11- NICOLA ALBANI, UN PEREGRINO AVENTUREIRO.

En estos días celebrasen  279 anos que pasou por Cerponzóns un dos peregrinos mais coñecidos da historia das peregrinacions xacobeas, Nicola Albani.

Sirviente e secretario de nobres e prelados (Melfi, Italia 1714-?). Peregrina a Santiago en 1743 e 1745. Este animoso italiano, natural da cidade de Melfi, a uns 100 km ao sudoeste de Nápoles, é autor do máis amplo e revelador relato da literatura odepórica xacobea do século XVIII coñecido ata agora. Trátase da Veridica istoria ou´sia Viaggio dá Napoli à San Giacomo dei Galicia -Viaxe de Nápoles a Santiago de Galicia– un manuscrito, no que Albani, metade devoto e sinceiro peregrino, metade aventureiro e pícaro necesitado, narra a súa experiencia peregrinatoria e vital, camiño de Santiago, por Italia, Francia, España e Portugal. Albani parte de Nápoles a principios de xuño do ano 1743, pasa por Roma, onde obtén do Vaticano un pasaporte para o seu peregrinación, e chega a Santiago en novembro dese ano, tras deterse, de camiño, en numerosas cidades e santuarios italianos, franceses e españois. Desde Compostela, continúa a súa viaxe polo Camiño Portugués cara a Lisboa. Volve desde esta cidade á urbe santiaguesa en xaneiro de 1745 para gañar o xubileo -foi ano santo- regresando uns días despois á capital portuguesa desde cuxo porto embarcou para Italia a finais de xuño. 

Moitos peregrinos foron anotando as súas vivencias ao longo do Camiño, son textos de valor incalculable para entender o alcance e o sentido da peregrinación xacobea, os de Nicola Albani son uns deles…

O manuscrito de Albani, dividido en dous tomos, ten máis de 600 páxinas e complétase con varias ilustracións alusivas á viaxe. Escrito con sencillez e gran sentido práctico, resulta imprescindible para entender a continuidade da peregrinación xacobea no século XVIII, malia a súa prolongada crise, xurdida coa expansión europea da Reforma protestante, entre outros poderosos condicionantes aos que o italiano é alleo. Destaca a detallada e emocionada narración que realiza de Santiago durante a súa primeira estancia (1743), resaltando a notable afluencia de devotos de distintas nacionalidades que descobre na cidade e a descrición da catedral e do seu ritual de peregrinos.

 

NICOLA ALBANI comentaba o rematar o libro que quería manifestar claramente algunhas advertencias, que sendo él  un solitario viandante, por si désese o caso de que algún viaxeiro quixésese acompañar coa guía do seu libro, dou unha serie de advertencias, que son as seguintes :

Primera advertencia que os puede dar vuestro viajero Nicola Albano es que ninguno se ponga en viaje tan largo sin ir acompañado de un buen compañero; pero compañero fiel de alma y corazón, de igual opinión, que la guía de un buen compañero ayuda de muchas maneras, y no encontrándolo del gusto del viandante, es mejor ponerse a hacer solo el viaje, porque sabéis el proverbio que dice “que mejor solo que mal acompañado”.

Segunda advertencia: que nadie se ponga en viaje en tiempo de peste o guerra, porque os pueden suceder en vuestro viaje muchas desgracias, como en efecto me sucedieron a mí. 

Tercera advertencia: que nadie se ponga en viaje si no goza de buena salud y fuerte complexión, y que esté acostumbrado a lo malo y a lo bueno, que si tiene poca salud o es de mala complexión no podrá seguir su iniciado viaje; y si no está acostumbrado a lo malo y a lo bueno, ciertamente se morirá por el camino. 

Cuarta advertencia: el viandante debe tener piernas fuertes, y no delicadas, para que pueda siempre con firmeza seguir su viaje, y no debe ser meticuloso en sus comidas, sino que pueda comer todo lo que encuentre, o que se le dé en su viaje, porque si busca delicadeza o limpieza, no lo encontrará ciertamente, y quizás morirá en el camino, o no le faltará cualquier enfermedad. 

Quinta advertencia es que ningún viandante camine por la noche, ni se vaya del lugar en que se encuentre antes de que sea de día por la mañana; y por el camino no se debe nunca acompañar de ninguna persona si no sabe que es buena persona, y que no puede hacerle daño, y teniéndolo que hacer por necesidad, hay que ir cada uno por su cuenta, y al llegar por la noche a alguna pensión u hospital o a cualquier otra casa, no hay que hacerse el gracioso ni charlar, que del dinero cuanto menos se hable, mejor, y monedas de oro o de plata no hay que sacarlas delante de la gente, sino hacer siempre creer que falta algo de vuestra cuenta, ni decir nunca el camino que pensáis hacer a la mañana siguiente, que os pueden suceder rnuchas desgracias, como me sucedieron a mí. 

