INSULTO : Acto ou palabra que ofende gravemente (RAG).
Cantos insultos, palabras ou expresións malsonantes, frases que feren etc. dicimos ao ano? É raro que ao longo do día non digamos algunha. Pero ademáis, nós os galegos temos algúns insultos que chegan nun momento determinado a formar parte do alcume dalgún de nós, así se pode comprobar nos tres apartados que fixen sobre os alcumes fai un tempo.
Habitualmente os insultos que proferimos décimolos tanto os homes como as mulleres, non hai diferenzas á hora de botar pola nosa boca o que nun momento determinado de cabreo sáenos por ela.
Decidinme a realizar esta recolección grazas á axuda da RAG, das redes é de varias persoas que foron dicindo os que habitualmente usan no seu día a día, son un bo feixe deles, pero aínda quedan máis…
A vosa axuda será benvida, e os que usedes vos e vexades que non están aquí, enviarmos cantos queirades, engadireinos con moitísimo gusto nesta lista :
—ALCAIOTE/A–Persoa que fai de intermediaria en asuntos amorosos—ALIFANFARO—ALPABARDA–Persoa que non pensa máis en facer parvadas—ANORMAL DO CARALLO-—ANTICRISTO–Persoa maligna—APALERMADO : Persoa que discorre ou se move con torpeza—APAMPANADO—APAPOSTIADO—APIROLADO–Persoa aparvada—APOUVADO : Persoa sin ánimo—ARGALLEIRO : Persoa que inventa mentiras—ARRANCAPINOS—ASALTACUNAS—ATRAPALLADO : Persoa confundida mentalmente-—AVARENTO : Avaro, cutre–
BABECO : Persoa con pouca intelixencia —BABIOLO : Persoa que manifesta pouca intelixencia—BADANAS—Persoa descuidada no seu aseo persoal—BADOCO : Persoa que se comporta con pouca delicadeza—BADULAQUE—Persoa que nos seus actos demostra ter pouco siso e formalidade—BADUÁN : Persoa que cando fala anda a divagar ou dicindo cousas sin sentido–-BALDABRAGAS—BALDREU ou baldreo : Persoa sucia e descuidada—BALDROGAS—Persoa sucia e descuidada—BALTRUEIRO ou baltroeiro—Persoa que non ten hábito do aseo—BANDALLO—Persoa que viste mal ou que viste con bandallos—BARALLOCAS : Que fala en exceso ou sen sentido—BARALLEIRO—Persoa que embarulla todo de tal maneira que non se lle entende o que quere decir—BARRIGADEBECHO—BARRIGUDO—Persoa que ten muita barriga–-BARBUZÁN—Persoa de muita barba longa, por veces descoidada—BASCALLO—BERBERECHO—BERTORELLA—BERZOLO—BOBO : Persoa con pouca intelixencia—BOLA DE GRASA—BOCAESTERCO—BOCOI—BRIBÓN—BROZAS—BRUTÁN—Persoa bruta—BRUXA—Muller mala—BULEBULE: Que todo o toca e desordena. Que non ten parada—BULIDEIRO—Persoa que fai as cousas con présa—BURLATEIRO—Persoa amiga de facer burla—BURLEGO—BURLÓN—Persoa que adoita facer burla—BURRÁN—Persoa de pouca intelixencia—BURRICAINA—BUZACO—Persoa que actúa sen facer uso de razón—BOCA DE RAIA—
CABALO DO DEMO—CABALÓN—Persoa corpulenta e ruda—CABALOTE—CABESTRO—CABEZOLO—CABEZA DE UNTO- CABEZA DE VIMIEIRO—CABEZA DE NISPEIRO—CABEZA DE PITO—CABEZA DE PIROLO—CABRÓN—CABRÓN DO CARALLO—CACATÚA—CACARELO—CALCATREPIAS—CACHAFENTOS—CACHARREIRO—Persoa que anda con cacharros—CACHAZUDO—Persoa tranquila, non perda a calma facilmente—CACHO DE CARNE CON OLLOS—CACHOLÁN—sempre ten razón.
CAFERNAXADA—CAGADO—Persoa pouco valente—CAGAINAS—Persoa que adoita sentir medo—CAGUIÑAS/CAGAÍÑAS—CAGÁN—-CAGALINDES—CAGAROLAS–CAGÓN—CAGUELO—CAJAGALLETAS—CALAMIDADE—CALANDRÓN—Persoa mal amañada—CAMÁNDULA/CAMANDULEIRO—Persoa hipocrita—CANCHÉS : Persoa que ten as pernas torcidas para fóra e Xunta os xeonllos—CANDONGA—Persoa que non lle gusta traballar e pasa o tempo sin facer nada—CANECO—Persoa que está baixo os efectos do alcohol—CANELUDO : Persoa que ten as pernas mui longas—CANFURNEIRO—Persoa amiga de montar contos—CANGALLO—CARA DE LEITE FERVIDA—CARADECONA—CARALLO ANDANTE—CARAMELO—CARA DE PIROLA—CARACONEIRO—CARALAVADA—CARALLÁN—Persoa amiga de andar de festas e de bromas—CARALLEIRO…sempre está de broma, ainda que non teñan graza
CARA DE PASMÓNIA—CARAPORCO—CARRACHA—CARRIZO: home de poucos ovos—CAPACADELAS—CAPUEIRA—CATRAMOIA—CASETEIRO—Persoa que gana a vida traballando para outros—CASTRÓN—CAQUIÑAS—CACHARULO : Que ten grosas as nádegas—CACHOLÁN : Que persiste nas súas ideas ou actitudes, mesmo ante a evidencia de estar equivocado ou obrando mal—CAGUIÑAS : Persoa apoucada—CAJA ESTACAS—CAJA NA MACHADA—CAJANAOLLA—CAJA NO CAÑO—CAMANDULEIRO : Persoa hipócrita—CANTAMAÑANAS—CANGALLO-CAJARRIAS—COCHO—Persoa que non se limpa—COITADO—Persoa que ten pouco valor—CONACHO—CONANTÁN—CONAQUENTE—-CHABIECO—CHACUECO—CHACHULLEIRO—CHAFALLAS—Persoa que fai as cousas sin xeito—CHAFALLEIRO—CHAFULLAS—CHAFULLEIRO—CHAMBANACONA—CHAMBÓN—Persoa que fai as cousas mal—CHAPÓN…aprende todo de memoria.—CHANFONETAS—CHAÍÑAS—CHAPÓN : Persoa que come con voracidade—CHARLATÁN—Persoa que fala en exceso—CHATO—Persoa que ten a nariz pequena—CHAQUETEIRO—CHEO DE MERDA—CHEO DE MOSCAS—CHEIRA BURATOS—CHEIRA CÚS—CHICAPOZAS—CHICLÁN—CHILÓN : Delator-CHIMPAFIGOS—CHINCHETA—CHOCALLEIRO :Persoa que ten por costume dicir ou facer chocalladas (bromas ou chanzas de dubidoso gusto)—CHOCALLO : Persoa que ten por costume dicir bromas de mal gusto—CHOCHO—Persoa que ten debilitadas as facultades mentales—CHONACAS—CHORACRICAS—CHOROMICAS—Persoa que chora ou se queixa sin motivo—CHORANABIZAS—CHORICAS—CHOROMIQUEIRO—CHOSCO—Persoa que non ve de un ollo—CHOQUEIRO—Persoa que resulta estrafalaria—CHOUCHO—CHURRIANA– Prostituta—COMELLÓN-–Persoa que lle gusta comer en exceso—CONA QUE TE BOTOU—CONATORSIDA—CONAXEIRA—CONICHO—CONTOMENÍA—CORPO ESCOMBRO—COTO—Persoa con algún membro amputado—COTROSO—Persoa que aforra en exceso—COVARDE—Persoa que non ten coraxe—CHAFULLEIRO—Persoa que nunca fai nada o dereito—CHUPATINTAS—Persoa que traballa de oficinista, de pouca categoria—CHUPÓN—Persoa que se aproveita do que ten outro—CUBILÓN—CUCARANDAINAS—CURRILLEIRA—CUTRE—Persoa que gasta o menos posible—CU DE CESTA—CARASAPO—CAN DE PALLEIRO—
DESASISADO—Persoa que fala sen sentido común—DESLINGUADO—DESPERDISIO DE QUIRÓFANO—
FALABARATO—FALANGUEIRO—Persoa que fala moito—FALDEIRO—FALTRUQUEIRO—FARANDOLEIRO—Persoa que adopta unha actitude finxida—FARFALLÁN—Persoa que fala sin coñocemento de causa—FARFALLEIRO—FARFALLÓN : Persoa que ten moi pouco coidado no seu traballo—FARFANTÓN—Persoa que lle gusta presumir dun mérito—FARFULLAS : Persoa que fala mui de presa e se atropela—FARSANTE—Persoa que adopta unha aptitude finxida—FARGALLEIRO—Persoa descoidada no aseo—FARGALLÓN—FARRAPEIRO—Persoa que viste con farrapos—FARRAPENTO—FARRISTA—Persoa que lle gusta a troula—FARRUCO—Persoa que manifesta arrogancia—FALSO—Persoa que non é o que aparenta—FÁLTEME LA VIRGEN—FANDANGUEIRO—Persoa que lle gusta andar de festa—FANFARRÓN—Persoa que presume do que non ten—FANTASMÓN—Persoa que ten a imaxinación exaltada—FANTOCHE—Persoa con pouca personalidade—FATO- FAÑOSO—FAZAÑEIRO : Persoa que alardea das súas fazañas—FAZULEIRO—Persoa coas fazulas gordiñas—FEDELLO—Persoa que lle gusta meterse en todo—FERVELLASBERZAS—FERVELLO—Persoa que non para quieta—FEIXOAS—FIGURÓN—Persoa que lle gusta figurar—FILLO DE COARENTA CANS—FILLO DE MIL PAIS—FILLO DE PETA A PORTA—FINCHADO—FINGIDOR—FODECANS—FODE CAN QUE A CADELA E MIÑA—FODECHINCHOS—FODEDOR—FODEPOLBOS-—FOLGAZÁN—Persoa pouca amiga de traballar—FONTANEIRO DE DOUS ESTRALOS—FUCIÑUDO—FUCHICAS—FURABOLOS—FURAFOLLAS—FURICAS—FURACÚS—FURÓN—FURUNCHO—FLOR DE MILLO—FUXE FUXE—
GAGO—Persoa que fala con dificultade—GALEADOR—GALDRACHA—Persoa sucia, que nunca se limpa—GALDRÁN—GALDRAPO—GALDROGAS—GALDRUMEIRO : Persoa que come ávidamente—GALDRUPAS—Persoa que come muito, con avidez, sen coidar a limpeza—GALISTREIRA : Persoa curiosa—GALO : Persoa prepotente e provocativa—GALOPÍN—Persoa que comete pequenos enganos—GALLOFEIRO : Persoa amiga das festas e diversións—GANDULO—Persoa mui dada ao ocio, que non é amigo de traballar—GARAFEITEIRO : Persoa que te dé a facer aloumiños—GARATUXEIRO : Persoa que gaba ós demais en exceso, que se mete donde non debe—GARANTUXEIRO…que se pasa de galán coas mozas.—GARZA—GARULO—GELIPOLLAS—GOLDRACHA—Persoa sucia que nunca se ve limpa nin aseada—GORDECHO—GORDEIRO—GORLÓN—Persoa que roña muito e manifesta enfado—GORXÓN–Persoa que come muito ou que fala moi alto—
LACACEIRO—Persoa que non é amiga de traballar—LACAZÁN—LADRÓN DE BICICLETAS—LAGOÑEIRO—LAME CHAPAS—LAMBE ESPIÑAS–—LAMBECODIAS—LAMBECONAS—LAMBECÚS—LAMBEFOULAS : Persoa avarenta—LAMBENABOS—LAMBEFÍSTOLAS—LAMBECONAS—LAMBECRICAS : Home que anda sempre entre mulleres—LAMBELASES—LAMBELURAS—LAMBECHOCHOS—LAMBETAS—Persoa que come muito dulce—LAMBETEIRO—LAMBEMERDAS—LAMBISQUEIRO : Persoa que lle gustan as lambetadas—LAMBÓN—Persoa amiga das lambetadas—LAMBUXEIRO—LAMBUZAS—Persoa amiga dos doces—LAMPANTÍN—Persoa que non fai nada en todo o día—LANDRA—LANGRÁN : Que ten aversión polo traballo—LAPÁN—Persoa que come mui de présa—LAPADA—LAPIDARIO—LAPARÓ—LARBUCEIRO—LARAPETA—LARETA : Persoa indiscreta, que todo o divulga—LARPEIRO—Persoa amiga da comida que sabe mui ben, en particular, unha cousa doce—LARPÓN—Persoa que goza comendo—LERIA PODRE—LELO—LENDIAS—Persoa chea de piollos—LENDIATOMÍCA—LERCHÁN—Persoa que fala mal dos demáis—LERCHO—LERCHÁN- LEVADURAS—LIBORÍA—LINGOLETEIRO—Persoa que fala demáis, que fai criticas ou conta cousas que debía calar—LOAMIÑEIRO—esaxerado por demáis.—LORCHA : Muller de mala reputación—LORCHO : Persoa debaixo condición—LORETA…incapaz de ter a boca pechada, que non sabe gardar un secreto.—LONAS—LOUBÁN : Persoa astuta, truhán—LOUCO—Persoa que se comporta dun xeito pouco sensato—LUNÁTICO—Persoa que ten muitas manías e rarezas—LURPIA/O : Ladrón, estafadora—
MALFEITO—MACACO—-MACAQUIÑO—MOINANTE…astuto, que aparentan ou dicen o que non son ou que non sinten—
NUGALLÁN—Persoa que ten falta de vontade para traballar—NUGALLEIRO—
ÑÁCARAS : Home pequeno, coitado, de pouca cousa—ÑATO—ÑOÑO—
O CARALLO 29—ODRE—Persoa que está bébeda—OLLOMOL—OLLOS DE CROQUE—OSMÓN—
PACHÁN—Persoa de corpo alto e ancho—PACHORRENTO—Persoa que fai as cousas con lentitude—PACHORRO—PADEXAS—Persoa que sempre anda revolver nas cousas—PADUÁN—Persoa que non é mui lista ou que non ten malicia—PADEXEIRO : Sobón—PAPAHOSTIAS––Persoa que exasera os seus actos relixiosos ou persoa facil de enganar—PAILANA/PAILÁN : Ignorante, inculto—PAILAROCO : ignorante, inculto—PAÍASO—PAIZOCO—PAPACONA—PAPÓN-PAPÁN—Persoa que demostra ter pouca intelixencia e pouca malicia—PAPABERZAS—PAPAROTE-—PAPALANDRAS—PAPAMOSCAS—Persoa con pouca malicia e demasiado inxenuo—PAPAXOUBAS—PALABREIRO : Persoa que promete moitas cousas e logo non cumpre—PALAFUSTRÁN–Persoa descuidada e desleixada no aseo—PALANQUÍN—Persoa con falta de vontade para realizar calquer cousa—PALETO—PALOVEA—PALURDO—PALLEIRO—PAMPANO—PAMPO—Persoa que discurre ou se move con torpeza—PANCHO—Persoa tranquila—PANARRAS-PÁNDEGO: Dise da persoa amiga das farras e diversións—PANDORCA—Persoa corpulenta, desleixada, de movementos tardos—PANQUEIRO—PARVADAS—PARVIOLO—Persoa que anda a decir feitos que demostran pouca intelixencia—PARVO—corto—PARVIROLOIA—PARRANDEIRO—PARROMEIRO—PASTRÁN—Persoa que presenta un aspecto sucio e descoidado—PASMÓN—Persoa que se asombra por calquera cousa—PASPÁN—PASPALLÁS—PALASTRÁN—PALAMÁN—PALANQUIN—PALIMOCO—Persoa pouco intelixente, de curto alcance—PALLÓN—PANARRA—PANCHÉS—PANOLO—PANTALOURO—PANTALLEIRO—PANTASMÓN—PANZUDO—PANXOLAS : Dise do que sabe capta-la vontade doutro con enganos e gabanzas—PANXIMICAS : Persoa que anda con demasiados remilgos—PAPABERZAS—PAPAFILLOAS—PAPAFLANS—PAPAINAS—PAPALASTRÁN—PAPALEISÓN—PAPANATAS—PAPARÓN—Persoa que amosa pouca intelixencia—PAPOIO—PAIOLO—PANXOLAS…alcanza os seu obxetivos sin miramentos de modo cínico—PEDICHÓN—Persoa que anda pedir con excesiva frecuencia—PEDRÉS—Persoa de pelo negro e branco—PEIDEIRO—PEITO DE LATA—PEL DE BARRABAS—PELANDRÁN—PELEXO—PELELE—PELOURO—PELOTAS—PELOTAS DE MERDA—PERGUICEIRO—PEZOÑENTO—PÍCARO—Persoa que actúa con astucia—PICHABRAVA—PICHA DE CLAVO—PICHA FLOXA—PICHAFRIA—PILA DE MERDA—PILLABÁN—Persoa que actúa con astucia e malicia—PILLA GALIÑAS—PILLA PEJAS—PILLO—PIMPÍN—Persoa que se deixa enganar con facilidade—PINGALLO—Persoa desaxeitada no vestir—PINTAPACHOCHAS—PINTAMONAS—PIPIOLO—PIOLLO DE GRELO—PIRAÑA—PIRINGALLA—PIROLAS—PIRRISTRACA—PISABOSTAS—PORCALLÁN—Persoa que non se limpa—PORCO—PORFIADOR—Persoa que anda a discutir obstinadamente—PORFIÓN—Persoa que non da o brazo a torcer—POSTINERO—POUSAFOLES—Persoa lenta e preguiceira—POUSÓN—Persoa que fai as cousas con lentitude—PREGUICEIRO—PROSMA: Persoa lenta, pesada, tardona—PREA : Persoa falsa—PULPISO—
RABECHAS—Persoa caprichosa, que se exterioriza a través de de choros, berros et.—RABELLUDO—RABISACO— Persoa con muito xenio—RABIÓN—Persoa enfadada, que mostra coraxe—RALLANTE—RAÑA—RAÑADO—Persoa avariciosa—RAÑACÚS—RAÑÁN—RAÑACAZOLAS—RAÑANACONA—RAÑENTO—RAÑÓN—RAÑOSO—RAPOSO—RAPACARALLOS—-RAPACARALLAS—-RAPACONAS—RAPAPISAS—RAPATUNDAS— Dise do que por apoucado aguanta tundas de todos—RAPOSEIRO—Astuto, malicioso, raposo, renarte, zamurdo, zorro—RASCACOLLÓNS—RASPIÑEIRO— Dise do que rouba cousas de pouco valor—REBELISCO—REMACHACÚS—REMENDAFOLES—Caguiña—REPUNANTIÑO—REXOUBEIRO—Persoa que lle gusta murmurar—REXOUBÓN— Murmurador, que soe falar mal doutras persoas—RIFANTE—RIFEIRO—Dise de quen é amigo de andar en rifas ou liortas—RILLACHAVOS—RILLOTE—Dise de quen é un argalleiro—RINCHEIRO— Que ríe con estridencia, ensinando os dentes—ROECHOURIZOS—ROMPECOLLÓNS—ROÑOSO—ROSMÓN—Persoa que manifesta descontento, a miúdo en voz baixa—RUFIÁN—Persoa pervesa e despreciable—RUFO—Persoa que amosa orgullo e fachenda—
SACAESPIÑAS—Persoa cotilla—SACHACOLES—SALGARITO—SARNOSO—Persoa ruín—SETETETAS—SOBÓN—SÓRNEAS—Persoa calmosa, lenta—SORNEÓN—Persoa que fala pola nariz—SOPLAMOCOS—SOPLACONAS—SOPLAGAITAS—SOPLAPOLLAS—
TACAÑO—TARANBAINA—TARABELO—TARDÓN—TAS PODRE—TATEXO—TATO—TERCO—Persoa que persiste nas súas ideas—TERCERILLAS—TEIXUGO—TRAGABIJOTES—TRAGÓN—TRAICIOEIRO—TRAIDOR—TRANFULLAS—TRANFULLEIRO—TRANGALLEIRO—Persoa que toma todo a broma—TRANGALLÓN—TRAPACEIRO—TRAPALLEIRO—TRAMPULLEIRO—TRAMPUZAS—Persoa involucrada en negocios sucios—TROSCA—TROCOLOUTROU—TROULEIRO—Persoa mui festeira—TRUHÁN—TRINCACHAPAS—TRIPA DE MARAJOTA—TOALLAS—TOLAINAS—TOLEIRÓN—TOLO—TOLLEITO—Persoa que ten unha parte do corpo privado de movemento—TOLLEITO…que ten poucas luces, que pouco discurre—TOMAPOLOCÚ—TONTOBIÓN—TONTO FEITO DE ENCARGA—TORDA—Persoa que demostra pouca intelixencia—TORNAMOSCAS—TORPE—TOUPA—Persoa que ve mui pouco—TOUPEIRA—TOUPORROUTOU—TOUTIZO—TOXO—Persoa áspera no trato cos demais—TUNANTE—Persoa que anda dun sitio para outro e comete pequenos furtos—TÚZARO—Persoa a quen non lle gusta relacionarse coa xente—
VAGO—Persoa que non é amiga de traballar—VACALOURA—-VASCULLAS—VAI O CARALLO—VAI RAÑALA—VIRACHAQUETAS—Persoa que cambia de ideas ou de partido politico según lle convén—VISTA ALEJRE—Persoa con un ollo torcido—
XAN—Persoa de pouca personalidade que é manexado por todos—XANCIÑO—XANDACONA—XARBOTE—XAROPEIRO—Persoa que lle gustan as mesturas raras—XIRICO—Persoa de constitución feble—XIRIFEIRO— Persoa espabilada—XIRIGAITO—Persoa falta de caracter—XOÍÑA—XOGANTÍN—XOTO—Persoa esquiva—XORNAS— Persoa falta de carácter—XOROBETA—XUDAS—XURAFAZ— Persoa que blasfema—
ZAINO—Persoa falsa—ZALAPASTRÁN— Persoa sucia e mal amañada—ZAPATOS DE DIFUNTO—ZAMURDO—ZANCAXOSO—ZANCUDO—ZÁNGANO—ZARABETO—ZARAGATEIRO—Persoa pouco formal—ZARRAPASTROSO…porco—ZARAMALLEIRO—ZARANGALLEIRO—Persoa que di ou fai as cousas mal—ZARAPALLEIRO—ZOPENCO—ZOQUETE—Persoa de pouco entendemento—ZOPO—Persoa que ten os pes metidos para dentro—ZUIÑO—ZUNADO—Persoa con malas intención—
O OURO DE MOSCÚ, OURO DA REPÚBLICA.
