unha guerra civil, dando paso a que en moitos lugares da nosa xeografía sucedese o máis atroz do ser humano : matar.

Como pode haber xente que defenda as atrocidades que se cometeron naqueles anos de ditadura ? Manolo sufriuno nas súas propias carnes, aínda recordo o día que mo dixo, prefería non comentalo, prefería calalo.

Por iso é necesario memoria, e necesitamos reparación xunto con xustiza, para que nunca máis os dictadores teñan cabida na nosa sociedade. 

10 de DECEMBRO do 2020

O día 10 de Decembro do 2020 volvin a chamar a Manolo, comencei a falar con él, pero había algo que non me deixaba escoitar ben, seica no lugar donde estaba había pouca cobertura e Manolo falaba mui baixiño, a cuidadora que recolleu a chamada e mui amable e axudoume na conversación, pregunteille que tal estaba, ben, estou ben, contestoume.

Volvin a decirlle que lamentaba muito non poder acercarme a xunto del, Manolo entendía o motivo e respondía con un “a ver si veñen tempos mellores”.

Na Residencia levan tempo coas visitas restrinxidas, son poucos os familiares que se poden acercar a visitar os residentes, os que poden sólo poden ir unha vez a semana durante media hora.

Manolo sempre me pregunta pola miña familia, comentolle que de momento estamos todos ben, que estamos prácticamente metidos no piso, que salimos pouco.

Sigue preguntando polos meus fillos, quere saber deles, están ben Manolo, un deles vive en Cerponzóns e o maior ágora en Alicante.

Dame saludos para eles e para a miña dona, eu volvo a decirlle que en canto poida salir o primero que farei será ir xunto del…

1 de XANEIRO do 2021.

Unha curmá miña acaba de enviarme unha mensaxe : Juanito, morreu Manolo, O Comunista.

Quedeime sen palabras, non o podía crer, fai poucos días estivera falando con él por teléfono, escoiteino ben, o momento collín o teléfono e chamei á miña curmá.

Manolo levaba unha semana ingresado no Hospital de Vigo, e foise apagando.

Estou mal, non me esperaba este momento así de súpeto, xa non poderei velo, xa non poderei levalo a comer a Portugal como quedaramos, nin lle poderei levar o reloxo a arranxar…

Manolo, foise, en silencio, como el quería irse, como me dixo fai un tempo.

2 de XANEIRO do 2021

NOTA : O día 11 de Novembro do 2019 comecei a escribir este relato, coa finalidade de cando chegase o momento do falecemento de Manolo faríao público.

D.E.P. Manolo Campañó, que a terra che sexa leve.

JUAN JOSÉ GUIRADO, IN MEMORIAM : https://youtu.be/jzngtmixvg4

SON MUITOS OS RECORDOS E COMENTARIOS QUE RECOLLO NAS REDES, DESTACANDO OS SEGUINTES :

O HISTORIADOR PEPE ALVAREZ FALA DE MANOLO :

Manolo López Esperón “Campañó”, como outros militantes de tempos difíciles, non tivo o recoñecemento político ou institucional que merecía. Ao finalizar a ditadura a inmensa maioría da sociedade e dos partidos decidiron non mirar os referentes do pasado e impúxose o esquecemento, poida que o exemplo de militancia e integridade dos vellos combatentes lles resultase unha lembranza incómoda en tempos de mudanzas e renuncias a principios que sempre consideraran irrenunciables. Xa haberá ocasión de falar máis de Esperón; como recordo transcribirei a acusación do fiscal na causa militar que se lle incoa no ano 1948: “Secretario político del Comité Inter-comarcal del Partido comunista de Pontevedra y asimismo Secretario de Agitación y Propaganda del Comité comarcal de la misma Capital. Organizó los comités comarcales del Partido de Villagarcía, Puente Caldelas, Caldas de Reyes y Cachafeiro. Activísimo propagandista del comunismo, recibió numerosa y variada propaganda para su difusión en la provincia; recaudó dinero mediante la entrega de sellos de cotización; tenía una máquina multicopista que ocultó en el domicilio de […] y asistió a numerosas reuniones clandestinas del Partido”. A sentencia aumentou de 10 a 12 anos de cárcere a petición do fiscal. Estivo internado en diversas prisións, entre elas no penal de El Dueso. Como historiador sempre lle agradecerei as súas informacións. Que a terra lle sexa leve!