Sexta advertencia: todos los que se pongan a hacer un viaje tan largo, y sobre todo aquellos que vayan con hábito de peregrino, que vayan a adquirir mérito a los lugares santos, necesitan el santo temor de Dios, que sin éste no se hace nada bueno; en segundo lugar, la persona debe ser hábil, astuta, maliciosa y fina de cerebro, para que no se deje burlar por nadie durante su viaje, y debe ser político, acomodándose siempre al uso del lugar, que si el viandante es importante, debe parecer pobre y si es pobre debe parecer rico, para que se le trate mejor, que si es bobo o papanatas en la conversación o en el trato no le irá bien, y no hay que decir nunca mal de las naciones, y si habla cualquier lengua extranjera será una gran ventaja para el viajero, para entender y hacerse entender; en tercer lugar, debe tener atrevimiento para pedir limosna y no ser vergonzoso, que de lo contrario se morirá de hambre; en cuarto lugar, debe tener buen estómago para soportar y sufrir todos los padecimientos al servicio de Dios, si quiere ser protegido en su viaje.

Nicola Albani tivo continuos problemas cos exércitos, co paso por bosques e montañas terribles e solitarias, cos temporais, co a fame, a sede e o mal durmir. Pasou muitas noites no campo que a cuberto. Comentaba que fora unha viaxe de gran padecimiento e cheo de desgrazas, que pudo morrer en mil lugares.Pero grazas á protección do que cualifica como o seu glorioso Santiago, chegou san e salvo.

Albani resolveu as súas necesidades básicas pedindo esmola, como moitos xacobitas do seu tempo. Consideraba, quizá seguindo a tradición medieval, que a caridade debia ser o principal sustento do peregrino, aforrou muito é de volta a Italia sufriu un ataque donde roubaronlle todo.

O manuscrito da viaxe de Albani, descuberto a principios dos anos oitenta do século XX, publicouse por primeira vez de xeito íntegra en 1993, en italiano e español. 

ESCOLLIN DOUS PERCANCES QUE TIVO NICOLA :

ACONTECEU EN PONTE DA LIMA :

Na seu peregrinaxe tivo un encontro cun facinoroso, provisto de espada, na zona de Ponte de Lima, ao que se enfrontou co seu bordón. Para entón, Nicola era xa un viaxeiro experto e sabía dos perigos do camiño, así que había rematado o seu bordón nun ferro puntiagudo que puidese servirlle en caso de necesidade, como así foi. Os dous homes, ladrón e peregrino, loitaron e, aínda que os dous saíron malparados, a peor parte foi para o bandido que quedou tendido no chan, quizáis morto.


O Miño cruzábase entón en barcas, sen gran dificultade, e entrábase na cidade fronteriza de Tui, onde o peregrino portugués seguía sentíndose como en casa:

A Galiza mai-lo Minho, sao dous amigos leais, bicados pelas mismas aguas, filhinhos dos mesmos pais.

Na verde Galiza, eu sinto-me irmao, na lingua, no abraço, no aperto de mao.

(Grupo Tertulia Guimarães)

ACONTECEU EN REDONDELA :

Cando Nicola chegou a Redondela, acercouse a un pequeno hospital de peregrinos no que se aloxou, e onde lle ocorreu certa aventura que el relatou con sencillez. Éste e un resumen do acontecido :

En cuanto el peregrino Nicola alcanzó Redondela, se dedicó, como hacía habitualmente, a pedir limosna; y la jornada le fue propicia pues recaudó bastante pan y muchos peces parecidos a sardinas. Por la noche se puso a asarlos en el refectorio del hospital, y como le sobraran y hubieran llegado mientras tanto dos peregrinas jóvenes, las invitó a comer de lo suyo. La velada fue distendida hasta que llegado un momento, las bromas fueron subiendo de nivel y, sin muchos rodeos, la más joven y más bella de las dos le manifestó su deseo de pasar la noche con él. Pero Nicola había hecho el inmenso sacrificio de caminar desde su Nápoles natal, con riesgo de su vida, para purificarse y santificarse, y no era cosa de echarlo todo a perder por culpa de una jovencita, así que se opuso en redondo. No obstante, como las bromas aumentaran, el italiano decidió abandonar la reunión y marcharse a la cama.

El día había sido duro, y nuestro italiano no tardó en dormirse. Mas, hete aquí que, en uno de sus movimientos, notó que alguien le acompañaba en la cama. Nicola se sobresaltó y, tras calmarse algo, se dio cuenta de que la hermosa joven estaba a su lado totalmente desnuda. Él la conminó, con voz queda, a que se marchara, pero la muchacha contestaba con sonrisas y bromas. Y Nicola temía que todas las indulgencias ganadas en Santiago con tanto trabajo se le esfumaran en un instante, y no sabía qué hacer, pues la peregrina seguía en sus trece. Tuvo entonces un arrebato napolitano y, sin pensárselo dos veces, llamó al ama, que vino con su hijo, y entre los dos molieron a palos a la ardiente peregrina.

O camiño portugués continuaba por Pontevedra, cidade de gran tradición de peregrinaxe e á que Albani dedica grandes eloxios, ao seu paso pola Vila fala da Virxe do Camiño, da Divina Peregrina…

Quizáis ao pasar por Cerponzóns, camiño de Caldas, ocorreulle algunha nova aventura a Nicola, xa que, non todo no camiño era santidade; recordemos senón as advertencias que xa o Códice Calixtino dedicaba a estes temas: o viño e as mulleres fan apostatar ao sabio.