Este relato quero centralo na relación que tivo O OURO DE MOSCÚ coa nosa parroquia, exactamente cun veciño do lugar de Leborei.
Son varias as versións que hai en relación ao traslado a Moscú das reservas de ouro que había no Banco de España situado en Madrid. Durante anos, e ainda hoxe en día, cada quen opinou segundo o que mellor lle conviñese, outros opinan segundo os escritos atopados etc. Aínda é hoxe o día que algúns partidos políticos sacan este tema a relucir basándose no que mellor lle favorezca.
Son muitísimos os libros que hai escritos sobre iso, e como dixen antes, cada historiador ou investigador contou a súa versión, por suposto eu teño a miña, pero resérvoma, porque este relato é para dar a coñecer a relación que hai do Ouro de Moscú cun veciño da parroquia. O que si está claro que o sacar estás reservas de España foi debido á guerra, sen dúbida.
Por aquel entón, no mes de setembro de 1936, o ministro de Facenda, Negrin, nun decreto, asinado polo presidente da República comunica que dada…
“La anormalidad que en el país ha producido la sublevación militar aconseja al Gobierno adoptar aquellas medidas precautorias que considere necesarias para mejor salvaguardar las reservas metálicas del Banco de España, base del crédito público. La índole misma de la medida y la razón de su adopción exigen que este acuerdo permanezca reservado. Fundado en tales consideraciones, de acuerdo con el Consejo de Ministros, y a propuesta del de Hacienda, vengo en disponer, con carácter reservado, lo siguiente:
* 1º: Se autoriza al Ministro de Hacienda para que en el momento que lo considere oportuno ordene el transporte, con las mayores garantías, al lugar que estime de más seguridad, de las existencias que en oro, plata y billetes hubiera en aquel momento en el establecimiento central del Banco de España.
* 2º: El Gobierno dará cuenta en su día a las Cortes de este decreto.
Madrid, 13-9-36.
ORLOV EN CARTAGENA
O 19 de Setembro de 1936 chega a Madrid, Alexander Orlov, xeneral da policia sovietica, o seu traballo consistía entre outras cousas a de realizar temas de espionaxe. Orlov, sería o responsable do traslado do ouro a Moscú, que estaba depositado no Banco de España, situado en Madrid.
Era o 22 de Outubro de 1936 cando Orlov xa estaba en Cartagena, desde alí diríxese, cunha veintena de camións, ao polvorín que ten a Armada española nunha gruta artificial excavada na roca, situada a uns oitos quilómetros do porto. No interior da gruta estaban esperando a Orlov sesenta mariñeiros españois, xunto á estes, miles de caixas de madeira estaban apiladas ás paredes, todas estas caixas contiñan lingotes de ouro,moedas e virutas. Todo este ouro, as reservas que había no Banco de España, había que protexelas dunha posible captura por parte do inimigo, e tomaron a decisión de envialo a Moscú.
Cando as forzas de Franco tiñan prácticamente cercada a cidade de Madrid, é cando se fai inminente o traslado do ouro e da prata das caixas do Banco. Así é como se traslada o ouro para Cartagena, a tarefa que encomendaran a Orlov era bastante ” fácil”, dado que nesa cidade estaban os buques rusos que realizaban descargas de suministros de armamento e equipo.
Con toda a precaución realizouse o traslado, de paso infórmase ao Ministro de Mariña e Aire ( Indalecio Prieto) que necesitan da súa colaboración, dado que se ía a necesitar dos seus barcos de guerra para escoltar o cargamento que levarían catro buques rusos a través do Mediterráneo ata a cidade de Odesa, situada no Mar Negro. As reservas de ouro serían trasladadas entre os catro buques, un total de dez mil caixas.
Durante os tres anos de guerra houbo máis cargamentos que trasladaron reservas do Monte de Piedad e do Fondo de la Caja General de Reparaciones.
Estes traslados realizáronse en 1937 a través do mercante ANDUTZ MENDI.
En 1938 no vapor LATYMER e tamén, pero non sei o ano exacto, foi a través do barco CAP PINEDE.
Quizáis fóra nalgunha destas embarcacións onde Ángel Lastra Losada estaba desempeñando o labor de Capitán.
Dun xeito ou doutro, Ángel a raíz disto, estaba sinalado polo réxime de Franco e de aí a súa marcha para México.
E é aquí, nos barcos españois que escoltan aos buques rusos, onde aparece a relación do Ouro de Moscú cun veciño de Cerponzóns ou nestes outros traslados menores, según fontes ben informadas comandou un destes tres barcos anteriormente nomeados, o noso veciño, o capitán Ángel Lastra Losada.
CAPITÁN DA MARIÑA MERCANTE : D. ÁNGEL LASTRA LOSADA.
Este veciño de Leborei era irmán de Amalita Lastra Losada, fai pouco que falei dela e dos seus curmáns, en relación co seu parentesco co violinista Manuel Quiroga Losada.
De momento non sei moito sobre Ángel, espero que coa colaboración dos veciños poida ampliar máis sobre a súa historia.
O que si sei, por medio dunha amizade, é que Ángel estivo exiliado moitos anos en México e terminou vindo para Cerponzóns sen moita saúde, tal que foi moi pouco o tempo da súa estancia na parroquia, faleceu en nada.
ÁNGEL LASTRA LOSADA, REFUXIADO EN MÉXICO, ASÍ PUDO ACONTECER :
A principios de febreiro de 1939, o goberno da República Española preguntaba ao goberno de México si estaría disposto a admitir refuxiados de todo tipo de profesións, o mesmo embaixador respondía:
O Presidente da República manifestoume o seu mellor desexo para que entren a México a maior cantidade posible de españois de todas profesións. O Ministro de México en París ten amplas facultades para tratar este asunto.
Case medio millón de españois, mulleres, nenos e homes cruzaron a fronteira cara a Francia onde os foron acomodando en refuxios ás mulleres e aos nenos e en campos de concentración aos homes.
Eran quilómetros de alambradas para eles e caserons en ruínas e cuadras de animais, para as mulleres e os seus fillos. As condicións eran tales que as autoridades francesas calcularon que dos aproximadamente trescentos mil españois que alí se atopaban, morreron 14.672 nos primeiros seis meses, a maioría de disentería e enfermidades bronquiales.
En marzo de 1939, México iniciou os trámites para que os refuxiados españois saísen dos campos de concentración e para organizar o seu traslado a México, o máis seguro que un dos que saíron de alí foi o noso veciño Ángel.
CRONOLOGÍA DE LAS PARROQUIAS DE LA DIÓCESIS DE SANTIAGO.
Autor : Manuel Miguez Redondo
Pontevedra 2015
Agora que xa non está connosco D. Manuel, é momento de presentar, para quen no coñoza, este enorme traballo que recolle a cronoloxía das parroquias da Diócesis de Santiago é que le voulle a D. Manuel máis de 50 anos de investigación.
Voume centrar no que ten que ver en xeral para tódalas parroquias, e poñer os datos soamente da nosa parroquia é Verducido, dado que o libro consta de máis de 330 páxinas.
Comezaba D. Manuel dando as grazas ao Arquivo da Deputacion de Pontevedra, como tamén ao persoal de devandito Arquivo polas súas atencións que tiveron con él na súa labor de investigación.
Tamén ten palabras de agradecimiento ao Museo de Pontevedra, onde menciona a súa satisfacción polas fontes atopadas, tanto documentales como bibliográficas, cun nivel altamente satisfactorio de tal forma que non botou en falta ningunha fonte importante para o estudo que levou a cabo.
Terminaba os seus agradecimientos comentando que era de xustiza felicitar ao departamento de Cultura da Deputacion de Pontevedra e ao Museo de Pontevedra pola axuda prestada para o estudo.
( O final, remata do seu puño e letra, o seu agradecimiento e a súa firma).
Comenza así :
En este estudio no se cita bibliografía, apenas cuatro o cinco autores que son de interés como información sobre temas debatidos.
Lo que importan son los testimonios arqueológicos, artísticos y documentales que nos han suministrado la información necesaria sobre iglesias y parroquias de la diócesis.
Como es lógico la inmensa mayoría de estos testimonios proceden de Tumbos y Cartularios medievales, además de documentos sueltos de todo tipo. Hay también la consulta a historiadores locales que conocen datos poco conocidos o facilitan localizaciones de iglesias. En ocasiones conocemos la primera mención de una iglesia por la firma de un clérigo de la misma en un documento sin importancia.
Habiendo comenzado este estudio hace 50 años, hay fichas que he dejado con las fuentes de entonces conocidas, aunque haya ediciones más modernas.
Por último, he dudado si limitarme a hacer constar sólo las fuentes que han aportado datos, prescindiendo de las que no lo hicieron.
He optado por mencionar todas las consultadas porque pueden ser una buena fuente de información para otros trabajos. Dada la enorme dispersión de las publicaciones sobre documentos medievales gallegos, con frecuencia en ediciones locales casi desconocidas, no estorba que se den a conocer en tanto no se haga un catálogo, al menos de todo lo que está editado.
( Sigue unha larguísima relación das fontes consultadas, nome, dirección etc.)
PRESENTACIÓN:
Debo aclarar que este estudio no es una historia de las parroquias de la Diócesis de Santiago. Su intención es más modesta y limitada. Hace 50 años, en el seminario de Santiago, comencé a hacer fichas de las iglesias citadas en la Historia de López Ferreiro.
Mi intención era comprobar la antigüedad de cada iglesia al menos hasta fines de la Edad Media. En los años sucesivos fui recogiendo nuevos datos a medida que se publicaban libros sobre el tema. Pienso que este material no debiera perderse. Es cierto que quedan aún documentos inéditos, sobre todo el Tumbo C y los Libros de Tenencias, pero lo ya recopilado es útil al menos como un borrador que se pueda corregir y mejorar en el futuro. Sería el primero en alegrarme de ello. Por otra parte no deja de ser una base de datos sobre ediciones de fuentes documentales medievales, que están excesivamente dispersas.
Como es obvio, un estudio de este tipo debería estar acompañado por una amplia explicación sobre cada época. Serían necesarios varios volúmenes. Me limitaré a una breve síntesis para que se comprenda mejor el sentido de lo escrito.
ÉPOCA ROMANA :
Menciono los restos romanos aparecidos en algunas parroquias. Eso no supone la existencia de una iglesia, sino sólo la de un poblamiento. A lo sumo puede ser una remota posibilidad.
LA CRISTIANIZACIÓN
Debe entenderse que nos referimos a una cristianización sociológica y no a una evangelización en profundidad.-Sobre este tema Chadwick ha escrito una buena síntesis-.
El primer dato que conocemos sobre una iglesia en Galicia es del año 314. El obispo de Beteka, en Galicia, envía un prebístero a Arlés para participar en un sínodo. Nada más sabemos sobre Beteka, García Álvarez, 1975, I, 62.
El segundo testimonio de una iglesia lo tenemos en Caldas de Reis. Véase dicha parroquia. Es del año 400. Por cierto, la deposición de un obispo ortodoxo por los pricilianistas no es indicio de paganismo, sino todo lo contrario. Hay que recordar que el pricilianismo es una herejía cristiana.
Suele aducirse también el tema de las supervivencias paganas combatidas por San Martín de Dumio. Me parece que nose tiene en cuenta que una nueva religión no destruye por completo ritos y costumbres de los pueblos en que se asienta. Siempre quedan, a veces durante siglos, reminiscencias del pasado.
Con esto no justifico la existencia de más o menos iglesias; sólo su probabilidad. Al fin y al cabo el Concilio de Toledo del año 400, dijo que el obispo de Caldas poseía varias iglesias.
LA ÉPOCA VISIGODA
Aunque esta época tampoco reporta datos concretos, ya ofrece mayor número de testimonios sobre las existencias de iglesias. También en este caso prescindimos de los datos sobre el Parroquial Suevo estudiados por David y otros autores. Son de interés para la historia de la diócesis, pero no se menciona otra iglesia que la de Iria. Además de las necrópolis y los sarcófagos, de los que nos ocuparemos en el apartado siguiente, lo más importante es que ya tenemos una diócesis establecida con unos territorios algo delimitados. En el año 572 el 2º Concilio de Braga establece unas normas canónicas similares a las de otros sínodos de la época, pero que suponen la existencia de numerosas iglesias en cada diócesis. Son seis los cánones dedicados al tema.
Se manda que los obispos visiten las iglesias de su diócesis; que no reclamen las tercias de las oblaciones; que los fundadores de las iglesias las doten suficientemente para el sustento del clero y del culto y que no se consagren iglesias construidas con ánimo de lucro. Vives, 1.963, 78-85.
Se deduce que las diócesis ya tienen iglesias rurales, que deberán ser controladas por los obispos y que hay además otras muchas iglesias edificadas por particulares. Ignoramos como los obispos atendían a estas iglesias, pero su existencia es indudable. Y de igual modo sucede con los monasterios. S. Fructuoso pretende impedir la fundación de monasterios sin licencia del obispo y sin una Regla aprobada, lo que es señal de que existían.
En mi opinión es una situación que se asemeja mucho a la de los siglos IX y X, que estudiaremos más adelante.
LOS TESTIMONIOS ARQUEOLÓGICOS
Cito bastantes iglesias apoyándome en estos datos. Debo decir que lo hago como algo probable, pero no seguro. Hasta fechas recientes las excavaciones no se hicieron con el debido rigor científico y, además, la datación de los sarcófagos puede extenderse, según los estudios actuales, hasta la Edad Media. En todo caso creo que pueden admitirse como probables hacía el año mil. Rodríguez Resino, 2.005.
Pienso, además, que futuras excavaciones aportarán nuevos datos; sobre todo las que se hagan en los atrios é iglesias.
TESTIMONIOS DOCUMENTALES : AUTENTICIDAD Y LOCALIZACIÓN
Son la fuente fundamental de este estudio. El principal problema que se plantea es que, sobre todo en los siglos IX y X, son muchas las iglesias que constan en documentos tachados de falsedad o de interpolaciones o de malas dataciones. Entrar en el debate entre eruditos sobre estos temas necesitaría otro libro. Es verdad que hay falsificaciones intencionadas, pero no lo es menos que en muchos casos se refieren a aspectos secundarios y no a lo esencial del documento. Por mi parte pienso que el tema no afecta demasiado a este estudio. En efecto, se habrán falsificado documentos sobre la propiedad de una iglesia, pero no si la iglesia fuese de reciente construcción. Estas falsificaciones suelen colocarse a fines del siglo XI. En este trabajo las califico como “posibles antes del año mil”.
Hay dos series de documentos que, por el número de iglesias que citan, merecen una consideración particular. El primero es el llamado documento de Tructino (en el estudio le llamo Doc. Tructino). Fue publicado por Fita y López Ferreiro en el apéndice II del volumen 2º de su Historia. Está mal datado, pero esto es lo de menos. Se mencionan 66 iglesias, de las que 10 están en lo que hoy es territorio de Lugo y Mondoñedo. A este documento va adjunto otro que precisa más las ubicadas en Nendos. El documento está en folio 135 del Tumbillo de las Concordias del Archivo Catedral de Santiago. Al parecer está escrito hacia el año 1.300. Se ha dicho que la falsificación estaba motivada por las disputas territoriales entre estas dos Diócesis. Este no puede ser el motivo pues se mencionan iglesias de Postmarcos y de Entíns que nunca fueron objeto de disputa y, además, en el 1.300 los litigios territoriales eran ya un tema más que superado. Lo extraño es que un documento de esta importancia figure en un Tumbo de menor relevancia. Muchas de las iglesias citadas son ilocalizables y no se conocen en la época en que se redacta el documento. El modo de mencionar las iglesias parece más propio del siglo X. No creo aventurado incluirlas entre las posibles en el año mil.
El segundo documento es una relación de 29 iglesias que debían pagar los Votos de Santiago a los monasterios de Picosacro. Según el documento estas iglesias existían hacia el año 900. Parece seguro que se hizo el monasterio de Pinario a mediados del siglo XII. En este caso la posibilidad de que estas iglesias puedan aceptarse hacia el año mil es menos segura, aunque cuentan con el beneficio que estas tierras del Ulla fueron las más privilegiadas en la expansión de la ciudad de Santiago desde Sisnando I. LF. ap. 35 y García Álvarez, El Cronicón Iriense, ap. B, nº 3, 221-224.
De otras falsificaciones me ocuparé al tratar de cada parroquia afectada.
El problema de las localizaciones es más complejo y, creo, de más difícil solución. En efecto, si una iglesia existe cien años antes o después no es de gran importancia. Lo que hay que saber es a qué iglesia nos referimos. En el capítulo dedicado a Otras Iglesias podrá comprobarse el gran número de iglesias no localizadas. El Indice Topónimico es lo másarduo al publicar un Tumbo o Cartulario. No basta con manejar los Libros oficiales de toponimia. Hay que conocer también la microtoponimia local y hacer casi una labor de detective. Incluso algunas iglesias del año 1.500, situadas en un arciprestazgo concreto, son de difícil localización. Algunas cambian de santo lugar; otras, son trasladadas de lugar y pierden el antiguo topónimo; otras, véase Buazo, no aparecen acabar de tener un nombre estable. En fin, es otro de los temas en que este estudio podrá tener correcciones.
LOCUS. VILA. IGLESIA.
Es una dificultad añadida. Con frecuencia se citan iglesias sin indicar el lugar, otras veces se citan lugares o vilas sin referencia a ninguna iglesia. Procuro distinguir los nombres citados sólo como lugar o vila de aquellos en que se menciona una iglesia. Pero he comprobado que en muchas ocasiones la iglesia se menciona en un documento muy poco posterior. Puede sostenerse, aunque no es del todo seguro, que la mayor parte de los lugares en que hay una iglesia la tenían ya en el momento en que se menciona el lugar por primera vez.
PARROQUIA. CAPILLA. ERMITA.
En síntesis: las parroquias se inician hacia el siglo VI y su integración en las diócesis se produce entre el XI y XIII. En principio casi todas son iglesias propias. Pertenecen a reyes, obispos-a título personal-, magnates, monasterios y aldeanos. Se puede comprar, donar y heredar, hasta el punto que algunas pueden ser de cientos de personas. Las capillas y ermitas se distinguen de las parroquias sobre todo por no tener pila bautismal. A todo esto hay que sumar los monasterios. Los hay familiares, propios, dúplices, pactuales. Algunos atienden pastoralmente a los vecinos; otros tienen capillas con ese fin. De modo que a veces es difícil distinguir entre verdaderas parroquias y capillas. Hay iglesias de los monasterios que no aparecen como parroquias hasta la Desamortización, mil años después de su existencia. Por eso resulta imposible ofrecer un número exacto hasta las memorias del Hoyo, a comienzos del s. XVII. El Libro del Subsidio, del año 1.500, no siempre distingue entre parroquias y ermitas. Podría establecerse como criterio diferenciador la cantidad de dinero que cotizaban, pero tampoco eso es seguro.
Se piensa que al menos desde la creación de los arcedianatos, en el último tercio del siglo XII, debieron existir registros con los nombres de todas las parroquias pertenecientes a cada arcediano. Opino que debieron desaparecer con el deterioro causado por el uso. En Tenencia del Hórreo y en Libro de Subsidio se percibe que sus autores escriben teniendo a la vista un modelo anterior. Es decir, los registros tenían que copiarse cada cierto tiempo, bien por el deterioro, bien porque era preciso anotar nuevos datos o suprimir otros.
TENENCIA DE HORRO
Año 1.438. Publicado por López Ferreiro. Sólo menciona un tercio de las parroquias de la diócesis, pero es útil porque algunas parroquias aparecen por primera vez en un documento. Sin duda recoge una realidad muy anterior, quizá del siglo XIII, pero no eso no puede atribuirse a todas las parroquias. Citó T Horro.
LIBRO DEL SUBSIDIO. Año 1.500.