——–

En el caso de Manolo lo detienen en el 1948 cuando tenía 24 años (en el 36 tenía 12 años), su actividad fue política, organización del PCE y de la UNE, difusión de propaganda, etc y lo juzgan por delito equiparado a rebelión militar. 

——–

Manolo fue un personaje clave en la reconstrucción de la resistencia. No sé si fruto de su experiencia de resistir los interrogatorios de la BPS pero era difícil que contase cosas que no supiéramos.

MANUEL VÁZQUEZ :

Manolo Campañó foi no 1977, elexido en asamblea en Vigo, membro de comite provincial do PCG e o foi por unanimidade.

Pero foi, sobre todo, un home moi querido e respetado por todos. Estou confinado e triste. Moi triste pola súa morte.

É tristísimo porque el e outros moitos non foron debidamente tratados : Manolo, Carlos Alfaya, Severo, Peón, Ruibal, Paco, Valenzuela…

E moitos máis foron incluso nalgúns momentos insultados gravemente.

Manolo Campaño, grazas polo teu exenplo e polo moito que me sorprendeche.

NOTA: Fotos de Xosé Collazo é JJ Esperón.

FALA UN FAMILIAR:

Hai uns días estiven a falar cun familiar de Manolo, contoume que Manolo quedou sen pais moi novo e quen mirou moito por él foi o seu avó Domingos, que vivía en Campañó, no lugar de Barragáns.

Manolo sempre que podía visitaba aos seus parentes, a súa tía Teresa queríalle moito, cando chegaba á súa casa dáballe todo o que podía, lembra que a tía Teresa mandáballe ir á fonte a por auga para prepararlle un baño a Manolo nunha gran tina de cinc que tiñan para iso.

A tía Teresa era irmá de Juana, a nai de Manolo, e cada vez que a visitaba ela sempre lle dicía que tiña que casar:

-Manolo, busca unha muller!

Manolo pasou por moitas, sufriu moito, era pouco falador en relación a política e á súa época de preso, de cando en vez dicíache algunha cousa, pero poucas veces. Tenme comentado que para que confesase picábanlle debaixo das uñas, sufriu moito, si. Un día chegaron a metelo nunha caixa de defunto, pensando que xa estaba morto.

Houbo un tempo que un cura que había en Campañó, Don Antonio, tanto a Manolo como a un veciño de Cerponzóns, Joaquín Villaverde (O LARACHO), axudoulles moito. Joaquín tivo que irse fóra, emigrou a Brasil e un tempo despois a súa muller e os seus fillos fóronse para xunto del.

Sabes, falando de Manolo, ás veces cando saio ao camiño dáme a impresión de velo chegar a visitarnos, uns metros máis atrás deixaba aparcado o seu coche, un Mini Morris, de cor verde, a cor da esperanza.

 

DIARIO DE PONTEVEDRA 21 MARZO 1978

RUEDA INFORMATIVA CON EL P.C.G.

Las subastas forestales de los montes deben suspenderse por falta de la participación vecinal.

“Si las elecciones municipales son fundamentales, en Galicia lo son mucho más, de cara a la democratización del país”

PONTEVEDRA (D. P.)

El Comité Provincial del P. C. G., ha convocado para la tarde de ayer una rueda informativa, a la que asistieron los miembros del citado Comité, José Maris MeIla Márquez, que lo es también del Ejecutivo central, Gonzalo Bouza Brey, y Manuel López Esperón.

Dieron cuenta, en primer lugar, del problema de una subasta de aprovechamientos forestales en montes de trece municipios de la provincia, que estaba anunciada para hoy en ICONA, señalando que los montes vecinales y de mano común, no estaban en poder de los verdaderos propietarios, y que en estos momentos da transición, es necesario consolidar la democracia, reservando tales actuaciones para el momento en que los Ayuntamientos cuenten con la necesaria representación, lo que así había sido expuesto en una reunión sostenida con el gobernador civil y también con el jefe provincial del ICONA. Ello implica la suspensión de tales subastas hasta tanto no se efectúan las elecciones municipales, de cara a esa representación.

