O MARCO DÁ LEGUA DE CERPONZONS.
SETEMBRO DO 2019
Vense de publicar o artigo ” Os marcos da legua do Camiño Real ou carrileira do arcebispo Sebastán Malvar : Ponte Valga-Ponte Sampaio” no Anuario Brigantino.
Nun apartado do escrito dice :
Ten razón, sen dúbida, o P. Juan Francisco Villar cando di que a estrada que se fixo co capital que o arcebispo Malvar trouxera de Arxentina, era a mas hermosa, y la mas perfecta que tiene España (y aun la Europa, según el sentir de un Sabio Teniente General –Mr. Orrelli– […] En esta grande Obra se consumieron muchos millones de reales; y con ellos se mantuvieron millares de familias pobres, en unos años que valian carisimos los frutos …34
Eiqui deixo o enlace da interesante obra realizada :
Cerponzons dentro da súa localización atópase partida en duas pola estrada N-550, unha vía que nos deixa ao seu paso un patrimonio pouco valorado, tesouros que debemos valorar en mellor medida, son pequenos pedazos da historia contemporánea que nos explican moitas cousas achega do noso pasado e que podería cumprir aquel devandito de «si as pedras puidesen falar…».
Un destes tesouros é o Leguario que está situado no lugar de Cunchido, coñecido por todos como O MARCO DÁ LEGUA, que nunha determinada época tiña a función de marcar a distancia que lle quedaba por percorrer ao camiñante.
Encontrase no punto Km 113,100, na marxe dereita da estrada en sentido Tui, o leguario destaca doutros que hai ao longo da N550 porque se asenta sobre unha plataforma cuadrangular de varios peldaños.
Descríbese así desde a sección de Patrimonio Galego : Leguario na beira dereita dá estrada N-550 chegando a Pontevedra dende Caldas de Rei. Feito en cantería de granito, está erixido sobre unha basea de pedra parcialmente soterrada. Ou basemamento é prismático rematado nun listel sobre ou que se alza un pináculo. Na cara do mediodía vemos un reloxo de sol coas horas labradas en números romanos ben lexibles.
Este Leguario que está conformado co seu reloxo de sol, fáltalle o gnomón*
Este interesantísimo elemento patrimonial debe gozar dá máxima protección dado ou seu valor. A súa conservación permítenos obter unha visión xeral, non só do camiño, senón dos camiñantes e da contorna dá época, por onde transitaban carruaxes, animais, arrieiros, pastores e viaxeiros en xeral.
De todos e sabido que ao longo do tempo utilizamos diversas medidas para valorar as distancias dos camiños, ata hai pouco máis de cen anos, o ser humano serviu de referencia para todas as construcións, incluídos os camiños.
Antes de adoptar o Sistema Métrico Decimal, as unidades como o cóbado, o pé, o palmo ou o paso, foron referencias básicas para poder medir todo aquilo que nos rodea.
Unha medida itineraria que coñecemos é a milla romana, con ela calculábanse as distancias da rede de calzadas, a milla viaria romana estaba formada por mil pasos e cada paso por cinco pés. Calcúlase que unha milla romana oscilaría entre 1.485m. e os 1.500m, outras medicións realizadas por diversos investigadores evidencian distancias que oscilan entre os 1.625m e os 1.670m.
Antes de usar o Sistema Métrico Decimal, as distancias viarias medíanse en leguas e os seus fitos indicadores levaban o nome de leguarios.
A Real Orde de 1801, cuxo intento era a unificación de medidas castelás, dicía o seguinte: “Para que a legua corresponda próximamente ao que en toda España chamouse e chama legua, que é o camiño que regularmente ándase nunha hora, será dita legua de vinte mil pés: a que se usase en todos os casos que se trate dela, sexan camiños reais, nos Tribunais e fóra deles”
Unha legua é unha antiga unidade de medida que marcaba a distancia que unha persoa podía percorrer nunha hora, xa fose a pé ou dacabalo. A distancia real non era unha medida estándar e podía variar en función do país ou ata a zona. Os leguarios da N-550 están separados aproximadamente 7 Km. Cabe dicir que a estrada primitiva sufriu modificacións no seu trazado, que algúns leguarios desapareceron e outros poderían haberse movido do seu emprazamento orixinal. E si a legua facía referencia á distancia percorrida por hora, con obxecto de facilitar o saber si uno estaba dentro de tempo, estes leguarios contaban cada un cun reloxo de sol.
Sabemos de fontes ben informadas que a instalación dos Leguarios e outros elementos colocados no trazado do camiño remóntase a finais do s. XVIII con motivo da explanación do Camiño Real, que unía Santiago con Pontevedra. Foi promovida e financiada inicialmente polo Arzobispo Raxoi e posteriormente polo Arzobispo Malvar. José Pérez Machado foi o arquitecto encargado da obra e Melchor de Ricoy o aparejador. A eles atribúese o deseño e colocación.
( Algúns destes datos foron recollidos de Patrimonio Galego, unha organización de ámbito galego para a defensa do Patrimonio Cultural , outros en : http://reloxosdesol.wordpress.com)
Sobre o Leguario de Cerponzons realizou o traballo Pablo Eirin, onde o sitúa en :
Latitude: 42.4780714348
Lonxitude: -8.6433045566
*Un gnomon non é máis que un pau ou estilete cravado nunha posición fixa, que pode ser o chan ou unha parede. Pode estar cravado ortogonal á superficie ou formando un certo ángulo. Trátase do instrumento astronómico máis sinxelo que se poida concibir. Serve para estudar o movemento aparente do Sol a través da evolución da súa sombra. Un gnomon vertical permite determinar a dirección do meridiano do lugar ou a dirección dos puntos cardinales. Si coñécese a latitud do lugar, un gnomon vertical permite evaluar a oblicuidad da eclíptica. Usado en certas condicións pode servir para medir a latitud do lugar de observación. Un gnomon sinxelo serve tamén como reloxo de Sol. Si a orientación do gnomon elíxese de xeito concienzuda, entón pode servir para construír un reloxo de Sol que indique non só a hora solar local, senón tamén a época do ano, os equinoccios e os solsticios.
MÁIS INFORMACIÓN RELACIONADA :
A rede de camiños do século XVIII en Galicia
Pontevedra:
No trazado deste camiño houbo varias opcións, o primeiro trazado deste camiño foi realizado en 1777 polo enxeñeiro Bartolomé Amphoux que dispuxo un trazado por Pontevea ou Padrón. No proxecto inicial o camiño se habia posto que: “Proxecto do Camiño Transversal que debe construírse desde a cidade de Santiago pola dirección da Ponte de Bea (Pontevea) ata Pontevedra…” isto debíase que xa por aquel entón había inundacións en Padrón. Isto supuxo unha reacción dos habitantes de Padrón (A Coruña) e Caldas de Reis (Pontevedra) que quedarían apartados do Camiño Real. O enxeñeiro italiano Francisco Sabatini sería quen redactase ambas alternativas. Finalmente o camiño sería construído por Padrón.
O tramo entre Ponte Valga e Pontevedra foi construído por mediación do arzobispo Sebastián Malvar que financiou as obras, durante as obras atopou miliarios da Vía XIX.
Durante a construción deste camiño tamén foi necesario a restauración de varias pontes como o de Caldas de Reis. A anchura deste camiño era duns 8 metros. Actualmente neste camiño podemos ver varios reloxos de sol que foron postos durante a súa construción.
https://carreterasengalicia.jimdo.com/2017/09/08/a-rede-de-camiños-de o-século-xviii-en-galicia/
O Roque de Cerponzóns 