Es un listado casi completo de todas las parroquias. A veces cabe la duda de si alguna iglesia es capilla o parroquia. Tampoco menciona iglesias pertenecientes a monasterios que podían funcionar como parroquias. Cito Subsidio.
MEMORIAS de del HOYO
Inicios s. XVII. En un libro de Visitas Pastorales con datos de interés. Distingue perfectamente entre parroquias y capillas. Menciona también parroquias extinguidas. Solo he encontrado unas cuatro omisiones. Es útil confrontarlo con el Libro del Subsidio y con el que indico a continuación. Cito Hoyo.
ARREGLO O REAJUSTE PARROQUIAL
Año 1.867. Publicado en el Boletín Diocesano en los años 1.867 y 1.868. Su intención fue la de una reorganización parroquial, creando o suprimiendo parroquias y modificando los límites de otras. Suponía también una nueva distribución del clero. Sólo se ejecutó de modo parcial y, en algunos casos, hasta muchos años después. En lo que concierne a este estudio es la base de la configuración parroquial actual de la diócesis. Cito Reajuste.
He tratado de no alargar estas notas explicativas, aun sabiendo que son insuficientes para los no especialistas en el tema. Quedan en las carpetas muchas notas y apuntes, pero considero que lo importante es exponer el objetivo principal : la cronología de las parroquias y de otras iglesias de la diócesis de Santiago.
DESCRIPCIÓN DE LAS FICHAS
En la primera línea figura el nombre de la parroquia, el santo titular y el arciprestazgo, según constan en la Guía del año 2.012. En la misma línea hay dos datos estadísticos; el primero corresponde a la población de la parroquia según la Guía de 1.965; le sigue el que se reseña en la Guía de 2.012. En las líneas siguientes se hacen constar una o varias fechas que son las más antiguas que he podido encontrar. Indico las fuentes de donde se han tomado las notas. En algunos casos doy alguna explicación más detallada. Sigo el modo de citar actual, aunque en algunos casos he mantenido fichas antiguas con el sistema anterior.
En algunas fichas indico el topónimo tal como aparece en el documento.
En la primera línea hay una letra en mayúscula y negrita. Sirve como punto de referencia para conocer el número de parroquias en una época determinada. No se trata de una periodización arbitraria.
A : Iglesias hasta el año mil. Digo iglesias y no parroquias. Fijo esa fecha porque afecta a un gran número de documentos acusados de falsificación. Es imposible señalar una fecha con certeza, pero puede aceptarse que las iglesias existiesen en ese año. Lo mismo sucede con los sarcófagos, que también pueden aceptarse en esa fecha.
B : 1.000 a 1.250. De muchas iglesias sólo tenemos noticia porque son románicas o conservan restos románicos. Los especialistas afirman que en el año 1.250 ya ha terminado el ciclo del románico. Hay que tener en cuenta que alguna de estas construcciones duraron decenios, de modo que la existencia de una iglesia puede ser muy anterior a la fecha dada por los expertos.
C : 1.250-1500 / 1.600. Del año 1.500 es el Libro del Subsidio, primer registro de Parroquias casi completo que conocemos. Extiendo esta etapa hasta el 1.600 porque las Memorias de del Hoyo sirven para distinguir mejor entre las parroquias y capillas y, además, porque indica un cierto número de parroquias extinguidas en el siglo XVI.
D: 1.600-2.010. Parroquias creadas o suprimidas en este periodo. Un punto intermedio es el Arreglo o Reajuste Parroquial del año 1.867.
No he pretendido una total exactitud. En algunos casos las parroquias fueron una sustitución de otra anterior o bien una restauración de iglesias desaparecidas. En las conclusiones del estudio ofreceré un breve cuadro estadístico.
Para los que trabajan en temas de Historia les puede ser útil un consejo de Aristóteles:
Una mente instruida queda satisfecha con el grado de precisión que la naturaleza del tema admite y no busca la exactitud cuando solo es posible una aproximación a la verdad.
LAS PARROQUIAS
130. BERDUCIDO, S. Martiño. (O Lérez) C. 1.96-990
1.283. Carta del Vicario General del Arzobispado para que los vecinos de Bordel, en la parroquia de Verducido, paguen los diezmos al monasterio de Lérez. AHN. Clero. Car.1.86. N. 22.-1.350. Pardo Villar, p. 27.
285. CERPONZÓNS, S. Vicenzo. (O Lérez). A. 743-790
1.019. Alfonso V, confirmando anteriores donaciones reales, concede a Santiago el coto de Cedofeita. Se menciona Serpenciones. LF. III, 244.
Entre 1.154-bula de Anastasio IV- en que ya hay una mención de esta iglesia y Honorio III, año 1.225, se suceden siete bulas papales sobre los bienes de la diócesis de Santiago. Si se leen de modo seguido se percibe que existe en el archivo de Santiago un “listado” de bienes escrito de modo ordenado. Cada nueva donación se incorpora a esa lista y por tanto a la nueva bula que se solicita de Roma. El orden y hasta las palabras casi nunca varían; a veces se inserta alguna nota aclaratoria : así sucede en la bula de Alejandro III, de 1.170, que al referirse a Cedofeita, dice ubi sunt septem ecclesiae. En 1.169 Fernando II confirma anteriores donaciones reales de Cedofeita con sus siete iglesias. Es obvio que la bula papal, otorgada un año después, siguió fielmente el listado enviado desde Santiago. (Para verificar lo aquí escrito basta leer Cedofeita o Citofacta en los índices del Catálogo de García Álvarez , del Tumbo A, de Lucas y del Tumbo B, de González)
El castillo de Cedofeita fue construido por Sisnado II a mediados del s. X, contra las agresiones normandas. Debió estar en el lugar del Castelo (Lérez).
Iglesia románica fines s. XII. ER. P.I, 503.
CONCLUSIONES
Si tomamos la primera lista coñocida de parroquias, el Libro del Subsidio, del año 1.500 -aunque sin duda refleja una situación muy anterior-, el número mínimo de las parroquias es de 1.105. Podemos sumar a esta cifra otras 20 más, que pueden proceder de algunas posibles omisiones y de no saber con certeza si se trata de iglesias parroquiales o de ermitas y capillas. Serían, pues, 1.035 ; quizá 1.040; a lo sumo, 1.050.
Hoyo, un siglo después, ya distingue perfectamente entre parroquias y otras iglesias. Su lista suma 1.044 parroquias y he podido comprobar que no llega a media docena de omisiones. Serían, por tanto, otras 1.050 parroquias.
En el Arreglo o Reajuste Parroquial de 1.867 la Diócesis se queda con 1.008 Parroquias y desde entonces hasta el 2.012 hay un incremento de 62 parroquias.
La extinción de algunas parroquias y la creación de otras arroja unas cifras totales entre 1.008 y 1.050¡ según las épocas. Hay una cifra discordante. En el informe del arzobispo de Santiago al rey Felipe II, en 1.587 se dice que hay 1.008 parroquias. Ruiz Almansa, 1.948, 69-71. Este dato no encaja mucho con lo que Hoyo menciona 20 años más tarde. Es posible que no se incluyan las parroquias monasteriales.
Queda patente que la estructura parroquial diocesana apenas ha variado en los últimos seis siglos, e incluso de más atrás. Las altas y bajas, incluso las de los últimos 150 años, pueden estimarse en un 2% por siglo.
No pretendo extraer conclusiones de estos datos, ya que no es finalidad de este estudio.
Paso ahora a reflejar estas variaciones según las distintas épocas.
ETAPA MONÁSTICA
En el año 1.998 Freire Camamiel publicó un excelente Monástico de Galicia hasta el año 1.200. A la diócesis de Santiago le concede 165 monasterios (pueden sumarse unos pocos más, que constan en fuentes editadas posteriormente). A estos monasterios hay que sumar las iglesias dependientes de los mismos. Precisamente, son los Cartularios de monasterios la principal fuente de información sobre las iglesias.
Despois D. Manuel comeza a escribir unha lista de Parroquias extinguidas no século XVI.
Segue con outra que reflicten as parroquias extinguidas entre Hoyo e Reajuste.
Despois segue coas parroquias creadas entre Hoyo e Reajuste.
A continuación fai unha lista de parroquias suprimidas en Reajuste
E seguidamente escribe unha serie de igrexas que comenta o seguinte :
Suman 381 capillas y ermitas contabilizadas hasta el año 1.500. Sin duda serían bastante más.
Es sorprendente el elevado número de capillas en fechas antiguas.
La impresión que me produce lo mencionado en este estudio es doble : por una parte destaca la abundancia de iglesias; por otra, la fragilidad de la población con la consiguiente ruina de muchas iglesias y capillas. Ya en el siglo X hay parroquias que son fundadas por una decena de vecinos. La situación en muchos lugares era semejante a comienzos del siglo XVII. Hoyo nos da algunos datos :
Hay 63 parroquias que no pasan de 10 feligreses (quizá 50 habitantes).
8 parroquias no tienen pila bautismal.
50 parroquias no tienen Santísimo Sacramento (en muchos casos por estar la iglesia muy alejada de la población).
De una parroquia -Aranga- dice que tiene 11 capillas para atender a su población dispersa.
Por último, menciona la existencia de 434 capillas.
APÉNDICE DEMOGRÁFICO Y PASTORAL
A medida que el número de fichas sobre parroquias e iglesias iba aumentando me pareció conveniente concluir el estudio con unas consideraciones particulares sobre temas demográficos y pastorales de actualidad. En realidad tengo dudas sobre si son oportunas o no como cierre de lo escrito, pero llevo muchos años reflexionando sobre los desafíos que amenazan a nuestras parroquias.
El primero es el de la caída demográfica. Siempre existieron parroquias con escasa población, pero en general se mantenían estables o crecían poco a poco. Como se verá en los datos comparativos entre 1.965 y 2.012 la situación ha cambiado en pocos años. Pero el problema viene de mucho antes. Si, por ejemplo, tomamos el antiguo arciprestazgo de Cotobad comprobamos que en 1.867 tenía el doble de población que en 1.965 y que en 2.012 descendió en otra mitad. Es decir, en 150 años ha perdido un 75% de habitantes.
Si a esto añadimos el descenso de la natalidad el futuro es poco halagüeño. Y lo dicho de Cotobad puede aplicarse a otras muchas comarcas.
La diferencia con otras épocas está en que parroquias de escasa población quizá no creciesen mucho, pero se mantenían o crecían un poco. Ahora, sin embargo, no se ven a medio plazo esperanzas ni de mantenimiento.
Pero será más adecuado que deje a un lado comentarios personales y dejar que los datos hablen por sí mismos….
D. Manuel presenta unha serie de cadros que compara a poboación, comenta as variacións en número de habitantes por segmentos, acabando coa situación actual e realizando estas declaracións :
Parece indudable que a la hora de la distribución del clero en el futuro, si las cosas no cambian de modo rápido, se impone una opción, por dolorosa que sea, entre números de parroquias y número de habitantes y clero disponible.
Quisiera concluir estos datos estadísticos con una reflexión histórica. La dispersión del poblamiento llevó a la creación de numerosas parroquias, con la consiguiente necesidad de abundante clero. Pero eso no sucedió del mismo modo en el resto de Galicia. Cuando en 1.547 Felipe II pide informes a los obispos para conocer el número de parroquias y de vecinos tenemos estos resultados:
(nun cadro aparecen as diócesis, o número de parroquias en cada unha delas, os veciños e a media de veciños por parroquia)
Según estos datos, Santiago tiene menos vecinos por parroquia que otras cuatro diócesis. Pudo haber influido algo la diferente orografía, pero también pudieron haberse hecho simples capillas en lugares de poca población algo alejados de la iglesia parroquial. Un ejemplo lo tenemos en Aranga con sus 11 capillas en la época de Hoyo.
La atención pastoral de tantas iglesias exigió, como es lógico, un clero abundante.
Se logró una fusión entre sacerdote y feligreses que ha quedado en la memoria de las aldeas. No es preciso resaltar que resultaba inimaginable una parroquia sin cura. Incluso los anejos sin casa rectoral tenían frecuentes actos de culto con la presencia del párroco.
La escasez de sacerdotes ha cambiado las cosas. Pero veo otro problema añadido :
La baja natalidad y la gran cantidad de personas que se desplazan a trabajar fuera de sus aldeas. Si hubiese el mismo número de sacerdotes de hace 50 años se encontrarían sin una ocupación pastoral conveniente. Es superfluo, por ejemplo, hablar de pastoral juvenil a un sacerdote en cuyas parroquias nacen dos niños al año.
Y, en contraste con lo anterior, está el mantener una actividad extenuante en los fines de semana.
Perdóneseme este desahogo personal que no quiere ser pesimista. No creo que el poblamiento rural de nuestra tierra vaya a morir, ni que tampoco la acción de la Iglesia vaya a desaparecer. Como siempre, cambiará lo que tenga que cambiarse, aunque ese mundo de más de mil parroquias rurales tratadas en este estudio, con una larga historia de muchos siglos, tenga un aspecto diferente al del pasado.
Finalmente, quiero dedicar este trabajo a las muchas generaciones de sacerdotes que trabajaron en esta parcela de laViña a lo largo de los tiempos. Sean intercesores para que no falten operarios que la sigan cultivando.
Artículo 1.- Estés Estatutos rexen os servicios e elementos comúns, funcionamento e conservación do cemiterio de____________________________, no término municipal de ____________, cun réxime análogo ó da copropiedade ordinaria regulada nos artigos 396 e concordantes do Código Civil, ou da lei de Asociacións regulada na Lei 1/2002 de 22 de marzo, que serán aplicables sempre con carácter supletorio das presentes ordenanzas, en canto non se opoñan as disposicións do Dereito Canónico e das Normas Diocesanas, atendendo a que o Cemiterio é de titularidade da Igrexa Católica.
Artículo 2.- É unha Asociación sen ánimo de lucro que para o adecuado sostemento dos servizos, tributos, cargas e responsabilidades que non correspondan individamente ós nichos, panteóns ou sepulturas, atribúense as seguintes cotas de participación.
A titularidade dun nicho equivalente a unha unidade de participación.
A dun panteón vira determinada polo número de nichos que conteña. O porcentaxe ou cota de participación vira determinada polo cociente resultante de dividir as unidades de cada titular polo total de unidades existentes na ampliación do cemiterio.
Esta cota de participación servirá de módulo para a distribución de cargas e beneficios, así como a efectos do cómputo de votacións.
Establécese unha cota de ______€ por nicho e ano máis o incremento anual.
Artigo 3.- Son servicios e elementos comúns, os seguintes :
-Os xardíns e viais.
-O alumeado público existente no cemiterio e instalacións complementarias como conduccións, farolas, etc.
-O resto dos servicios e instalacións que puideran ter o cemiterio e a finca na que se ubica, que non correspondan de forma individual a ningún titular, e os que no futuro puideran existir por acordo da Xunta Rectora.
-Os gastos que orixine ou salario que se abone a persoa encargada do coidado da limpeza do cemiterio, traballador por conta propia e ajena a asociación.
Artículo 4.- Os gastos que ocasione o mantemento e administración destes elementos e servicios comúns serán sufragados conforme ó coeficiente ou cota de participación de cada titular de nicho ou panteón, según resulte do oportuno censo que se renovará con periocidade anual, e serán abonadas dentro dos dez días seguintes a súa emisión.
Requerido de pago o moroso e non verificado, poderáse esixir a obligación por vía xudicial, incluindo un interese do 20% anual dende a data do requerimiento.
Artículo 5.- A comunidade de propietarios de panteóns, nichos e sepulturas será dirixida por unha Xunta Rectora composta por un Presidente, Vicepresidente, un Secretario-Tesorero e dous vocais elixidos por sufraxio cada catro anos. Igualmente formará parte da mesma, en presentación da parroquia como entidade canónica o Cura Párroco de________________________________. A súa presencia e participación será institucional. O presidente pode delegar sempre que o estime necesario no vicepresidente. Artículo 6.- A Xunta Rectora reuniráse cando así o estime o Presidente, ou, en caso de ausencia ou enfermedade, o Vocal de máis edade. Tamen podrá ser convocada directamente polos titulares de propiedade no cemiterio que sumen máis do 25% das cotas de participación.
Como mínimo celebraráse unha Xunta Xeral Ordinaria anual para a aprobación de contas, presupostos e revisión do censo. Esta xuntanza tera lugar nos tres primeiros meses de cada ano. Poderán celebrarse cantas Xuntas Extraordinarias fose menester.
Artículo 7.- A convocatoria da Xunta Xeral será sempre por escrito, indicando na orde do día o lugar e data da xuntanza, e cun mínimo de nove días de antelación para as xuntas ordinarias e cinco para as extraordinarias.
Na mesma citación faceráse constar a primeira e segunda convocatoria, cunha diferencia mínima de 30 minutos entre unha e outra. O lugar de celebración será sempre o término municipal da Parroquia o Local Social.
Artículo 8.- A xunta podrá celebrarse en primeira convocatoria cando estean presentes, polo menos, a mitade dos titulares que á súa vez sumen máis do 50% das cotas; en segunda convocatoria será suficiente a asistencia global do 25% dos titulares e cotas. No caso de non lograrse estas asistencias, non poderá celebrarse Xunta Xeral válida.
Artículo 9.- Será válido e eficaz o acordo adoptado pola mitade máis un dos titulares que concurriran á xuntanza e supoñan máis da mitade das cotas representadas polos presentes na mesma.
Artículo 10.- As actas que se levanten no libro dotado ó efecto levarán a sinatura do Secretario e do Presidente. As actas cos acordos que se adoptasen deberán remitirse ou entregarse copia delas a todo aquel titular que o solicitase e, en todo caso, publicaránse na porta da igrexa parroquial e outros tres lugares de uso público por prazo de vinte días. O prazo para impugnar os acordos será de tres meses dende a súa publicación, o que non impedirá a súa efectividade e executividade provisional.
Artículo 11.- O presidente de Xunta Rectora detentará a presentación da entidade en xuizos e fóra deles nos asuntos que afecten.
Artículo 12.- As obras de modificación que se leven a cabo e se verifiquen nas cousas ou elementos comúns, serán a cargo da comunidade e deberán verificarse co seu consentimento, por maioría simple dos asistentes a Asamblea Extraordinaria convocada ó efecto e co visto e prace do Arcebispo así como, se fose o caso, da Xunta de Galicia. Será a Xunta Rectora a que se encargará de realizar as obras acordadas. Non obstante, autorízarase o Presidente para ordenar aquelas intervencións nas que a necesidade fora inaplazable, dando conta xustificada a Comunidade na seguinte xunta de propietarios, sempre e cando non sexa necesaria unha aportación extra, pois neste caso será imprescindible a convocatoria dunha Xunta Xeral Extraordinaria.
Artículo 13.- Os titulares teñen a obligación de conservar os seus respectivos nichos ou panteóns en perfecto estado de limpeza e hixiéne, pode do ser prohibida a inhumación naqueles que se atopen manifestamente descoidados ou deteriorados. Esta prohibido facer algunha modificación ou obra nos panteons ou nichos. Igualmente, deberán comunicar o presidente as obras que se pretenda realizar no nicho ou panteón, a fin de comprobar que non afecten a elementos comúns, a estética ou aspecto Xeral das instalacións. No caso de que o presidente informase desfavorablemente das mesmas, a realización haberá de ser autorizada pola Xunta Xeral.
A realización de obras, reparacións ou modificacións verificadas sin cumplir os requesitos anteriores, determinará que o propietario infractor indemnice os custos da súa subsanación ou eliminación e os danos e perxuizos que diso se derivaran.
Artículo 14.- Todo o referente a tramitación dos títulos no Arcebispado será presentada polo sacerdote da freguesía. As denominadas “taxas parroquiais ou dereitos de fábrica” serán xestionados polo mesmo en beneficio do propio cemiterio e do templo parroquial. Os solicitantes do usufructo do solar farán a súa instancia mediante petición dirixida ó Excmo. Arcebispo de Santiago de Compostela.
TÍTULO II : REGULAMENTO DE RÉXIME INTERIOR
Artículo 15.-
As disposicions previstas no regulamento interno existente e ademais polo especificado nos artigos que a continuación se detallan.
Artículo 16.-
Todolos titulares deberán expoñer as súas queixas, suxerencias e observación a Xunta Rectora en orde a adoptar as decisións oportunas.
Artículo 17.-
Queda prohibido utilizar os servicios é elementos comúns de forma contraria o seu destino.
Artículo 18.-
Queda prohibida calquera actividade que produzca ruidos ou molestias ós demáis titulares e visitantes, así como calquera actuación contraria o decoro e ó respeto que deba manterse en lugar de culto.
Artículo 19.-
Queda prohibido acceder con animais o recinto, así como pisar e pasar por lugares non previstos a tal fin, e especialmente polas zonas axardinadas; tirar obxetos fóra de lugares destinados a elo, introducir alimentos ou bebidas, arrancar flores, mancillar dalgún modo as instalacións con pinturas ou inscripcións alleas a tradición, etc.
Artículo 20.-
Sancións: A primeira infracción das normas da agrupación dará lugar a unha amonestación simple e multa de 15 euros.
A segunda falta supora unha segunda amonestación e multa de 25 euros, así como a advertencia que podera ser privado, na forma e tempo que se establezca, da utilización dos servicios ou elementos comúns.