Se insitió en que, fundamentalmente, el Partido Comunista considera absolutamente necesario el aplazamiento de la subasta entretanto los Ayuntamienos no cuenten con la representación democrática de las próximas elecciones. Se abundó también en que, en Galicia sobre todo, se hace necesaria una nueva regulación de estos montes, muchos de los cuales están ya en proceso de recuperación por los vecinos. Los ahora afectados por la subasta de referencia, son en los Ayuntamientos de Meis, Cuntis. Barro, Campo Lameiro, Gondomar, Morgadanes, Caldas, Pazos de Borbén, Cotobad, La Lama, Mos, Cerdedo y Fornelos de Montes. Al efecto, se insistió de nuevo en que, hasta las próximas elecciones y la nueva regulación de los montes, deben suspenderse estas subastas, estudiándose las soluciones oportunas, habida cuenta de la necesaria representación de los vecindarios afectados, que ya en muchos casos han puesto de manifiesto su inquietud.

Pasó luego a tratarse de otros aspectos de la actual problemática provincial, realizando diversas exposiciones, tanto el señor Mella Márquez, como los señores Bouza Brey y López Esperón.

Se expuso el problema de ASCON, en el cual el P.C.G. considera que la actividad en la empresa debla reanudarse, siendo readmitidos los obreros despedidos, por lo que dicha empresa debía reconsiderar su actitud, dada además la trascendencia de dicho problema.

Expusieron también el relativo a las empresas del Grupo Regojo, que afecta a unos dos mil trabajadores, y cuyo problema el P.C.G. tiene en estudio, considerando, además, que en él deben tomar parte los trabajadores, a lo que la empresa no ha puesto mayores dificultades; por lo que trata de conseguirse una alternativa.

Se habló asimismo del problema relativo a IMUSA, de Caldas, actualmente en situación critica, como con secuencia de la propia crisis de la industria siderúrgica, considerando que la situación requiere el buscar las fórmulas adecuadas por parte del Estado, con la empresa y con las centrales sindicales.

Otro de los problemas, a los que se pasó revista, ha sido el que afecta por su gravedad, a la industria conservera, en auténtica crisis, afectando a un gran porcentaje de mano de obra femenina, lo que requiere la adopción de medidas no solo económicas, sino también políticas

La creación de la nueva Xunta Autonómica de Galicia ha sido el punto final de la reunión y en el que, los representantes del PC.G. pusieron un indudable énfasis de preocupación e interés. Señalaron que debería comprometerse a resolver los actuales problemas de la región, a corto o medio plazo, tanto en lo que afecta al campo, como al mar y a la Industria, ya que de lo contrario propiciaría un clima de desilusión. Apuntaron que la Xunta ha de trazarse un programa de gobierno que viniera a ser la aplicación del Pacto de la Moncloa, sin divorciarse para nada, de la dinámica de los trabajadores, pensando por otra parte -señalaron también que si no se resuelve la preautonomía, mal va a poder afrontarse el Estatto de la autonomía. Lo im portante, será, en fin, que sea trazado un programa de este tipo y que pueda llevarse a cabo.

Se habló luego, entre otras cosas, de que a partir de mediados de abril, el P. C. G. iniciará unas encuestas de cara a la programación de las elecciones municipales y del criterio que sostiene de una candidatura con la participación de las más amplia unidad democrática, pensando en la total erradicación del caciquismo. Si las elecciones municipales son fundamentales, en Galicia lo son mucho más, de cara a la democratización del país».

OFICIOS DOS VECIÑOS (VI) CANTEIRO E A SÚA “JERGA”

CANTEIRO : Persoa que ten por oficio labrar pedras para a construción.

Na miña época de cursar estudos no Instituto Sánchez Cantón tiven unha serie de mestres que influíron nos meus gustos por unhas materias máis que outras.