Agrego anotacións que fixo Rafael Sánchez Bargiela, administrador do grupo de Facebook Camino Portugués.Tui

Uno de los relatos de peregrinos mas conocidos es el de Nicola Albani. Este peregrino de Napolés realizó en el año 1743 el Camino francés hasta Santiago de Compostela dirigiéndose posteriormente hacia Lisboa buscando un barco para retorrnar a su país. Se cumplen hoy 279 años de la presencia de Nicola Albani como peregrino en nuestra ciudad de Tui.

Albani escribe la Veridica istoria o´sia Viaggio da Napoli à San Giacomo di Galicia -Viaje de Nápoles a Santiago de Galicia- un manuscrito, en el que Albani, mitad devoto y sincero peregrino, mitad aventurero y pícaro necesitado, narra su experiencia peregrinatoria y vital, camino de Santiago, por Italia, Francia, España y Portugal.

El 16 de diciembre de 1743 Albani llega a Tui (al que volverá en 1745 al retornar de nuevo peregrinando a Compostela desde Lisboa), en su relato se queja de las pocas atenciones que recibe: “Fui tratado mal en el hospital durmiendo sobre un poco de paja puesta en el propio suelo”, pero alaba la generosidad de los tudenses, especial canónigos y obispo. La ciudad tampoco le causa una gran impresión a excepción de su catedral: “En cuanto a las maravillas, no hay grandes cosas, sino la Iglesia Mayor, una de las más ricas del reino de Galicia, excepción hecha de la de Santiago” destacando el coro y los dos órganos barrocos de la Catedral. Completa su escrito con las impresiones sobre las malas defensas de la ciudad y el paso en la barca de pasaje a Valença.

Reproducimos su relato: “fun tratado mal no hospital, durmindo sobre un pouco de palla posta no mesmo chan. Cando me levantei pola mañá, fun ver a mencionada vila e ao mesmo tempo pedir esmola, e obtívena moi boa, especialmente por parte dos señores coengos e do bispo, de quen obtiven unha peseta. Sabede que este é o último lugar do reino de Galicia que fai confín co reino de Portugal; non está moi fortificada de murallas, nin está gardada por moitos soldados, como sería cousa normal sendo praza de armas na fronteira cun reino inimigo. A razón disto é que España está ben segura de Portugal, segundo o proverbio de que o grande acaba comendo ao máis pequeno; porén, Portugal está ben gardado, que xa non se fía tanto de España. En canto ás marabillas, non hai grandes cousas, senón a Igrexa Maior, unha das máis ricas do reino de Galicia, excepción feita da de Santiago, cun fermosísimo coro situado no centro da igrexa, na mesma posición ca a de Santiago e cuns asentos para os cóengos e dosel do bispo con dous fermosísimos e magníficos órganos, que non creo que en España haxa ningún igual. Así sobre as 6 da tarde do mencionado día 17, púxenme en camiño. Case unha milla despois de Tui, acabado xa o territorio de España, hai que pasar un gran río chamado río Miño, de case media milla de ancho, máis alá do cal un entra xa no dominio portugués; o mencionado río pásase con barca, que se atopa continuamente nunha e outra beira, e hai que pagar dous cuartos, de España, por persoa, que equivale a unha pública de Nápoles, e o devandito río separa un reino do outro”.

Nicola Albani, como tantos peregrinos a lo largo de la historia, certifica como los caminos jacobeos portugueses tienen en Valença y Tui el lugar de paso entre ambos territorios a lo largo de los siglos.

=========================================================================

Tal día como hoy, 24 de enero, pero hace justo 276 años, Nicola Albani, en su segunda peregrinación a Santiago de Compostela en 1745, ahora desde Lisboa, llegó a la ciudad de Tui en su camino a la tumba apostólica.

Su excepcional relato, recogido en su manuscrito Veridica istoria o´sia Viaggio da Napoli à San Giacomo di Galicia -Viaje de Nápoles a Santiago de Galicia, editado por Paulo Caucci aporta esta narración de su segundo paso por Tui:
En la mañana del 24 de enero seguí mi viaje. Sobre las diez de la noche salí del reino de Portugal y entré en el reino de Galicia, llegando ya de noche a la villa de Tui, a cuatro leguas del hospedaje de Lima, donde pasé la noche en un alojamiento no muy cuidado. En la maña siguiente fui a recoger mi limosna con la citada patente de San Francisco, recibiendo otras limosnas que pedí de viva voz la misma mañana. El día 25 seguí mi viaje y llegué por la tarde a Ponte Sampaio, a seis leguas de Tui, donde pasé la noche en un comodísimo hospedaje.
Recordar la figura de Albani es rememorar una de las principales figuras de la literatura odepórica relacionada con la peregrinación jacobea y que testomonia en sus relatos el papel histórico de Tui como la histórica puerta de entrada en Galicia de los caminos jacobeos portugueses.

Nota: Información extraída de Xacopedia, Enxebre orden da vieira, Diario de peregrinos e Camino Portugués. Tui