Unha terceira falta e as sucesivas levaran aparellada multa de 50 euros e a privación de utilizar elementos e servicios comúns.
Artículo 21.-
Os presentes Estatutos complementaránse coas normas de Dereito Canónico que resulten de aplicación en tanto que se trata dun cemiterio parroquial adscrito a Igrexa Católica, e todo elo sen perxuizo do que dispoñen as normas e regulamentos de Policía Mortuoria e demáis videntes na materia.
DISPOSICION TRANSITORIA.-
Tanto os Estatutos como o Regulamento Interno poderán ser modificados por acordo da Xunta Xeral Extraordinaria, previa consulta o Arcebispado de Santiago de Compostela. Nembargantes este primeiro Regulamento de Réxime Interior da Comunidade de Propietarios de Nichos, Panteóns e Sepulturas do cemiterio parroquial de ______________________, aprobase inicialmente con carácter temporal co visto e prace do Arcebispado de Santiago de Compostela por un prazo de catro anos. Pasado este período habera que realizar unha avaliación.
DISPOSICIÓN FINAL.-
Ante calquera dúbida na actuación de propietarios ou da persoa que no futuro se encargue da limpeza e mantemento do cemiterio, observaránse estrictamente as disposicións vixentes de carácter xeral en materia de Policía Sanitaria, Decreto 134/98, de 3 de Abril, as cales prevalecerán sempre sobre os contidos do Regulamento Interno.
12 de Febreiro de 1999, os Presidentes das Asociacións de Comerciantes é da Asociación do Mercado de Abastos, fan a presentación das actividades que iban a ter lugar no Entroido de ese ano.
Na foto, os nosos veciños, Antonio Orois é Juan Sabaris.
No mes de Xuño de 1997, un grupo composto por uns 40 veciños paralizaron as obras de mellora dun tramo da N-550 (situado enfronte ao Puente Malvar) que promovía o Ministerio de Fomento.
Benito Pesqueira, como portavoz veciñal manifestaba á prensa que “da maneira que están a facer estas obras non resolve problema algún, porque os veciños temos que saír ao medio da estrada por unha perigosa saída”.
Estes veciños, chegaron a realizar quendas de día e de noite e ata que conseguiron o que querían, non pararon.
Tamén ano 1997, o Concello de Pontevedra tiña un problema bastante gordo cos vendedores ambulantes, naquela época, casualidades da vida, estaba a levar a Concellería de Mercados, o noso veciño J. Enrique Magdalena e mira por onde, atopamos unha fotografía dunha vendedora ambulante, tamén veciña da parroquia, a señora Hermosinda.
Hoxe día 1 de Marzo cúmprense 27 anos en que se deixaba de verter lixo no vertedoiro de O Rapadiño.
A prensa escrita, o día 28 de Febreiro, facíase eco da nova, o Diario de Pontevedra relataba que á unha da madrugada do domingo partirían cara a Cerceda os primeiros camións especiais que se habían contratado para o traslado dos residuos sólidos urbanos, unha vez que desde o sábado quedaba pechado o basureiro de O Rapadiño…
Na instantánea de hoxe están agrupadas tres fotografas, todas elas relacionadas co tema do vertedoiro, reunións da directiva da asociación de veciños O Chedeiro coas autoridades, outra foto é na Casa do Pobo, a directiva comentando cosa veciñanza os pasos que se estaban dando é a outra, en primeira páxina do Diario de Pontevedra, a manifestación realizada o 30 de Decembro de 1996, con de máis de 200 veciños de Cerponzóns, pedindo dunha vez por todas a selaxe do Rapadiño.
A fotografía de hoxe corresponde o Cerponzones C.F., publicada nun artigo do Diario de Pontevedra, que se publicaba o 18 de Decembro do ano 1996.
Por aquel entonces, no apartado de deportes, foise publicando co título de Fútbol Base, Galería del Fútbol Regional, unha serie de equipos das parroquias pontevedresas.
O artigo dicía que Pontevedra era frutífera en parroquias, onde a compoñen un total de 15, pero que había unha moi próxima, que as súas xentes traballan con ilusión e indipendiencia para poder demostrar que con eles tamén había que contar.
Coa ilusión de dar aos mozos da parroquia actividades relacionadas cos deportes, unha serie de veciños, puxéronse ao choio e fundaron o Cerponzones C.F., que neses momentos contaban cun equipo no campionato de Veteranos e outro en Terceira Rexional.
Os seus directivos co apoio de varias entidades privadas e da Comunidade de Montes, tiñan o obxectivo da consolidación dos equipos e pontenciar a creación dunhas instalacións propias para o desenvolvemento do deporte e ilusión non lles faltaba, aínda que esperaban maior atención dos organismos oficiais no seu bo facer.
O ano da fundación do equipo foi precisamente no 1996.
Contaba con 88 socios é un presuposto de 750.000 ptas.
O obxetivo da directiva naquel momento era a de consolidar a entidade.
O Campo, coñocido polos mais vellos da parroquia como Campo dos Bois, ten desde fai anos o nome de Chan do Monte.
A plantilla do equipo era seguinte:
Porteiros.-Oscar Solla é César Fernández
Defensas.-Oscar Torres, Manuel Morgade, Miguel Charlín, Andrés Vázquez, Constante Abal, Francisco Torres é Manuel Calvo.
Medios.-Rafael García, Javier Ucha, Benito Duran, Angel Vázquez, Pablo García é Enrique Alvite.
Dianteiros.- Julio Pereiro, Benigno Cochón, David Buezas, Jaime Recarey, Jacobo Nieto, Carlos Soutela é Angel García.
Presidía o Club, Francisco Saavedra.
Como entrenador estaba José Manuel García (Primera Temporada) é as funcións de delegado corría a cargo de Ruy Fontán.
Como patrocinadores contaban coas seguintes empresas:
E.C. Casas S.L., Aridos de Berducido S.A. é a Comunidade de Montes.
Corría o mes de setembro do 1996, na segunda xornada de liga aparecía na prensa, o equipo de veteranos, Cerponzones Dibay Coinpo.
Lembrar aos que faltan deben facernos pensar na importancia de aproveitar cada instante e valorar todo o que forma parte da nosa vida.
Só mórrese cando se esquece, por iso debemos lembrar aos nosos veciños falecidos, en especial a aqueles que estiveron dalgunha forma implicados naquilo que era bo para a parroquia e a súa veciñanza.
Hoxe lembramos a Faustino Souto Calvo (Cerponzóns 17/02/1970), falecido tal día de hoxe de hai 54 anos.
A fotografía de hoxe é a dun home que o seu oficio foi o de Tablajero, foi veciño de Leborei, naceu en 1926 e faleceu en 1982.
Tamén tivo outro oficio, o de tratante de gando.
O seu nome, Daniel Cochón.
Os dous primeiros tomos do ALLER DE CERPONZÓNS, conteñen centos de noticias, moitas delas tratan de actividades que se fixeron na parroquia, outras de sucesos, outras de actos relixiosos, moitas do rexistro civil etc. O mesmo sucederá nos seguintes capítulos que iréi publicando, estou seguro que algún parente voso ou veciño coñecido aparecerá nalgunha das noticias.
Non deixes de reservar as dúas primeiras entregas.
Na foto de hoxe, un grupo de directivos de Cerponzóns tratando asuntos da parroquia nas dependencias de algunha administración.
A foto que comparto hoxe cumpriu 25 anos o mércores pasado, o 24 de Xaneiro de 1999 saían en procesión os Santos que tradicionalmente se celebraban os tres días de festexos.
Pero os tempos cambian e o que se celebraba hai 100 anos, lembrades as fotos? non era o mesmo que os festexos de hai 50 anos, nin cos desta data da que estou a falar.
Oxalá se volvan a celebrar de novo, adaptándose aos tempos que corren, sempre cun obxectivo, sabédelo todos.
O traballo que vos comentaba onte recolle multitude de noticias relacionadas coa nosa parroquia, un exemplo máis é o do noso veciño Enrique Magdalena (q.é.p.d.).
A súa relación co deporte e a política é moi extensa e seguro que merece a pena coñecer a súa traxectoria como presidente dos árbitros e o seu traballo como Concelleiro de Mercados, onde baixo o seu mandato executáronse unha serie de accións que serviron para modernizar a antiga e descoidada Praza de Abastos.
Moi pronto haberá noticias sobre un proxecto que levo máis de catro anos realizándoo, é que verá a luz en datas vindeiras, a seguinte noticia ten que ver co devandito proxecto.
Seguireivos informando nuns días.
Esta fotografía data do 23 de Setembro de 1972, unha leiteira, quizais veciña de Bora ou de Xeve, de Marcón ou de Tomeza, de Cerponzóns ou de calquera parroquia pontevedresa. Chegaban cos seus carriños da man, os recipientes do leite recentemente muxido e levándoa, de casa en casa, aos seus clientes. Unha típica estampa da cidade naqueles anos. Unha imaxe que serve para render de novo unha pequena homenaxe de agradecemento a todas as “leiteiras”.
Feliz aninovo !
Comezamos o ano cunha fotografía que nos mostra a catro mozos dispostos a buscar noiva nas festas do patrón da nosa parroquia, San Vicente.
Unha fotografía que o próximo día 22 cumpre 60 anos.
Os mozos son, vistos de frente, o primeiro a dereita Valentín, o seu carón Manolo Segade (q.e.p.d.) Pascual é a ezquerda Chicho o Líali (q.e.p.d.).
Remato o ano 2023 con unha foto de fai 100 anos.
Dita foto está na sección ATOPO, da Deputación de Pontevedra
Pontevedra vista desde Cerponzones.
Serie: Colección documental Memoria Histórica. Serie Carmiña Arruti. 1923
Registro 243
Ano 1995, comenzaban a poñerse de moda os karaokes, un deles era o Karaoke Chaparrita, situado no lugar de Placeres, tamén contaba con actuacións, durante un tempo estivo actuando Dúo CALIBRA, composto por Sabinoé Gabino.
Sabino tocando o acordeón e Gabino o teclado e cantando, un dúo que tivo muito éxito.
Esta foto ten que ver con unha das máis famosas presentadoras de televisión, Mª Teresa Campos, falecida fai dous meses.
Pois resulta que o pasado 17 de Novembro fixo trinta anos que o noso veciño Enrique Alvite actuou no programa matinal da Primeira Cadea da TVE, PASA LA VIDA, que presentaba precisamente Mª Teresa.
Para poder saír no programa, Enrique, gravou nunha cinta de vídeo unha das súas actuacións e enviouna aos “Estudiosde Prado del Rey”, a dirección do programa de PASA LA VIDA visionou o vídeo e foi do seu agrado, inmediatamente contactaron con Alvite e convidárono a participar en dito programa.
Esta foto corresponde o ano 1977, nela podemos observar a dous curas relacionados coa nosa parroquia…
Na mesma aparecen os compoñentes da Comisión de Festas “Divino Salvador” de Lérez, que estaba composta por: Arriba, de esquerda a dereita: Perfecto Barreiro, Victoriano Rodríguez, José González Lores, Don Herminio (capelán), Germán Rivas (concelleiro), D. Manuel Osorio (párroco), Manolo Calvo, Ángel Moldes, Domingos Paz, D. David (cura de Santa María), José González Viéitez, D. Benito (cura de Cerponzóns e Berducido) e José Abilleira.
Sentados: José Blanco González, Manolo Piñeiro e Marcial López.
Lendo un artigo do Diario de Pontevedra, publicado no ano 1991, dicía que ese día celebrábase a “Milla urbana de Pontevedra”, unha proba atlética que organizaba a Sociedade Ximnástica.
Desde o xornal facíaselle un merecido recoñecemento a un gran atleta que nos deu moitas alegrías, que pertenceu á Ximnástica durante anos.
A foto corresponde ao 18 de Abril de 1978 e Rogelio Barragáns gañaba nas pistas do Estadio da Xuventude a proba de 10.000 metros.
Na fotografía vese a Rogelio no momento de dobrar a un corredor e chegar á meta cos brazos no alto.
Por certo, no ano 1991, ano que se lembraba a vitoria de Rogelio, naquel momento era o preparador físico do Pontevedra C.F.
Polo ano 1991, o Diario de Pontevedra publicaba esta fotografía, no comentario referente a ela dicía que os compoñentes do grupo advertían que non lles confundisen cos Beatles; que non se trataba do mesmo grupo, nin do mesmo paso de peóns que aparece nun LP dos mozos de Liverpool. Eses fenómenos que aparecen aquí formaban o 16 de decembro de 1973 o “Grupo California“, aplaudido en todos os escenarios da provincia. O recordo nostálxico daqueles anos está personificado en Loito, Moncho, Paco. Pepiño, Pepe e Jorge.
Un deles veciño de Cerponzóns, recoñecédelo?
A foto de hoxe data do mes de xulio do ano 1949, polo que puden averiguar foi feita nas festas de Salcedo.
Tamén supen, que polo menos dos tres homes que salen na foto, dous son de Cerponzóns.
De dereita a esquerda son:
José Luis Losada Ucha (alférez de navío) Juan Martínez Fernández (policia urbano por aquelas datas y mais tarde Jefe de Comarca de Medio Ambiente Natural e Luciano Fernández Gómez (industrial).
En un apartado de o DIARIO DE PONTEVEDRA, titulado NOSTALGIAS, o dia 16 de Xuño do ano 1991, publicaban unha foto con un texto que decía así:
Aunque les vean rodeados de armas de distinto calibre, la reunión se celebró como un acto de camaradería entre todos los presentes. Los diez personajes de la fotografía posaron para la posteridad el 19 de febrero de 1977. Su identidad responde a los siguientes nombres: Jorge Valderrama, José María Otero, X, Manuel Santos, José Silva, José R. Vázquez, Domingo Tabullo, Ramón Piñeiro, Luis Peón y Losada Ucha.
A foto que comparto publicouse o 20 de Setembro do ano 1923, seguramente a celebración que observamos correspóndese co día de hoxe, día das Dores.
Son 100 anos os que pasaron, 100 anos de celebracións do Patrón, do Corpus, das Dores, do Carmen etc. etc.
Tristemente levamos uns anos que a celebración das nosas festas patronais ou do Corpus non son o mesmo e estamos a ver como cada ano que pasa van decaendo.
Unha parroquia milenaria como Cerponzóns debe manter as súas tradicións, tamén coidar e dar a coñecer o seu patrimonio material e inmaterial aos nosos fillos e netos, para que eles sigan mantendo as nosas tradicións.
Parabéns as Dores, Dolores, Lolas e Lolis, que celebran hoxe a súa onomástica.
O 20 de Maio do 1987, o Diario de Pontevedra publicaba a extraordinária actuación do atleta do R.C. Celta, Rogelio Barragáns, no XII Maratón de Paris.
Esta foi a foto que se publicou coa notícia:
Mes de Maio de 1984, a problemática do basureiro comenzaba a preocupar seriamente na parroquia, e os nosos representantes veciñais salían na prensa falando do tema e defendendo os intereses da veciñanza.
Aquí temos a primeira foto que sale nun artigo publicado o dia 9 de Maio de 1984.
1923/2023
Desde as dúas primeiras fotografías en branco e negro e as de cor pasaron 100 anos.
Hoxe o lugar de Pidre, onde está o cruceiro, volve estar practicamente igual que hai 100 anos.
1999
As fotos que comparto hoxe, teñen a súa historia.
As instantáneas tratan de escenas da película “Lá lengua de las mariposas”.
O filme gravouse practicamente en Allariz, pero a escena mítica máis emotiva da película rodouse en Pontevedra, concretamente na praza da Leña.
Quen non lembra o momento en que moitos dos personaxes que interveñen na película, onde aparece Fernán Gómez, van saíndo do Museo antigo e diríxenos a unha camioneta, entre insultos e choiva de pedras.
Unha película que nos vén de novo á mente dado os acontecementos que suceden nestes días, a defensa da liberdade de expresión, a importancia da cultura para adquirir coñecementos, o medo, os sentimentos ou a traizón, a tensión entre os veciños por defender determinados valores sociais…oxalá non volvamos ter que pasar por estes momentos.
Na película participaron moitísimos extras, entre eles un veciño noso (o da boina) do lugar de Leborei, supoño que moitos de vós acordarédesvos del:
É tamén aparece unha muller que ten relación coa parroquia, seguro que a coñocedes:
Seguro que unha gran maioría recoñoce as persoas que salen nesta composición, douvos unha pista, o chaval da foto chamase Manolo…
Esta fermosa nena chegou aos nosos lares con catro anos, nesta foto contaba con seis, un dos seus colexios foi o que había preto do paso a nivel do tren, en Alba.
Non tivo unha infancia mui feliz, o colexio foi mui pouco, había que andar cos animáis. Sabedes quen é?
O dia 8 de Xaneiro do 1981 o Diario de Pontevedra publicaba unhas fotos da entrega de premios por parte de CALZADOS FELIPE, premios por mercar na súa tenda, donde entregaban unhas rifas. En total foron catro os premios entregados: dúas bicicletas para un neno e unha señora de Pontevedra, unha lavadora para unha señora de Perdecanai e un televisor en color para o noso añorado veciño de Meán, José Luis García.
O dia 26 ABRIL de 1980, no DIARIO DE PONTEVEDRA, aparecía unha foto relacionada coa ELECCIÓN DE “MISSES” na SALA “BRAIS” de Cerponzones:
PONTEVEDRA. – (D. P.) Ha constituido un éxito el festival recientemente celebrado en la sala “Brais”, de San Vicente de Cerponzones, dentro del certamen de “Miss Galicia”, con la participación de numerosas candidatas de la provincia. Resultó elegida “Miss Primavera Pontevedra”, María Casal Franco, de Marin; “Miss San Vicente”, Isabel Fernández Iglesias; “Miss Portela”, Patricia Losada Barreiro; “Miss Barro”, María del Carmen Villalustre Hermida; “Miss Berducido”, Aurora Lebreiro Pastoriza; “Miss Fotogenia”, María del Carmen Barreiro López; “Miss Elegancia”, María José Eiriz Fragoso, y “Miss Simpatía”, María del Carmen Taboada Vázquez, todas las cuales aparecen en la fotografía. El festival para la elección de “misses” en Puentecaldelas, tendrá lugar el 17 de mayo próximo.
No traballo que estou a realizar actualmente atópome de cando en vez con publicacións onde aparecen veciños nosos, espero que algún día poida compartilas con todos aqueles que teñan interese pola parroquia.
Fai uns días unha veciña pasoume esta foto para compartir con todos vos.
O seu irmán posando con dúas serpes que había encontrado a beira da casa.
Nunca na vida tal cousa vira por Cerponzóns!
Unha nova fotografia que comparto este primeiro de ano.
Esta foto está incluida no libro PATRIMONIO ETNOGRÁFICO DE CERPONZÓNS.
Pertence ó fondo Natalio Abad, un home precursor do montañismo en Galicia e que se adicaba a realizar saídas e rutas de sendeirisimo e montaña dende os anos 30/40 por toda a provincia, un dos fundadores do club Peña Trevinca e dos Montañeiros Celtas.
No reverso da imaxe, hai unha nota que pon únicamente “Cerponzones”
Fai pouco había preguntado a veciñanza si coñocian ao home de sombreiro e traxe negro, danos pensar que é un veciño da parroquia.
Agradezco que se alguén o recoñoce, poñase en contacto conmigo por privado.
Grazas e feliz ano.
Onte pasaronme unhas fotos, unha delas é esta, ao parecer debeu ser feita na vila, un dos homes é pariente do veciño que me pasou a foto, é os demáis? Recoñocedes á alguien?
1ª Pasarela de Traxes Tradicionais e Concerto Galego (10 XUÑO 2022).
Modelos : Nieves, Clara S., Chicha, Josefa, Carmen S., Maricarmen P., Estrella, Mercedes, Clara F. Liliana e JJ.
Discoteca La Luna.
Fotografía realizada por Rafa Fariña.
Tal día como hoxe (9/6/1982) celebrouse unha asemblea de veciños para tratar a localización do campo de fútbol.
As miñas felicitacións a todos aqueles veciños que desde 40 anos ata a actualidade achegaron o seu gran de area para conseguir o que temos hoxe en día.
Sería unha lista moi longa de nomes de veciños e se cadra esquecíame dalgún.
Felicitacións tamén a todos os que desde fai muitísimos anos atrás foron creando afección ao fútbol no noso querido campo do Chan do Monte.
Coa colaboración da Asociación Cultural e o Cerponzons C.F.
primer equipo se segunda regional de cerponzons O aparcadoiro non chegaba para tantos coches
Despois de rematar a tempada o equipo de fútbol , coa colaboracion da Cultural , facian unha xuntanza para convidar a todolos xogadores , directiva e socios.
Os Maios
Enrique MagdalenaSaindo da MisaMiguel e a sua familia
Hoxe a foto que comparto realizouse un día coma hoxe, na celebración de Ramos, nela podemos observar a tres mozos da parroquia lucindo os seus enormes ramos que levaron a bendicir.
A moza da foto, si mal non recordo, tivo nove irmáns, pasou a súa mocidade na parroquia e vivía moi preto da Igrexa, supoño que vos será fácil saber quen é.