Entre estes mestres estivo Alfredo García Alén, entre os seus cargos ao longo da súa traxectoria foi historiador, membro da Real Academia Galega, Director adxunto e Secretario do Museo de Pontevedra etc.

Un dos seus muitisímos traballos que levou a cabo e que me chamou a atención foi o de ordenar o Vocabulario dos Canteiros de Pontevedra. 

Foi polo ano 1896 a Sociedad Arqueológica de Pontevedra, da man de dos doutores membros da devandita sociedade, D. José Casal e D. Enrique López de la Ballina, ambos coñecidos pola súa gran labor humanitaria como “médicos dos pobres”, cando comezaron a recoller parte da “jerga” dos canteiros.

Corría o ano 1956, e os fondos sobre a “jerga”dos que dispón naquel entonces Alfredo García Alén son un total de dez inventarios, e foron prácticamente feitos a gran maioría polo que foi o primeiro director do museo, D. Casto Sampedro.

Recolléronse estes fondos dos lugares onde habían canteiros, por exemplo Berducido, Carballedo, Forcarei, Xeve, Marcón, Sabucedo, Tenorio, Bora, Codeseda, Folgoso, Mourente, Lérez e CERPONZONES.

O historiador Alfredo García Alén ordenou e recolleu 900 palabras para que puidesen ser coñecidas polos investigadores, aínda así quedaban moitos outros lugares onde recoller máis vocabulario relacionado coa “jerga” dos canteiros. Non vou publicar as 900 palabras, senón que publicarei aquelas que son propias dos canteiros da nosa parroquia, pero antes poñámonos en situación:

O Canteiro, xunto ao Pedreiro e ao Picapedreiro son herdeiros dos que traballaron nos Castros, eran homes hábiles e amantes do seu oficio.

É indubidable que xunto aos arquitectos e mestres de obra atopábanse os canteiros populares, artífices de grandes obras que nos rodean, obras que aúnan sentimento relixioso e sabedoría popular : cruceiros, petos de ánimas, capeliñas, altares, hórreos, reloxos de sol, lareiras, fontes,lavadoiros, muiños, pontes etc.

Ao canteiro sempre se lle caracterizou por un extraordinario espírito de compañerismo, tal que entre eles tiñan unha fala especial, coñecida como “ a verba dos Arxinas “, que lles facilitaba a conversación entre eles sen que as demais persoas decatásense do que falaban.

Dentro deste mundo da cantería había quen realizaba o labor de Pedreiro, que se dedicaban a arrincar as pedras que despois traballaban os Picapedreiros e que seguidamente se encargaban de poñerllo nas obras aos Canteiros.

Hai que recoñecer que sempre tiveron un gran respeto naqueles lugares que ían extraer as pedras e atopábanse con petróglifos, coa máxima precaución respectaban os gravados e retiraban as lousas sen que os afectasen, disto puidémolo ver e escoitarna conferencia que impartiu na nosa parroquia o profesor Buenaventura Aparicio fai pouco.

As principais ferramentas que usaban para retirar as pedras eran : paoferro, mandarria, ferro, maceta, acodadeira , punteiro, pistolo, variña, guillo, pico, atacador e rebolo ( inventario recollido polo etnógrafo Xaquín Lorenzo).

Para ser un bo Canteiro comezábase o oficio aos once/doce anos, a súa función comezaba como “pinche” servindo aos Canteiros, era o habitual, quen quixese ser un bo profesional tería que estar durante varios anos como criado do mestre. Seguía ao seu mestre alá a donde el ía, tería que estar atento no momento de servirlle auga para a obra, levarlle os picos ao ferreiro , colaborar en servir cal ou barro etc. Máis adiante xa podería ir realizando outros traballos máis serios, tiña que estar xa ao tanto do manexo do pico, e así iría pasando a outra etapa onde empeza a desempenar, logo a escuadrar, desbastar….máis tarde empezaría a apicoar e tamén a labrar.