Sei o triste que é que pregunten polo teu pai e que debas dar respostas que che entristecen. Hoxe celébrase o Día do Pai, un día tan alegre e tan triste á vez. Moitos de nós non contamos xa coa presenza do noso pai para celebrar o día, así é a vida. Hoxe comparto unha nova foto, nela o meu pai desde Venezuela escríbelle á miña nai, na parte de atrás da foto, que o mono queríalle quitarlle o reloxo.
A fotografía de hoxe corresponde ao ano 1956, nela obsérvase no medio do monte unha zona rectangular, é o Campo de Fútbol de Chan do Monte. Falabamos hai pouco uns cantos amigos de cando estabamos xogando ao fútbol e tiñamos que parar o partido si pasaba algún paisano co seu carro de vacas, xa que o camiño pasaba precisamente polo medio, na fotografía vese ben claro a súa traxectoria. Seguro que os máis maiores recordan perfectamente como era. De cando en vez é bo recordar os traballos que levaron a cabo os nosos antepasados e dalo a coñecer aos nosos fillos e netos. Os meus respectos a todos aqueles que compartiron as súas mans e a súa suor para o ben común. Que non se nos esqueza ! A imaxe foi realizada polo exército norteamericano.
Catro mulleres, catro veciñas, recoñoces algunha ?
Para o próximo ano 2023 temos que celebrar as festas de otro xeito, espero que así sexa, propoño xuntarnos e falar do tema, ésta foto, mui coñocida por muitos de nos, data do ano 1923, é decir para o ano que ven fai 100 anos, nela aparecen os nosos antepasados, temos que celebrar esta efemérides, ou non ?
Bo día. Para éste ano novo non lle vou pedir nada, pero tampouco quero que me leve ningún veciño mais.
Para rematar e comenzar o ano comparto unha foto que me pasou Sonia, a moza que vive en Valencia.
Unha pista, son veciños e veciñas de Meán, así que poñervos a pensar e a ir dicindo quen son os da foto.
Un saúdo e feliz ano.
Boas tardes, unha nova fotografía, está vez é a de dous irmáns, seguro que moitos de vós sabedes quen son.
Hoxe 20 de novembro celébrase o Día Universal do Neno, un día importante para a infancia por moitas razóns e que trata de forxar un futuro mellor para todos os nenos e nenas do mundo. Para celebrar o día comparto esta fotografía que nos recorda o día máis importante que naquel momento era para estes nenos e nenas. A ver si podedes recoñecelos e poñer os seus nomes.
Quén recorda esta boda ? Coñocedes a noiva ? É as outras duas mulleres ?
Onte visualizando as redes encontréi éste texto con unha foto de un veciño de O Bravo, comparto co permiso da autora :
Este es mi padre, Manuel Gómez Solla, que cumpliría 95 años hoy.
Hace exactamente 70 años dejó España huyendo del hambre y la muerte que la dictadura militar de Francisco Franco implantó allí. De niño, recuerdo el sonoro ′′ hijo de puta ′′ que él soltó al escuchar el comunicado de la muerte del Generalísimo, en el Reportero Esso.
Y él, mi padre, trabajador contumaz, guerreó el resto de sus días fuera de su lugar, lejos de su gente, de sus referencias y de sus amores. La guerra, los gobiernos fascistas, el hambre y la miseria sacan a la gente de sus lugares y eso es muy triste.
Hoy, con la comprensión que la madurez me trajo, solo puedo agradecer.
Gracias a mi padre y demás ancestros por haber tejido mi camino. Inmensa gratitud por la inmensidad de tus sueños que, de alguna manera, son hoy mi realidad.
Que la fuerza y la bendición de la generación de ustedes alcancen e inunden mi generación y las siguientes.
Gratitud!
Feliz cumpleaños, papá!
❤
Hoxe a foto que comparto fixose na Fonteiriña, na celebración do Santísimo.
Aproveito a ocasión para adicarlle a señora maxistrada unhas letriñas :
Quince mozas de foliada
bailan ata a madrugada :
a primeira é da Ermida;
a segunda, da Fonteiriña;
a tres, de Pidre;
a cuarta vive en Tilve;
a quinta é de Liborei;
a dos lentes, da Costa;
a sete é do Castrado;
a oito ten casa na Rons;
a nove é do Conchido;
a dez naceu en San Caetano,
a once é do Bravo;
a doce durme en Meán;
a do mandil, anda na Bouza;
a catorce é da Balea;
é a señora do sombreiro
leva anos no Vigario.
Todas din con voz rotunda :
Viva a Galícia profunda.
Día de festa, o autobús da orquesta, a vespa, veciños e veciñas todos ben vestidos para a ocasión. Pero quen son? Onde se fixo a foto ? En que ano sería ?
De novo teño unha nova fotografía para compartir, veña a darlle a cabeza a ver si sabedes quen son…
Un hórreo, unha vaca, un neno…seguramente ninguén se acordará do nome da vaca, pero e do neno ? Alguén recoñece a este raparigo ?
Hoxe comparto unha foto onde a imaxe que se ve era moi habitual atopala por calquera parte da parroquia, o carro, as vacas e os veciños realizando as súas labores do campo. Pregunta, quen son estas dúas persoas ?
Recoñezo a Fina, pero quen sabe dicirme quen son os demáis ?
A esta fotografía que aparezo coa miña avóa, téñolle moito agarimo, dado que hoxe celébrase Santa Ramona, compártoa no día da súa onomástica.
Hoxe a foto que comparto é a de Carmen e Juan, son xa máis de 20 anos que me faltan os dous, parece que foi onte. Hoxe estarán os dous celebrando o seu 69 aniversario de casados, nese pedaciño de ceo que lle correspondeu ter, seguro que están con todos aqueles que estiveron presentes na súa voda e agora tampouco están entre nós. Feliz aniversario mamá, feliz aniversario papá.
Fai uns días estiven con Maruja, grazas á súa colaboración puden facer o relato do seu oficio, mentres falabamos do seu traballo, viamos fotografías que evocan aqueles anos da súa mocidade e das súas vivencias ao longo dos anos.
Aquí podemos ver a unha xoven Maruja a piques de dar unha volta en moto.
Con motivo da celebración do vinte e cinco aniversario da fundación do Cerponzóns C.F. a Asc. de Veciños O Chedeiro quixo homenaxear tamén aos equipos de fútbol da parroquia que ao longo de tantos anos pasaron polo campo de Chan do Monte.
Na nosa homenaxe aos deportistas da parroquia tiñamos que ter en conta todos aqueles veciños que pasaron a súa mocidade defendendo as cores do Cerponzóns, tanto como equipo federado como sen federar, desde aqueles equipos que con toda a ilusión do mundo enfrontábase, por exemplo, aos das parroquias colindantes nos días de festas patronais, sin recursos ningúns, pero con toda a ilusión do mundo.
Aquí queda reflectido, con estás fotografías, o noso recoñecemento a todos aqueles xogadores que levaron con orgullo a paixón é a honra de representarnos durante anos e anos.
Son tantos que non vou nombrar agora aquí, daqueles tempos non se solía facer fotos como agora, así que muitos veciños nunca se fixeron unha foto na súa epoca de xogar ao futbol.
Éste rapas naceu na Rons, durante a miña infancia e parte da xuventude foi o mellor amigo que tiven, despois as nosas vidas tomaron diferentes rumbos, pero a nosa amizade seguirá para sempre. Estou vendo a foto e véñenme os recordos…aqueles anos que andabamos roubando froita, xogando aos vaqueros, subindo a cereixeira, cortándolle a auga do muiño ao señor José, fumando ás agachadas os nosos primeiros pitillos, ir xuntos os domingos ao campo do Chan do Monte, aqueles días de praia no furgón do tío, xuntos tamén para ir ás salas de baile, tantas e tantas cousas que pasamos xuntos… A ver quen o recoñoce.
A fotografía de hoxe móstranos a dous veciños da parroquia, o home que está sentado sobre o cabalo creo que era veciño de Meán, emigrou para Arxentina, o que está de pé era veciño de Pidre e faleceu sendo moi novo fai uns cantos anos, contaba con 51 anos.
Esta fotografía do ano 1997 é de unha veciña que seguro conocedes a maioría, encontreina fai uns anos nun traballo de Tino Martínez, agora vexo que o traballo de Tino encontráse na exposición do Museo das Peregrinacións, que leva por nome Fe.
O museo das Peregrinacións encontráse en Santiago, ten como finalidade realizar unha retrospectiva donde recolle o traballo do fotógrafo Tino Martínez entre 1971 e 2016. Centrada na serie de celebracións relixiosas populares de Galicia: as romarías. Na web do museo comentan a exposición da seguinte maneira :
A cámara do consagrado fotógrafo compostelán, Tino Martínez, capta como poucos aquilo que non se ve nestas festividades populares onde se mestura o relixioso e o profano, a devoción, a festividade e a fe, a principal motivación que funciona como nexo vertebrador desta nova mostra fotográfica do MDPS.
A romaría son dúas metades dun mesmo corpo que se complementan. Por unha banda, o sagrado, na que as persoas achegan a súa devoción e ofrendas á divindade. Este é o compoñente que máis lle interesa a Tino Martínez e a súa cámara lévao buscando máis de corenta anos no Nazareno (A Pobra do Caramiñal, A Coruña), nos Milagres de Amil (Pontevedra), no Santo Cristo de Xende (A Lama, Pontevedra), na Virxe da Xunqueira (Cee, A Coruña), en Santa Marta de Ribarteme (As Neves, Pontevedra) e no Corpiño (Lalín, Pontevedra). Cada instantánea é unha homenaxe, próxima e dende o respecto, a esas xentes.
Bo día, de novo temos o Petelo nesta foto, pero quen recoñoce as mulleres ?
Boas, unha nova fotografía onde podemos observar que se realizou un día de festa, a señora do fondo que está sentada nos chanzos da igrexa co seu posto de rosquillas, mazás e chucherías déixao ben claro. Quen serán as nenas ? Quen será o señor traxeado que tapa os ollos ao neno ? É o neno ? O que si está claro é que a foto fixéronlla ao Petelo, polo seu xesto parece que estaba bailando…
Naceu con unha malformación nas dúas mans denominada man zamba, o seu destino o nacer foi directamente a Inclusa de Pontevedra, unha veciña da parroquia ao velo así doulle moita pena e levouno con ela. Hoxe recordamos a Antonio, O Manco.
Quen se acorda da señora Casilda, A Juanica ? Ás veces hai que botar a vista atrás e recordar a vida que pasaron moitos dos nosos veciños e veciñas, como o caso da señora Casilda, contar a súa vida levaríanos a valorar de diferente xeito todas as cousas que hoxe en día temos. Quen a coñeceu seguro que me dará a razón.
Hoxe comparto unha foto da miña familia, a miña sobriña María del Mar é meu fillo Marcos co seu bisavó, Jesús O Roque. Ah ! É o jato, que non recordo o seu nome !
Fai uns dias falamos do noso veciño Manuel Castro, o Tamborileiro de Aires d’a Terra, nesta fotografía Manuel acompaña a Xan Tilve (coñocido por Xan de Campañó), corría o año 1900, Festas da Peregrina.
Hoxe fai dezanove anos que faleceu Carmen a da Rons, comparto unha das fotos que máis cariño lle teño, Carmen e os seus fillos, Maricarmen é Juanito.
Hoxe celebramos o Día da Nai.
Estes días estou recollendo datos sobre o oficio de zapateiro, un dos veciños que desempeñou este oficio foi Honorio.
Esta fotografía está relacionada coa miña familia por parte do meu avó Jesus, aparece miña bisavoa é os seus fillos, ainda tivo un fillo máis, Manuel. A miña bisavoa Carmen Lorenzo Ogando, faleceu cando eu tiña cinco meses.
Eu sólo recoñozo unha veciña:
Unha nova foto donde un grupo está disfrutando do día, sonvos coñocidos ?
Un día de “Pícnic”
Hoxe quero compartir unha foto con todos vós con motivo do Día do Pai. O meu pai ao longo da súa vida compartiu comigo moitos consellos e moitos ensinos, un consello que nunca se me esquece é a de dar a PALABRA, para min iso vai a misa.
Feliz día do Pai.
A foto foi realizada en Venezuela.
Hoxe imos con unha de carnavais:
Unha nova fotografía realizada nun día de festa, daquela a mocidade aproveitaba o palco da festa para facerse a foto. Segurísimo que coñecedes a moitos deles.
Fotografía dónde aparece un hórreo, en qué lugar se fixo ? Coñoces a alguén ?
Excursión realizada a…
Outra nova fotografía
Hoxe é o día mundial da muller, está claro que teño que poñer unha foto onde as mulleres sexan as protagonistas.
Pois aquí está, como sempre poñede nomes si coñecedes a alguén :
Contando co neno que está na fiestra son un total de 28 persoas, a cantas coñecedes ? Veremos quen pon nomes…
Cando se dá a coñecer unha nova fotografía quédome pensando nos anos que fai que se cadra non a viron os protagonistas ou os seus familiares e amigos.
Quizáis para moitos non ten importancia, pero seguramente que para outros será unha ledicia volver a recordar ese momento.
Un grupo de mozos gozando dun vaso de viño, supoño que será nun día de festas do patrón, imos ver quen lle pon os nomes.
Unha nova foto, nela están nove mulleres e cinco homes. Onde se fixeron esta foto ? Sería nun baile, nunha verbena ? Coñecédelos, sabedes os seus nomes ?
De novo comparto outra foto, un chaval vendendo barquillos, unha mesa con vasos de viño, homes de traxe…será nunha festa ? A quen recoñocedes ?
Nesta foto un grupo de chavales celebraban algo, que sería ? Quen lle pon nome a este chavales do grupo ?
Unha veciña que lle gustan as fotografías que vou publicando no Baúl dos recordos, acaba de enviarme unha serie de fotos que seguro vos van a encantar, é de agradecer que queira compartir con todos nós os seus recordos, espero que haxa máis veciños e veciñas que queiran compartir as súas.
Comenzamos con unha foto que un grupo de homes fixo nas escaleiras da parte traseira de subida a Igrexa.
Anos sesenta, a señora Rosa, a señorita Carmiña é unha nena con uns nenos. Estarían na escola? Ou celebrando o entroido? Un dos nenos ten unha careta na man…
XA ESTAMOS EN CARNAVAL !!! Os veciños participan no desfile…
Unha nova foto, realizada en Tui o 31 de Agosto de 1962. Unha excursión dos veciños da parroquia, parece ser que o cura era por aquel entón D. Severino. Recoñecedes a alguén ?
Unha comuñón ! Quen será a nena ? En que ano sería ? Bueno, tendes unha boa pista, D. Manuel debía levar pouco tempo na parroquia…
Está fotografía lévanos á celebración dunha verbena, podemos observar o palco de madeira, pero ademais dáme que é na nosa Parroquia, nela vemos a Antonio e Ángel , pero tamén a un neno que tamén é veciño, recoñecédelo?
Vendo esta fotografía véñenme á memoria moitas cousas…Seguramente é un día de verán, un domingo tal vez, era cando máis nenos é nenas achegábanse cos seus pais ata a taberna, alí comprábanlles uns chuches e xogaban polo aparcadoiro. Mentres tanto, ao fondo, unhas veciñas co seu carro coas súas vacas facendo o seu traballo na leira. Máis ao fondo, a casa de Digna, co seu enorme cereixo, onde naqueles anos pasábame desde as nove da mañá ata as nove da noite sentado nunha das ramas, comendo cereixas.
O coche era propiedade dun señor de Pontevedra, era militar, amigo do noso añorado veciño Joaquín. Os nenos eran…bo iso déixovolo adiviñar a vós, a ver si acertades quen son.
Unha pista, a foto pode ter trinta anos, ou un pouco máis…
Cantos recordos tráeche unha fotografía…
Día de Corpus, recordas este día?
Hoxe toca compartir unha nova fotografía inédita, é o equipo de fútbol que representaba o Cerponzóns C.F. , calculo que debe ser dos anos 64/65. Este equipo está formado por veciños de Cerponzóns e tamén do lugar da Devesa.
Gustaríame a vosa colaboración para saber o ano exacto e sobretodo, a quen coñecedes, eu por exemplo coñezo a tres deles.
De novo unha nova fotografía, polo que se ve, estamos xuntos uns cantos veciños da parroquia, non hai dúbida de que é nunha voda. Eu son o máis novo de todos os que estamos aí, calculo que será sobre os anos 74/75.
Estamos en Festas ! A xuventude no posto de Tiro, mentras Los Satélites están afinando os instrumentos…
Logo de recuperar coa vosa axuda e de recoller unha gran parte dos alcumes dos veciños da parroquia, é necesario seguir intentando recuperar o noso patrimonio en todos aqueles actos e acontecementos celebrados ao longo dos anos.
Un deles é a historia dos festexos, poder recuperar fotografías, anécdotas e todo o que teña relación coas épocas onde, por exemplo, as verbenas eran unha das poucas distraccións que se podían permitir os veciños.
E como non, recoller apuntes daquelas comisións de festas que tanto traballo levaron pedindo porta por porta, aldea por aldea, intentando xuntar con aqueles donativos de dúas pesetas dun, catro doutro…para así poder facer a festa.
Con esta fotografía quero facerlle un recoñocemento a todos os veciños e veciñas que formaron en algún momento unha comisión de festas.
Hoxe compartín convosco un relato dos meus recordos daquelas festas nos anos sesenta, unha pena que non teña ningunha foto daquela época, comparto está outra que tamén xa ten uns anos, é un momento da celebración do Corpus.
Anos setenta do pasado século, na taberna da Rons levaban un tempo parando a tomar uns refrescos un matrimonio portugués cos seus dous fillos. Foron moitos anos de parar na taberna, tantos que de pasar a uns clientes como outros calquera pasaron a ser os nosos amigos, sempre que nos visitaban traían algún detalle para Maricarmen e para min.
Nesta fotografía foi o día que lle trouxeron de agasallo a Maricarmen un mandil de Portugal, eu son o que está sentado nas escaleiras.
De agasallo de Reis chegaronme duas fotos desde Australia, un rapaz da parroquia que traballaba en CLERSA, a ver que o coñoce…
Nesta fotografía non aparece ninguén da parroquia, pero ten un porqué poñela, quen non bailou ao son de OS LIRIOS ?Cantos anos viñeron á nosa parroquia este grupo ? Cando os da comisión de festas non recaudaban moito sempre botaban man destes músicos, contrataban unha boa orquesta e nos descansos eran OS LIRIOS os que reenchíanos aquelas verbenas tan añoradas.
Esta foto supoño que vos traerá aos máis maiores moitos recordos, por un lado porque está un veciño, por outro porque está Finoca… Hai está Finoca ! quen non coñecía nos anos setenta a Finoca a de Marín!
Eu aínda teño presente un ano nas festas de Peregrína, nas atraccións daquel ano había un caixón enorme que entrabamos se cadra cincuenta persoas ou máis, comezaba a balancearse dun lado a outro, o asunto era que tiñas que intentar non caerte…e Finoca estaba en fronte nosa, conforme o caixón subía ao lado de Finoca, ela non se suxeitaba…e pasaba o que estades pensando, viña encima nosa jajajaja, xa podedes imaxinar a escena : Finoca esmagábanos a todos e quedabamos debaixo dela jajajaja.
Fai uns días enviáronme unha fotografía que seguro a maioría do grupo ides saber quen é esta familia. Unha familia procedente de Arzúa e que foron durante anos os…
Dúas novas fotos novas, nunha delas podemos ver a D. Demetrio ( avó do Concelleiro Demetrio Gómez) Nesa foto, xunto ao mestre están…
Na outra fotografía, pódense ver ás nenas coa a mestra Doña Alicia, están á beira da casa dos mestres situada onde hoxe é o Centro Social.
Con Doña Alicia están…Imos ver si alguén recoñoce algun neno ou nena. Si non, poñerei algúns próximamente.
As seguintes fotos fixeronse fai 52 anos. No encerado podemos observar nun recuadro o día que era 17 de Decembro 1968. Un grupo de rapazas uniformadas con un mandilón de cor verde, estaban facendo uns centros de Nadal para levar a súas casas, a súa mestra Alicia deixou gratos recordos. A Escola estaba situada en Pidre, frente mismo a Fonte de Pidre. Entre estás nenas estánDivina, Maria Luisa, Otilia de Leborei, Tila, Fina a Churrera, Grina, Milagros, Rosita Outon, Rosita Aboal (o pai traballaba en Crespo), Fina de Prado, Margarita, Rosita, Fina e Mari Carmen de Albino, Remedios que vivía o carón da casa de Germán, o músico, Mari Carmen e Marilo, Mari Carmen Cochon, Mercedes do Bravo e tamén Elisa, non recordo máis nomes.
Tamén hai no encerado unha frase, que debemos ter en conta todolos días das nosas vidas :
LO QUE NO QUIERAS PARA TI, NO LO QUIERAS PARA OTRO.
En estos días celebrasen 279 anos que pasou por Cerponzóns un dos peregrinos mais coñecidos da historia das peregrinacions xacobeas, Nicola Albani.