O oficio de Canteiro era un traballo moi duro, pasaban moitos días fóra de casa, as ferramentas tíñanas que transportar ó lombo nunha “esporta” ou nun caixón pequeno. Así era que tiñan unha dieta alimenticia que consistía de almorzo nuns grolos de augardente cun anaco de pan de millo; o xantar era a base dá mesma boroa, caldo e algunhas veces un cacho de touciño cunhas patacas; remataban na cea co mesmo menú que ou xantar.

Daqueles tempos era habitual que as cuadrillas de Canteiros pasasen a noite nos alpendres, palleiras ou lareiras dás casas onde traballaban, cun pouco de palla que facía de colchón xa tiñan a cama feita.

Recordo na taberna dos meus pais de haber épocas onde viñan a comer, a beber e tamén a cantar, había un deles que eu tiñalle muito afecto, daquela traballaba na casa dos Señorans, e sempre cando estaba tomando o café cunhas pingas de caña falaba comigo, algunhas veces non entendía o que me dicía e despóis preguntaballe a miña nai que era o que me había dito, non sei fillo, estaba falando o” latín dos canteiros“, e si queres entendelos teste que facer canteiro, e miña nai bótavase a rir.

A existencia desta lingua propia pasábase de mestres a aprendices, sempre coa ameaza de duros correctivos si chegásese a descubrir o significado das palabras. Algún filólogo apuntaba que esta forma de falar databa dos primeiros pobladores das nosas terras, mentres que o meu director de Instituto D. José  Filgueira Valverde sinalaba a influencia da lingua vasca na súa xénese e formación.


Cantos Canteiros recordades que foran da nosa Parroquia ?

Polo que me foron decindo os veciños tomei nota de canteiros que teñen relación coa parroquia : MANUEL ORTIGUEIRA, ÁNGEL SOLLA, MANUEL CAMPOS, PACO LOUZAN, ROGELIO PÉREZ, SISTO CASTRO, SABINO, o home da carteira, JOSÉ o do Empalme, (natural de Barro, casado en Alba, con muita relación coa parroquia), JAVIER LOSADA,e tamén agora temos un rapaz que creo que actualmente e o único que desempeña este oficio, refierome o neto de O BARCALA.

A esta lista de canteiros que algúns de nos coñocemos tamén hai outra lista de canteiros que temos reflexada en padrons (anos1842/ 1845) e no Inventario do Marqués da Ensenada, que data do ano 1752, quizáis veña deles estas palabras da “Jerga”….son os seguintes :

ALBERTO GÓMEZ ( veciño de Tilbe), ALBERTO DA FONTE ( veciño de Leborei ),  ALBERTO DE PIDRE, DOMINGO DE MAGDALENA, CARLOS PÉREZ, PEDRO PARADA ( veciño de CERNADELO ), DOMINGO DE CASTRO ( veciño de Pidre) E FRANCISCO BLANCO ( veciño de Meán)

1842-MANUEL FONTECOBA (34 anos ) casado con María Benita Castro (35 anos ), tiñan dous fillos, Juan e Rosa, de 12 e 8 años.

1845-JUAN BARREYRO (46 anos ), casado con María (44 anos), teñen tres fillos, de nome Francisca (18 anos) Benito (16 anos) e Benita (15 anos), o lugar donde viven estaba situado entre O BRAVO e A COSTA. Tanto a dona  de Juan, coma os fillos, son labradores.

1845-JOSÉ DE CASTRO (23 anos) solteiro, marchou a traballando de Canteiro para Portugal, fillo de Manuel de Castro (43 anos) viudo e vivindo en MEÁN co seu outro fillo de nome Juan (21 anos)

PALABRAS DA “JERGA” DOS CANTEIROS NATURAÍS DE CERPONZONES

BIXIO…………….Ollo

GADOMA………Man

GADOMO………Brazo

MANÉS………….Dono

MAQUIAR………Fumar

MORCEDEIRO..Dente

XABECA………..Cabeza

XAMBA………….Perna

XAMBO………….Pé


Encontramos nun xornal do 27 de Setembro do 1930 unha noticia donde aparece o nome de Severino Costas, de oficio canteiro.

Nota : Si alguén quere saber de todas as palabras recollidas da “Jerga”pode poñerse en contacto conmigo.