Sirviente e secretario de nobres e prelados (Melfi, Italia 1714-?). Peregrina a Santiago en 1743 e 1745. Este animoso italiano, natural da cidade de Melfi, a uns 100 km ao sudoeste de Nápoles, é autor do máis amplo e revelador relato da literatura odepórica xacobea do século XVIII coñecido ata agora. Trátase da Veridica istoria ou´sia Viaggio dá Napoli à San Giacomo dei Galicia -Viaxe de Nápoles a Santiago de Galicia– un manuscrito, no que Albani, metade devoto e sinceiro peregrino, metade aventureiro e pícaro necesitado, narra a súa experiencia peregrinatoria e vital, camiño de Santiago, por Italia, Francia, España e Portugal. Albani parte de Nápoles a principios de xuño do ano 1743, pasa por Roma, onde obtén do Vaticano un pasaporte para o seu peregrinación, e chega a Santiago en novembro dese ano, tras deterse, de camiño, en numerosas cidades e santuarios italianos, franceses e españois. Desde Compostela, continúa a súa viaxe polo Camiño Portugués cara a Lisboa. Volve desde esta cidade á urbe santiaguesa en xaneiro de 1745 para gañar o xubileo -foi ano santo- regresando uns días despois á capital portuguesa desde cuxo porto embarcou para Italia a finais de xuño.
Moitos peregrinos foron anotando as súas vivencias ao longo do Camiño, son textos de valor incalculable para entender o alcance e o sentido da peregrinación xacobea, os de Nicola Albani son uns deles…
O manuscrito de Albani, dividido en dous tomos, ten máis de 600 páxinas e complétase con varias ilustracións alusivas á viaxe. Escrito con sencillez e gran sentido práctico, resulta imprescindible para entender a continuidade da peregrinación xacobea no século XVIII, malia a súa prolongada crise, xurdida coa expansión europea da Reforma protestante, entre outros poderosos condicionantes aos que o italiano é alleo. Destaca a detallada e emocionada narración que realiza de Santiago durante a súa primeira estancia (1743), resaltando a notable afluencia de devotos de distintas nacionalidades que descobre na cidade e a descrición da catedral e do seu ritual de peregrinos.
NICOLA ALBANI comentaba o rematar o libro que quería manifestar claramente algunhas advertencias, que sendo él un solitario viandante, por si désese o caso de que algún viaxeiro quixésese acompañar coa guía do seu libro, dou unha serie de advertencias, que son as seguintes :
Primera advertencia que os puede dar vuestro viajero Nicola Albano es que ninguno se ponga en viaje tan largo sin ir acompañado de un buen compañero; pero compañero fiel de alma y corazón, de igual opinión, que la guía de un buen compañero ayuda de muchas maneras, y no encontrándolo del gusto del viandante, es mejor ponerse a hacer solo el viaje, porque sabéis el proverbio que dice “que mejor solo que mal acompañado”.
Segunda advertencia: que nadie se ponga en viaje en tiempo de peste o guerra, porque os pueden suceder en vuestro viaje muchas desgracias, como en efecto me sucedieron a mí.
Tercera advertencia: que nadie se ponga en viaje si no goza de buena salud y fuerte complexión, y que esté acostumbrado a lo malo y a lo bueno, que si tiene poca salud o es de mala complexión no podrá seguir su iniciado viaje; y si no está acostumbrado a lo malo y a lo bueno, ciertamente se morirá por el camino.
Cuarta advertencia: el viandante debe tener piernas fuertes, y no delicadas, para que pueda siempre con firmeza seguir su viaje, y no debe ser meticuloso en sus comidas, sino que pueda comer todo lo que encuentre, o que se le dé en su viaje, porque si busca delicadeza o limpieza, no lo encontrará ciertamente, y quizás morirá en el camino, o no le faltará cualquier enfermedad.
Quinta advertencia es que ningún viandante camine por la noche, ni se vaya del lugar en que se encuentre antes de que sea de día por la mañana; y por el camino no se debe nunca acompañar de ninguna persona si no sabe que es buena persona, y que no puede hacerle daño, y teniéndolo que hacer por necesidad, hay que ir cada uno por su cuenta, y al llegar por la noche a alguna pensión u hospital o a cualquier otra casa, no hay que hacerse el gracioso ni charlar, que del dinero cuanto menos se hable, mejor, y monedas de oro o de plata no hay que sacarlas delante de la gente, sino hacer siempre creer que falta algo de vuestra cuenta, ni decir nunca el camino que pensáis hacer a la mañana siguiente, que os pueden suceder rnuchas desgracias, como me sucedieron a mí.
Sexta advertencia: todos los que se pongan a hacer un viaje tan largo, y sobre todo aquellos que vayan con hábito de peregrino, que vayan a adquirir mérito a los lugares santos, necesitan el santo temor de Dios, que sin éste no se hace nada bueno; en segundo lugar, la persona debe ser hábil, astuta, maliciosa y fina de cerebro, para que no se deje burlar por nadie durante su viaje, y debe ser político, acomodándose siempre al uso del lugar, que si el viandante es importante, debe parecer pobre y si es pobre debe parecer rico, para que se le trate mejor, que si es bobo o papanatas en la conversación o en el trato no le irá bien, y no hay que decir nunca mal de las naciones, y si habla cualquier lengua extranjera será una gran ventaja para el viajero, para entender y hacerse entender; en tercer lugar, debe tener atrevimiento para pedir limosna y no ser vergonzoso, que de lo contrario se morirá de hambre; en cuarto lugar, debe tener buen estómago para soportar y sufrir todos los padecimientos al servicio de Dios, si quiere ser protegido en su viaje.
Nicola Albani tivo continuos problemas cos exércitos, co paso por bosques e montañas terribles e solitarias, cos temporais, co a fame, a sede e o mal durmir. Pasou muitas noites no campo que a cuberto. Comentaba que fora unha viaxe de gran padecimiento e cheo de desgrazas, que pudo morrer en mil lugares.Pero grazas á protección do que cualifica como o seu glorioso Santiago, chegou san e salvo.
Albani resolveu as súas necesidades básicas pedindo esmola, como moitos xacobitas do seu tempo. Consideraba, quizá seguindo a tradición medieval, que a caridade debia ser o principal sustento do peregrino, aforrou muito é de volta a Italia sufriu un ataque donde roubaronlle todo.
O manuscrito da viaxe de Albani, descuberto a principios dos anos oitenta do século XX, publicouse por primeira vez de xeito íntegra en 1993, en italiano e español.
ESCOLLIN DOUS PERCANCES QUE TIVO NICOLA :
ACONTECEU EN PONTE DA LIMA :
Na seu peregrinaxe tivo un encontro cun facinoroso, provisto de espada, na zona de Ponte de Lima, ao que se enfrontou co seu bordón. Para entón, Nicola era xa un viaxeiro experto e sabía dos perigos do camiño, así que había rematado o seu bordón nun ferro puntiagudo que puidese servirlle en caso de necesidade, como así foi. Os dous homes, ladrón e peregrino, loitaron e, aínda que os dous saíron malparados, a peor parte foi para o bandido que quedou tendido no chan, quizáis morto.
O Miño cruzábase entón en barcas, sen gran dificultade, e entrábase na cidade fronteriza de Tui, onde o peregrino portugués seguía sentíndose como en casa:
A Galiza mai-lo Minho, sao dous amigos leais, bicados pelas mismas aguas, filhinhos dos mesmos pais.
Na verde Galiza,eu sinto-me irmao, na lingua, no abraço, no aperto de mao.
(Grupo Tertulia Guimarães)
ACONTECEU EN REDONDELA :
Cando Nicola chegou a Redondela, acercouse a un pequeno hospital de peregrinos no que se aloxou, e onde lle ocorreu certa aventura que el relatou con sencillez. Éste e un resumen do acontecido :
En cuanto el peregrino Nicola alcanzó Redondela, se dedicó, como hacía habitualmente, a pedir limosna; y la jornada le fue propicia pues recaudó bastante pan y muchos peces parecidos a sardinas. Por la noche se puso a asarlos en el refectorio del hospital, y como le sobraran y hubieran llegado mientras tanto dos peregrinas jóvenes, las invitó a comer de lo suyo. La velada fue distendida hasta que llegado un momento, las bromas fueron subiendo de nivel y, sin muchos rodeos, la más joven y más bella de las dos le manifestó su deseo de pasar la noche con él. Pero Nicola había hecho el inmenso sacrificio de caminar desde su Nápoles natal, con riesgo de su vida, para purificarse y santificarse, y no era cosa de echarlo todo a perder por culpa de una jovencita, así que se opuso en redondo. No obstante, como las bromas aumentaran, el italiano decidió abandonar la reunión y marcharse a la cama.
El día había sido duro, y nuestro italiano no tardó en dormirse. Mas, hete aquí que, en uno de sus movimientos, notó que alguien le acompañaba en la cama. Nicola se sobresaltó y, tras calmarse algo, se dio cuenta de que la hermosa joven estaba a su lado totalmente desnuda. Él la conminó, con voz queda, a que se marchara, pero la muchacha contestaba con sonrisas y bromas. Y Nicola temía que todas las indulgencias ganadas en Santiago con tanto trabajo se le esfumaran en un instante, y no sabía qué hacer, pues la peregrina seguía en sus trece. Tuvo entonces un arrebato napolitano y, sin pensárselo dos veces, llamó al ama, que vino con su hijo, y entre los dos molieron a palos a la ardiente peregrina.
O camiño portugués continuaba por Pontevedra, cidade de gran tradición de peregrinaxe e á que Albani dedica grandes eloxios, ao seu paso pola Vila fala da Virxe do Camiño, da Divina Peregrina…
Quizáis ao pasar por Cerponzóns, camiño de Caldas, ocorreulle algunha nova aventura a Nicola, xa que, non todo no camiño era santidade; recordemos senón as advertencias que xa o Códice Calixtino dedicaba a estes temas: o viño e as mulleres fan apostatar ao sabio.
Agrego anotacións que fixo Rafael Sánchez Bargiela, administrador do grupo de Facebook Camino Portugués.Tui
Uno de los relatos de peregrinos mas conocidos es el de Nicola Albani. Este peregrino de Napolés realizó en el año 1743 el Camino francés hasta Santiago de Compostela dirigiéndose posteriormente hacia Lisboa buscando un barco para retorrnar a su país. Se cumplen hoy 279 años de la presencia de Nicola Albani como peregrino en nuestra ciudad de Tui.
Albani escribe la Veridica istoria o´sia Viaggio da Napoli à San Giacomo di Galicia -Viaje de Nápoles a Santiago de Galicia- un manuscrito, en el que Albani, mitad devoto y sincero peregrino, mitad aventurero y pícaro necesitado, narra su experiencia peregrinatoria y vital, camino de Santiago, por Italia, Francia, España y Portugal.
El 16 de diciembre de 1743 Albani llega a Tui (al que volverá en 1745 al retornar de nuevo peregrinando a Compostela desde Lisboa), en su relato se queja de las pocas atenciones que recibe: “Fui tratado mal en el hospital durmiendo sobre un poco de paja puesta en el propio suelo”, pero alaba la generosidad de los tudenses, especial canónigos y obispo. La ciudad tampoco le causa una gran impresión a excepción de su catedral: “En cuanto a las maravillas, no hay grandes cosas, sino la Iglesia Mayor, una de las más ricas del reino de Galicia, excepción hecha de la de Santiago” destacando el coro y los dos órganos barrocos de la Catedral. Completa su escrito con las impresiones sobre las malas defensas de la ciudad y el paso en la barca de pasaje a Valença.
Reproducimos su relato: “fun tratado mal no hospital, durmindo sobre un pouco de palla posta no mesmo chan. Cando me levantei pola mañá, fun ver a mencionada vila e ao mesmo tempo pedir esmola, e obtívena moi boa, especialmente por parte dos señores coengos e do bispo, de quen obtiven unha peseta. Sabede que este é o último lugar do reino de Galicia que fai confín co reino de Portugal; non está moi fortificada de murallas, nin está gardada por moitos soldados, como sería cousa normal sendo praza de armas na fronteira cun reino inimigo. A razón disto é que España está ben segura de Portugal, segundo o proverbio de que o grande acaba comendo ao máis pequeno; porén, Portugal está ben gardado, que xa non se fía tanto de España. En canto ás marabillas, non hai grandes cousas, senón a Igrexa Maior, unha das máis ricas do reino de Galicia, excepción feita da de Santiago, cun fermosísimo coro situado no centro da igrexa, na mesma posición ca a de Santiago e cuns asentos para os cóengos e dosel do bispo con dous fermosísimos e magníficos órganos, que non creo que en España haxa ningún igual. Así sobre as 6 da tarde do mencionado día 17, púxenme en camiño. Case unha milla despois de Tui, acabado xa o territorio de España, hai que pasar un gran río chamado río Miño, de case media milla de ancho, máis alá do cal un entra xa no dominio portugués; o mencionado río pásase con barca, que se atopa continuamente nunha e outra beira, e hai que pagar dous cuartos, de España, por persoa, que equivale a unha pública de Nápoles, e o devandito río separa un reino do outro”.
Nicola Albani, como tantos peregrinos a lo largo de la historia, certifica como los caminos jacobeos portugueses tienen en Valença y Tui el lugar de paso entre ambos territorios a lo largo de los siglos.
Tal día como hoy, 24 de enero, pero hace justo 276 años, Nicola Albani, en su segunda peregrinación a Santiago de Compostela en 1745, ahora desde Lisboa, llegó a la ciudad de Tui en su camino a la tumba apostólica.
Su excepcional relato, recogido en su manuscrito Veridica istoria o´sia Viaggio da Napoli à San Giacomo di Galicia -Viaje de Nápoles a Santiago de Galicia, editado por Paulo Caucci aporta esta narración de su segundo paso por Tui: En la mañana del 24 de enero seguí mi viaje. Sobre las diez de la noche salí del reino de Portugal y entré en el reino de Galicia, llegando ya de noche a la villa de Tui, a cuatro leguas del hospedaje de Lima, donde pasé la noche en un alojamiento no muy cuidado. En la maña siguiente fui a recoger mi limosna con la citada patente de San Francisco, recibiendo otras limosnas que pedí de viva voz la misma mañana. El día 25 seguí mi viaje y llegué por la tarde a Ponte Sampaio, a seis leguas de Tui, donde pasé la noche en un comodísimo hospedaje. Recordar la figura de Albani es rememorar una de las principales figuras de la literatura odepórica relacionada con la peregrinación jacobea y que testomonia en sus relatos el papel histórico de Tui como la histórica puerta de entrada en Galicia de los caminos jacobeos portugueses.
Nota: Información extraída de Xacopedia, Enxebre orden da vieira, Diario de peregrinos e Camino Portugués. Tui
AS FESTAS DO PATRÓN, OS MEUS RECORDOS DOS ANOS 60
Puxenme a escribir este relato fai uns anos, foi no día da celebración das festas patronais, vendo a escasa participación dos veciños nos actos que se realizaron ao longo dos tres dias, comentáballe a D. Manuel (Q.E.P.D.) que tiñamos un problema, tanto para a Igrexa como para os demáis actos que se realizaron neses días, nin xente na misa, nin na sesión vermouth, nin na verbena…
E vendo a situación púxenme pola tarde a recordar aqueles anos sesenta, comenzando así :
Esta noite pasada non durmín nada , pensando no día de hoxe toda a noite , son as festas da miña parroquia e os nervios invádenme. Teño no armario a miña roupa recentemente mercada, está a esperar o momento para que sexa lucida polo campo da festa, e tamén ante as posibles ” noivas ” que trataría de conquistar para a verbena da noite, por certo a roupa de estreno usaba en días determinados, unha boda, outra festa…a maioría das veces cando volvía a poñela xa iba as medras…
Prepárome mui cedo e axudo a miña nai na taberna, os días de festa eran mui axetreados, dado tamén que había máis xente que habitualmente, ainda estaban na parroquia os veciños que estaban emigrados en Francia e Suiza principalmente. Sobre as once da mañán chegaba a banda de música a taberna, alí a comisión de festas convidados a uns viños con un pouco de tetilla e chourizos, seguidamente tocaban un par de pezas e fora da taberna un da comisión prendía o chisqueiro e enviaba o ceo un par de foguetes.
O acercarse a hora da misa, e tamén coma un foguete do día, ía correndo camiño da igrexa, era subir as escaleiras e parecía outro mundo ! Alí xa estaba esperándonos co seu posto preparado aquela señora de Campañó, a que viña coas rosquillas e cos xoguetes, cos chicles Cheiw, os palotes, as pipas e tamén, por suposto, cos petardos que mercábamos para ir facéndonos provisión deles para estar preparados para a noitiña e así facer un pouco de barullo contra as paredes da Igrexa, tamén o posto de meu pai, que estaba no mesado que hai o carón da Igrexa, dous garrafóns de viño, dúas ducias de tazas, unha xarra e xunto con unhas cuantas caixas de refrescos era do que dispoñia para o día, ao carón do muro había unha destartalada furgoneta co tiro o pichón, enfrente a furgoneta, na entrada o cementerio estaban colocadas as barcas.
Tamén xa estaba no sitio de costume, a señora Hermosinda, ela levaba unha cesta cunhas mazás chiquitiñas que estaban riquísimas, recordo de comprarlle sempre mandarinas, por certo que as mazás sabían mellor cando visitabamos ás agachadas os seus frutais jajaja. A señora Hermosinda subía desde a súa casa con aquela cesta na cabeza, axudándose dun molido, unha das mans suxeitaba a cesta e a outra a levaba ocupada cunha pequena banqueta que usaba para estar sentada durante todo o día.
Acólleume xa tamén no adro o nutrido grupo de músicos pertencentes á Banda de música de Lantaño, comenzando a alegrarnos o día de novo co seu pasodoble Suspiros de España, Airiños Aires é tamén non podía faltar La Picara Molinera.
Todo era ledicia, máis ainda si salían os días bos, e decir, sin que chovera, porque o frío corríase a primeira hora da mañán con unha boa taza de caldo chea de pan. Daba gusto ollar o adro da Igrexa con tanta xente da parroquia e cos seus convidados , muitos veciños saudando os que estaban emigrados, outros que volvían a parroquia de novo debido a que casaron e foron a vivir lexos…
De seguido a gran misa oficiada polo cura párroco D. Benito xunto outros tres curas máis (creo recordar que eran de Alba, Lérez e Xeve), que tempos aqueles que había curas dabondo ! Agora D. Herminio anda él solo de unha parroquia a outra, facendo filigranas para poder dar misas e contentar os feligreses.
Como de costume os nenos estabamos no altar rodeándoo a D. Benito é os curas convidados á cerimonia, a veces calquera de nos poñiase a facer algunha mueca é todos comenzábamos a rir, o momento recibíamos unha mirada de D. Benito que xa poñiámosnos calados de novo. Se o tempo permitíao os homes e as mulleres sacaban en procesión aos tres santos que festexamos na parroquia, facendo o percorrido de costume arredor da igrexa, recordo que daquela ainda existía o muro que separaba a Igrexa da Casa do Pobo.
Año 1923, procesión pasando pola parte de atrás da Igrexa, pódese observar a ezquerda o muro.
Ao recollerse a procesión soaba de novo a banda e seguidamente os foguetes facían acto de presenza no ceo de Cerponzóns. Aí empezaba a algarabía para nós, pois empezabamos unha especie de competencia para ver quen collia máis canas con carrete, era un ir e vir, escaleiras abaixo e arriba, pola casa do señor cura, nas leiras etc.
O rematar a tirada de fogos de seguido iamos para casa, alí esperábanos unha comida especial que nos preparaban as nosas avoas e nais, a miña avoa Ramona, xunto a miña nai Carmen e a miña irmá tiñan todo preparado, miña irmán Maricarmen era, e sigue sendo, unha especialista en sobremesas e coles de Bruxelas, adoitabamos ter sempre algún invitado, a maioría de convidados era casi sempre a familia de Campaño, os meus avós, tíos e curmáns.
Todo era ledicia, pero ás cinco da tarde a miña cabeciña xa estaba pensando no Chan do Monte , era o día do PARTIDO ! , o momento que estabamos a esperar todos ! Tiñamos que gañar sexa como fora ese partido ! Os de Campaño sempre tiñan un gran bloque, pero nós non quedabamos atrás, polo menos en ganas e ilusión.
Nun bolso de Adidas (que tiña preparado desde a noite anterior) xa tiña roupa calzado e o linimento preparado. Alá ía correndo costa arriba para chegar puntual, estreabamos equipacion, a do atlético de Madrid, mercada por nós mesmos, daquela non tiñamos axudas ningunha.
Xa estaban todos, os irmáns Losada, os Barragans, os do Caseiro, os Fariña, os García, Rogelio, Pepe O Chelo, Lito Porto, Juan José Cochon, Danielito, Juan o da Boca, Cambón…..e muitos máis. Os de Campañó tamén, con todas as súas figuras, si, non tiñán ningunha baixa, ata estaban Os Tumbalobos.
Lito é J.J. Cochón.
Partido de poder a poder, patadas tamén hubo, recordo que daquela os laterais do campo estaban invadidos de toxos e unha patada con caída entre eles deixábanche a marca da derrota ou vitoria para lucila pola noite na verbena e quedar como un campión. Remataba o partido e dependía o resultado íbamos exultantes ou insultando os rivaís por todo o acontecido ao perder o partido.
AS VERBENAS
Recordo que uns días antes de ser as festas, un grupo de veciños colaboraban cos que ese ano formaban a comisión de festas. Todolos anos había que montar o palco, alí estaban Adonis e Marcelino, Moncho o Jaxe, os fillos do Caseiro, os Losada etc., uns ían ao monte a por madeira e codeso, outros comezaban a poñer os puntais, outros viñan co plástico para poñer de teito, o electricista era o último en colocar o cableado e aquelas bombillas de cores, de paso aproveitaban e colocaban as banderitas que ían de extremo a extremo do campo da festa, que traballo levaban ! Ainda recordo coma si fose hoxe aquel día en que co temporal vou o palco e foi parar a casa do Raposo.
Temos algunha fotografía onde podemos ollar a un grupo de músicos que amenizaban nos anos vinte as festas patronais , era o que había naquel entón xunto aos gaiteiros. Co paso do tempo chegaron as bandas de música e anos despois grazas á radio é escoitando os novos estilos musicais que se estaban levando polo mundo enteiro, as bandas comezaron a incorporar novos instrumentos musicais, dando paso a charangas e orquestillas, foron aos poucos copando as verbenas de todas as parroquias, a década máis prolifera de orquestas foi precisamente nos anos sesenta.
Ano 1923, festa na aldea.
E é que aquelas orquestas que comezaron unha nova etapa fixo que as verbenas estivesen ata os topes, escoitar á Orquesta Florida, La Palma, Los Satélites, París de Noya….co seu amplo repertorio de rumbas, cumbias, pasodobles, vals, baladas ou rancheras, por poñer un exemplo, era unha gozada.
Hai pouco veume á mente aquel recordo en que o cantante da Orquesta La Palma sacaba do peto uns cantos billetes de mil pesetas e comezaba a cantar : billetes, billetes verdes, pero que bonitos son, enseña billetes verdes y te darán la salvación…creo que era así a canción , corrixirme si non é así.
Orquesta La Palma, creada no 1952
Aquelas verbenas ! Aqueles anos 60/70/80… seguro que os que estades lendo lestes recordos teredes os vosos tamén, cada un terá os seus, e tamén as súas cancións favoritas daqueles anos.
Cancións de Andrés do Barro ou de Juan Pardo.
Quen non bailou nalgún momento o tema dos Brincos : Lola, ou a de Adamo : y mis manos en tu cintura…
Por non dicir aquela de Julio Iglesias : la vida sigue igual ou yo soy aquel de Raphael…
Orquesta Florida, con dous dos seus compoñentes veciños da parroquia, Sabino Chan é Manolo Alvite.
E as orquestas foron modernizándose, novos instrumentos, captando os mellores cantantes, por certo que ao principio non había mulleres ata uns anos despois.
E as comisións de festas tiveron que adaptarse tamén aos tempos, e aqueles palcos tan pequenos e simples, onde os músicos pasaban frío e collían algunha que outra molladura, tiveron que pedir axuda ás Comunidades de Montes para que se fixesen uns palcos adecuados aos tempos e ao material que traían as orquestas.
Aínda así, os palcos foron quedando pequenos, incómodos e as orquestas comezaron a traer os seus propios coches palcos, sendo novidade no ano 1975 cando apareceu a orquesta La Palma como pionera do que hoxe en día teñen todas e cada unha das orquestas.
Integrantes de unha Comisión de Festas.
UNHA NOITE NA VERBENA
Volvía para casa despois do partido e preparábame para a gran noite, o meu baño, a miña colonia Varón Dandy e a miña roupa especial “ligo esta noite ” .
Amenizaban a verbena Orquesta Florida e Los Chicos del Jazz, ollo ! de lo mejorcito que había naquel momento, con aquelas luces espectaculares que traían para poñer no palco, eran semeñantes os semáforos, pero con máis potencia.
Era saír de casa e xa empezaba a escoitar a música da orquesta, o meu corpo empezábase a estremecer, escoitaba a canción que estaban a tocar e dábame rabia non poder estar xa no adro á bailar, pero ao chegar alí todo cambiaba, xa me relaxaba , aquelas lámpadas , aquel palco feito de piñeiros e ramas que cubrían os laterais e o teito cunha gran lona negra, a xente en vez de bailar, miraba, parecía como hoxe en día cando van a ollar a Panorama, en vez de bailar, estaban abraiados co poderío de luces vermellas, verdes e amarelas que traían Los Chicos del Jazz e que colocadas nas esquinas do palco daban unha espectacular vistosidade.
Pero antes de comenzar a bailar había que tirar uns poucos de petardos contra as paredes da Igrexa, tamén era momento de subirse nas barcas que había na entrada do cemiterio, unhas barcas que tirando daquelas cordas tratabas de balancearte máis que os adversarios da beira e poder chegar o máis alto posible, o dono das barcas de cando en vez metía o freno, daba a impresión que en algún momento podíamos sair voando jajaja.
Veciñas da parroquia co neno na barca. Veciños no posto de Tiro.
Seguidamente, era o momento de comenzar a procura da veciña que máis che atraía para estar a bailar, e así empezabas o baile con as mozas da parroquia, por certo, eran as máis guapas do mundo , atabiadas con fermosos vestidos que daquela estaban de moda, un dos vestidos que mais me gustaba era o que tiña M.N. , era estampado de frores, que fermosa estaba aquela noite. Foi vela e ir a toda prisa a pedirlle de bailar, esperando que me dixera que sí, había veces que un andaba toda noite dando voltas polo campo da festa pedindo de bailar, e non había forma chico ! Daquela cando lle pedin de bailar e dixo que sí, xa non bailei nos tres dias de festa con naide máis ! Quedei prendado !
Cando estaba canso, de cando en vez achegábame ao posto que tiña pegado á igrexa meu pai e botaba un grolo ao Fis Fas de laranxa. Desde o seu posto era un sitio idóneo para botar unha visual, había que estar atentos para ver quen estaba esperando a que alguén a sacase a bailar ou no meu caso que non fosen a pedirlle baile a miña parella…
Era media noite e de repente o cantante da Orquesta Florida anunciaba o resultado do partido celebrado na Chan do Monte, si era que habíamos ganado a xente aplaudía a rabiar, e si era o contrario ali estaban os de Campaño para facer eles barullo, que enoxo me daba cando perdíamos !
Pero tamén é de recordar as pelexas que se armaban nas festas, por que si nunha festa non había pelexa, non era festa. Alí aparecían a pandilla dos da Seca, ou os de Campañó, ou uns de Lérez que viñan buscar a uns veciños que a armaron boa nas festa de San Salvador…sempre acaba algún sangrando ou tirado polo muro que dá á casa dos Caseiros, e daba igual a parella da Garda Civil, que metía un respeto de dous pares, os folloneros sempre esperaban a que se marchasen ou ben antes de que viñesen xa a tiñan montada. E a festa parada, ata que todo volvía a normalidade.
E así peza tras peza, con aquelas orquestras pasaba a noite, despois o finalizar a verbena baixabas cos veciños da Rons, de Pidre e de A Mean, ainda con ganas de facer algunha troulada polos camiños por donde pasábamos para casa, pensando o ben que o pasaba e esperando con ganas inusitadas a festa do Santísimo para poder revivir o acontecido estos tres dias de festa e volver a bailar coa rapariga do vestido estampado…
Por certo…
Mentres bailabamos un agarrado escoitábase a un home : Está noche a clavaaaar
Seguro que moitos sabedes o motivo polo cal dicía esa frase, os demáis si queredes sabelo teredes que preguntar jajaja.
Cartaz da festividade do Santísimo, cando fixen a Primeira Comuñón.
Hoxe para celebrar o Día Internacional dos Montes comparto uns textos que atopei nunha publicación relacionada coa nosa parroquia.
Saíu publicada o 22 de Abril de 1995.
O MONTE EN TEMPOS PASADOS.
Foi unha práctica constante, case Xeral en Galicia ata hai ben poucos anos aínda nos primeiros anos 70 era doado distinguir nos montes galegos mestas columnas de fume que sinalaban a preparación do chamado “inculto” para producir cereal.
A clave das estivadas era, pois, o borrallo. Non son poucas as diferencias zonais que se poden apreciar, mesmo na súa denominación-rozas-, estivadas, restrebos, queimadas…..
Dúas especies eran sementadas preferentemente : O centeo e o trigo de monte -de máis baixo rendemento pero que poñía en mans de campesiño o apreciado pan branco-sen que fora descoñocida a bota de patacas nos montes queimados.
Normalmente só se obtiña por este procedemento unha colleita de cereal, xa que no segundo ano os rendementos caían moito. Aunque dependendo da calidade da terra se podía facer tralo centeo unha colleita de avea, será xa ben entrado o século XX cando o Emprego de adubos minerais, escorias e superfosfatos.
Polo que fai a erosión, é certo que en lugares moi encostados se fai evidentemente a indefensión do chan trala perda do manto vexetal; os efectos deste sistema de cultivo pódense apreciar sobre todo en áreas montañosas.
Tampouco convén carga-las tintas no nocivo efecto do lume sobre a materia orgánica do solo. O lume xoga un papel importante na consecución dalgúns efectos beneficiosos para a actividade agraria.
REPOBOACIÓN FORESTAL NA ÉPOCA DO FRANQUISMO.
Non estaba previsto en principio abranguer neste traballo o periodo posterior á Guerra Civil, que por si só esixe un labor investigador exhaustivo que excede ás nosas posibilidades. Non obstante, e ainda que non fixemos practicamente ningunha investigación sobre ese periodo, crémonos na obriga de apuntar algunhas liñas sobre a evolución xeral do monte nunha época que marca un cambio decisivo e drástico respecto ás anteriores etapas estudiadas.
Trala Guerra Civil, como dixemos, a gran novidade vaise-lo inicio de unha repoboación forestal masiva auspiciada polo Parrimonio Forestal do Estado, constituido o 10 de Marzo de 1941. A empresa repoboadora asentariase precisamente na indefinición legal e na municipalización cun novo e poderoso instrumento legal : a ley hipotecaria. Esta lei posibilitaba que os concellos inscriben no inventario de bens municipais previsto pola lei de réxime local tódolos montes da súa demarcacion, sen necesidade de aportar probas documentais, únicamente coa certificación do secretario do concello.
Creado o Patrimonio Forestal do Estado e inventariados os montes como repoboador era ben sinxelo : o P.F.E., en asociación coa Deputación correspondente, promoria a realización de consorcios coas entidades propietarias, é decir, cos concellos; Patrimonio é Deputacion financiaban a plantación, aportando os concellos a terra.
O éxito destes consorcios foi inmediato, de xeito que os veciños foron literalmente expulsados dos seus montes, que pasaron axiña aseren invadidos e repoboados. Oubo certamente excepcións nas que os consorcios foron realizados cos veciños, pero estes casos foron case anecdóticos.
O Xeral foi acordado por o P.F.E. -Deputación-Concello. Ignorando a titularidade dos veciños, excluidos tamén dos beneficios que reportaba a renda de madeira. Por que o reparto dos cartos o tipos por ese concepto fariase así: o 40% para o Concello, que podría empregalo libremente, sin ningunha obriga coas comunidades respectivas; o 35% para a Deputación e o 25% para o P.F.E., para financiar nova repoboación consorcio da afectou en total a máis de 400.000 hectáreas.
A UTILIZACIÓN GANDEIRA DO MONTE.
O monte, ademáis de permiti-la obtención de colleitas suplementarias de cereal e permiti-la necesaria fertilización das terras cultivadas, asegura na agricultura tradicional o sostén de cabana gandeira.
A alimentación animal, por tanto, depende en gran medida dos recursos que o monte sexa capaz de fornecer, da extensión e calidade dos mismos.
Compre ter en conta que estamos a falar dunha economía agraria na que a especialización gandeira non se irá desenvolvendo ata ben entrado o século XX e na que o factor esencial -insistimos- é o equilibrio agrogandeiro. Neste equilibrio, no que o inculto desempeña un papel fundamental, o gando -nomeadamente o vacuno- vai ter un carácter polivalente, xa que ademáis de fertiliza-las terras e producir sobre todo carne e leite, ten que ser utilizado como forza de Traballo nos labores agrícolas.
Estas funcións son cumpridas cunha distribución de cultivos na que a existencia de pastos especializados non pode ser calificada máis que de cativa. En consecuencia, non se pode falar de explotacións gandeiras propiamente ditas; tal como afirmaba unha memoria redactada en 1875 por Antonio Ulloa y Jiménez, para o agricultor resultaba indispensable que o mesmo gando reunise as características de ” precocidad para el trabajo, facilidad en la ceba y abundancia de leche”.
Con todo, o bovino galego vai ser obxecto xa dende antes do século XVIII dun activo comercio co exterior -principalmente con Castela e Portugal-, que vai experimentar un pulo decisivo na segunda metade do século XIX, co inicio das exportacións a Inglaterra; mercado que será sucedido dende finais desa centuria polo interior peninsular, ó pairo do incremento da demanda urbana española.
A existencia deste mercado non foi capaz, sen embargo, de induci-los necesarios cambios tendentes á especialización pecuaria ata ben entrado o século XX, ou polo menos.
No ano 1992 durante a Conferencia das Nacións Unidas sobre Medio Ambiente e Desenvolvemento, empézaselle a dar máxima importancia aos montes, había que crear conciencia sobre a importancia dos montes para coas nosas vidas.
Foi no ano 2002 cando a Asemblea Xeral da Organización das Nacións Unidas declara ese ano como Ano Internacional dos Montes e a cada 11 de Decembro DÍA INTERNACIONAL DOS MONTES a partir do 2003.
No DOG da XUNTA de GALICIA, correspondente o 20 de Maio do 2020, no apartado de Disposicións xerais, no capítulo 1, fala do decreto que ten por obxecto a regulación dos aproveitamentos madeireiros e leñosos, de cortiza, de pastos, micolóxicos e de resinas en montes ou terreos forestais de natureza privada xestionados por persoas físicas ou xurídicas de dereito privado no territorio da Comunidade Autónoma de Galicia.
Máis adiante, no artigo 2, define os aproveitamentos forestais que teñen como base territorial o monte.
Aproveitamentos madeireiros e leñosos, donde incluen a biomasa forestal é os que non son madeireiros, coma a cortiza, os pastos, a caza, os froitos, os fungos, as plantas aromáticas e medicinais, os produtos apícolas etc.
Despois sigue éste artigo definindo un por un dos aproveitamentos antes citados.
O MONTE, O SUSTENTO DOS NOSOS
Hoxe, falando do Monte e da importancia que tivo durante muitos anos como sustento para muitas das nosas xentes quizáis muita xente nova cando lle falas do monte pensa que está alí para ir a dar unha volta coa bicicleta ou andando un domingo a mañán.
Así que non está mal, que no día de hoxe, poñamos uns cuantos exemplos do aproveitamento que os nosos antepasados utilizaban para a súa subsistencia grazas ao monte :
PIÑAS : Froito das árbores coníferas, formado por unha especie de escamas unidas arredor dun eixe. Feixes e feixes teñen levado as nosas veciñas de Cerponzóns a Vila de Pontevedra, a xente da Vila usabas para acender as cociñas, cos cartos que facían, por exemplo a miña avoa Ramona traía un pouco de peixe para casa.
TOXO : Arbusto espiñento da familia das leguminosas, de follas alternas cando é novo, que logo son substituídas por espiñas verdes, e flores amarelas, do que existen varias especies en Galicia.
Uns cuantos carros de toxo axudei a meu pai a levar para casa, utilizando para facerlle a cama o gando.
FOLGADAS : Terreo de cultivo que se deixa en descanso durante certo tempo. Cando tiñamos herba verde no verán para o gando.
PEDRA : Materia sólida máis ou menos dura e compacta, que se atopa no interior ou na superficie da codia terrestre. Cantos veciños botaron man das pedras do monte para facer casas, postes para as viñas, hórreos, graneiros etc.
LEÑA : Conxunto de pólas, toros de árbores cortados en rachas ou madeira de calquera clase que se utiliza para facer lume.
Hoxe en día prácticamente non hai cociñas de ferro, antes estabas casi todolos días escoitando a túa nai : Hai que ir por leña ao monte, había que cociñar e de paso quentarse.
Tamén era das cousas que máis se levaba a Vila, quen recorda aquelas mulleres co feixe de leña andando ata a Praza da Leña de Pontevedra ? Ramona era unha delas.
MADEIRA : Materia compacta e dura que está debaixo da casca das árbores e doutras plantas. Que decir da materia prima máis importante do noso monte, utilizada para elementos da construción e venta da mesma.
AUGA : Líquido do que están compostos os mares, lagos e ríos, incoloro en pequenas cantidades, inodoro e insípido.
Minas de auga para regar as veigas, fontes para beber, traídas de auga para as nosas casas, innumerables o uso da auga, sin éste apreciado líquido non estaríamos vivos.
COSCO : Envoltura que recobre o froito dos cereais, os legumes, a liñaza e outros froitos como a castaña, utilizandoa para facer esterco.
LANDRAS : Froito do carballo, da aciñeira e da sobreira, de forma oval, cuberto por unha casca dura e unido á árbore por unha especie de caparucho que o cobre pola parte de atrás. Os mellores porcos eran os que se alimentaban de landras, sin duda algunha.
CAROCHAS : Vaíña que cobre a espiga do millo. Usadas para acender o lume cando no había piñas, tamén recordo de pequeno que a miña cama tiña o colchón feito de carochas.
CASULOS : Envoltorio ou tea vexetal onde están as sementes de certas plantas, como as fabas, chícharos, millo etc. Utilizados para os braseiros, tamén había quen tiña os colchóns feitos con casulos de millo.
XESTAS : Arbusto bravo da familia das leguminosas, con moitas pólas delgadas e flexibles, follas pequenas e escasas, e flores amarelas ou brancas, do que existen varias especies. Naqueles terreos sin cultivar íbamos a buscar xestas para facer vasoiras.
CODESOS : Arbusto da familia das papilonáceas, con ramas estriadas, follas trifoliadas, flores amarelas e froito en legume. Tamén era propio para facer vasoiras.
CARQUEIXAS : Arbusto silvestre da familia das leguminosas, con moitos ramallos, flores amarelas e unha especie de alas que percorren o talo e que forman en cada nó tres pequenos dentes, ao cal se lle atribúen moitas propiedades medicinais. Recordo que ao arder estralaban, utilizabas meu pai para chamuscar o porco.
TROBISCO : Arbusto da familia das timeláceas que pode alcanzar un metro de altura, con follas lanceoladas e velenosas, flores en acio de cor abrancazada e froitos en baga, de cor encarnada, tamén velenosos.
Debía de estar erradicado, o trobisco é un arbusto, que inda hoxe se utiliza como veleno activísimo. As follas machacadas son velenosas para as troitas e peixes. Con este arbusto fixéronse auténticas salvaxadas nos regatos de montaña.
CARRASQUIÑA : Arbusto da familia das ericáceas, que pode alcanzar un metro de altura, de follas perennes e lanceoladas e flores en acio de cor púrpura, rosácea ou branca, do que existen varias especies. Cando San Xoán, para facer o cacho iba polos carreiros, alí era por donde máis medraban.
Fai uns anos falaron que unha Comunidade de Montes en colaboración con unha asociación realizaron un proxecto coñocido como o “Bosque da Língua”.
A noticia que encontrei dice así :
«Un lugar para interiorizar as artes (plásticas, visuais, escénicas, literarias), a ciencia, o compromiso ecolóxico, o monte vivo, palestras. Un enclave para gozar de propostas lúdicas en equilibrio coa natureza. Unha ambiciosa proposta que fomenta a cultura medioambiental, aberta ás persoas e a humanidade, co obxectivo de preservar a conservación da natureza, de difundir e vivenciar o noso patrimonio cultural, particularmente ao noso idioma«
O deseño desta proposta está integrado na Axenda 20/30 das Nacións Unidas. Neles proponse conseguir antes do 2030 obxectivos como os incluídos no proxecto do “Bosque da Lingua”: Educación de calidade, igualdade de xénero, auga limpa e saneamento, enerxía asequible e non contaminante, traballo decente e crecemento económico, cidades e comunidades sostibles, produción e consumo , acción polo clima, vida de ecosistemas terrestres…
Contémplanse actividades como:
• Cadernos didácticos sobre o uso do Bosque da Lingua.
• Presentación de libros.
• Lecturas colaborativas.
• Celebración de homenaxeados/as en datas significativas.
• Obras de teatro.
• Monicreques.
• Obradoiros de creación literaria.
• Recitais poéticos.
• Contacontos no Bosque.
• Arte con lingua.
• Concertos.
• Biblioaventuras no Bosque.
• Cine ambiental.
• Xogos tradicionais / Xogo libre.
• Calendarios científicos do Bosque.
• Letras Galegas.
• Artes Galegas.
• Radio bosque.
• O bosque das historias.
• Campamentos.
• Celebración de días ambientais sinalados.
• Investigación.
Un proxecto desta envergadura precisa de importantes recursos humanos, materiais ou económicos, a colaboración entre comunidades de montes, asociacións veciñais, culturais etc. xunto as administracións é primordial.
Oxalá algún día póidase levar a cabo algo parecido nas parroquias de Pontevedra.
Un proxecto ilusionante éste que van a facer, donde remata decindo :
No que respeita aos recursos materiais está contemplada unha importante batería de medios específicos como: Zona de recibimento, parque de ocio, anfiteatro, áreas de investigación, lugares de creación, paneis e sinalizacións de recursos naturais, obradoiros, zonas de xogos, mapas do bosque da lingua, árbores literarias, árbores da arte…
Preténdese dar unha especial vida ao Parque de xogos pensado para as novas xeracións, onde se contemplan elementos tan singulares ou especiais como: a asemblea de tocóns , bancos de madeira, mesas cubís, conxuntos de troncos, cociña-laboratorio, mesas de experimentación, hotel de bichos, casiña, mámoa túnel, camiño de troncos, casiña triangular, asemblea de troncos, metelófono, pasarela…
REMATO FACENDO UNHA PREGUNTA : IMAXINÁDEVOS A CONTORNA DOS NOSOS MONTES CUNHA INFRAESTRUTURAASÍ ?
Hoxe e o día de Sta. Lucía, invítovos a coñecer un pouco da súa historia e da relación que ten a miña parroquia de Cerponzóns coa festividade de dita Santa.
REFRÁNS E DITOS DE NADAL
Pola Santa Lucía, mingua a noite e medra o día.
Por Santa Lucía, merma a noite e medra o día.
Día de Santa Lucía, o salto dunha pulga o día.
Por Santa Lucía medra o día unha pisada dunha galiña.
Por Santa Lucía, non cae a noite como o día.
Por Santa Lucía, saca da noite e mete no día.
(Extraído do muro de Orgullo Galego)
Fai uns anos, o párroco D. Manuel Miguez (Q.E.P.D.) escribia un artigo sobre as imaxes que hai no altar da Igrexa de Cerponzóns.
Comezaba do seguinte xeito :
ALTARES E IMÁGENES DE LA IGLESIA DE SAN VICENTE
Se trata de exponer brevemente algunos datos históricos- artísticos sobre nuestras imágenes y su significado. De este modo los vecinos podrán conocer mejor lo que pensaban y sentían nuestros antepasados.
EL ALTAR MAYOR.
Estilo neoclásico. Siglo XIX.
Según los datos del archivo este retablo es el tercero de los que conocemos. El primer retablo conocido fue desmontado y cedido a la iglesia de Berducido hacia el año 1700 para hacer en S. Vicente otro de mayor tamaño. Del segundo retablo nada se conserva hoy en día. Seguramente debió deteriorarse por la humedad o las termitas, de tal modo que hace poco más de cien años debieron pensar que era preferible encargar uno nuevo. Este es el retablo actual. Después del Concilio Vaticano II .Se hizo un altar de piedra para decir la misa cara al pueblo. Hace unos cinco años se sustituyó este altar de piedra por otro de madera en el mismo estilo del resto del retablo, procurando que en este conjunto se mantenga la unidad de estilo.
El centro del retablo lo ocupa lógicamente la imagen del patrono, San Vicente. Es una talla de madera maciza del siglo XVIII. El Santo aparece vestido de diácono, con la cruz en una mano y el libro de los Evangelios en la otra, a sus pies figuran un perro con gesto amenazador y un ave de rapiña.
El aspecto del Santo es juvenil y vigoroso. Las dimensiones son 100 por 50.
STA LUCIA
A la izquierda de S. Vicente está la imagen de esta Santa. Es de la misma época y seguramente del mismo autor que la de nuestro patrono. También es de madera maciza. Lleva en una mano la palma del martirio y en la otra un plato con ojos. Esta es la representación tradicional pues a Santa Lucía le encomendamos la protección contra las enfermedades de los ojos.
Este es sin duda el motivo por el que su devoción se ha mantenido on gran fervor hasta nuestro tiempo, dimensiones : 120 por 36
Santa Lucía nació en Siracusa (Sicilia) por la misma época que S. Vicente y fue víctima de la misma persecución, siendo martirizada el 13 de diciembre del año 304. Es patrona de Sicilia y Santa muy generada desde siempre.
En Galicia es raro encontrar una iglesia en la que no haya una imagen de esta Santa.
OS MEUS RECORDOS :
Santa Lucía quizáis sexa a Santa máis querida por todos nós, eu desde pequeno sempre lle tiven muito agarimo, quizáis porque desde ben pequeno tiven problemas nun dos meus ollos e a miña nai sempre lle rogaba a Sta. Lucía que me curase. Sta. Lucía era moi encomiada, non había día en que escoitases a alguén da miña casa ou algunha veciña que viñese ao ultramarinos e que pedía á Santa por alguén.
E é que a quería todo o mundo, un exemplo témolo no señor Albino, os anos que estivo facéndolle a festividad do seu día ! (celebración que se lle fai no mes de Xaneiro na nosa Parroquia). Tamén facer mención os seus compañeiros : Honorio e Maquieira, dous homes que sin a súa colaboración non se podrían chegar a facer aquelas festazas.
Das tres celebracións (San Antonio, San Vicente e Sta.Lucia) a que máis recaudaba e a que mellores orquestas tiña era Sta. Lucía, esa festividade era a máis comentada cando finalizaban os tres días festivos.
Recordo cando viña o señor Albino á taberna para falar coa miña nai para contratar a cea das orquestas :
–Carmen, tes que buscar sitio para darlle para comer a esta xente, hai que tratalos o mellor posible !
Vas ter na túa casa o mellores músicos de Galicia ! E a ver que prezo me vas poñer !
A miña nai con toda a súa calma comentáballe a Albino que xa sabía que as veces que tiña dado para cear aos compoñentes das orquestas nunca saían disgustados da Rons. Así que xa vos podedes imaxinar á miña nai preparando o menú, que si uns embutidos de principio, unhas ensaladas, a merluza rebozada, o cordeiro coas patacas…os viños da casa, algo de postre caseiro, os cafés e algunha copa de Ponche Cuesta e coñac Veterano tamén caían…e como tocaban despois!!!
O que menos me gustaba das festas era que cando a miña nai tiña que darlle de cear aos músicos, eu tiña que deixar de bailar coa miña “noiva” e baixar a lume de carozo para a Rons, tíñalle que axudar á miña nai servíndo a cea, despois, cando a primeira orquesta marchaba, había que preparar todo de novo para a segunda, e ao finalizar era cando volvía correndo costa arriba para seguir bailando, ganas non me faltaban !
IMPRESIÓNS DOS VECIÑOS :
Funlle preguntando a algúns veciños por si tiñan algunha anécdota que contarme relacionada co día de Sta. Lucía, co día da festa etc. foronme contando…
Primeiro comenzo co señor Albino é a súa longa vida facendolle a festa a Santa:
Ao pouco tempo de estar traballando na fábrica da Cross, Albino comezou a súa afección e devoción por facer as festas da parroquia, sobretodo a do día adicado a Sta. Lucia.
Quizáis lle pasou a Albino que ao regresar do servizo militar designóuselle o organizar as festas, antiguamente as comisións de festas formábana veciños que eran designados polo cura, ou ben lles tocaba aos recentemente casados ou os que volvían da mili como Albino, hoxe en día son veciños os que se ofrecen voluntarios para este traballo.
Fai un tempo, Albino comentoulle a periodista na entrevista que lle fixeron en La Voz de Galicia, as súas andainas o longo de tantos anos:
Resulta que él empezó organizando las celebraciones de Cerponzóns a mediados de los 50. Llevó a su tierra, durante décadas a las mejores formaciones, desde la mítica Poceiro a la Sintonía de Vigo, París de Noia o Manolito el Pescador. Antes de contratarlas, iba a echarles un ojo allí donde tocasen. Y, atención, se plantaba en las verbenas en bicicleta. «Moitos quilómetros fixen», recuerda con sonrisa, dejando atrás el enfado a cuenta de la sordera que tanto le incomoda.
——
Outro veciño coméntame que o día de Sta. Lucía, exactamente o 13 de Decembro do 1990 fora un día muy triste para él e a súa familia, ese día finaba a súa avoa, sigue contándome que fora unha noite mui longa e mui triste, fai desto 32 anos. Pero non queda ahí a cousa, e que a súa avoa e o seu avó habían casado o día de Sta. Lucía, fai 76 anos.
—–
Unha veciña contéstame que o día de Sta. Lucia era o día que máis lle gustaba.
Recorda que o señor Albino por nada do mundo quería deixar de facerlle a festa a Sta. Lucía, pero ela tamén recordaballe que tamén había que facerlla o Patrón, que S. Vicente non ía ser menos.
—-
Outra veciña coméntame que as festas en por sí son importantes que se fagan, claro que a de Sta. Lucía ten muitos recordos mui bonitos.
E parte de eses recordos que lle quedaron grabados para siempre foi grazas o señor Albino, que festazas facía !
Mira Juan, as festas en honor a Sta. Lucía eran unha maravilla, tamén as de San Vicente e San Antonio, pero o día de Sta. Lucía era unha pasada. Por contarche algo direiche que recordo un ano que foi espectacular, o señor Albino contratou tres orquestas ! Tres orquestas que daquela era de lo mejorcito, as tres para o día de Sta. Lucía !
Ainda recordo cales foron : Orquesta Gran Casino, Orquesta Compostela é Orquesta Novacabana. Para poder traer estas tres orquestas puxeronse a pedir non sólo pola parroquia, foron por tódalas parroquias da contorna, pero ainda máis, chegaron a Cuntis, Moraña…e máis lexos todavía! Honorio chegou a pedir para Sta. Lucía en Vigo !
E que che vou a contar da tirada de fogos ! Miña naiciña ! Aqueles fotos eran do mellorciño ! Muito mellores que os que botaban en Pontevedra…A festa coas tres orquestas celebrouse no adro da Igrexa, daquela ainda non estaba preparado o aparcamento novo.
Foi o no va más, así como cho conto.
HISTORIA DA SANTA :
A finais do século III, no ano 281, vén ao mundo en Siracusa (capital de Sicilia en Italia) unha nena á que bautizan co nome de Lucía e que, desde moi pequena, destaca pola súa fervor e piedade cristiáns.
Os seus pais, Lucio e Eutiquia, pertencían á nobreza de Siracusa. Lucía perde ao seu pai sendo ela aínda unha nena de 5 anos. A súa nai, Eutiquia, educou a Lucía no cristianismo e desde que era unha adolescente, decide consagrar a súa vida a Deus e rexeita a proposición de matrimonio de varios mozos siracusanos.
A súa nai, enferma desde facía varios anos, pediu á súa filla Lucía que a acompañase a visitar o sepulcro de Santa Águeda, en Catania (outra rexión de Italia), para pedirlle a súa curación. Mentres Lucía oraba no sepulcro, aparecéuselle Santa Águeda, rodeada de anxos, e díxolle: Lucía, virxe de Deus, por que me pides o que ti mesma podes facer?. A túa fe alcanzou resposta e a túa nai está curada. Lucía contou á súa nai a visión que había ter e desde entón
Eutiquia non volveu insistir na voda da súa filla. Eutiquia, a petición da súa filla, vende todos os seus bens e repárteos entre os pobres. Isto fai sospeitar que é cristiá; sospeita que logo confirma a denuncia, por despecho, do seu prometido ante Pascasio, gobernador de Diocleciano en Sicilia. Pascasio mandouna chamar e, vendo que ela se negaba a adorar aos Deuses Romanos, ordenou que fose levada a un prostíbulo. Con este propósito puxeron a Lucía nun carro, pero os bois que tiñan que tirar do carro non lograron movelo do sitio. Entón, o Gobernador Pascasio, cheo de odio, manda que queimen viva á moza Lucía, pero as chamas da fogueira non lle fan dano.
Ao ver este tipo de cousas milagrosas que sucedían, moitas persoas convertíanse ao cristianismo e entón, o Gobernador, mandou que lle sacasen os ollos pero ela seguía vendo e ao final ordena ao verdugo que lle cortase a cabeza. O martirio de Lucía produciuse o 13 de decembro do ano 304. Foi enterrada nas catacumbas de Siracusa e desde alí as súas reliquias distribuíronse a distintas igrexas do mundo.
Represéntaselle normalmente cunha espada que lle atravesa o pescozo, unha palma, un libro, unha lámpada de aceite e en ocasións tamén con dous ollos nun prato e, desde tempos inmemoriais, considéraselle patroa dos cegos e avogada dos problemas da vista e tamén dos pobres e dos nenos doentes. Actualmente os seus restos venéranse na súa Igrexa de Venecia á que acoden cada ano miles de peregrinos.
O corpo de Lucía foi depositado nas Catacumbas de Siracusa e desde entón consideróuselle unha Santa Mártir. O seu culto foise estendendo a outros lugares, de América, África, Europa e España.
É a patroa da vista, dos pobres, os cegos, dos nenos doentes e das cidades. É patroa dos campesiños, electricistas, modistas, choferes, fotógrafos, afiadores, cortadores, cristaleiros , xastres, fontaneiros e escritores.
Nota: Información de D. Manuel Miguez, La Gaceta, JJ Esperon.
De todo o que levo escrito no meu blog, este é o artigo que non me gustaría redactar, debido ao falecemento do noso párroco D.Manuel Miguez Redondo.
Pero a vida é así.
Don Manuel Miguez Redondo naceu en Pontevedra , o 16 de Decembro do ano 1942, pronto cumpriría os 78 anos de idade. Os seus pais chamábanse Manuel e Paz ( máis coñecida por Pacita). Manuel era propietario dun ultramarinos situado moi preto da Praza da Verdura de Pontevedra, e a súa esposa foi mestra. Manuel tivo dous irmáns, Cándido é Pilar(+).
Recollendo datos de un artigo do blog do párroco Don Víctor M. Sánchez Lado desde a parroquia de San Cayetano, situada na Rúa de Otero Pedraio (Archidiócesis de Santiago de Compostela) irei comentando o escrito por Don Víctor, xunto con datos que fun buscando da vida de D. Manuel. O falecemento de D. Manuel prodúcese o 6 de decembro de 2020, día de San Nicolás e moi preto da festividad da Inmaculada. A súa ordenación sacerdotal levouse a cabo na parroquia de Seixo (Marín), era o 4 de Abril do ano 1968, dita ordenación foi a cargo do cardeal Quiroga Palacios, a prensa daquel entón facíase eco da noticia e comentaba que o cardeal Quiroga fora recibido polo pobo de Seixo con moitísimo agarimo e atencións.
O Cardenal Quiroga ordenando sacerdote a D. Manuel D. Manuel Miguez, 4/4/1968
Se conservan as palabras da homilía que son ben significativas. Estas foron as palabras que se recordan, en una crónica de ese día:
Nos ruega (el sr. Cardenal) que recemos por los presbíteros y por él, que es un sacerdote más. Que pensemos en la dignidad sobrenatural del sacerdocio cristiano. “Es el sacerdote -nos dice- un Ángel de Dios que enseña a los hombres dónde está el camino”. Nos recuerda que el gobierno en la Iglesia no es autoritario, es amistad. ” La voz del sacerdote es la de Cristo, que es quién realiza los sacramentos”. Continúa su Eminencia con frases de cariño para esta Parroquia de Seijo. Dice que les deja un regalo de parte de Dios. Un nuevo sacerdote. Termina felicitándole y dice que lo recibe con los brazos abiertos.
Don Manuel respondía en un momento determinado de esta maneira :
Desde hoy, por la gracia de Dios, seré sacerdote para siempre.
-Don Manuel, díganos sus impresiones, cuéntenos todo lo que quiera. No le vamos a interrumpir. Queremos escucharle.
-Quiero resaltar el cariño de la gente de Seijo. Día tras día, a la vuelta del trabajo estuvieron ensayando para la ceremonia. La Parroquia hizo cosa suya mi ordenación. Incluso los no practicantes se sumaron unidos como un solo cuerpo. No sé cómo agradecerlo. Los marineros desconocían el uso del palio, pero todos ellos quisieron ensayar con el “velamen”. A nadie cedieron el honor de llevarlo. Es curioso observar el cariño de esta gente de Seijo. No han querido que nadie pague los gastos de la ordenación. Ellos lo son todo. Tampoco permitieron coros extraños. Cantarán con alegría. Y a fe que lo hacen bien.
A parroquia de Seixo foi o seu primeiro destino, alí tivo ao seu primeiro mestre de pastoral, o párroco D. José Benito Sainz, con él aprendeu a ter contacto cos mariñeiros, con outras comunidades cristiás, non católicas, e a amizade con outros sacerdotes que foi coñecendo.
Igrexa de Seixo.
Logo dun tempo en Seixo, D. Manuel foi a facer estudos a Pamplona, e logo dun tempo lonxe de terras galegas, ao regresar, propóñenlle un novo destino : San Vicente de Cerponzones (1982), parroquia onde estivo a maior parte da súa vida, xunto á parroquia de San Martín de Berducido, anexa a Cerponzóns.
Igrexa de Cerponzóns Igrexa de Berducido.
En estás dúas parroquias foi onde desempeñou case toda a súa vida pastoral, a súa conexión cos feligreses de ambas parroquias foi perfecta, chegou e comezou a animar e apoiar distintas iniciativas, a principal foi a festa de Corpus, onde se realizan desde a chegada de D. Manuel, as alfombras de flores monumentales.
D. Manuel Miguez.
Estaba sempre apoiando todo aquilo que tivese un único fin : a unión dos veciños, excursións, obras de teatro, os coros, participaba en todo aquilo que tivese interese xeral, sempre estaba disposto a oír e dar a súa opinión, compartía coas directivas da Comunidade de Montes, das Asociacións de Veciños e Culturais, das Comunidades de Augas, dos equipos de fútbol…
EFEMÉRIDES : O 10 de Abril de 1974, D. Manuel bendíce as instalacións do Club de Mar de Aguete, inaugurándose o 14 de Setembro de 1974
No ano 2018, D. Manuel cumpre 50 anos desde que foi ordenado sacerdote, xunto con él celebraron éste momento os seguintes sacerdotes :
BODAS DE ORO SACERDOTALES (ORDENADOS EN
1968):
BLANCO GONZÁLEZ, JENARO (Párroco de Sta. María de
Añá y Unidas).
BOULLÓN GONZÁLEZ, MANUEL (Párroco de Sta. María
de Torás (Laracha) y Unidas).
CAMPOS SUÁREZ, RAMÓN (Párroco Sta. Cristina de Vea e
Unidas).
CERDEIRIÑA VÁZQUEZ-ULLOA, VICENTE (Párroco do
Divino Salvador de Poio).
GIGIREY NIETO, MANUEL (Párroco de Sta. María de
Restande y Unidas).
IGLESIAS COSTAS, JOSÉ (Párroco Emérito Sta. María do
Porto de Marín).
LÓPEZ LÓPEZ, GONZALO (Profesor de religión jubilado).
MÍGUEZ REDONDO, MANUEL (Párroco de S. Vicenzo de
Cerponzóns).
PONTE RODRÍGUEZ, DANIEL (Capellán Castrense en la
reserva).
TEJERINA MARCOS, FELIPE (Vicario Parroquial de la
Divina Pastora de A Coruña)
VARELA RAMA, LUIS (Párroco Emérito de Santiago de
Mens).
VÁZQUEZ CABARCOS, JOSE ANTONIO (Administrador
Parroquial de la U. P. de Abegondo; Director del Hogar Sta.
Margarita de A Coruña).
VÁZQUEZ LANDEIRA, JOSÉ (Párroco de Sta. María de
Pastoriza).
Debido á falta de párrocos os últimos anos D. Manuel tívose que facer cargo de impartir o labor pastoral nas parroquias de Santa María de Xeve e San Martín de Agudelo.
Igrexa de Sta. María de Xeve. Igrexa de Agudelo.
D. Manuel era moi afeccionado aos libros de historia e ás vidas dos santos, o seu descanso utilizábao para ler e tomar notas, son inmensas as anotacións que ten, libretas con fichas de todo tipo, primeiro escritas manualmente e despois pasadas unha por unha ao ordenador. A súa preocupación e interese por estudar a orixe e infinidade de datos recolleitos sobre as parroquias da diócesis levouno a escribir un libro cunha extensisima documentación. Un exemplo é a historia de Cerponzóns, grazas aos seus estudos logrou atopar un documento onde aparece o nome da parroquia con data de 30 de Marzo do ano 1019, efemeride que dou lugar a celebración do Milenario da Parroquia de Cerponzóns.
Pasou a maior parte da súa vida en Cerponzóns, ata que se xubilou por enfermidade e foi residir na casa Sacerdotal na rúa Valle Inclan 7 , de Santiago. Na Casa Sacerdotal nunca deixaba a Visita ao Señor na capela e concelebraba todos os días cos demais sacerdotes residentes, sempre que puido.
Levaba todos os días o xornal a un sacerdote que tiña pouca movilidade e estaba case sempre na habitación pero que lle gustaba moito lelo. Tamén puxo de moda os paseos polo xardín da casa. El facíao fumando e lendo o xornal ou sentado ao sol. Con tal motivo outros se foron animando a pasear ou rezar o rosario, ao calorciño do sol.
Faleceu no Clínico, habendo recibido as visitas da súa familia e de os sacerdotes amigos e compañeiros. Foi atendido espiritualmente e recibiu a Santa Unción pouco antes de morrer.
Don Víctor M. Sánchez Lado, remata o seu artigo , decindo :
El funeral fue en la iglesia de S.José de Pontevedra que fue presidido por el Sr.Arzobispo, Mons.Julián Barrio y concelebrado por unos 25 sacerdotes. entre ellos el Vicario del Opus Dei en Galicia y el vicario de pastoral de Pontevedra .
En la homilía dijo el Sr Arzobispo que D.Manuel supo intuir a donde iba y que trató de vivir la fidelidad al Señor.
O Roque de Cerponzóns 